장음표시 사용
2쪽
IOHANNES CHRISTOPHORUS AMADUTIUs
Praeses typographiae sacrae Congregationis de Propaganda Fide 2 naurandae exoticarum linguarum alphabe torum collectioni, quae quotidie vel largitionibus, vel venditionibus absumitur, Operam navantes in id praecipue Direndi
mus, ut a baleta ipsa , quae recudenda se praebent, integrrori , concinniorique forma pro facultate nostr4 reponanturr Armenicae linguae L quae oe micana ab H co Armeniacae gentis protopaerente , mi Vmmum quinto Iapheti abnepote, o Thogomistio , , ut o Armen ab Aram micanorum rege VI in Abraham contemporaneo et appellata dei est piabetum commode nunc nobis reparaudum obvenit, quod scilicet editionis, quae anno 3 DcLXXII peracta fuerat typis propagandae fidei , mnia iam fuerint,inracta exemplariae. Praestat ergo nunc de hoc idiomate nonnulla de more praefari, quo eiusdem Origo , vicis studines , grammaticae institutiones, exica, potiora opera iis, quibus ad bae legenda accedere lubeat, uno tempore innotescant.
H. Eorum, qui in idiomatum natura cognoscenda nudium potissimum posuerunt, communior sententii est, Armenorum linguam antiquissimam esse, inter
3쪽
adnumerandam ceterum non en huius Dei hae pluribus persequi, ne nimium crescat oratio ς cum pra stertim Schroderii percurrentibus dissertationem de Arismenicae linguae vetustate I haec abunde, luculenterque deprehendere fas sit. An male actum cum Armenica lingua, quod initio propriis caruerit baracteribus , ut proinde longo temporis intervallo propria vocabula alienigenarum, ac praesertim conterminorum populorum litteris concredere, ac consignare coacta fuerit. Π Primus ergo, qui proprias Ammici idiomatis formas, stu characteres invenerit, fuit vir sam ctus, atque primarius gentis doctor, marasti Mesrobus. quicum in regum Armenorum aula interpretis Ucio fungeretur, epistolas omnes Armenica lingvi concinnatas , ast litteris tum Graecis, tum Persicis. ac praesertim Iriacis exaratas enucleabat me ex Monfeci oronensi omenorum binorico plane eximio, σipsius thobi discipulo intelligere usque poterit
uuare id consequitur, ut Armenico chairacteres non nisi, ecclesiae saeculo inductos adsmamus . Fuctum terea est, ut Patriarcha Isaacus L qui sancti Gregorii. Illuminatoris pronepos fuit, excogitatas a Mesrobo
Armenicas litteras toti omenorum genti communicaverit. Hinc ab anno praesertim DXXI. aerae τι,
garissurrexerunt scriptores, qui patriae linguae peritia, ct elegantia pollentes opera de variis scientiarum generibus conscripserunt , ut bine primum steterint ιinguae, quae abrusco inque ad Artassem II , ---
cidarum Dissert de antiq. Ofatis linguam menes eu
4쪽
eidarum regum postremum , suam servaverat tegritatem , uberiora praeclariora monumenta . Commode hoc tempore multa litteris mandarunt, atque
etiam primi ad diυinarum scripturarum versionem manus potismum admoverunt ipse sancti viri Mesrobus , ET IDacus , quos laudavimus, tui. Moisses chorouensis, cuius re mox facta mentio iri Hoc, quos sibi unice proponere oportet eos, qui semenicae linguae avitam puritatem,' elegam tiam assequi voluerint, subsequuti sunt scriptores alii perquam celebres apud sinos, ct omnino illustres ter hos primus nominandus venit, qui de theologicis rebus accurate siripsit saeculo, sanctus Gregorius rie snsis, qui Iacobo Viliotti teste instrie Patriar charum Armenorum, egregium composuit sacrarum precum volumen cuius emens Galanius Ilquinetiam cum laude meminit. Excelluit insuper in
Geologica, ct poetica facultate sanctus Naisetes, si vemesses helaiensis Patriarcha Armenorum , qui faeculo,u ex ipsius Uiltonii fide scripsit carmine librum plane divinum: cui titulus russus Filius et quique etiam ut poeta sacer a Galanio a ipsis
laudatur . Grammatices,' rhetorices praestanti a
floruerunt Agatha delus a secretis Tiridatis regiae , doctor Eliseus. Moisse choronensis saeculis in inri, inctus Naesseter Lampronensis, orator celeberrimus saeculo XL , quem ex Villonii tenimonio velut Armeniae Chrysostomum merito venerantur 3 ut
1 conciliat eccles Armen eum Roman part i
5쪽
ut sanctum Λαο er plinimis Dei Galanius ipse
confirmat. ν. Multos tulit etiam exterorum librorum i terpretes Armenorum natio , quos quidem haud minus pntri idiomatis elegantia commendat. Celebris
en sancti Iacobi Nisibeni Archiepiscopi operum Armenica versi , quam dein in Latinum eremonent translatam typis propagandae fidei primum in lucem edidit vir sine doctissimus , ac pientissimus Nicolaus Antonellius S. E. Cardinalis I . Huic arcedunt ersiones , quae pariter exriant , operum sancti Iohannis Chi fostomi, sancti inhanasii, sancti Cyrilli, sancti Basilii, aliorumque , quibus parcimus,
quaeque Armenorum dioma ad multam quinetiam elegantiae dignitatem evexerunt. 'Tumtamen, ut Funt humana omnia, eo res
tandem adacta est, ut lingua haec a suo excellentiae ne paullatim exciderit. Hoc nimirum contigit quod uob tuorum nondum inυectorum defectum,. ob immane pretium codicibus mses comparandis necessarium huiusmodi operum exemplaria, manu quotidie versanda , fere ubi3ue desiderarentur hincque eorum demouves intermissa, vel neglecta ruditati, institiae viam Braυerit in omnibus accensendi quinetram bello--m strepitus, incendiorum ab haereticis, sibimatiasque excitatorum vastationes , quibus codices chartae,' cetera huiusmodi absimi, vel dissipari saepissime consueverunt. Quare ea cepit unumquemque codisum conservandorum, immo absiondendo-aum sollisitudo , ct anxietas , ut eos in Veteriis . pluri-
6쪽
mis arcibus repositos principes ' Ohasiae posteritati, si fieri posset, reservarent quod Patriam chae ipsi dirarum interminatione ecclesiis , aliisquefacris locis perpetuo addictos tueri satagerunt. Per has rerum perturbationes ventum est ad III. cci sae faeculum , quo vertente , litteralis Armenorum linguae me omnis obsilmerat elegantia , immo liturgicorum librorum captus nonnisi exiguo bo-m num gregi reservatus videbatur. Quamobrem oetempore vernacula exorta est Armenorum dialectus quae ex per rinis coalescens vocabulis ' propria
invertens per totam fere ditionem obrepsit, sibique litteratis ius , usiumque unive um a cire usa eri Novo hoc concepta 1 rmone si vis opera sibi legenda sium erit , non nisi incondita , moncinna, puerilia, oe deridicula prorsus deprehendet. Cum bis quinetiam conveniunt , quae crucesignati ex Europa in Cilniam profecti x Latina lingua in Armenlarmexercitationis caussa converterunt ' in quibus nonnis barbariem ' absurditatem cubare nemo
Misi in exacto faeculo , cum Deo favente, elerum,' mouacbos praesert m in Armenia degentes excusserit clamor, o questus excitatus ob fer rum librorum deficientiam, qua urgebatur Armenorum ecclesia, peculiari potissimum studio incensus est
Iacobus Iussa nsis Patriareba Armenorum , I elari nominis, quo tanto malo remedium faceret. Idcirco
virum felexit episcopali bonore Genitum , quem in Europam mitteret, ut is gentis fuae ecclesiis necessaria pararet commoda, quibus sacra pro dignitate persi
7쪽
peragerentW curaretque praecipue, ut sacrorum biabliorum ' liturgicorum librorum Upographica exemplaria in aliqua Europae civitate sua impensa excuderentur . Fuit is Archiepiscopus stanus Vam tabie Ermanensis, qui ab Armenia maiori Liburnum solvens Emam venit , in Venetia migravit, ac tandem Amflelodamum se recepit, uti Armenicarum litterarum formas caelatorum , ac statu- rariorum ope naviter parans iis ipsis anno cratactXILfacram scripturam breviaria , aliaque similia , ut ipse ad calcem acrae scripturae luculenter narrat excudenda euraint. Dein missile ad bori usum Venetis tuis sane elegantisimis pro Scerimaniae gentis munificentia post aliquot annos editum est, quod Iete in omnibus omenorum ecclesiis locum obtinuit. Virri Ceterum 'mae Armenis characteres caelati, percussi, conflatio excusi antea fuerant eis ra,' opera Stephani Paullini Upographi ymani, qui institutorem habuerat Iob. Baptissam Romundium, celebrem illum Vaticanae typographiae , fedente Sixto V. , conditorem , quique dein usque ab anno IIIacXXri , quo stetit sacrae congregationis de propaganda fide ' ipsius 3pur biae
innitatio , alterius adminiflrationem exercuit. Quare prima, quae occurrunt Remanis Paullini Upis commissa Armenicarum litterarum monumenta , annum praefecterunt DracXXu , triennium nempe ante conditam hanc nonram typographiam, atque inscribuntur: Concordia Armenorum cum sancta Romana ecclesia , auctore, mrtholomaeo Abarano ermeno, ct Summa doctrinae christianae , mandat O nihil dobrandinii Card. s. Georgii, Armenicae
8쪽
nicae nationis patroni, in Armenicam linguam convers. iacia dei habentur excul a typis propagas da fidei anno mocxxx. Missique insequentibus quae refer e baud opus est. As non mae folum Amnelodami Venetiis omenicorum chanacterum formis libri imprimi consueverunta cum nimirum etiam Constantinopoli di ceperint , licet ab elegantia eorum, quae alibi edita designavimus longe absint . Hac tamen ratione factum est, ut non
nullae eterum operum ex tenebris erutorum editio. ne auspicuo prodierint , quae tum et ecclesiae, tum in nationis commodum, oe bonorem plurimum cesserunt. IX. Verumtamen Armenuorum Uporum nitorem plurimum auxit eo regatio Armenorum monachorum Mecbitanensis . Haec enim Methone, Peloponnes, bes, sub Venetorum imperio degens, ac dem bellorum tu- . multu exagitata Henetiasse recipiens anno IaraccID
insulam , quae sancti Laetari appellatur , incoluit, ibique ex innitutoris ,recbita , qui em solator,
a quo nomen habuit , voluntate,' praecepto Armenicis litteris, scientisque operam naυans , t petraphicam etiam artem ornandam Ucepit. Quare
horum monachorum Venetis formis impressa habemus biblia sacra, quae Amflelod ensem disionem post se reliquerunt. alia insuper opincuda, quae in tir num gratiam excudi Dient ias omnium operum , quae ex bae vicina prodierant , splendidissimum omnium apparet exicon veteris linguae Armeniacaae, quod duobus et oluminibus comprehemfum edidit i e Mecbita institutor usus opera, ct praesedi disci
pulorum suorum , quodque sane iuuae iam me
9쪽
1 interniortuae promptuarium instructissimum haberi debet . Ex hac igitur palaestra paullatim exstiterunt iri patriae linguae , ct calligi apbiae allentissimi , per quos peractae sunt plurimae perum
versiones , aliaque de novo laborata , quae haud veterum nitori concedant, eaque praesertim , quae ad scholarum tum philosophiae , tum rhetorves, tum grammatices usium pertinent, quaeque a sing lis , qui hanc linguam tutius, recti rue arripere
selint, in manibus haberi yorteat. X. Ceterum nota sunt elementaria opera , quae is tironum , ac perariorum υangelicorum usum excudenda mandavit sacra haec ipsa congregatio; nimirum Iobannis Mopi grammatica Latina arme
pi Traianopolitani dictionarium Latino menum
super acram ripturam et , 3 Iacobi milestis
dictionarium alterum ex praecipuis Armenicae linguae scriptoribus oncinnatum 3 ut nunc praeteream opera , quae vel ad sacra obelred , et ad pietatem μυendam , et etiam ad si hismaticorum errores refellendos edita sint. Neque elestentio praetereundus est Iobaunis Ioachim labroderii thesaurus linguae Armenicae antiquae, 'odiernae cum varia praxios materia c. . qui
10쪽
IImorare etiam praenabit quinque linguarum , Mn-nicae stilicet litteratis , Armenicae vulgaris, Latinae , Italicae,' Gadlicae dictionarium , quod elaboravit ' cuius pro pectum publici iuris feeit
anno I IIccLxxx. Uporum nostrorum minineri, Gabriel Villa For, Alexandrinus , ex Capuccinorum
ordine missionarius. XI. iis summatim expositis, alphabetum nune exponem Vs Armenicae linguae; quoniam vaniae fiunt litterarum formae , singulas proinde nos eis recensere curabimus . Quas Armeni stilo ferre membranis olim inscribebant, appellabant νε-- ω, jerghatachir . Quae in libris choralibus adhibebantur, eaeque inaiores,' diverso colore quo ad in tiales ininctae, orabantur, ipse ρε- - ιν jerghatachi , iden ferreaeci quamqκam praeter hoc initialium genus habeantur aliae quinetiam initiales ornatae, quibus nomen est νθ - , chthliachir aquaeque si angelorum,' hominum imaginem prae feferant, dicuntur in P - ω, maria chir; si vero
avium forma donentur, vocantur M. - , , Riachachirci si vero floriformes appareant, dicuntur et=- μιν , Zaghhghachir Armenici alpbabet3 litterae a XYN. olim numerabantur ; verum cum dein duarum litterarum p insuper accessio facta fuerit , XXXmia evaserunt. Earum nrti sunt vocales , ceterae autem consionantes , ut deinceps patebit. Tanrim exercitationis gratia alpha beto imo adsuenda nonnulla curavimus semeniciardiomate concepta, scilicet dominicam orationem, fa lutationem angelicam , initium evangelii sancti Iobam vis, ac demum canticum poenitentiae , quod ab menis