Ad illustriss. et reverendiss. praesulem Josephum Andream Comitem Zaluschium supremum regni Poloniae referendarium epistola.A.M. card. Quirinus

2쪽

IOSEPHO ANDREAE COMITI ZALUS CRIO

A. M. CARD. QUIRINUS S. R. E Biblisiberarius , ω us. Brisam hil profecto superiori mense

Februario opportunius , nihilue jucundius studiis meis poterat contingere, quam ut, quo ipso tempore me illa in Ioniae tractus detulerant, meque ibidem hospitem detinebant, insigni munere tuo, praestantissime Praesul, sese aucta repente intuerentur, Conspectu nimirum amplissimo POLONIAE SACRAE, quam in publicam lucem edere constituisti. Versabar igitur, dum libellus ille tuus meas ad manus advenit, in patriis tuis finibus, ibique Civem tuum, adolescentem quidem, sed egregio erga Catholicam Religionem animo praeditum, longo sermone alloquebar, insuper Apostolico ad Nationem vestram Ablegato, Viro omni laude dignissimo, familiarem me feceram , ac demum

3쪽

t IV.

mimias Cardinalis vestri virtutes ad sedera minulere non cessabam . Hujuscemodi autem peregi nationis auctorem, & ducem sese mihi praebuerat inclytus Card. Augustinus Valerius; idque quonam modo acciderit, sepositis Rhetoricis schematismis, simplici oratione declarabo. Perquirenti mihi ejusdem Cardinalis libellos maximo studio, ex causa , quam exposuit Epistola ad BENEDICTUM XIV. a me data die septimo proximi mensis Ianuarii, prospere

admodum occurrit Commentarius ab eo exaratus ,

quo Polonum juvenem instruit de recta ratione vitae eidem degendar inter Haereticos suae regionis, eaque occasione Cardinalem Commendo num Pontificiam Legationem in iis partibus gerentem magnopere celebrat, praeter modum vero fulgentissimum Polonorum, & Romanae Ecclesiae lumen H

sium Cardinalem . An non quum grata lectione illa fruerer , aliisque fruendam typorum beneficio pararem , junctaeidem de meo Praefatione, unde eorum quivis exquisitam eam dapem avidius appeteret, annon, inquam, mihi viderer tuos potius inter Polonos, quam inter Cenomanos meos versari Αccessit vero, mihi inter immotandum eidem Commentario in mentem venisse tria pretiosissima Ci-melia, quae rara protius felicitate ex Hosii Cardinalis armariis ad mea scriniola devolaverant. Hujusmodi

sunt, I. Decreta Synodi Varmiensis auspiciis illius Cardinalis olim habitie , adhuc inedita. II. Iudicium ejusilem Cardinalis de judicio, & censura,

4쪽

Theologorum Heidelbergensium, S: Tigurinorum, ipsa mei manu Viri illius exaratum . III. Epistola apologetica Cardinalis Poli ad Eduardum VI. Regem Angliae, ex Codice manu scripto, ad Cardinalem Hosium spectante, & plures hujus Scriptiones complectente, deprompta. Margaritas itaque istas, de una simul Commentarium Valerii contrectans, magis, magisque mihi visus sum, iterum dicam, in Polonia tua habitare. Easdem autem rara prorsus, ut dixi, felicitate me possidere, facile Tibi persuadebis , postquam noris, eas omnes ex liberalitate V.Cl.Jo Georgii Schelhornii, Memmingensis Bibliothecarii , m hi obtigisse. Propensam magnopere erga me hominis illius voluntatem alibi etiam promerito celebravi, nec ea unquam in memoriam

meam redit, quin laudibus a Cardinali Polo in Joannem Sturmium collatis, & ibidem a me recitatis, scilicet doctrinae, eloquentiae, moderationis, di judicii, quarum omnium Schelhornium quoque participem feci, naturae etiam bonitatem adjungam. Hanc nemo Schel hornio abjudicaverit pol dona illa mihi impertita,& quidem sponte sita. Venio nunc ad donum, quo ipse nuperrime me affecisti, Praesu l amplissime, Conspectum , an, novae Collectionis legumEcclesiasticarum Poloniat,&Scriptorum etiam Ecclesiasticorum ejus resionis cum ineditorum, tum & editorum, sed rarissime obviorum. Vix Conspectum illum sum contemplatus,admiratus vehementissime sum innumeras divitias a

5쪽

Te pro eo opere concinnando jam coacematas, im

mensis propemodum laboribus , & gravissimis

etiam sumptibus; nam Scripta, quibus Collectiones. illae constabunt, ad sexcenta, ut video ,&septuaginta tria in eo Elencho recensentur. Gallia Clarilliana: Fratrum Sammarthanorum, Italia Sacra Ferdinandi.

Ughelli, Sicilia Sacra Rocchi Pyrrhi, Batavia Sacra

Anonymi, quas omnes memoras in Conspectus iulius prooemio, cedant, oportet, POLONIAE ORTHODOXAE, quam moliris, hancque unam pro . Cunctis fama loquatur. Adeo me cepit incredibilis, illa gazarum tuarum copia, ur, quoniam ad eam comparandam adjumento Tibi fuerunt, ut ipse

narras in eodem prooemio, triennalis primo Romana commoratio, deinde incolatus quinquennalis

tum in Gallia, tum in Lotharingia, denique literaria itinera in finitimas oras Germaniae S Belgii, nec non & in Angliam; placere mihi hac mercede ferme dixerim vel ipsa fata, queis jactatus eas regiones peragrasti; siquidem inde littori tandem restitutus,&ad Patriae eliarissimae sinum revocatus,non amplius ab ea, ut ipse loqueris, amovendus, toto modo pectore ad locupletandam iisdem gazis literariam Rem p. incumbis. Praeclarissimi tui hujusce animi apertit simum praeterea documentum edidisti, dum civium tuorum bono litaturus, publicam Bibliothecam erigendi consilium una cum Excellentillimo fratre

tuo in spatiosa Aula , taluschianis AEdibus contigua, Palatioli, suscepisti In hanc ipsam , dum men-

6쪽

te revolvo,libros omnes,ingenioli mei fortus,ex M. nignitate tua illatos fuisse,nil aliud mihi illi viden tur, nisi poma in gurgite vasto natantia. Novum ejusdem animi tui erga literas argumentum mihi obtulit Volumen, quo pariter me nuperrime donasti, Pauli Potochi operum, quae ita eruditione tua illustrasti,ac locupletasti,ut ea edendo parem ferme gloriam cum eorundem Auctore sis assequutus. Superest, Vir praecurissime, ut ad testandam Ti. bi diligentiam, qua singulos Elenchi tui illius numeros expendi, certiorem Te faciam , me oculos

intendisse in Scripta omnia iisdem numeris praenotata, quod sperarem, Nicolai Tomista, cui Valerius opusculum suum inscripsit, mihi alicubi occurrere possie mentionem aliquam . At frustra ; s lam enim mentionem inveni Petri Tomichi, Epia scopi Cracoriensis , quin ullo modo sciam , an vocum earum affinitas, sanguinis ullam affinitatem, quae inter utrumque intercesserit, designet. Laetatus autem admodum sum,deprehendisse me in eodem Elencho Varmiensem Synodum a Cardinali Hosio celebratam,. eam scilicet ipsam ,. cujus, ut supra dixi, manu scripto exemplari jam potior. Verum-

enimvero aegre tuli ne rem istam.Tibi dissimulem ejus Synodi epocham hoc modo ibidem adnotari, Ante annum is x s. Eo anno solum vigesimum , & alterum suae aeraris Hostus numerabat, vacabatque, ut puto, literis in Athenaeo Patavino. Confugi. itaque statim ad Erratorum tabulam , re

7쪽

Hi,omnino autem intactum praeteriri erratum illud

chronologicum, etsi cubet in eadem pagina,&quidem post pauculas dumtaxat lineas. Fatebor insuper, me substitisse pariter ad verbulum illud Ante, nec enim intelligere valui, quaenam fuerit ejus apponendi ratio. At levia prorsus sunt ista prae operis a Te conficiendi magnitudine, Sc excellentia. Jam vero spondeo ego,opus istud acceptissimum fore BENEDICTO XIV. neque sinam,id a quopiam in dubium posse revocari ; namque Collectio legum Ecclesiasticarum Poloniae ad sapientissimi ejus Pontificis manus adveniens , fluminis instar habenda erit, aquas suas in vastum Oceanum , iisdem sinu

luci excipiendis omni tempore paratum, olventis.

In Epistola,quam superius allegavi, ad Sanctitatem Suam data die VII. Januarii, fassus sum, ex doctrinae Suae pelago tot proquxisse monumenta typis excusa, ut vel sola amplae Bibliothecae loco esse debeant Ecclesiasticarum rerum studiosis. Hic vero, quin abeam ex ejusdem Epistolae argumento, quo videlicet Anni Sancti a me suscipienda descriptio explicatur, audi quid subjungam . Qua ratione Card. Valerius Polonum juvenem his verbis est xl loquutus, Mum te ad videndam urbem Romam Mepotissimum empore possunt impellere, oe quia es mater , ct altrix incontaminata Religionis, oe quod iu

ra Me 'misce Pio V. Ecclesiasica disciplina in pri-

8쪽

Iuniam eandorem videtur resitura , pari haec ipsa verba ratione BENEDlCTo XIV. aptari posse proliteor, ex cujus scilicet pectore, immensis Ecclesiastici Iutis, thesauris reserto, ceu ex perenni fonte jugiter pr manant saluberrima sacrae disciplinae seu servandae, seu reparandae institura. opus praestantissimum de Servorum Dei Beatificatione&c. maximis iis elogiis exornatur in ActisLipsiensibus, quae unicuique patent in fronte primi Tomi ejusdem Operis Edit. Patav. indeque unum dumtaxat afferam testimonium, quod ira se habet. Vix suppe rura n his vires ad verba utcumque invenienda, quibus dilia gentiam adamantinam , notitiam antiquisatum cirisianarum mastissimam, eoAgiae Sebolasticae, aetaturgicae peritiam inusitatam, quam Summus Pontifex in Me Opere elaborando polluit, Iure suo, mrariamque praedicemus. Prospicimus jam auream aetatem, quam Summus bis , Maximusque rei literariae, O eruditionis pulcberrimae stator, oes ire , orbi erudito es in furus , atque largissime cum omnibus bo

nis communicaturus. Verum tamen non orbi tantum

erudito, sed Christiano universo auream illam aetatem per BENEDICTuM XIV. infusum iri, animo meo auguratus jam saepius sum, nec augurari unquam deustam , quod iis excellentissimis dotibus Sanctit tem Suam omnino praeditam esse conspiciam,quibus facile sublimes terrae Potestates adducat, ut suscepto a se ipsa consilio Christianarum omnium Eccleuarum pacem conciliandi obsecundent.

Quod

9쪽

t X. Quod ad me spectat, quam studiose, ob oculas habens Pauli Apostoli illud , E plantavi pollo r

gavis,Deus autem incrementum dedi pro modulo meo curem ei paci viam quoquo modo sternere,fidem faciant tot lucubrationes a me adversus Heterodoxos conscriptae,& praesertim ad damnandam secessionem ab Ecesina Romana per Lutherum, aliosque eorundem Magistros invectam .Hoc in argumento urgen do,si dixero Ad versarios a me ad incitas fuisse redactos, glariosi militis personam gerere minime censendus ero, vel ex ipio inter eos cordatiorum,& liberius scribentium judicio. Haud dissiteor tamen, belligerandi rationem, quani ineo, minime a me disjungi solere ab humanitate, qua erga gentem illam Majores olim nostros usos fuisse indabiis documentis deprehendi. Hujusce generis sunt laudes,. quas a Card. Polo in Sturrmum collatas fuisse superius indicavi ;& ex quoque, quibus a Sadoleto cumulatum , ut ita dicam se fuisse Melanchthonem, de

quarum tandem liberalem valde se praebuisse Comta renum adversus omnes, quibuscum controversias

tractavit, suis loeis retuli. Placet vero insuper hic a ferre strenuissimum Catholicae Fidei defensorem Cardinalem tuum Hosium, de quo Ciaconius T. 3. do vitis Pontif&Card. ''II. schisiit: 1 mensa tamen

sua,ω congressu venientes Hareticos, oe Scbimaticos probibere non solebat, sed eorum e suetudine ad ipsorum tamen emendatisnem utebamr. Quantum conferre possit eorundem emendationi comis illa con

10쪽

suetudo , ob oculos mihi posuerunt vel Turicensia publica solia superioris mensis Februarii die xy. impressa; nam recensito in iisdem Vicennali u m Brixiensium libro, jussit Academiae Goettingensis typis excuse, ultimo loco commendatur quae a nostris adhiberetur ad devinciendos Heterodoxos lenitas, dccomitas, subdunturque posteaVirgiliani hi versus, Veluti in populo cum sepe coorta es Seditio , saevitque animis ignobile vulgus, Jamque faces, ara volant,furor arma mini'as, Tum pietate gravem,oe meritis siforte Virum quem Conspexere, silent, arrectisque auribus astant, Ille regit dictis animos , oe pectora mulcet. Pontificem doctrina , sapientia, pietate, & meritis non gravem, sed gravissimum, quem hac tempestate concessit Deus Optimus Maximus Ecclesiae tuae,

cur non eum esse dicamus, cui, postquam eorum, qui a gremio matris suae recesserunt, animos rexerit,& pectora mulserit, amplificati gregis Christiami coronam idem Deus reservaverit

Votis istis nuncupatis, spem istam alentes, laetissimo pectore incumbamus, Zalushe optime, Tu uidem in Poloniae orthodoxae opus contexenum , ego vero in ab luendam Caldinalis Poli Literarum Editionem , pariterque in adornandam

quam primum proximi Iubitet Historiam . Bone Deus i quam magna foret hodierni, quo fruimur, Pontificatus felicitas, si in hujus Fastos inferretur praeclarissimum facinus Elausae una simul&Januae, quae