M. Tullij Ciceronis Orationum pars 1.3.. Cum correctionibus P. Manutij , et annotationib. D. Lambini

231쪽

Ο R. I. IN. L. CATIL omini stetere, parricidioq; innxerunt, proficiscere re inipium bellum, ac nefarium. Tum tu es Irippiter, qui sedem, quibus haec urbs, austic ijs a Romulo es constit: tus,aquem Statorem huius urbis, atque reperij uere nou rismus, hunc, m huius socios a tuis aris, ceterisq; templis, a tectis urbis, ac χnoenisus, a uita, fortunisq; cis uium omnium arcebis ; omnes inimicos bonorum, hostes patriae, intrones Ita , liae , scelerum foedere inter se, Iac nefaria pocietate con- . a iunctor , aeternis

mactabis.

. . . L . - i

232쪽

IN L. CATILINAM

AD Q VIRITES

ORATIO XX.

ANDEM aliqκando, Quirites Casilinrim, fκrentem audacia, celus anhelan T rem, pellem patriae nefarie molientem, O uobu- ruic urbi sirrum, flammamque ininitantem, ex urbe uel eiecimus, uel emisimus,uel ipsium, egredietem urbe,prosic sumus. abiit, exorsit, e Apri . nulla iam pernicies a monstro illo atque prodigio moenibus ipsis intra moenia com parabitur . atque hAnc quidem linum belli domesticidκcem sine mirerouersia uicimus . non iam inter titerum tra sim ilia uer abitur: non m mmpo, non ni fors,non in curia, non denιqae intra domesticus parietes pertimesce: s. lom ille motus est, cum est ex urbe depnsus: palam iam cum o te, nullo impediense, bellum iustum geremus. sine dubio perdidimus hominem, magni si aque uicimui, cum illum ex occultis insidiis in apertκm latrocinium nun

extulit; nobis egressus est; ii Aod ei frram de manibus extorsimus; qκod incolκ aes cines, qAod stantem urbem reliqκit; quanto tandem illum maerore fui lum esse, em pro ligat m patitu iacet ille nunc prostr tus, Qvirites, m si perculsum, tuq e abiect m esse senuis, er reflorq et oculos profecto sepe ad hanc urbem,quam exsuli faucibus ereptam esse luget . quae qκjdem triarii hi videtur, quod tantam pellem euomuirit, Ara i se pro-

233쪽

ORATIO II. Dari .ret, si quis est oelis, quales esse omnes oporti at,gia in hoc ipso, in quo exsultat, triumphat oratio incassuetithementer accusit, qκod tum capitalem ho lam non comprehenderim potius, quiam emiserim: non est illa mea iapa, Q Hirites, sed temporum . interlectum esse L. Catili num, er graui imo Applicio affectum iampridem oportebat idq; amem mos maiorum, em ι ius inper i se'

veritis, oe' rest. post labat: sed quam mullos falsi putatis, qui, quae ego deterrem, non crederent i quam multos,

qκi propter stultitiam non putarene ' quam multos, quianam defenderent i qκam multos, qui propter improbita. rem fauerent s ac si, sublato illo, depelli a uobis omne pe-ximium rudicarem, iampridem ego L. Catilinum non modo inuidiae meae, uerum etiam uitie periculo sustulissem, sed, cum uiderem, ne uobis quidem omnibus re etiam proham , si illuo,ut erat meritus, morte mitissem , or Melus Aocios insidia oppressus persequi no possem; rem tacdeduxi, ut tum palam pugnare possetis, cum boslam aperte uideretis. quem quidem ego hostem, Quirites, quam καhemenser foris esse timendum putem, licet hinc hvvlligarris , quod illud etiam mollite fero, qκod ex urbe parum vmitatus exierit . uti tam ille omnes secum siles copia3 edo ibi. Tongilium Gla eduxit, quem amrire n prate tu coeperat; Publicium, oe Munatium, quorum aes alienum confra lum in popinam nullum re . motum alberre po-serat, reliqκθ. q κos uiros, quanto alieno aere, qκ- -- lenses, Τηam nobiles, uos uidetis. itaque ego illκmaxer

234쪽

IN. L. CATILINAM. Iosermno, collePlum ex sinibus de eratis, ea aere i linuria, ex rusticis decorioribus, ex iis, qui uadimonia δε- serere, quam ii κm exerci uni maluerunt: quibM ego non modo sit aciem exercitus nostri, uerum etiam si edidium praetori, ostendero, concident..hos, quos uideo noletare An foro, quos pare ad curiam, quos etiam issmatum κerire, qκi nitent unguentis, Pi 'ent purpura. mallem secum suos nμἰ res edaxi Ia: q2i h hic permanent, me in tele non tam exerci um illlim esse nobii , quam hos, qui exercitum desertiersint, pertii scendos. σtque etiam foc magis sκnt timendi, quοά quid cogi es: i schesin tiunt, neque tamen per Aentur. Eico, cur Zpulia sit attribute, qui habeat Etruriam, qui agrrim Picenlim; at Gallicum, qui sbi ias urbanas insidi s caedis, at lieincendiorum depoposcerit. omnia superiori, noclis consilia ad me perlata esse sentiunt: fate feci in sin tu bipeν no die: Catilina ipsi pertin iij profugit: hi quid ex D-

esuri ρ nae illi uehemcnter errant, si illam meam pristinam lenitatem perpetuam si erant futuram . quod ex ectaui, iam sum asseclitus, At uos ommes factam esse aperte coniurationem contra remp. uideretis. n. uero se quis est, qui catilinae similes cum catilina sentire non plitet. non est iam lenitati locus: βκeritatem res ipsa flagitat. tinum etiam nunc concedam: exeant, pro ciscantur, ne patiantur desiderio sui catilinam mistrum tabescere demo trulo iter: Aurelia uia proste ius est: si accelerare Molint,ad uesteram conseqκentur. O fortunatam rem' squidem hanc seminam huiuι urbis eieceris. uno mehercule carilina exhausto, releuata v bi, re recreata rest. videtar. quid enim mali, diit saltris pnai, αμt excogit

235쪽

veniri potest, qκi se cum catilina non familiarissime uixisse fateatur i qκε caedes per hosce annos sine illo facta est' quod nefarium stuprum non per illumi iam uero qua tanta in κllo umquam homine iκκen κα illecebra fκit, quanta in illo' qκi alios ipse ambas turpissime, aliorum amori pagitiosi mi seruiebatnal si fructvi libidinum diis

morte parentum no modo impellendo,ueru etiam adiu do pollicebatur. nunc uero quam subito nosolAm ex urbe, Merum etiam ex agris ingensem numerum perdimrum hominum collegerat ' nemo non modo Roma,sed nec ullo

in angulo totius Italiae oppressus aere alieno fuit, qκem non dil hoc incredibile celeris foedus ad iκerit. atque, ut eius diuerse studia in dissimili ratiora persticere possitis; nemo est in ludo gladiamrio paullo ad facinias aκdacior, qui se non intimum Catilinae esse fateatur; nemo in scena lenior, nequior,qui se non ei sidem prope sodalem p iis

comemoret. fitque idem tamen, stuprorum,σ sceleram exercitatione assuefactus frigore,ofime siti, ac uigi lili peneredis,fortis ab istu praedicabatur, cu νndoriae Absidis,atque instrumen a uirtutis in libidin audacias confamem . hunc uero si siti fuerim comites si aut, si ex urbe exierint, desterularum hominum flagitiosi greges : onos

beams, o remp. 'fortlinatam , o praeclaram laudem con

siilatus mei.non enim iam ans mediocres hominum libidino , non bκmana undaciae, ac lateranda: nihil cogitant ,

236쪽

IN. II CATILINAM. Iosyusi GJem,msi incendia, iussi rapina3: patrimonia saa profuderunt, fortunas sinas abligurrierκnt: res eos iampridem fides descere nuper coepit: eadem tamen illa, quae erat in abundatis, libido permanet.quod si in uino, alea comes

s 4ε ei solum, mrta qκaererent; essens illi quidem de serandi, sed tamen essent ferendi: hoc κero quis ferra οβit uertet homines forti siti 1. uiaris insidiari, stulti i--ς prudenci limis,ebrios μbrijs,dormie=ues uigilantibas'

qui mihi accubantes in conuiuiis,coplexi mulieres impud ca3,uino languidi confecti cibo, sertis redimiti, umguentis obliti,debilitati Ihιpris ructant sermonibus si is caedem bonorum,atqκe urbis incendia. qgibus ego confido impendere filum aliqκοd , re poenad iamdiκ improbitati , M- qui sceleri, libidini debitra aut instare iam plane , t certe'iam appropinquare . quos si meus coquu- lis, quoniam sanare non potest, sustκlerit: non breκene .srio qκod tempuι , sed multa sacκla propagarit reip. mlla est enim natio, nam pertimescamm, nullus rex, qui billu

cκm laxuria nobis,cum sinen ia, cum scelere certandum est. ἡκic ego me bello ducem profiteor, πιιirites: suscipio inimicitias hominum pergitoru. quae sinari pollie nt,qriacumque ratione sanabo: quae resiectanda erlint, non patiar ad perniciem ciuitatu manare. proinde aut exeant, clitqκiescant, dat, si in urbe, in eadem mense per manent,es, quae mer A tr,e ctent. A t etiam suxis, Quiriees , qκi dic ni a me in ex ilium eiectum esse Catilinam .

237쪽

ORATIO II. haec loquuntur. homo exm uidelicet timidu/in permogestim uocem minutis ferre non potuit mi atque ire is exsi lium iussus est,parari,qκielium terno die clina domi meae patra intersirim essem , senatum in aedem Iouis si mruuomui , rem omnem ad patres conscriplas detuli. quo cum

Catilina uenisset, qκ. eum si mr appellaμit i quis sa latauit i quis denique ita adstexit ut perditum ciuem , ac non potitu ut importunissimum hostem ρ Fin etiam principes eius ordinis partem illam Abstiliorum,ad quam

ille accesserat, nudam,atque inanem reliquerunt. bla ego uehemens ille consil,qκi uerbo ciκes in exsilium ethcio,quaesiui a Catilina , an nocturno oon emu apud M. Laram si spe nec .c- ille , homo audaci si muι, on dentia conuictus primo reticuisset,palsci cetera: quid ea nocte egist, q id in proximum constituit', qacmadmoduesset ei ratio minus belli discripα , edocui. cum basi Minret, clim Gnctaretur, quoiui, quid dubiereret proficisci eo, quo lampridem pararat, cum arma, cum secures,cum fa- sors,cu tuba ,cum signa miliuri cu Agaga Effam argenteam, cui ille etiam sacrari scelerum domi se est cerat, scirem esse praemissem.in exsilium eiiciebam,quem iam in gressum in bellum es uidebam'etenim,credo, iste ceratu rio , qui in agro Faesilano instra posuit, bellum populo

ducem exhectan in ta eiectiti in exsilium,st Magiliam,

Mi aiunt,non in haec mitra constret. o oondicionem miseram non modo ad nim tranti,Maerum etiam ad eruandae νtip. nuc si L. Catilina,mη ilhs,laboribus,periculis meis

cumclusus, ac debili remi, sibila pertimuerit, sententiam minuerit,destrinisses, considium bellicta diobstoe

238쪽

IN. L. CAT I L INAM. , Io 7 inire hoc cursii sceleris,sir belli iter ad Agam,atque in exsilium nonuerterit: non ille a ine stoliatus armis audaciae, non obstupefactus, ac perterritus mea diligentia, non deste,conatas depulsus sed indemnatus, innocens in exsiliueiectas a conssule ut, cr minis ese dicetur: σerurat, qui illum, si hoc stari non improbum, sed miseerum, me non diligemissimum consilesed crudelisi um tyranni exi liniari uelint. Est mihi tanti, Q Mimiae halia maidis falae, atqκe iniq a impestitem Abire, dummodo a uobis huiuι horribilis belli, de nefariij periculum depellitur. diastur sane eiectus ese a me,dummodo eat in exsilium sed,n hi credite,non est iturus. mquam ego a dijs immortalibus optabo, uniritis, inuidiae meae leuadae ct Use,ut L. Catilinam duoere exercitum hostium,atque in armis uolitare audialis ed tridκo tamen culetu: ninitos magis illud n meo, re mihi sit inκidiosῖm aliquando, qAod illum emi e -ν,m potius,quam quod eiecerim et cum simi hominet, qui

illum cum prosictus sit, eiectii esse dirant: ijdem,si inter e eluue esset,quid dicerem quaequa isti, qui Catilina Massilia

ire dieitant,non tam hoc quergntur,qua uerentur . nemo est illorum tum misericors, qui illum non ad Manlium, quam ad Magilienses ire malit., ille deutem si mehercities hoc, qRod agit numquam ante ouidisset, tamen latroc narem se inde ici mallei, urim exstem umere nunc uero, cum ei nihil adhuc praeter ipsius uoluntatem cogitationes acciderit, nisi quod uiuis nobis Roma profectus est: opae mus potius,ut eat in exsiliis,quam queramur. Sed cur laesa

de uno hoste loquimur ; γ' de eo hoste, qui iam fatetur seesic hostem; re quem , qκia, quod semper uolui, murus mars , non timeo de hy , quid Latine, qui Romaeos iii

239쪽

remanent, qui nobiscum sint,nihil Aomui ρ quos quidem ego, si ullo modo fieri posset, non tam ulcisii stκdeo,quam sanare, ipμι placare resp. neque,id quare fieri non pos, sit,si me audire uoluerint,intelligo. exponam enim uobis , Quirites,ex quibin generibus hominum istae copiae comparentur: deinde fingulis medicinam confiij,atque orationum si quam potero,asseram. V m genus est eorum, qui magno in aere alieno maiores etia posse Iiones habent;quarum amore adducti dissolui ncillo modo pos t. borum hominum steries est bone lissimasi t enim locupletes:κoluntas uero,et caussa impudeli lima. tu agris tu redi icq , tu argeto,in familia, tu rebuι omnibus ornatus cir copiosus sis, dubiter aliquid de posse ione detraber ac sideacquireret quid enim ex lectra i bellum' quid i ergo in Mastatione omnium t s possessiones sacrosanctas futur

putastin tabulis noussi errant, qui ibis3 a Catilina exste ctanti meo beneficio tabulae nonae proferentiin, Meylim anctionariae, neque enim isti qui possessiones habent, alia ratione ulla salκi esse possunt. quod i maturius facere uoluissent,neque d quod stultisimum est, certare inmusoru fructibus praediorum locupletioribuι illi, melioribus ciuibus uteremur . sed hoste homines mim me pκm perti mescendos: quod aut deduci de sentetula possunt l, si per

inanitarit,magis mihi uidetur uota facturi curara remp. quam arma laturi. Alterum genus est eorum , qκi qη- quam premunitar aere alieno, dominationem tamen exstectant, rerκm potiri uolunt:bonores, quos qκieta rep.dPs erant,pertArbata consequi se posse arbitrantur. quibus hoe praecipiendum uidet Gunum scilicet σ ide, quod ceteris

240쪽

IN. L. CATILINAM. Io 8ρ: primim omnium,me ipsem uigilare,adesse, reuide- :re re . deinde magnos animos esse in bonis viris, magnam conm rdiam, ximam mitia dinem, mrivss praeterea copi militum:deos denique immortales haec inuicio populo clarit fimo imperio, pulcherrire de urbi confra tantam

Mim sceleris praesimis auxilium esse laturos.quod si ia sinaid, quod co μmmo furore cupiunt,aqepti: num illi in cinere urbis,σ sanguine ciuium, quae me ue eo celerata, ac nefaria concupiernn se oonsiles,aut dictatores,aκt etiam reges sterant s=turos non uident se cuppe id, quod si adepti fuerisi, fagitiκo alicui, aut gladiatori concedi sit necesse

Tertium genus est atate iam essetum, d tamen exercitatione robnlκm: quo ex genere iste est Manlius, cui nunc catilliin μα it. hi sunt omnes ex iis coloniis, qua Sylia constituit quM ego I κe G cilitum esse optimorum,

lcitus iaciarum: hi dum aedituum tamqliam beati, dum praedijs lectis fumii s magnis: conuius s apparatis duectantur. is taentu aes alienum inciderunt,ut, si latui esse Atlint,sγlla sit ijs ab inferis excitandus. qui etiam nonnullos Vrses, homines tenues, atque egentes, in eadem iula item rapinarlim ueterum impulerunt. quos ego Atros que, QIrrites,in eodem genere praedatoris, direptorum spono.sed eos hoc moneaedesimant furere, proscriptiones dictaturas cogitare . tantam enim illorum temporum dolor in usi est ciuitati, ut tam ista non modo homines , sed ne pecudes quidem mihi paJκraeesse uideant κν. Quare m genus est fine variam, mixtum, er turbAlciκm:qκi iampridem premuntur: qκi numqκam me exi: qviso iiij