장음표시 사용
141쪽
1I4 CAP. I. DE INTELLECΤU HVMΑΝΟturae : uniuersialem aut particularem iudicari propositionem ex subiecti extensione: praedicatum propositionis assirmativae nunquam latius patere subiecto , adeoque particulariter sumi. : res omnis facile inde confici potest.
Ipsiae autem quae vulgo adseruntur regulae hae sunt: medius terminus his particulariter sumi non potest : termini uniuersalius sumi non debent in conclusione, quam in praemissis: in syllogismo non debent plures esse termini quam tres et ex puris particularibus , itemque duabus propositionibus negatiuis nihil sequitur: ex duabus propositioni ins assirmativis non potest: negativa inserri e conclusio sequitur partem debiliorem :medius terminus non debet ingredi conclusionem.
Iam&de varietate ratiocinationum aliquid dicendum est. Diuiduntur syllogismi in simplices & compositos. Et smplices iterum
in complexos & incomplexos. Uhi id quidem generatim notandum, simplices & incomplexos tantum naturali intellectus operatione niti. Complexos & compositos aut sermonis indoles, quae cogitationes suas & ratiocinationes varie inuoluendi occasionem hominibus dedit, aut malitia illorum, qui data opera suas ratiocinationes impeditas reddidein
142쪽
Ε1VSQUE OPERATION. ET FACULTAT. II sciderunt, inuexit. Atque in compleXis, cum ex ratione loquendi dissicultas fere omnis existat, de iis in hermeneutica dicemuS.
Compositus syllogismus recte a quibus clam duplex constituitur : vel enim eundem syllogismum bis exhibet, sed impersecte, vel psures syllogismos simplices, Occultata una aut altera propositione, continet. Ad priorem classem sipectat syllogismus copulati s& Hsiunctivus, qui & in lemma ac conditio item sub se complectitur, ad posteriorem classem
Costulatiuus 6Eogismus est, in quo ex duabus partibus maioris negativae, copula coniunctis, una affirmatur ut negetur altera: aut ut alii accuratius ; est enthymema sine maiore Propositione, oratione Co Pulante & positivabis positum.
Disiunctivus est, cuius prima propositio disiunctiva est: vel ut alii et est enthymema sine maiore propositione bis, oratione disiunctiva & positiva, propositum. Solet autem in minori altera pars reiici, ut altera Rahiliatur: interdum etiam, sed minus naturaliter, altera pars subsium itur, Vt reiiciatur
I. XXXIX. Ab eo differt dilemma, quod in hoo, post-H et quam
143쪽
II6 CAP. I. DE INTELLECTU HUMANO
quam totum diuisum est in duas partes, Scde utraque aliquid probatum est , idem, de toto assirmative aut negative concluda
Conditionalis BEUisnim est enthymema,hoc est, syllogismus impersectus, in quo aut maior deest, aut minor his, prima sicilicet vice conditionaliter, secunda pure, ponitur. Atque dum itidem hunc syllogismum pro enthymemate habemus, illis me suffragari palam est, qui nullum peculiare concludendi fundamentum aut formam in iis agnoscunt , duasque quae in iis vulgo poni solent, figuras, merito reiiciunt. s. XLI. Spritem ex pluribus syllogi simis esse compositum res ipse docet. Afferuntur autem in eo tantum propositiones maiores , nisi quod primae statim subiungatur minor, &vltimae sonclusio. Unde ratio constat, cur primus & vltimus syllogisnus duabus propositionibus constet, reliqui ex una nascantur. Ex quibus omnibus patet, posse compositos syllogismos facile ad simplices reduci,&uniformem esse ratiocinandi modum, id quod maxime indicare voluimus.
Atque ut operationes quidem intellectas, quas omnes in eo agnoscunt, ex hactenus dictis intelliguntur , ita Vt natura eius
144쪽
eius penitius cognoscatur, porro Obseruandum, in his omnibus plerumque ideas imaginibus corporeis, aut vocibus etiam, velut certis symbolis alligatas esse. Quanquam ideo negandum non sit, mentem quoque interdum, licet rarius , res a materia omni abstractas, sine eiusmodi imaginibus atque symbolis concipere.
, Hinc itaque nonnulli intellectum in sturum & impurum . seu intellectum stricte siedictum, & imaginationem, diuidunt', purique intellectus notiones longe Clariores esse contendunt, ut in eo excolendo unice sit elaborandum , adeo ut quicquid Logica praecipit, eo maxime debeat esse compara
Ast non omnes ea in re consentiunt Sunt enim qui prorsus negant, Concipere nos aliquid sine corporeis imaginibus symbolisque: sunt qui non quidem id plane abnu- iunt, Obscuriores tamen longe has notiones esse, quam quae sub imaginibus corporeis aut symbolis quibusdam nobis exhibentur, putant.
Praeterea nec in eo consentiunt, an in imaginatione seu impuro intellectu mens cum corpore concurrat, an vero peculiaris
145쪽
M8 CAP. I. DE INTELLFCTU HvMANO principio, quod inter corpuS ac mentem interiacet, siue sidereae siue alterius illud sit naturae, originem ducens, sibi Vindicet, quicquid de imaginatione , imo Omnibus animi actionihiu dicitur, ut sublimiori naturae seu menti hoc saltem relictum sit, ut intimius cuncta percipiat, & omnes corporis, ac medii isti. us principii motus dirigat.
Mihi rectissime agere videntur, qUi miS- sis coniecturis iis insistunt, quae quilibet homo haud dissiculter in se deprehendit. Ea
huc redeunt: praeter res corporeaS, imagine aut externo symbolo vestitas, alias quoque iis nudatas percipimus quandoque, sed obscure admodum atque tenuiter : est quoque aliquid in nobis,. quod ideas atque imagines varie disponit, adeoque active circaeaS versiatur: hoc vero an ipsa mens sit, vin
tertium seu modium illud principium, non adeo liquet: quod si mens sit, res expediri
ita potest, ut dicamus. , mentem non modo motus Varios in cerebro excitatos percipere & dirigere, sed iisdem ad lubitum uti : si ab alio aliquo principio isti motus profi- .ciscantur, fatendunt erit, medii istius principii operationes nobis notiores em , quam ipsius mentis, ceu partis hominis sublimiori S , . in qua tamen ad minimum percepsi rerum omnium, & directio motuum cor poris
146쪽
poris & animae, qui ipsius imperio subiacent,
Praetera nihil solennius est, quam ut imincium atque ingenium hominibuS tribuatur. Atque iudicii quidem nomine, quaedam facultas ideas oblatas secernendi , separandique, & in intimiores rerum recessus promta ratiocinatione penetrandi, denotatur. Ingenii autem, sumta hac voce . in significatione speciali ori, facultas naturalis res quaslibet facile percipiendi, componendi , inque Ordinem aptum digerendi, eoque modo istos Conceptus iterum cum aliis communicandi. Vtriusque vim, saltem medicorem,cum memoriam illis, qui ad literarum studia animum aciiiciunt, adesse debere, nemo est qui ne scit.
Atque licet non eodem apud omnes istae facultates sese habeant modo, sicut nec in ellectus purus ac imaginatio in omnibus eadem ratione reperitur : quia tamen Omne&istae facultates a natura insunt, & a corpOris constitutione, aliisque causis hanc diue sitatem inducentibus, saltem certo modo determinantur, praetermittendae, quando naturales intellectus operationes & facultates consideramus, non sunt. Ιmo eo minuS praetermittendae sunt, quod in intellectus emendatione,ad has facultates vel maxime sit respiciendum. H 4 CAP. II.
147쪽
ET IMBECILLIT A TIB US. αύνο νις. quibus rarionibus probari lis S c ripiana ab his possit, intellectum -- fallaciis accipit si XUIl. rum corruptum se, g.I Compo torum oliogismo. Vitia in prima inteli us rum visia, g X Villoperatione j pi tuo qu, Distrimen pilogismis fridem ignorantia, g. II. sicidia reiici, *. XlX Luae omnino pro morbo in- Vitia intellectus puri,si XX teste Ius fabenda, g III. Imaginationis, ubi Gen-Coenitionis angu ia, g. IV. th asino S fanaticis, Olycuritas fi confuso, g. V. I. XXl.
Dadaequata perceptis, Defectus iudicii ct ingenii Error fDI tas f. VII. quaenam ingenia adiare ab errore dissert Agmeu, rarumsudia prorsus iurum. f. PHL πω nt, s. XXIII. Iudiciorum error in quali, Quaedam visia corrigi r. rate, f. IX. sunt, quaedam non fis quantitate, X. sun6 f. XXIV. Dubitatis f. XI. Causa vitiorum Duellectus Praecipitantia, g. XII. pruecipua, peccasum O- In renia intellectus opera- rei se, 6. XXV. tione omnioso ismata, Accedit educatio, conuersa. pro inusi. Aus imbecilli. tis,consuetudo, f. XXVI talibus sabenda, NXII l. Inprimasperatione intes-So istisarumfallaciarum tectus praecipue ignauia, diuersitas, β. XlV. f. XXVII. Ad siumma retiocantur ca- Item consuetudo conceptus pita LXV. XVI. μs verbis villigandi, Incommoda quae visa ciui S. XXVIII.
148쪽
v1T1 Is ET IMBECILLITATIBUS. 32IIn secunda fi tertia,prae riantur, g. XXXV. iudicia, S. XXIX. XXXus Pra iudici brum occuso, Huc f pertinet sipiritu, g XXX. γ contradictionis, Causae in voluntate quae- g XXXVll. rendae, g. XXX . Ex filio resultar paedan- voluptate suum prae- timus. g. XXXVIII. iudicia auriπstatis, Praeiudicia quae ex avas. XXX il. ritia oriuntur,f.XXXIX. quae Iutissime patent, ' riviae interdum praturi
f. XXXlli. ciorum causae concurre
Item praeiudicia praecipi, repossent, s. XL. Ianriae, f. XXXIV. Causia defectuum in reli suaenam ex ambitione o quis intellectu acultatibus. S. XLi. F. I.
MVltis imbecillitatibus obnoxium intellectum agnoscunt omnes, quicunque rationem corruptam esse fatentur. Nec aliud ad id comprobandum opus est argumento, quam ipsa experientia. Idque omnes etiam doctrinae, ciuilis, moralis, naturalis, partes testantur atque demonstrant.
Iuuat autem in omnibuS intellectus oper1tionibus & facultatibus has imbecillitates ob. seruare. Quod itaque ad simplicem rerum apprehensionem attinet, in ea primum occurrit ignorantia. Quantum est quod nescimus lNeque in illis tantum, qui disicere, quae poΩ sunt, volunt, hic morbus deprehenditur, sed in omnibus, etiam in iis , qui ut expellant ignorantiam, nihil faciunt reliqui.
149쪽
3. I. Morbum hunc esse intellectus nemo abnuerit. Etenim si qui lati lasse ignorantiam deprehenduntur, non tam ignorantiam,quata modestiam Sc prudentiam illorum laudarunt, qui ignorare voluerunt libenter ea , quae sua natura sciri a nemine pollunt, & in quibus pervestigandis operam quis oleumque per dit.
Iam pone, medelam utcunque huic morbo . assiarri,& qualicunque cognitione rerum me tem instrui r quam multa tamen remanent,
in quibus ignorantiam nostram fateri necesse habemus. Et haec est illa angusta cogniti O-niS, nouu S intellectus morbus, aut ignorantiae
Praeterea ex iis quae tandem cognosei mus, multa, si non pleraque obsure atque eonfuse cognoscimus. Sunt equidem qui ideas obscuras a confusis discernunt, qui buS non repugnauero, modo & hoc concedatur. Confusionem necessario parere Obscuritatem, sicut & obscuritatem fere comitatur econfusio. interim hoc probe obser- Uandum et ex eo quod res aliqua definiri nequear, non statim posse colligi , eam estis
' f. LVI. Est & haec intellectus nostri imbecillitas, quod
150쪽
VITIIs ET IMBECILMΤΑΤIBVS.I23 quod multas non integras, sed tantum secun . dum partes quasdam percipimus. Hinc ideae aliae adaequatae, aliae inadaequae, dicuntur. Adaequatae scilicet, cum rem totam reserunt: i Mequat te quando partem saltem rei exhibent. .
Denique & in eo maxima intellectus nostri. sese exerit imbecillitas, quod haud raro aliter res percipimus ac se habent. Atque hinc 'ν-ror seu falsa idea oritur, cum scilicet idea non respondet exemplari, quod exhibet. Atque hoc cum quotidie fere mortalibus eueniat, illis, qui negant, dari in prima intellectus operatione errorem, & falsitatem, sius ragari nulla ratione postum. . VIII. Quod si quis data opera ideam producat, cum re, quam eXhibere Videtur, non Conuenientem, ipseque discrepantiam intelligat, tunc sigmentum V ocatur ; quod ut haud raro malitiam potius voluntatis, quam intellectus imbecillitatem arguit, ita si consuetudo accedit, corrumpere ita intellectum potest , ut deinde erroneas &falsas ideas ipse pro veris
g. IX. In iudiciis nostris, quae alteram intellectus operationem constituunt , Dequentissimae iterum conspiciuntur imbecillitates.