Theologia Germanica in qua continentur articuli de fide, Euangelio, virtutibus et sacramentis quorum materiam iam nostra tempestate controuerti solet Bertoldus episcopus olim Chiemensis

4쪽

ΤHEOLOGIA

GERMANICA IN OVA CONTINENTVR ARTICULI DE FIDE, EVANGELIO, VIRTU.TIBUS ET SACRAMEN.TIS: ORUM MATE. RIA IAΜ NOSTRA TEMPESTATE CONTROVERTI SOLET.

5쪽

ELEGIA NUPER

EXARATA IN OPUS: CUI TITULUS

Germanica Theologia: quod pro reis pub. Christianae utilitate aeditum est.

Praetextu multis inpietatis incauteri . cultarpezis ouillitisin. Falliterum vitium sterie uirtutis. σιώδ' Imponitimet deinde seuera tra. Nilladia actinuimae, tum tia nocendi , .

Sponte rena remes Heribo euocat impiis Mucida mora loco est nunceameri rabies iverum Bertoum hune Masian Grilla conficit,cr proprio telarte uerentus adit Esdra m leani non decipiare, reteritri rudes, aesti , philtra, ueneri dolor. Ur David proprio confiumiten e mem

scilicet ea retro sub burg praesule durae

Increment tropos, pulpit casia opes

Non sesin idicit mirariis canditivena Nucliadem proprio munere stome secti Ero ueni inor Fremorarier. Torum Viminuisus insinu isse Muti pernito qEsquilis nunc sina mente Disteri, Et sura multi dei eradi delector amisi Hiclucem inuenies caeca culillne pulse, Scripture nodos explicitos i tropos Durnisssophiae uinomisti,tu j c oras Lepos cita patrum, uatidicami thaebia. Est ita disendi torrens mundo, rerum copiamctarum,denis Tasus opum. Eub his sacram a nouis usura colamnis sua neminent tuta promo putri, inc transenna pater. Vultus hie noscessurdos ipse tuos.Lex bis sancta solanis adest. 'uniaquidnam conios L inses datas ordo aliter expendi, quem urbi esse deus. Hiarboroqvibvisom aut tu areiadnent Edere, te liber hic ordine cuncta docet. θω ea μ' ,γιd 'optare, quis ister

calliserit, quo te aut nune leve ducit onus,

6쪽

AτHAE vs miseratione diuina Cardinalis, Archis scopus Ses bir mlh,

ApostolicaeSedis Legatus 5ce. Venerabili Fratri amico nostio charis o do. mino Bertoido Episcopo qu5dam Chiemensi. Peruenit ad manus nostras ii,

her nolim Idiomate uulgari conscriptus 5c a fraternitate uestiamno proxime elapse in lucem aeditus,& nomini nostro nuncupatim dedicatus:Cui titulus erat Theologia Gerniani Quem cum perlegeremus,comperimus pluribus salubribusdoctrinisti prece. pus resertum,' raecipue aduersiisdcvmata Lutheranorum ec Gnullorum aliori . Qui lioc calamitoso Milo populos parum a uia saluus seducunt.Cum itan hic liber deatur plurimum condueturus ad confirmandam sanistam fidem catholicam, prscipue in cordibus eorum qui titubantes di ambigentes in quam mrtem declinent, risndum

aperte a fide desciuerunt. Existimamus utile. admodum fore, ut liber hie 4 lauissime etiam apud aliaest linguam Christifideles diuulgetur. apropter fraternitate uestram, quam pro sola gloria nominis Christi hos laboressum: se non ambu mus, in Domino hortamur ait rogamus, ut indem librum in limam Latinam, quo * amplissime e lagari queat,traduca re in ea datam publicet.Pro Dosperamus eam accepturam amastissima mercedem a remuneratore bono omnia Deo. Nobis uero fraternitas uia remaciet admodum gratam mutua beneuolentia compensandam. Datum in Ciuitate no

stra Saltetburgeinxvij.Mensis Decembris, Anno domini. M. D. XXVIII. EvERENDIssIMo in Christo Principi 5c domino domino Matham Caridinali oc Archiepiscopo Salis vim. Apostolics sedis Legato: dno suo grauisissimo: Henoldus Eoisconus olim Chiemen. Obedicntia debitam ec reue. tenuam codumne Mense Decembri proxime linis praestiatata est mihi Epistola qua

uestra Reuerendissima dominatio me hortatur ut Germanicam Theologiam aduersus dogmata Lutheranorum oc nonnullorum aliorum pseudo doctiorum, uulgari nostro Idiomate nuper inlucem per me aeditam, in Latinum quoi uerranet quo tenor esusdem Theologie latius diuulgetur ac exteris nationibus Christum colentibus& forsitan aulaueritatis fraudulenter seduistis, pariter innotescat.Etsi non in decrepita seiectus*ignauia mea sit impedimento quo minus uoluntati uestrae Reuerendissime paternitatis de me benemeritae, pro condigno morem gerere ualeam: pro uirili tamen senilium artuum meorum iussa adimplere gestio: ne ingratitudinis re's uidear neue laborem fugisse aris guar.Porro assuctum est Latina uolumina in uulgamidiomata traduci:hic eouerso more conandum erit agreste idioma in Latinum transi iri. Eograuioropprimit me difficultas: quo minor est mihi Latini sermonis peritia. Qua ratione pro mea pusillanimitate in liluestrem solitudinem commigraui ubi non mutis,qus me doceant: sed pollui alabia ec strumosa colla repertomem in illa habitansme nuncupato Pinzgm: quod inter pretatur altum rus. Situs loci reuera altus est rit is quo Incesarum runcinus. Nihilominus mandato uestrae reuerendis sinet dominatio ' patiturus,inculto stilo sequente Latinam ex uulgari traductionem aggredior,inquantum pro mea lucubratione Latini sermonismemoria mihi suppeditat, noniit mea in napta scripta in publicum prodire u linx sed per aliquem peritum Rethor meus: ggrestis stilus intersum Latinum rosormetur: quo auidiusueritas huiusTheologis legatumlioquin mea insulsa aeditio Le. 'ores prorsus fastidio afficiet. Hodie. n. serdetquicqivd Rotherodama non pollet elegantia quantauis ueritatis constet firmitate: humilis quidem stili dinfirmam non sum. nemus,sed coaceruami nobismagistros primentes auribus,conuersi ad sabulas&aue. ritate aversi. Confido tamen pii Leetores me calumniose non irridebunt animaduenenates Q sim Ecclesiis debitor ec mancipatus ministeri quo minus mihi barbarismus uel si, te simis est imputandus: inprssenuinterpretationi me ultro ita essissem. Precipue cumilii quodammoelo incumbat attendere catholico gregi: quem Christiis suo acq usi uit. sanuit Propterea exanclandus estia Crae illiusianguis de manu nostra requiratur.

7쪽

Atqui tolerabilius meum iners latita est ab intelligentibus admittendum ncc respucreti nec sin re iudicandum donec erroneum deprehcnsum sucrit. Vbi minus perite aut pa. rum caute scripserim: ibi emendari desidero. Nihil quidem est tam solidum quod non in dubium uertaturi nihil tam claris probationibus deductrum quod cauillari nequcat. disti M 3 . Multa denis sacis scri ture uerba trahi posscuat ad eum sensum, quem tibi quieqs n. '' i prssiumit. Quocirca i quis meam aeditionem ad aliorum sugillationem sephistice im.

pugnare mollicetur& me impie sensiste criminabiturinolo lectim scripto aut uerbo inutiliis er contcndem sed offero me A mea scripta iudicio Sedis apostolics aut cuiuslibet G. tholiciepisti pi uel doctoris non suspeeti uel legitii me uniuersitatis quorum omnium ocsngulorum cognitioni stare paratus sum. Verum siquid in meo tractam utile com prchendituri id beati Augustini aut aliorum diuorum patrum est non meum: citius seolius est omne incompositum in eo ira uacitatu comprehensum. Euge hic libellus ob ineptitudinem non cito mimilia aspernendus: sed potissime ob ueritatis indagationem te. i.c. n. i. gendus: rametsi non staturiat elegantiauel knocinio uerborum. Non enim uenio in sublimitate sermonis mihi penitus ignoti: ncq in mundana sapientis,qua prorsus careo nes ut hominibus placeam sed deo optimo maximo: Quippe Gregorius, ad episcopu Alc. xandrin .im scribens,indignum at intrabatur uerba coelestis oraculi restringi sub Donati regulis. Dabit ita ueniami stra reucrcndissima micantias inccn ris G prcpcn glectς additioni meae: quς sorte si minus auribus, bonis tamen mentibus plus erit saluta. iis. Ideo pr lentem tractatum institui, non ad aures mulcendas uel ad eloquentiam tittatandiu sed ad Christians reipublicae utilitatem Sc ad errantium insorinationem eoruscilicet qui magis imprudentia st temeritate errant re circum uetitat vacillant ex simplicitate titubantes S ambigentes in utram credendi inrtem declinent, non totaliter ab orthodoxa fide deficientes: qiubus meam lucubrationem conducere spero. Aliorum autem me miseret: quibus,occurrentis coecitatis errore subuersis, mei labores minime pissunt: ctim nouitatum auidi 5c contra sanctam ccclesiam turgidi lutulentas salsitatis lacunas magis sit ian*s lientem ueritatis sontem uel salutarem sapientis aquam quaerant. Congessi ital liberum in centum capitula quibus iuxta paradigma euamgeliciimmtib.iti centum oumus pascua uberriina praestaretur.

Primum capitulum est de fide Euholica.

Secundum. Quomodo est credendum Tertium. Utrum ad Salutem sola fides sus. sciat Capitulum de Iustificatione. ς. Qiud sit credendum. De articulis sidci.

De interna dei iactitate. s. De uerbo incarnato.

s. De Christi deitate.

li. De exteriori uerbi des ueritate. ra. De Biblia. i3. De mangelio. i l. Delegittima expositione scripturae. is. De caluniosa interpremi nesciretur .ic De haereticis. in De ueritate uerbescis. De ueritate creata.

is. De toto uniueis fio. De nihilo. ai. An essentia creaturq in nihilum re.

uertatur 22. De macrocosmo.

23. De mere spirituali plasmate. De spiritibus peruerit'

a T. De plasmate corporco superiori. De corporaliplasmate interiori. De creatura simul corporali re rituali. as. De spiritu humano. 29. De imagine humana.

3o. De flatibus hinnani generis. 3s. De statu paradisi. 32. De hominis casu a primo statu γωradi 33. De malo hominis. 3 . De peccato originali.ῖς. Delamite.

De peccatis in communi.

8쪽

3Ν. De ea uitate humana. 3s. De libero arbitrio. 39. An mortales habeant liberum M. hitrium: ηο. An omnia fiant ex necessitate dictis prescientiae

Al. De regimine liberi arbitrii. . . De diuina directione liberi arbitri, M. De diuina pratia in genere.

. De singu ibus graui Spirituasidisti. s. De charitate in genere. Αο.De charitate Dei. . De charitate proximi. s. De amore proprio. . De naturali dinito. ςo. De naturalis debitialutione.

ς i. De legitimis debitis. ςa. De debitis accidentalibus. ς3. De Sindustione humani debuις .De Satisfiustore debiti humani.

ς s. De passione Christi.

so.De contemplatione dissice passiorius γ. De restarectione Christiοῦ α allorum. ς s. De Sacramentis in genere.

so. De baptismo. σι De sacramento Constrinationis. . De institutione missici M. De necessaria forma mis σε. De praeparatione sacris in altaris. De Nicrificio misse. O . . De q 'uuorquini us circa

musam.

De Sacramento Eucharissiacios. De sumptione eucharistiatibus lentalis

De Callae extra missim non sit.

mendo.

H. De Sacramento ιγι De tribus st enitentiata γ2. De contritione.

N. De Consessione ec absoluaone. γε. De poenitentiainiuncta. De plaga. γε De poen-itia Euangelica.-. Debonis operibus. γs. De obluatione bonorum operum. N. Debonorum operum merito. so. De poenitentia insemes .

sc Utrum sit purgatorium

εα De scripti', purgatori,

D. Vtrum aliora sirici Hi ex ad pumatoriumri. De Sin tragia extendanturs . De Saesurum imploratiora sς. De imaginibus Sanctorum. ses De Imaginum a Ms,. De Hemosyna.ss. De CFemoniis.

.De Indulgentiis.

m. De excomunieatione. . si. De ecclesia. ms De potestate pari. m. De extrema unc M.' . De Sacramento ordia . spin Sacerdotio ec seperioritate Christiana.s6. An quilibet baptisat sit sacerdoxyγ. De Religio

9쪽

De fide Catholica.

tissimis sulcimentis 5c tenacibus irriti acili quibus funditur tota fides, scilicet iii, uacu mortua,nudata uesti , formata cithisor . Unde communis dulgus a ueritate seducitur u adeo ut prope nemo scis at quo animum suum uertat. Seductores mim fidem aliquando tam facilem prsen duntut cuilibet obuiam esse putetur . alis quando tam dissicit Aremotissimem L, L. . stam reddunu innullus sit certus,sdem ueram hineat nes ire. Attamentutius est ad salubrius credere iuxta normam re doctrinam eccline catholicae, abant iusdoctoribus 8c sanyis patribus traditam re usum delium hactentis obseruatam, *peregris rus dogmatibus adli erC. eo quidem maν s quo antiqui doctores uuam egerat sanctitate insignem: econtra noui seductores uitam agunt spurcissimam.Decreta igitur nonnulla, qui ex diui Augustini libris aealiorum peritorum tradition iis de mate. ria fidei i passim scripta reperi, ad erudist nem imperitosuet in hoc opus redigere.

Imprimis annotanda est diffinitio sese tria quam beatus Apostolus describit esse sperandarum sebstantiam rerum amumenta ama. nos apparentnim. Fides etenim substantia nuncupatur: quia Gnatura sua est funda, mentum subitans ac pri ncipium directi. uum ad alias uirtutes: quibus homo sulciri

debet ali consequi pernam si lutem. Qus , ysi. supra Christisma disicanda est ceu supra petram firmillimam solidii 3 sundamen , ... tum: ctu fides ta primus lapis superpo

in prim nitur.Postea substituitur spes: qua homo considit ab omnipotente consequi hic gratiam in patria gloriam. Quas hic credi ocsperari oportet tametsi ui iliter non appareant.QIamobrem fidesargumentum dii estu quasi probabile obiectum rerum no apparentium: inm hominis animus manu ouciturad credendum res sperandas nonsvo Ni AM hac tempe.

ης inuissimas admoti

um iacturas Christiana patitur fides: in qua uaris ac periculosae intadunt secis cum inistendum apparentes: a quibus tamen nostia de pedet salus. Naside oc spe secure expcctatur futura Natitudo: quam deus iustis laragietur,non principaliter obsicimur spem: nec ob metitum v l aliam causam, sed ex mera misericordia. Hominis salus initianda est cum ὀ re uantia legis naturae: utpote declina a malo oc fac num: ac dirigenda in quatuor uirtutibus cardinalibus: tandem construenda in tribus uirtutibus incologicis: quibus iis stra salus conseruatur iuxta dictum: me manerit fide spes 5c charitas,tria hae. mai ina. ior auteni horum est charitas. Fidcsuo tur poenam precipue iudicii extremi unde homo culpam fugere studet timore scilicet scruile deinde spes aeternorum retrahit hominem ab inordinato assectu terrenorum: ex eo oritur principalius, nempe charitas, uxendens hominis cor ad detestanda uniuersi deo contraria& ad diligendum eumdem sua omnia, nec ulterius seruiliter sed filialite non res ctu retributionis es propter se,umetur deus tanta summum boninta ratione fides est initiale si damcntum nostret salutis,ostendens diuinum iudicia: uomcias hominis timore assicitur. Fides enim indicat dei misericordia: qua fidelis ad spem deducitur: spe homo gratiam ocdona dci expectan hine oritur tarctio: qui

hominis salutem concludit.

I Fides catholica est credoeti persuasibi, lis pro naturae dictamine siquidem omnia,qus ipsa sdes comm hend tendunt ad morum honestatem se uiis regulam: ad

conseruationem humanae naturs re augamentum uirtutis: ad promotionem salutis

di sui exaltationem ac ad perpentitatem si arus humani. Quippe ipsius fidei articuli deseruiunt ad quia & pacem: ad con cordiam Ochominu prose m : ideo stat credendi,colendi& accepiadi. Diuina quidem ben itas inside nos enutritin tanta ut prFer rationem fidei, ex naturs vcsti/gii interdum asseqtiamur veritatem eode ius catholica reluis dictat esse credenda: quo promptiores reddamur ad cresulitate myste-

10쪽

CAPI.

. mysteriorum sensu incompRhinsibilium. Propterea falsum est Luthoi dogma,quo asserit, coram deo laetum esse s licet nobis indeatur iniustum J affligi hominem pro quibuiuis actibus: quos ab . libero arbi,

trio ex nece:sitate committit: Ac si deus ad

imaginem saar diuitis iustitis nos' condiderithumanamiustitiam,ut eam homo acce.

et ac usii conformcet iust sis dei: Qui ctia inscipit ne imuste ostendamus que m. Quomodo . tur stabit exemplar diuinae

iustitie,si quod apud nos iniustum est, apae

deum cerueatur iustum&Q deus cera tam iustitiam nobis imposuerit demon M.fendendo inculpabilem: sua autem mina sustitia affligeret hominem ab usui arta. . erit demersto,contra legis ductamen: quoa- mri est ut Cibueniamus oppresti, iudicemus pupillo defendamu uiduam: neque ip

nam des arguamus de iniusticia aut iudi. cio. 4rasidica calamito bs a deo libera non opprime itidem a nobis agendum mea. iti esse. Alibi inquit dominus:qui tuaicia mea in Reerit, uita uiuet: item nunquid uis meae non sunt squae:

- Rursiis ex fide permersa iactati apud in. fideles emetit inquietudo discordia, de

decus, guerra ec homiliatio, quemado modum nuper in Germania comper tum est: Ubi contra orthodoxam fidem nonnulli malignes errores sunt inseminati, parturientes insecticem segetem popula tis seditionis, tamdiu sorte adhuc immunentis, donec haeresis in Germania suerit extuina. Dum prisci thcutones fideles existiterant Christiani : concessa pacere temporali prosperitate letabantur. Posti nos igis

naui nouis erroribus inuoluti sumus ab ecaclesis unitatelapsi,statim prosperitate subalata omnium bonorum penuria nos opprimit:quottidie expectaturos bestorum in. Aiam ac turcorum insaniam. Unde intolerabies exactioncs N importabilia oracra ferre cogimur, tandem prorsus perituri.

inis . Scriptum enim est. Qi toties filii ssrahel in quibus Christiani praefigurabantur) prae

ter delim suum. alterum coluerunt, dati

dei incubuit ecclesis obessivit: prospolro successii uigeban nunc autem pc eris auscultans doctrinis di diuino cultu descr

is, ecclesiam ueram contemnens ac pseu

do magistros insitis traditionibus sequens, repletur mulus in modis, pr sertim sub diuorum seditionibus: teste chlangelio: CGδ απ. s. surgini silii in parentes molle assicienteos. Proh dor ecclesiarum supellex ecdecor: quosii periores nostrideum &ecclesiam triumphantem hici milii Ite olim deuote exornabant: turpiter in ablatus, ne conflatus: in mamonam iniquitatis animis

matus oc male consumptu ac si deo sacrificium re decus sui altaris displiccat: Et sic omne, quod deo scisi ecclesiae dcdicatum erat,dia to 5c filis complicibus cessiti Id circo uiuo ego dicit dominus deuo nisi ο ip seninum meum uiolasti in omnibA ρομossensionibus tuis, oc in cunctis abhomi. . nationibus tuis, ego quoque confringam, ec non parcet oculus meus& non miser bor: complebo furorem meum. Item ur/bes desertae erunt ec cxcelsa demolientur 5c dissipabuntur,& interibunt ars uestrae ec confringentur, cessabunt idola ucstrare conterentur delubra uestia. Filii Israhel nun* acerbius deum irritaverunt, prserm si a synagoga recedentes, relinquetent fidem uiorum patrum, peregrinum a mendo cultum. Siquidem. ad Iudsosam p-- ustatantes dominus ait: Abscondam faciem meam ab eis: generatio enim peruersa cst di insideles filii ipsi me prouocauerunt in eo qui non erat deus G irritaverunt in uanitatibus sui et laco ignis succensus cst in Orore meo θc ardebit usque ad inferni nosuissima. ας Seuiora insuper comminatur dominus αsuam deser tibus fidem, dicens: Gens Prete. ι .abis consilio est di sine prudentia que no

uissima non considerat. Sic nos theutones h tempore infoesici, absqi ratione a ueta fide excidimus, adli entcsol statis πω

nachis sacerdotibus u scismaticis ac alijs inismet qui coram deo ec hominibus serde,scum oc sceleste uitiunt. Eosdem pei fidos quos ameriores nostri reccinissent in laudamus re extollimus pro nostris praesidenti