장음표시 사용
31쪽
Repetit commune illud praecepit in Num nnem esse statuedam; que finem Statum vocat Rhetores . est autem triplex Coniecturalis, Deficiatauus,LeΚit mus. In antiquis auctoribus enarrandis mi ram commetitato rum diuersitatem di repugnantiam acculat:quod propterea aecidere in qui quod ignora turgenus cauta, ad quod si gulorum auctorum scripta xeferanzur.
Vnum igitur statu in causis quaerendues paetitio statuum. quemadmodb,in nuit, ita unaquaquere triplex est quaestio an sit res. quid si & quali sit: ita triplex status limquaestionibus respo-dens
3 1 RHETORICORVM Pessere,'algenteis incendere iudicis irin, e ut contra sedare animos, auertere durum Suppilatum, obiectum erimen culpassue nocenteis Diruere, aut placidis leuiora relinquere dictis.
Durus utrinque labor, quem peruiucere possis, Si capita ct rerum 'rmas, si pondera primum Concisias, animosque agites, O partibus Usis Eras tibi deseribam, praestes attentius aurem. IV magis Obsiuris opponere lumina causis,
Aut lucere potest, quamprmas nocere certas, Ad quas praecipuo videatur tendere cursu Proposita oranti ratio. Nam1 unica Causa ,, Constituenda privssmma est, quaestio tantum in
Unica, cui totus rerum deseruiat ordo. , ,
idnam est id nebulas tantas erroris iniqui Conceptas sensius dubios, est caeca librorum
Commenta, ct veram nunquam promentia messem, Tam vario antiquas vexari interprete Chartas,
Ut ribites cuina auras, cui quesiqiaro Consilium, interdum desseres tanta persis Est cause nesci genus, quid quare o quassi
Postulet, inque et amfmnmam nou cuncti referre. Unam nos igitur strmam statuamus agendis, Visum quae endi undamentum, de opus unum Procedat: cundiosque sibi compaginet artus.
Hic status est. Olim hac insiunt voce priores,
Sistit enim, causifmque tenet molimine certo
Uuem triplici indugredi visium atq; in ereptata vocat atque viam demostrat quaestiornamque Oxarendi triplex ratio, constatque petitum Undique, ct a nulla restat dubitabile parte, Cum triplex e usta mihi sit quaesZio. prima esῖ, M sit quodpetimus, fuerit ne, aut certa futuri Pignora
32쪽
pigrara praestiterit. Nam si in non certa vastetur Summaeanea es
Assens hominum, nusta est dicendi, ntida petendi rebus tius neq; tu
Spes frustra impendis studiumfrustraque liaborem ,
Nam tandem inuentis verbis atque undiq; partis
Lasubest rerum series O notio nulla. Frigidi hin udo uerit, dignusue cachinno missam, qui dum Iogicam xt se Chamaerandis
Optaret, totum consumpsit perditus aeuum intentus nihilo. Primum ergo quaeratur ausit. BHicstaim est qui prima petit momenta, modo tae summu nominis x,,Conjest, hinc nomen deduxerat, his 1 tuetur. Alter ει huic varim tus est, cum viribus aequis Deseribit, cum praesenti dat, nomina causa Orator, Droprio distinguens limite es. Occis conui Em erat genitricis Orestes: Vmeritur an facinus dicas, Gr an impius illi Iura patrum excidio matris violanda pararit' L ne hominis tantum occisi rem iste notandubpIlle etiam qui totam Asiam temerarius audet
ignibus admotis, Ephesinat sedere templa,
Crimen habet, dubiumsed erit, quo nomine culpam Compellas: an scrilegum, anne incendia tantum 'φ' ,, Promentem dicas, petit hunc tibi quaestio quid'. ,, D sinitivo est nomeu, nam e petendum est, Atque notis rerum quod*citis indere nomen, Et quam naturam causis Uriberepossis. Constiteriistr an fictum, natura 'cti, Sed dubium est iniusta nimis, num iusta Patranti
Mens Aerit, venia dignum ne an vindice poena. Haec rota Noluenda est, dicenti haec ultima moles.
Tentanda est : nam e solet rem utramque
Huic uni ne os intendere, periclis Eruere: cst nonsetcti negat , sed rura Prosatur:
rationis circa hutiestatum. seeundus status diffinitiuus, qui rei ratione 3. inqLimi&- constituit,& noine imponit. Exe Dplum. Crestes matrem inte fecit: quaer tur an sit parricidIum, aut Itomicidium simplex ,aa paterni sanguinis
stum litanitiatistii Milonis micidiu.
33쪽
36 RHETORICOR v MIndicat omissum omium, iustum1 dolorem, Intentatas ibi immerito dii mina lita. gnostiti ra Hai, Hic starm ct secti siries comprenditur, ex quoso, miς aesitum est, qualis sit res, quid mutue Dorior, Utile quid, quale exemplum qua primas quatur.
eem duo,sampumis e Urticulis, nec plara mouet coniector anhelm,
antini liue volutas, I .... α facultas. Animi impulsus quot fiat.
Dum prudenssequitur dubν vest ia 'cti,
Primum animi impulses tentiata, qui .ua tibiis quid metus, ira noces qui pes,aut gd dolor inges, ,, Uerit. His etenim quondam concussa procellis,, Praecip*t rtur cus, ruit omnia late Mes hominum ath hinc prima capit mometa pum Siste petat,captet1 honum, vel inutile vitet. 6trandi Nec dispar ratio est,stimulo perculsus eodem gestuat, ut similes animm perstentiat aestus Dum cupit, aut metuit, dum, irm concipit, aut GFeruet a moregraui .gaudet ve, dolet ve fraci
cladrupedi assimilis, qui dam per libera campi
Phleheta fimi inido. e equora non equitem dorso, non ore lupata
QVam si transites cursὰ 'stentia simper
Atque obliqua nimis ponat vestigia: demens Circum agitur, demens decurrit tramite recto P ecsatis esse potes olum conie is voluntas: diare est agentis opes, ct vires discute cunctas,
ita possit, quid non possit, quid tela, quid arma
Praestiterint, quid diuitiae, quodpraestre amicuse, talium, loca cuncis nota, nec temporis horas Negligito,haec numerata tibi, repet eda docemus,
Heu ras alte*lotus qui ex circumnius cognoscitur. Cieeunstantiis summa
34쪽
saepe sidem inuenis,fecit, sensificultiu. Signa petio, numeres, modos, is pondera conti
o Veruci; nam qua cumulum fecere minorem Singula, im oti simul maiorem cressere molem Distere,'viro paulatim adquirere magnas. Hoc menti lenis opus: in quireresigna,
Et deprens ullustis expendere Iibris Nam te tes, nam verba hominis si 'gesta proses,
Et tabuia,extortum dictum verumsti coactum,
Catera, a ui ducta argumenta periclo,
ιιιxissest est: ipse hac se ostendere possimi,
Arte carent, non haec rhetorssa munera dicet:
An aliis accepta refert, seu testibis ipsis, Sive reo,siue adtorsu denique vulgo. Plurima praecipiunt legum iuris, periti Designis, quae vise prim praecederes tum, uae, simul comitem, operam auxilium1 tulere, Et quae mox opus exhaustum Adiam1secuta. Consὼlis Orator leges, legum1 magistros: Hinc bona dicendo pars, hinc prudentia rerum, Hinc petitur multis iustis, aquis figura. Θd si non vllis potuere latentius umbris Fadis hominum abs ondi,tande depre patefiunt:
Tunc petitur nomeu causae, atque examine multo
Ea subeat legum Lyecio, quae iura repostat
Disiutitur. Multum restri quo nomine quaeque diuti voces, num sacrilegus, num fur tibi flat, , ' ui pateras diuti cras atque aurea vaseri urificis rapuisse his conuicti ab arca.e ut non rapta neget, se urti avertere nomen Conetur: nam dum patriae, dum consulit orbi,
Dam1 parat magnis deuincere μmptibus hostes,
Commossiora capit, nec mens intenta noceudo est.
Hactenus mentis artificialibus . nunc vero breuiter de argumentis quae vocamur inariatificialia qualia usi teste, μοι sesuo. - bes tormenta. Haecargumenta noinueniuntiar ab Oritare, led petiatur. In iuris is et Iim designis anteced tibus, concomitan. tibus& sequentibus factum, muri prae ciplinatur.
Laudat iuri μα- dentiam. De Ioeis ad diffinitiuum statum p
35쪽
Difficilem esse rationem nomLaum
imponendori m. Primuslocus ad eostituendum 'Om encausae est diffinitio, quae vel ex genere AEdifferentia costat, ve1 ex genere &proprio,vel ex genere& accideribus. Propriae rerum di ferenti de fideratur ab eruditinideoque pro differentia accideritibus utuntur in diuiniendo. Diseendidi ieultatem ostendit,quan inque studio S Iahore eruditior axe
Proximus diffinitioni Iocus est Legii cosultatio, in qui nomina rebus imposita sunt, Sper quas omnis darimitur c5trouersia. in iis autem legibus ea pars Hiienda est quae nobis magisfaueat.
Non cuiuifficile est componere nomina rebus stat cupiat, e voluisse prim molimina oportet e gusta, quibus Ne leuer Dotam, vel deprima atq; Conceptab animis species, est pondrra causoueri , minuatilla aliam1 reyerre uram iudicis ante oculos euadi, diues putantis. Fit tandem leuior nonnunquam inflamia Ecti, qui grauior mi eiusdem sunt munera utrins
e oti in i dem1 locis depromitur apta
Materies, eadem moues instrumenta siciens, dumo
Diruit, aedificat nec sit arascus ulla. Disie igitur rerum sines describere primum, Exais decies, generim expendito firmas,
pria inquiras rerum, quae semper adhaerenC. Hincpropriora dabis rerum discrimina: nam, Frima, olim visus, rem constituentia, nostros E fugere: nus patuit, tamen horrida nox iam occuluit veras βrmas, ac furta Trometri idit,scras conata extingue flammab: Exigua illius tantum momenta caloris, Sed nimium tractanda animis nimium fluenda Continuit natura hominum, dum plurima cautus Colligit officia, atque usus, monimentassi rerum
Obseruat, motusi est contingentia cunctet. Hinc cupit Orator firmas, operumi colores Depingit, res hinc describit imagine cunctas. Tunc grauiora potes leuiora ve nomina 'ctis Indere, cum fines apte destri eris ipsis;
Sin minus obtineas, aduersas consule leges, uuae certare ibi, quae non constare videntur:
rripimprodesse tibi qum credis agenti,mst probas, toto Osirmes conamine, iura
Ostendati quasit ratio, qua causistrendi.
36쪽
Procles, ut quaque sui maiora tenebit Principia auones, assertor, pone, probassi,2 gaxima diuinis cedat, reuerentia chartis Nam Deus humanumi genus miseratus, ct alta Uulnera tartareos nobis insim per hostes,
Unde tot erroris nebula mortalibus aegris Exortae, intonuit Smeis in montibus; atque
Dum populis fulgur trepidis, dum flamma corusians
Buccinassi ex alto discidens aera O NODantsignum venisse Deum, pauidumssi timorem P editoribu) populi incutiunta, vox clara Tonantis Humanis aurcirentadia diuinat vulgus Uerba omnis capiunt toto resinantia crio.
Tunci iter angunt virtutis, O arduapulchri Atque aequi iussit homines elementa docentur Moae digitis insculta Dei renouata, rurs Saxa legunt, primm penitus refrentia voces. Faulatim leges cunctas strmasi decori Accipiunt, monitus, Dei iam plenim audit Turba pavens, donec iam iusta molumina iam,
Accipit exaestas leges, atque integra redii Pondera non vllis adiuncta minata ue membris
Letum orcio est,uesecra profanis pra serantur ab orato re;& Pae minorem rationem in hum nis legibus ostendunt eae cedant allit potioribus. Diuinae letis digesta
Lex diuina prius voce e caelo per nata est.& a populo audita; postea vero in lapideis tabulis adlegendum proposita: deinde caeterae Ieges & statuis in voluminibus per Mosem scrip .
μου igitur primum leges, diuinat Verba hac Consῖle, dicenti magna adiumenta sutura. Non tantum Sol se iubar, non tanta, terris, Hibernas postquam nubeue tenebrasi fugauit, Lumina dac, vi tori redit, si sies, videtur Congeminare sevi orbi, totum flueture rundin, ope , nouin Osemina concipit alma, Et varios furitus, pulchra Ο Iectaculasilua Aedunt, diuitia siuin natura ministrat; Ouantam dant lucis, diuinari verba caloris
37쪽
38 R HETORI CORVM Mentibus humanis praestant, tristest tenebras Excutiant animis, mAltum ct torpentia tentant, Pectora, praestantes vires virtutis ct ampla Ornamentaparant,aba ct procedere vita Et diuina palum momenta ouendere cog Ut iSiue docere vietis scios ,seu carpere mores Et peccata hominum, seu quidquid denique cures. AliarumIess -- etiam leges Lia pietate colendae, Iura, magistratmque omnes, ct quidquid ab aequo Ducitur , O pacem communia comoda adornat. Hac ut quaque locum suerint 'tita priorem, Sic primum venerares sic consule primum, Pontifcum monitu cros, decretaque nota,
nessis, Canones, T iuinis quή sunt manantia ct eruta oerbis,
Atque agitata viris doctu famaque verendis: Haec nos humanis ab sp pomminiisque Parendum est, nec fas quemquam com dere ς tra.
Proximasuntpriscae legeue,ct publica iura periν,9 legum tabulae, quin nulla tyrannis In amet, qua3 nul ferat violentia,quasque Indignum ratione boni nil constet habere.
Chlaneapha 3trem Succedunt priuata hominum iam dicta,taberi,
in quibusdam Temamenta simul O suae lententia edit
habemur. e fandanti, seu leganti quando ultima dixit Uerba, vel impleuit ceras, aut annuit ultro
Nin sine teste aliquidi non pauc- negocia sunt hinc e fas a binc dicendo mena, ac in gentia oborta '
quae inter e pugna- Praua nonnunquam merant, dum plurima legum documentum. Congerro, quarum videin contrariasse a,
qtque aliqs alias certare o Mere contra.
Erid facias,aAt quo studio componere lites Inter tam multa hac legum discrimina possisὸ e quis tem si non possis are rebelles, Inque
38쪽
Ins unum oppositi trahere es perduceresensim, Cui nam te addicra parti, cuius equare
Signa' pares ne nam, de feratust salutis
Deficias, nec te ingenium, nec rae mentis Robur, est ipse queam, repetita exempla priorum Di cile hoc mustum est, dura molimina multis Ostenta&, temet animos. Tamen accipe Ga far, uda ratione quem peruincere, est omnia legum Conciliare ammo prudens disicrimina. Primum Hoc statura,s quae leges iura vocentur, Et tali quacumque petant sie nomine dici
merito tales titulospraetendere, quamuis
Auctores iactenti si os, restons, regum Atque ducum, septentis opm, etoce potentum
Se dicam , quaecunquesui primordia iacteut, ,
Si tamen a iusto discedunt, pondera recti Girciunt, rationis opus1 viam, relinquunt. Si quidpersinis tribuunt, priuatassi tantum Commoda, ct clectu , priuata in sequuntur.
Nami ona est recti facies, simplex figura
,, Nesicia mutari,fecti quoque neficia, cunctos ,,Conditionepari tractans, nec regibus ilia se Cedere, nec minimos aedisti pessumdare,nam, ,, Ianua virtutis simplex, hac excipit omnes, , , Quotquot Fndis deae penetrare scraria curanti Ceruices flexisse decet, cui contigit altum
Corpud , Or exiguos nussin attollere cristas.
, Impinget pariterpariteri offendet uterque. Haec iusti mensis patens, haec ianua recti est.
, , Nemo nocens fat, nemoque iniurius, atque , , Emeritis nemostaudetur partibus, ultra hoc suidquid erit,ianum atq; doim,violaetia fram est. Non visit, corrupta iaceti tetrum se remittit
Praemonet ratione in legibus in stiuili Eus namque te, sebus non admiseorem, sed aEra. tionem est respiciendum omnitam legum virtut .m in aequa tue a sistem. Tomis aequitatis iurassumma
39쪽
Fatorem ratione carens lex, sequest se dignam cob damnat, sese abi'cit Es.
Abi'ce quamprimum , O prorsus contene loquendo, Absturae tantum species, oe quidquid iniquum
Contineant, docto ostende: es propone Uiὰendum; Euplosu dignas conclama, atque ahribus illis Inst as, quin tu iusta ,qum credus aquas. Nulla et impon- m facistis lex una probra, quod improbati omne
R iniustum esse Dicatim, femi 1 agriant, qui mente valere
di ratione queunt, fieri qui posse putandum est f
Vt merito virtatis opus lex raudes honore, Hoc ubi contingat, nisi cum m itim exutiae, ipsum' - 2. ' tamen interdum legum disirimina parua, alta s. '; Udas 'cris sed et re manu tibi constra, est ipse, , , is, Cstucibaut sese certi sertiam epacti:
aer a componitur. P ec veru tamen atqtie deces parte ulla relinquunt: empla rem pe- o nocuos lex una ruber punire, minatur
Supplicium, quicumque hominem conficit,sta a Priuauit vita, tenebras1 subire coegit.
Altera non nocuis parcit, nec cramiua curae
Liberagrassari impune:sedcrimine Purgat Illam, qui patriae propter propriam vesalutem, Dum sibi, dum necem, certum, periclum a Sentit adesse suos sertis, se, eximit, atque
Fortunam tentare parat, non altera vita
Spes pater, atquesidi, nisi quam sibi'erit ensi
Aut poena leuiore tamen lex altera sontem Alficit, ut tempus ratio , ut Postulat at in , Iudicio si quis valeat ,si lumina mentis Non extin is tenor, potis est componere talos
Interse se um lites, lucemi videre Pam
40쪽
s m praestri quaecumquesbi,si tempora sirura,
Ultriceae abae mmium, nimiumq seuera:
Aequior ast alia vise est, est mitior esse.
,, Una omne ratio siti quoque temper te ma Lux iusti ratio est, rationem agnosiimus unam, Juniti 1 ducem eximiam uegum parentem. Sed diuina tamen sex non vlla indiger unqtiam Humanae rationis ope: at sita illa gubernat Res hominum, catique agnoscit libera nAmen,
Et lucem tantam secum tantum, refrre Fulgorem siler, interdum praestinguat ut omnes
Mortales oculos, est nostra lamina mensis
Tam severet, quam inuinis htimana minora Esse lent: nonnunquam autem si attemperat ipsCaptibus humanis cilis, lamenque videndum, Et species dat clarasium, non rarius altismEvolat, O nubes transcendat, ct aethera magnum, Et caput oe divam aciem trans dera conistr Pro quicumque suae iseus in limine mentis, mel iam tentare Oam contendat, in altabPraecipiti casu tenebras miser excidet, atque Instat Phaethontis aget mistrabi nus. , , Dum qua quam lex ergo iubet diuina, nefas est ,,Si ratio humana id non a probet, hscere contra. ,, Namquestis dixi Deum suis, osterius ni Tustudium curamque adhibe, numenque prccare, Obstrusi, ut te sensus obsiuraque verba, Atque viam veri riceat: silet esse benignus quarenti 'cise ue Peus, ducitquesequentes, Illustrat 4 e animos, resiratque arcana docendo.
gi m eonaendarumti,spiciendam esse. a quo tamen domamento ditiina leges excipiuntur in quibus non sen per ra. tio, sed eonditoris auctoritas semper expectatur.
In obscuris diuaria. rtim rerum riis non oporter ingenium experiri, sed stipplicibus vo tis a Deo intellia viam petandam.