장음표시 사용
11쪽
eo essent alieni. Accessit rhetorum Schola, quae coloribu Sui Seu sucis Omnia litterarum genera aut leviter adspersit aut penitus imbuit. Indeque manavit assectatio quaedam in sermone minus trit aucupando apud multos auctores huius aevi conspicua similis quidam tenor et Singulae loeutiones, eum cacogelia quadam repetitae studium illud arguunt et produnt. Etenim novitatis captationi comitabatur eorum imitatio quae semel insolentius ficta et prolata prosterioribus ita pla- euerunt, ut nauSeam sere moveant frequenti iteratione. Rem ipsam, si ei litterarum vitio respondere statuas, quod recentioris aevi homineSDancogallica voce mani e re designare et perstringere Olent, equidem lubentissime huic opinioni subscribam. In iis quae supra protuli, insunt iam quaedam, quae ad ObServationem hanc illustrandam sacere videantur; nova tamen Xempla, quo re clarius pateat, adhuc adicere perae pretium est Cicero in oratione in Pisonem . 84 ita est usus vocabulo acee S Sioni S ut nomen hoc ad homitiem reseratur tibi etiam accessio fuit ad necem Platoris leuratus eius comes. Simile exemplum invenies apud Livium 45, T Syphax . . . coessio belli Punici suerat, sicut Gentius Macedonici. Videamus nunc et miremur, quantopere hae audacius conformata
locutione OqtBrioris aevi scriptores delectati sint. Apud Senecam dicitur Lepidus Suas. 7 6 alienae dementiae accessio, apud Valerium Μaximum , T 1 Fabius accessio pompae 9, 1 ext. 5 Ptolemaeus ReeeSSi Viliorum suorum nuncupatur. Seneca porro filius habet in dialogis VI, 26, 7 nos parva ruinae ingentis accessio. Florus Livianum imitatu est exemplum, cum I, 25 diceret Aetoli belli accessio fuerunt. Idem tamen praeterea scripsi I, 36 qui alienae cladis accessio fieri timet et 1, 41 Cilix Mithridaticae provinciae factus accessio. In declamationibus pseudoquintilianeis adem locutio occurrit IX, 20 ille
Νon solum igitur loco communes scriptores huius aetatis adamarunt, Sed etiam locutione quasdam tamquam communes in deliciis habuerunt Assectati aliquid saepius apud eo deprehenditur, eum in Sensibus, tum in Orma, qua illae sententiae veluti veste sucata induuntur. Cuius studii et moris hoc luculentum proponemu Specimen. Arellius Fuscus in Senecae patris Controversiis X, 4, 6 talem protulit
sententiam genu e Si rogandi rogare non OSSe ΡOStea quidem uberrima similium enuntiatorum provenit seges Sententia enim quae blanda sensus novitate sese animi lectorum Sive auditorum insinuarent, qaepius ad hoc exemplar firmaverunt auctores. Imprimis Seneca philosophus mirum quantum eiusmodi locutionibus delectatus est. legimus
12쪽
enim apud eum de ira I, 12 abominandum remedii genus est sanitatem debere morbo Ι, 16, 3 interim optimum misericordiae genuSest occidere; ib. II, 23, 4 gratissimum putavit genus veniae neSeire, quid quisque peccasset; II, 32, 3 ultionis contumeliosissimum genus
est, non esse Visum dignum, ex quo peteretur ultio de OnSt. Sapientis 17 4 genus ultionis si eripere ei, qui fecit, actae contumeliae voluptatem; de clementia I, 22, 1 impunitatis genus est iam non habere poenae locum de benes V, 40 4 reiciendi genus S . . . munu munere expungere. Cf. similes loco de benes. IV, 10, 3 epist. 88, 36. Adnotanda sunt porro verba linii aneg. 0 efficacissimum genu est rogandi gratias agere ). xlseudo-Quintiliani declamationibus maioribus hae descripsi exempla 11, 2 genus libertatis putabat odisse maiores 2, 14 genus infirmissimae servitutis est senex maritus 7, 4 genu servitutis est coacta libertas. Ex declamationibus autem minoribus pertinet huc locus d. 335 init.: cum et hoc ipsum sit calamitatis genus mori velle. Hieronymus denique in tractatu de ii uliere septies icta s. 10 α d. Erasmus similia habet pietatis visum est genus ut
paterentur occidi. Cui aridae enumerationi observatiunculam ac itinam Subiciemus. Licet auctor hic proprium quendam et peculiarem stilum exeoluerit atque animus eius excelsior respuerit ea quibus scholastici delectabantur et vulgus gaudebat, magnum tamen rerum gestarum Seriptorem non abhorruisse prorsus a Saeculi sui moribus et aequalium deliciis et ipsi alio loco monuimus et res unicuique libros eius legenti manifesto apparebit. raecipue vero in Historiis, quod opus multiplices rerum
humanarum casuS eontinebat, multa occurrunt, quae scriptorem rhetoricis studiis diligenter quondam vacasse luculenter arguant. Quicumque
enim in libro III istoriarum perlegerit cap. 68, ubi Vitellius alatio
relicto fugam meditatur, recordabitur prosecto scholasticarum declamationum, quibus rhetores de hominibus a iustigio potentiae subito devolutis flebiles effundebant querellas. Nec quiSquam de rerum U- manarum immemor, quem mox commoveret illa Jacies. Romanum
Libellum qui magis omnibus lenociniis scholae lasciviret equidem non novi. Textus enim huius opusculi sere continua et longa serie antithetorum aliarumque figurarum constat. Multa sine dubio Plinio et Tacito sunt communia. Ita quidem asyndeta, quae tria substantiva aut adiectiVa aut Verba continent, requentissima sunt apud Tacitum dialogo et Germania exceptis, qui libelli admodum pauca huius figurae exempla exhibent Panegyricus Plinii scatet magno eius moditriadum numero. s. g. 1 ope consilio honore), . 2 6, 7, 10, 4, 8, 47, 50 55 59. 70, 71, 2 76, 2.
13쪽
principem et generis humani paullo ante dominum relicta fortunast
suae Sede per populum, per urbem exire de imperio 4. Locus communis de ortuna ex hoc genere erat, quod rhetor Orcius Latro sententiarum supellectilem vocabat. s. Sen. Controu praes. 23. Lususque et casus sortunae fertilissimam ad ingenia exercitanda Suggerebant materiam. Notanda autem est similitudo in iis, quae apud Iustinum I, 13 de Xerxenarrantur Erat res spectaculo digna et aestimatione sortis humanae, rerum arietate mirandae, in exiguo latentqm videre navigio, quem ante Vix aequor omne capiebat . . . , neque minus alio loco XX, ), ubi idem auctor de Dionysii Siciliensis ruina eodem sere locutus est modo. Subicienda est denique Flori narratio, fugam Brundisinam Pompeii describentis II, 13, 20 sed ille per obsessi claustra portus nocturna fuga evasit. urpe dictu modo princeps patrum, pacis bellique moderator per triumphatum a se mare lacera et paene inermi nave sugiebat. Eiusmodi excursus quasi cliseria quaedam inserebant libenter rerum gestarum Scriptores sui narrationibuS, memore SuRSOriarum, quas in scholis olim declamitaverant, Sensu exiles, Verbi gravidaS.Ν a aciti quidem virili sermone hos iuvenilis abundantiae luxuriantes colores suisse alienos, ex hoc et aliis locis cognosci potest.
Ita quidem apud plerosque auctores latinos, qui argentea Vixerunt aetate et color quidam sermonis deprehenditur similis et stilus adsectatus in quo cum verba singula tum Verborum coniunctiones et totae sententiae affinitatis manifestas notas prae se serunt. Materiam hane, ab aliis delibatam compluribus iam dissertatiunculis illustrare conatus sum atque officinis litterariis lucem immittere quo ingenia et scribendi rati Singulorum auctorum magis notescerent. eque dubito, qui ex eiusmodi migratione verborum et sententiarum accuratius perspecta et perpensa ad historiam litterarum Romanarum melius pernoscendam sincerae utilitatis nonnihil capiatur. Ita quidem, ut alios auctores hoc loco praetermittamus, Curtium rhetoricis studiis et declamationum etibus penitus fuisse imbutum ex descriptione Oceani, quae apud eum invenitur X, 4, 18 cum Senecae Suasoria I g. 1- comparata manisest apparuit. am et iisdem sere verbis et similibus figuris terribilis Oceani natura utroque loco depingitur )3 Zellachris aer est. Gymnasion 1893 S. s.
14쪽
Valerius Maximus ex eorum auctorum erat numero quibus dulcia suae aetatis Vitia praecipue arriserunt. In rhetorum nimirum hortulos flosculosque deduxit eum ipsa materia quae laudum et Vituperationum requentissimas occasiones praebebat atque ad loco communes exhibendos ipsa per se invitare videbatur. imius est igitur auctor in rhetorum lenociniis usque quaque insulciendis, lascivit in antithetorum usu sententiis abutitur quodque cantores deterioris notae sacere solent, nullo sere loco respirat neque lectorem respirare sinit, nisi simul acclamationem petierit. e mireris igitur, quod in ampla sensiculorum
congerie multi reperiuntur inepti et frigidi, quod subtilitas scholastica
quaedam commenta Si minus plausibilia nec magno rhetoris digna hiatu. Ex grandi eorum numero ea saltem asseremus exempla, quibus scriptor scholarum disciplinam Secutus per tetraeola Sensu suo explicavit Sententias enim hoc modo consormatas tum temporis basilicas
insectasse atque in deliciis fuisse et Seneca nos docet Controv. II, 4, 12 IX, 2, 2 et diserte testatur Quintilianus IX, 3, T. Legimus igitur apud
Valerium III, 4, 2 oarquinium . . . . fortuna in urbem OStram ad-Vexit, alienum, quod exactum, alieniorem, quod ortum Corintho fastidiendum, quod mercatore genitum, erubescendum, quod etiam XSule
natum patre III, 7, 1 nihil hac fiducia generosius, nihil praedictione verius, nihil celeritate efficacius, nihil etiam dignitate dignius V, 4,ext. 3 isdem enim manibus aciaeci ustionem, spaSt poenam, genitoribus nutrimenta, Vobis gloriosa sata peperistis. - Similia invenies apud Seneuam . . et , , , ubi Albucius Silus haec profert: Quod sordidatus sui, luctus est, quod flevi pietatis est, quod non accuSaVi,
Quas ineptias imitatus Valerius Maximus et ipse curavit, ut in
eiusmodi lusibus numerus constaret, minus curavit an sensus. Ut enim forma omni ex parte OnSummaretur, saepius necesse erat inSutSitates mera inserere, qua iam Romani merito cum contemptu explementa VOeaVerant. Ex Seholis vero Valerium inficetam illam sapientiam et nimiam rettulisse sententiarum captationem, minus fidenter aSSeVerarem,
nisi unum certissimumque eius rei indicium eruere contigisset. ValeriuSenim Metelli et cohortium qua apud Contrebiam multitudinem hostium superarunt, sortitudine descripta II, , 10 hoc epiphonemate conclusit rei narrationem Humanae igitur imbecillitatis efficacissimum duramentum est necessitas. Quo quidem loco furti manifesti eum arguere OSSU-muS. Nam Votienus Montanus apud Senecam Controv. X, 4 5 de tyrannicida declamans protulerat sententiolam prorsus Similem neceSSitas, ait, magnum humanae imbecillitatis patrocinium est Qui quidem
15쪽
rhetor eo peccabat, quod in declamationibu eius Sententiae prorsus modo carebant repetendo corrumpebat ea quae Semel dicta placere potuissent luborabatque eodem viti atque OvidiuS, moderationi desectu. L. Annaeus Seneca multa debuit patri et ortasse plura, quam ipse pater optasset. Quae enim Seneca rhetor, vir an Sobriique iudicii filiis proposuit, alia quae argutius declamatores invenissent collaudans ingenia iuvenilia Ormaturus, alia vero quae minus feliciter Scholastici cessissent perstringens, quo aduleScentes ab ineptiarum periculis deterreret, ea sine delectu ac nimio eum ardore amplexus est Lucius, qui in libellis conscribendis artificiis rhetorum nimis indulsit. am operis paterni assiduum eum fuisse lectorem libri et poetici et soluta ratione ab ipso exarati luculenter arguunt Lectionisque illius vestigia, quae quidem in tragoediis conspicerentur, accuratiSSime collegit Fridericus Leo in sagacissima dissertatione, qua Romanorum tragoediam rhetoricam illustravit. De Senecae tragoediis observ. erit Berol. 1878 p. 153). Restat igitur, ut de aliis auctoris pusculi quaedam adnotemus. Ac primum quidem monebo, in Stili eius lenore et colore non nulla posse deprehendi, quae ad exemplar declamationum a patre expositarum videntur esse elucubrata Pro multi exempli unum ponatur,
sed satis idoneum. In dialogo de constantia sapientis 13, 4 tali apostrophe alloquitur Seneca Asiae regem, debilitatem et pericula
eius potentiae repraesentaturus Habes sub te Parthos et Medos et BaetrianOS, Sed quo metu Contines, Sed propter quo remittere reum tibi non contigit, sed postremos, Sed venaleS, Sed OVum ueUpanteS dominium. - Vide nunc amabo, quia Simili gradatione apud Senecam patrem Suas. II. 18 declamator scholasticus Victor Stator Spartanos ad Thermopylas pugnantes laudaVerit ad recenti UmUS, inquit, . . . . trecenti, Sed viri, Aed armati, Sed Lacones, Sed ad hermopylas 4. Eiusmodi ver exemplorum numerus posset ad libidinem augeri, si acta agere vellemus et id probare quod extra contrOVerSiam OSitum est, Senecam philosophum a rhetoricis Studiis non fuisse alienum et scholasticos sucos plena manu uis adspersisse dialogis. Unum tamen locum praetermittere non OSSum, quo quidem ea, quae apud patrem leguntur, sere ad verbum a philosopho expressa sunt et ratio, quae inter utrumque auctorem interceSSerit, optime illustratur. L. Annaeus Seneca in
Consolatione ad Marciam c. 23 de Dagilitat humanae felicitatis disputans haec profert: Quidquid ad Summum pervenit, ad exitum
prope S . . . . Nam ubi incremento locus non est, vicinus
16쪽
occasus es etc. Conseras nunc cum iis Albucii Sili sententiolam a Sonoca rhetor Suas. 1, 3 laudatam quidquid ad Summum pervenit, incremento non reliquit locum ac non dubitabo quin adstipulaturus sis mihi iudicanti, talem consensum ortuitum Sse non poSSe. Quamvi enim eiusmodi quaestiunculae multorum illo tempore occupaverint animos atque Velleius aterculus de eadem re iusius disputarit 1, 16 17 videtur tamen Seneca philosophus non e communi promptuario sua hausisse, sed paterni peri pressiSS VeStigia. C. Plinii panegyricus in laudem imperatoris Traiani perscriptus eximium est monumentum illius Stili lascivientis, qualem in scholis rhetores excoluerunt. Scate etenim illud opusculum omnibus artificiis, quae ibi excusa sunt, abundat praecipue antithetis et sententiis audacioribus eiusque figurae exempliS, quam iraeci antimetabolen nuncuparunt. Schemata nimis crebra et aures titillantia ita continuo sese excipiunt, ut oratio interdum suo fines egredi et ad musicam
numerorum rationem propiu Reeedere Videatur, quae res, ne taedium moveat, vix et aegre Vitari poteSt. Inter a Ver Orationi ornamenta,
quae ad fastidium usque repetuntur praecipue illud numeraverim, quod Plinius postquam unam aliquam imperatoris laudationem absolverit, permultis locis maioris momenti aliquid ingerat, ut praecedentis laudis
vim exsuperet novo additamento. Ita quidem magnis maximis ingentibus semper quae opponerentur maiora auctori ad res augendas proclivi praesto erant. CL T videaris licet quod est amplissimum consecutus inter homines, felicius tamen erat illud, quod reliquisti 14 multum
est quod perSeVeraSti . . . . tu tamen quod . . . . gratum quod .... gratiu tamen quod . . . . IT magnum S . . . . maiuStamen ra ingens hoc meritum, maius illud quod CL similia prorsus exempla 41, 56 2 ex.), 59, 5, 3, 4, 83.
Itaque hac loquendi ratione, quae etiam aliis auctoribus ut Valerio Maximo erat familiaris, mirum in modum abusus est linius. Quamvis enim auctor post Quintiliani aetatem vixerit et a huius auctoris studiis, quae ad deperditam sermonis latini sanitatem restituendam spectabant, non fuerit alienus, declamatorum tamen et stili a Seneca corrupti delicias altius in eius pectore haesisse, complures eius sermonis proprietates testantur. Inde manavit, quod Senecam nonnunquam imitatione expressit, quod huius admirationis indicia in anegyrico quoque manifesta sunt. In transeursu liceat commemorare, locum linianum 88), quo auctor araianum cum maximum tum optimum quoque imperatorem
17쪽
celebrarit, iis inniti, quae Seneca in libris de clementia I, 9 in laudem
protulit eronis. Maiori vero sunt momenti, quae de sermonis assinitate apud utrumque auctorem conspicua adnotari possunt. Quaedam enim eorum, quae Seneca adsectati Stili studio abreptus paullo audacius effinxerat, linius quaesitioris sermonis captator avidisSime aucupatus est. Ita quidem Seneca in epistula 39 maximum corruptionis hominum esse indicium contendit, si mala sua ament iisque serviant; et desinit esse remedii locus, ubi quae suerint vitia, mores sunt. Adsectata haec Senecae breviloquentia videtur linio magnopere placuisse qui de vulgi Studiis exemplo magis quam Severitate raiani correctis disserens 46)hac clausula expressit rei admirationem consecutus es ut quod antea Vis et imperium, nune in Ore vocarentur. - Attamen praecipuum imitationis indicium alio invenimus loco, qui ex diversi Sermonis Annaeani frustulis quodammodo conflatus est. linius in loco communi tractando de principis securitate et ratione, qua securitas illa firmari posset, nimis lare indulsit rhetorum oblectamentis 49 audentiusque de amoris excubiis et innocentia principis quae arcis inaccessae Vice teneret, locutus est. Ornatae egreSSioni subiecta est sententia, quae auditorum aures seriret hoc inexpug abili munimentum munimento non egere. Quin vero linius Senecae vestigia presserit, qui de clem. I, 9 eandem materiam simili tractavit modo, omnino dubitari nequit. Nam praeter cetera etiam illud apud Senecam legimus unum est inexpugnabile munimentum, amor civium. At ne hic quidem imitatio Senecae substitit. am totius sententiae Plinianae, quae studium rhetoris sententias insperati aliquid asserentes aucupandi manifesto prodit, exemplar Senecae est Vindicandum. Commonstraverat nempe
Plinio viam qui in dialogo de providentia VI, 5 haec dixit non egere felicitate se licitas vestra est. Inventiuncula igitur Senecae, quae ingenii faciem blandiebatur, ita delectatus est linius,
ut eam sine progenie nescio an Vitiosiore perire non pateretur. Dissertatiunculae, quae tamdiu in rhetorum hortuliS verSata est, non bella neque sonanti clausula finem aciemus, sed in calce eius duos auctorum loco misere depravato sanare conabimur. Loco aut tino
Ann. Ι 8 quo de supremis Augusti agitur, haec in codicibus tradita sunt oum consultatum de honoribus ex quis maxime insignes visi, ut porta triumphali duceretur funus, Gallus Asinius, ut legum latarum tituli anteferrentur. L. Arruntius iensuere Quem textum gravi corruptela laborare omnes hodie consentiunt. Itaque Beggenberge-
18쪽
rius scripsit ex qui qui maxime insigne ViSi . . . . , OphenSius vero vocem vi Si uncis inclusit Ferdinandus echer denique, qui recentissimo tempore Uestschris gur 200 alirige Jubellate de Univ Halle malle 189 p. 3-4 loco sanando manum admovit pro tradito e quis, proposuit et qui Nullam tamen harum coniecturarum mihi satis secisse sateor at videtur locus auitinus evidens mutatione vocabuli visi emendari posse. Si enim ScripserimuS: ex qui maxime
inSigne Visu, ut . . . . , nihil te iam proseet Ossendet. acitum quidem cenSendi verbum saepius cum accusativo coniunxisse rectiSSime obse
vavit ipperdeyus ad Ann. 13, 8; vocabuli porro visu cum adiectivis conexi haec exscripSi exempla: Ann. 1, 5 ingens visu 1, 61 visu deformis 2, 14 visu torvum; ist. 4, 22 truculentior Visu Germ. 31
Quintilianus 7 2, 33, postquam de argumenti ex ante actae vitae integritate sumptis disseruit, addidit praeterea, quae accusatori contra hanc patroni defensionem essent proserenda. AeeuSator autem ad praesentem quaestionem, de qua Ola iudicium sit, cognitionem alligabit dicens, neminem non aliquando coepiSSe peccare . Sequuntur verba in libris turpiter corrupta nec pro encenia dueendum scelus primum. - GeAAnerus igitur in librorum en cenia graecum vocabulum en comi latere Suspicatus est, auptius coniecit naenia Uterque tamen minus feliciter rem gessisse videtur. Quid si pro lectione codicum restituamu genuinum et tritum vocabulum innocentia Quo facto et oratio optime procedet, nec lectio ita longe recedet a codicum Seriptura. - i. Quint. 7, 4, 18 in qua scit deprecatione plurimum Valent ex ipso qui reus est, tria: vita praecedens, Si innocenS, Si bene meritus. Si spes suturum innocenter victuri Seneca porro in libris de clem. 1, 15 de scelere ab adulescentulo timide peracto loquitur quod proximum erat ab innocentia. - Quae exempla ideo addidi, quo inde ad coniecturam firmandam aliquantulum subsidii a Strueretur ceterum ipsam per se satis esse probabilem Opinor.