Thesaurus sacrorum rituum, seu Commentaria in rubricas missalis et breviarii Romani, authore adm. reverendo p. d. Batholomaeo Gavanto ... Editio novissima ... Tomus primus secundus

2쪽

URBANO V ΙΙΙ.PONTIFICI, MORIBUS OPTIMO, RE BuS GESTIS MAXIMO.

Ecclesiasticie libertatis assertori studiosissimo,

Cujus lingua mellea, cujus calamus lacteus. Omnium linguis, Omnium calamis tantum sui laudis influxit, Ut in literatorum Senatu Sapientia Princeps, Eque ac in Principum coetu Maiestate Primarius habeatur. Quem innumeris Animi,Corporis&Fortunae dotibus ornatum Urbs nihil suspicere solita suspexit:

Nunc earum usu Sacerdotii fastigium ornantem Orbis terrarum universius,terram despiciens,humillimus adorat. Cujus animus in Ecclesiae hostes generosus Optatam in Christiana Republ. concordiam tuetur :Qui Petri Navis clavum sapienter adeo tenet, Ut omnes in ea felicitatis portum tenere videantur et Et quoniam Apes mellis copia aureum saeculum retulerunt, In ejus Impcrio divinitus accepto

Nihil viri prudentes desiderandum agnoscunt

Et acerrimo Vindici, Romanoque Commentaria in Rubricas Misialis , s Breviarii Romani,

Bartholomaus Gavantus Curicus Regularis S Pauli , Sacra Rituum Congregationis ejusdem URB ANI auctoritate mιnimus Consultor grati animι ergo D. S. D.

3쪽

N EAPOLIO COMIT OLUS

EPISCOPUS PERUS

Instituta Clericorum Academia de sacris Ritibus, & cantu Gregoriano, annuo que reditu perpetuo de aere suo stabilita, Auctoris horum Commentariorum opera usus, & iisdem Commentariis in eandem causam ab Auctore ibidem in librum redactis, sequentia Carmina scripsit.

LuCIDATIO RUBRICARUM

MISSALIS, ET BREVIARII.

NA iura, Mater omnium, Intus alit quae parturit ;Emissa scem providet,

Quo nutriantur ubere. Videmus animantia, Ex utero vix edita

Appetere de exugere Mammas genitricis suae. Quin illa, quae sensu carent, Hanc bonitatem lentiunt Telluris, ex qua prodeunt Errore pulso protinus. Ut educent & procreentConsimilem prolem sibi,

Sumeienter Congrua Provisam & alimonia. Natura, qui verus Deus, Quarumque rerum statui Convenienter incubans Gratuita non deserit ;Quae generantur spiritu,

Sustentat,auget, promovet,

Suavibus, miris modis. Incognitis, & cognitis. Spirante dudum Spiritu Ex ventre nostrae Ecclesiae , Bartholomaei commoda obstetricante dextera. Est Clericorum plurimus Eductus unico chorus. Foetu rudis, & indigens Praecepto Ac alimonia. Et ecce is idem Spiritus Pauli novis e Clericis Doctorem aluinnu protulit Et rudium nutritium , Qui explicatu congru Inecitditos imbuat in Cleritali munere, Et ritibus Ecclesiae. Suscepta lucidatio Pro euriosa indagine, Futura doctis non minus in grata, sic perutilis. Potatur ab infantibus. Lae, esca fit majoribus Utrisque ministrat suum Bartholomaeus ferculum,

.Quibus ins Ior Commeniatariorum I

Unt verba, quae Clero dedi, Comitolus aurum dedit. Formamque Coepiscopis, Qua tactus ediscat sacra.

DON IULIUS CAVALCANUS CONGRE G.

Clericor. Reg. S. Pauli Praepositus Generalis.

Cm opus R. P. D. Bartholomas Gavanti H raroras Generalis nostra Cong. eui tituissest, Comistentaria in Rubricas Missalis, & Breviarii Romani , duo ejusdem Congregatιonss erudir, ac sapientes Hrs recognoverant, arque in lucem da posse probaverιm, potesatem facimus, ut in publι- cam utilitatem typis mandetur, Astis, quibus ιd competu . itaplacuerit. In quorummem, tae. Dat. Medolans ιn Collegιε uostro S Apost. Panti, o Barnaba, iue a . fulti ιba . D. Iulius Cavalcanus Praepositus Generalis. primatur, sitndetur Reverendissimo P. Mag. c. Pal. Arist. A. Episcopus Besticastren. Vicesg.

Fr. Nicolaus Riccardius Sata Pil Apost. Mag. Ord. Praed.

4쪽

E Sacris Ritibus, & de iis precipue, qui ad Missam.

Ec Horas Canonicas attinent, scripsere ad hanc diem non pauci, tum antiqui, tum recentiores,

gravissimi ic sapientissimi viri: sed libere dicam

quod sentio ; nemo rem nostram in hocgenere pertractavit in t gre ; nam alii ut potissimum Haereticos arguerent; alii, ut mysteria depromerent e ritibus, quos supponunt: ritus autem ipsos vel obsoletos referunt, vel nostros immunite, vel additis aliorum

ritibus superflue, vel subobscure significant: de Missa tantum alii, alii de Festis, alii de Horis Canonicis tantum, dc una omnes omnia quidem illustiarunt, sed ea colligerccuique dissicillimum: certe literalem Rubricarum Romanarum sensium nemo hacte nus est prosecutus. Quare Optarunt plurimi,e quibus honoris ergo, nominandi sunt, Silvius Antonianus, Robertus Belluminus, Scipio Cohellutius, Julius Roma, Franciscus Boncompagnus, S R. E. Cardinales, doctrina, pietate & moribus praeclarmimi. Neapolio Comitolus Perusinus Episcopus virtutum gloria Clarus, & alii Ecclesiae administri,ut Volumine breviori, quoad ejus fieri posset, ea omnia comprehenderentur summatim, quae in Missali bc Breviario Romano continentur: & ea p siertim, quae videntur sufficere ad communiorum Sacerdotum instructionem, & ad integram tum Missae, tum Horarum Canonicarum disciplinam perdiscendam,indicata cujusque ritus origine Christiana ne a Gentilibus aut Hebratis edocti videamur) tum allata causa, sive historica, sive mystica solidiori: tum demonstrata ob

ligatione, quave culpa obstringamur: denique usu proprio, &' 3 e

5쪽

Ad Benignum Lectorem. exquisito cujusque ritus in re dubia explanato. Iisdem ergo su

d. ntibus Principibus viris morem gerere Cum ego cuperem, a duum hoc negotium multis abhinc annis sum aggressus, & omnem movi lapidem tum legendo, tum aperitioribus sciscitando, tum disputando in utramque partem, tum postremo haec eadem

scripta sacrae Rituum Congregationis examini, quod fuit rigo- rosium, subjiciendo acerrimis ingenio, judicio, prudentia, & in omni doctrinarum genere peritia clarissimis designatis Iudicia bus, Joan. Garzia Millino, Tiberio Muto, Aloysio Caietano. S. R. E. Cardinalibus, Dominis meis Illustrissimis, & toto orbe celeberrimis: ita ut, Deo dante,mihimetipsi satisfecerim sutinam aliis & optatum finem sim assecutus praesenti volumine.

Originem autem cujusque ritus velut indice commonstramus, quoad ejus fieri potest, vel authore Ceno, si est, nominato: vel Commemorato eo, qui ante alios de ritu meminit, quo facile vudere est, qua aetate erat in usu, re in hanc causam adiecimus Indicem Summorum Pontificum, quorum Decretis aut Invectus, aut firmatus fuit ritus, adnotato juxta anno, quo quisque obiit: Sacrorum item Conciliorum in opere citatorum, & quo anno celebrata fuerunt, necnon aliorum Patrum, & Scriptorum E ciesiasticorum, penes quos mentio est de ratibus nostris. Causas historicas eas vocamus in ritibus, quae ad literam, ut auent,desere ritum:mysticae sunt eae,quae sensum reddunt vel ALlegoricum,vel Tropologicum,Vel Anagogicum ; quas fere nunquam nisi tacentibus aliis) ex nostro ingenio, sed ex Majorum,

uti par est, auctoritate congerimus e citato tantum auctore primo, a quo caeteri deincepS acceperunt, neque ramen Omnes,

quas legimus, Causas praesertim mysticas allegamus, solidioribus conrenti, & gravioribus.

Obligationem definient Theologi doctiores, & probabili

rem scquemur 1ententiam in re controversa. Modernos potius

citamus quam aUtiquos, & eos, qui prae manibus hodie sunt S cerdotum, tum quia & hi citant antiquiores, tum quia iidem

multa

6쪽

Ad Benignum Lectorem.

multa decernunt, quae antiquos fugerunt, Occasione forte tunc temporis non data. Significamus autem, omissa disputatione, quid sit agendum,ut propositae brevitati consulamus; α quae hactenus in controveruam vener tum de Missa, tum de Horis, putamus omnia tisisse in hoc Volumine commemorata. Ad usum cujusque ritus proprium enuntiandum, usi sumus antiquioribus libris, Missalibus Vaticanis M. S. tum Decrais sacrae Rituum Romanae C gregationis,quae a multis desideratassint, tum iis regulis, quae, me quoque prauente & sepius urgen- te,datae sunt ab iis,qiu Clementis & Urbani Octavorum auctori-tate Recognitioni Missalis & Breviarii Romanorum praefuerunt. Totius operis ordo is erit, ut a Missa incipiamus, ranquam a nobiliori parte: deinde ita nos collaudante Cardinale Bellarmino,ordine Rubricarum servato, recitatoque earumdem Textu,

addamus ad singula verba, ubi est opus,Commentaria dc Notas: hoe enim pacto nihil nos effusiet ; Addemus tandem Appendiis Ces non inutiles, ne a Ciero quantum in nobis est de uderari quidquam possit in ordine ad Missam, & Canonicas Horas. Ecclesiastico stylo,& faciliori utemur,docente nos Hugone Victor no, qui scripturus & ipse de Sacris Ritibus ait: Communibus

verbis,rebus ipsis,de quibus agitur,cognatiS,Opus explicare Congruentius duximus,quam schematum varietatibus involvere, &res per se fulgidas decolorando Verba colorare. Peririores autem benignos imploramus Lectores, quos etiam liberos cum Inno- Centio III. optamus correctores, ut quae minus assecuti sumus, ea nobis indicent, meliora suppeditantes; & illud interea non den

fantes, quod optabat idem sanctus Pontifex in fine librorum de dysteriis Misue, ut apud misericordissimum Iudicem pro peccatis AuthorIs devotas preces etandant, sive Missam,sive Horas Canonicas recitaturi, ad Deum Optimum Maximum & pret

potentem accesserint.

Vale benigne Lector.

7쪽

APPENDICES POMI L

T Abellae Aurorae,Meridiei, & Mediae noctis por singulos dies.

De mensuris cujusque sacrae Supellectilis ad Missam congruentioribus. De nitore, & munditia practica ejusdem sacrae Supellectilis. Concordia Martvrologii Romani cum Breviario Romano, in quibus discoraue videntur. Prosodia verborum dubiorum in Missali, Breviario, dc Ma tyrologio Romano.

ordo perpetuus recitandi divini officii, & Misse celebrandae.

Eis is gratiarum actionem de isto opere, enam aur m calce Tomi Secundu Vita eum rebus gestis S. PAULI Apostoli. Ea probasiari

8쪽

AUCTORUM,

ALbinus Flaccus , seu Alcvinus de

Divinis ossiciis. Albertus Magnus de ossicio Missae. Alexander Sperellus observaticines seri. psit Italice pro celebr. Missae. Alphontus de Medrano instructionem Hil panice ad ossicium divinum. Alphonsus Rod riguea de Mysteriis Misesae, in Τomo 2. Hispanice. Amalarius Fortunatus Cardinalis. de Ecclesiasticis ossiciis, & de ordine Antiphonarii. Andreas Castaldus Caeremoniale ClericiRegul.& Praxim Caeremoniarum. Angelus CareEanus de Ministro Μita Italice. Angelus Contus Capucinus de Mysteriis Missae anno I 62 s. Italice. Antonius Demochares de Sacrificio Missae, & ibi quoque de Ritibus. Antonius Litteratus in Summa habet multa de Missa, δι Horis Canonicis. Antonius Posievinus Tractatum de Misa. Antiquitatum Liturmarum tres libros scripsit incertus Auctor impressos Duaci x6os. Augustinus Episcopus Picentinus primus auctor Pontificalis, & Caeremo.nialis Romani. gom. I. BF nedictus Herbestus Rationarium

Horarum Canonicarum.

Bernardus de Parentinis Elucidarium omnium dissicultatum Missae, & Li. lium Misae. Berno Augiensis de ossicio Misi S. Bonaventara de Mysteriis Missae.

CHristophorus Marcellus Caeremo

niale Papae. Conradus Brunus de Caeremoni is. Cornelius Schultingius Bibliothecam Ecclesiasticam de divinis ossiciis.

Franciscus Agricola de Sacerdotum ossici . Franc. Samarinus de Missa de ossicio. Franc. Titet mannus de Myster. Missae.

clec ritibus. Georgius Polaccus Aphorismos de Sacris Caeremoniis Italice. Germanus Constantinopol. Theoriam Melasiasticarum rerum. S. Gregorius Papa librum Sacramentinrum, Antiphonarium. quorum d plex esteditio, Romana, & a Pamelio

edita.

usdem Appendix M. S. Vaticana.

9쪽

Indeae Auctorum n. Rituum.

Grimoidus Abbas librum Sacramen

torum

Grulielmus Durandus Rationale diri ossiciorum.

ΗΕnricus Dissen in ossietum Mita.

Henricus Gorichen de Missis istivis, & Processionibus. S. Hieronymus Comitem, seu Lectio,

narium, tum Epistolarum, tum Ε-vangeliorum totius anni.

Hieronymus Cantonus ordinarium divinorum ossiciorum Hispanice. Hidelbertus Cenomanensis Carmen de Ritu Misse. Honorius Augustodunensis Gemmam

animae.

Hugo Uictorinus Speculum Eccl. &de

Caeremoniis, &c.

rum dubiorum circa Missam. acobus Pamelius LiturgiasLatinorum. Innocentius III. de Mysteriis Mita. D. Alcocer, de Caeremoniis Mita Ηispanice. Io. Baptista de Bertis. Io. Baptista Monachus Cassinas Expositionem Misse. Io. Baptista Rubeus de Div. ossietis. D. Baptista Scottia de Sacrificio Mita. Io, Mechossen quadruplicem Expositionem Mime. D. Beleth. de Divinis ossiciis. D. Bruneisich de Mita ossicio. D. Burchardus Ordinem Celebrationis .Μita. Jo Coeleus Speculum Missit, Io. Jacobus Compendium Caeremon. Missis hispanice. D. De Lapide Resolutorium dubiorum, Misse. Jo. Lopez de Sacrifieio Missit Hispanie Jo. Serranus Expositionem lissae mystiis

Io. Stephanus Durandus de Ritibus ΕcclesiIo. Superantius de Mysteriis Mita. Ioseph Uicecomes de Apparatu ad Missam in Volumine 4. Observationum.

S. Issidorus Hispalensis de Ecclesiasticis ossiciis. Judocus Clicto us Elucidatorium de Missa & aliis. Iulius Caesar Butengerus de Uestibus ia-

Ivo Carnotensis de Rebus Ecclesiasticis Sermones. L

LActantius Radsoldus de Mysterio

Mita. Liturgiae S. Petri, S. Iacobi, S. Marci, S. Basilii, S. Joan. Chrysost. S. Simeonis Syracusani ante annum 8ω. Ludovicus Ciconiolanus Directorium ossicii divini. Ludovicus Richeomus de Missa.

MArcus Antonius Ghenare Ritum celebrandi Missam. Martinus Stephanus Manuale decautelis in Missa observandis. Mathias Κimchius Directorium Sacero

dotale.

Maximus Monachus de Delesiastica ΜJagogia. Melchior I uelamus Discursus de Caereo moniis Mita Hispanice. Michael Sydoniensis de Μysteriis Missit. Michael Τimothaeus Quaest. Ioo. in divossicium & 6oo. in Missam. Micrologus de Ecclesiasticis observati nibus a Io. quodam scriptus fuit. alia Vaticana, Vallicesiana M. S. 2Brevi

10쪽

Index Auctorum n. Rituum.

Breviaria eum Canone M. S Collegii Aniciani, seu Gregoriani de Urbe,antiquissima. Musaeus Massiliensis citatus h Gennadio seriplit librum Sacram. circa A. 49O. Mutius Cappacinus Summarium mysteriorum Missae,& de ossicio Defun- etorum, Italice.

Νlcolaus Aurificus de Caeremoniis Missae. N icolaus cabasilas ExpositionemMisiae. Nicolaus de Plove Tractatum Sacerdo,

talem.

Rdo Romanus auctorem habet Ge- lasium ex Baronio A. 691. licet plenior exierit sub Stephano Papa, Pipino, & Carolo Magno, ex Hittor. pio in Praefatione ad libros a te collectos de Div. Ossiciis.

veteris Ecclesiae. Paris Crassus Caeremoniale Bononiense. Petrus Ciruetus Commentaria in Mi Liale antiquum. Petrus Cluniacensis Nucleum de Sacri.

sieto & Ritibus Misae. B.Petrus Damiani de Domin.vobiscum. Petrus Lopra de Ritu Missae Hispanice. Petrus Matthaeus de Rubeis Annot. in Rub. de Desectibus Missae. Petrus Opmeet de ossicio Missa. Petrus Rui Z Caeremoniale Toletanum.

Abanus Maurus de Instituti cleri.

Radulphus Tungrense de Canonum observantia circa diu. Ossicia. S. Remigius Antisiodorensis de ossicio Missae. Rupertus Abbas de Div. ossietis. Tephanus Eduensis de Sacramento,s Altaris.

THomas Alorea in Rubr. Breviarii

Tydaeus Bonamicus de Formandis crucibus. V

V Alent Quaresima de Caeremoniis

Missae. Vetustus codex de Missa editus ab Hib

alastidus Strabo de Rebus Ecclesiasti.

ilhelmusLindanusApologiam&Εx. positionem Liturgia Graecae S. Petri.

Missae.

Obiter de Sacris Ritibus aliis id m Theo. logi, & praesertim in 3. par S.Thomae; tum canonistae, Ivo, & Burchardus,& alii; tum Summistae V. Missa, &

liis titulis, tum controversis addicti contra Haereticos, quorum prope im initus est numerus. In Canonem vero Mi e scripserunt AEgidius Romanus. Gabriel Biel. Iacobus Iansenius. Iacobus Iunterhech. ordo Cameracensis. De malore Iacobus Iunter ch. Ioannes Montagnoi . Paulus Fraxinellus.

Et alii Scholastici eum Summistis.