장음표시 사용
131쪽
De Vitro mirab facto. xi ratio corpore. Porro non est, qui ignoret, corpora moveri a corpore tractione,&pulsione. Baculo pello lapidem , iquus trahit currum licet baculus pellens,&equus trahens sint corpora , OV eantque ut corpora, quatenus corpora sese nequeunt penetrare Arve pocorpora pulentia.& trahentia non moventur tractione,& pulsione, sed a spiritibus penetrantibus singulas partes corporum trahentium, Ri clientium. Anima hominis movet brachinna , baculiamque quo pellitur lapis. Anima equi movet corpus sibi conjunctum , quod trahit currum: Haec praemiserim investigaturus naturam Fractoris mei vitri. Sic igitur argumentor. Principium fractionis mei vitri non fregi pellendo, aut trahe
Corpus frangens aliud corpus, necessario illud frangit pulsu , aut
Ergo principium fractionis mei vitri non est corpus. Ergo est natura spiritalis. Spiritalem denomino hoc loco , non alio sensu, non alio titulo, nisi quod non sit corpus. Principium fractionis mei vitri or clinavit pluressi Tiras ad unum
ordinans verbi lures scissuras ad unum finem , necessario est substantia completa,Ergo principium fractionis mei vitri est substantia comple
Philosophus enim, qui examinar fracturam mei vitri intelligit e videnter esse factam non a corpore, sed a spiritu , penetrante omnes. ac singulas jus partes , vim praecipuam exerente in duobus punctis verticalibus, deinceps uniformiter languente. Porro naturarum, quae sunt loco motivae.& substantiae completae, existunt plures differentiae quapropter inquiro illam que conveniat Fractori mei es i. ipsa vcro fractio supra exposita sugg rit mihi argu mentum, nimis tim meum vitrum scissum est in momento dati vacui: hinc sic argumentor.
Principium fractionis mei vitri ipsum fregit regulariter in arcus uiginti odio, sphaerice ductos a duobus punctis verticalibus , qua te nus necteret concavam supremam luperfulem ubi ad contiguati nem labentis hydrargiri: Ie riuod frangit vitrum, regulariter. in arcus viginti octo sphaeri-ee ducto a duobus punctis verticalibus, quatenus deflecteret conca-
132쪽
rra Paleriani Mogηivam supremam superficiem ubi ad contiguationem labentis hydraris
giri. neccssar id est natura prohibiti, a vacui. Ergo principium factionis mei vitta est natura prohibitiva va
Porid notavi in rerum natura, differentias spirituum esse ab invicem diversas valde. Suppono. nullam naturarum esse a nobis cognoscibilcm , nisi ex motu, cujus ipsa sit principium. Sunt principia productiva luminis,
motiva corporis ad centrum . motiva a centro moti a circa centrum
alia sunt continuativa partium corporis alia divisiva Corporis inpartes: alia motiva,&ordinativa partium ad mixtionem Lalia ad vegetationem; alia sunt susceptiva lucis in imo natura spiritalis, qua suscepta lucent immanent Pr, videndo. imaginando, vivuntq ie cum multiplici jucunditate. Ego ipse vitaliter experior luccm , Quam intelligo a ternam, incommutabilem, meque extendo ad omnem aetcrnitatem Mimmensitatem Sunt, inquam, naturae spiritales principia motuum, diversorum ab invicem, quos tamen bipertior hoc modo lucere; movere ccntro; ad centrum continuare partes corporis in siqui sunt alii ejusmodi motus fiunt secundum dire ictionem linearum rectarum. Secus dicendum de vegetatione. sensitione imaginatione, intellicitione xii milibus. His praemissis sic argumentor Principium fractionis mei vitri, cohibiturum vacuum . pressit premam ubi partem ad centrum, secundum rationem linearum G
Id quod, cohibiturum vacuum, premit supremam ubi partem ad centrum, secundum rationem linearum cetarum , ne cellario est natura motiva secundum directionem linere rectae. Ergo principium fractionis mei vitri cit natura motiva secundum directionem lineae rectae. Cones usionem hanc demonstro alio argumento , quod ducitur, non a fractione vitri, sed a prohibitione vacui , quam supra dc monstravi propriam esse huius naturae.Sed praemitto Det veritatem historicam.Tubus vitreus . erectus super plana supersici subicctiliquoris, parte superiore vacuus ab omni corpore inferiore vel o plena mercurio, seu alio quovis liquore suspenso a natura prohibitiva vacui secundum rationcm gravitatis diversorum liquorum : Hic inquam tubus si inclinctur ad superficiem subjecti liquoris, quorsubjectus ascendit praeciseus luc ad illam parte in ubi , a qua linea
133쪽
De Vitro mira bsras 1 ι'perpendicularis, producta ad planum liquoris, si aequalis cylindro
mercurii stantis in tubo erecto. Hunc modum, hanc ue modelatione itiquisque potest experiri ac videre propriis oculis et ut vero id possim convolvere paucis verbis in unum syllogismum aio prohibitionem vacui fieri per lineas erectas super plano Orizontis: argumentor autem hoc modo. Principium fractionis mei vitri prohibet vacuum, secundum rationem linearum erectarum super plano orizontis. Id, quod prohibet vacuum secundum rationem linearum e restarunt super plano Orizontis, necessarid movet localiter secundum lineas rectas a centro Terrae ad circunferentiam. Ergo principium fractionis mei vitta movet localiter secundum lineas recitas a centro Terrae ad circunferemiam. Ergo loco mo et secundum lineas Iectas. Quoniam vero motus localis per lineam , quae ducitur a centro Terra ad circunferentiam, vel a circunferentia ad centrum, potest intellisi vel ad centrum, vel a centro , oportet demonstrare de principio fracti, o mei vitri, utrum, prohibendo Vacuum , moveat subje-etiim liquorem ad centrum, vel a centro Terrae scilicet , Vtrum corpus conci guandum moveat ad Terram, vel a Terra sic ergo argumentor.
Principium fractionis mei vitri partem liquoris applicat sphaerae
terrenae, relicto vacuo in superiori parte tubi. id, quod partem liquoris applicat sphaerae terrenae, relicto vacuo in stuperiori parte tubi , nece Taiio naturaliter tuetur virtute limitata contiguationem corporum mundanorum cum orbe Terrarum. Ergo principium fractionis mei vitri naturaliter tuetur virtute limitata contiguationem corporum mundanorum cum orbe Terra
Non enim delapsa parte liquoris, quam non potet ius pendere, reliquam conservat pendulam a vertice tubj, relicto vacuo in parte inferiore sed liquorem contigua cum Terra, aqua, velut a basi , erigit in tubo partem illam , quam potest elevare ad supplendum spatium
tubi, vacuum ab omni corpore. Conclusionem hanc infra demonstrabo euidentius. Porro ex supra demonstratis infero aliam conclusionem. quae evacuatura sit eam admirabilitatem, quam ingerit determinata altitudo liquoris in tubo sub quavis magnitudine diametri ipsi
134쪽
XI V.striani Magni Principuum frae ionis mei vitri totum adest singillis partibus liquo '
ris, infusi tubo, quas localiter movet ad rationem linearum a centro terrae ad circunferentiam, virtute limitata.
Id quod totum adest singulis partibus liquoris , infusi iubes, quas
movc ad rationem linearum a centro Terrae ad circunferentiam, virtute limitata, necessatio singulas supremas partes dat liquoris, in tubo cujusvis diametri movet ad eandem distantiam a cen
Ergo principium fractionis mei vitri singulas supremas partes dati liquoris, in tubo cujusvis diametri , movet ad eandem distantiam a
Hoc arcanum prodit apertius, cogitemus pyramidem consurgentem a cuculo, cujus diametet sit longa passuum geometricorum, v .g. decem milliada tera longa duas terreni orbis semidiametros, pars vero interior sic cava Cogitemus. inquam conum hujus pyramidis immitti per superfitem Oceani ad centrum te irae , Deumqtie an nihil a re quidquid aeris intercipitur a concava superficie pyramidis, aio principium fractionis mei vitri replet uium aquis marinis vacuam partem cava pyramidis usque ad determinatam ali tudinem, ita ut supellicies aquarum, sic elevatarum , necessam si convexa secundi)m rationem nearum , ductarum a centro Teta ad singula puncta aquarum suspensatum , aeque litanti uia a cen
Haec argumentando demonstraverim de nobili fractore mei tubivitrei, retulerimque illi eatenus gratiam pro beneficio mihi collato ea fractura, Veie admirabili, quam im nata sit plane impostibile vita arte
Sane liceret ratiocinium hoc propagare in plures conclusiones nobiliores illatis: verum nolo ea sitieii peie meae philosophiae , in qua haec, calia ejuImodi demonstiantur illo apparatu, quem haec arcana requirunt. Tamen ne Eruditioni Tuae abs ondam praecisam me aio sententiam de hoc eximio Ente in rerum natura . a j, me existimare, fracto iem mei ubi vitrei essentituram illam , quam Creator praefecit sphaera terrenae, cujus energia praecipue consistat in continuandis partibus simplicibus , ac in diviti bilibus corporis terreni in applicandis aquis ad superficiem ctrae aere ad supelficiem
quarum, quoium corporum contigultatem tueatur. Vinibus tamen limitati S.
135쪽
De Vitro mirab fracto sHaec ergo natura, quae fregit meum vitrum, est illa ipsa , quae in Italia , in Gallia, in Poloma , praestitit nobis spectacula jucundisii ima
Vacui, cum limitatione praepediti, intra nostros tubos. Ego enim, supra omnem fiat naidinem erroris, certissime in evidentissim dintelligo, ac scio, qua Philosophus , rem per causam cognoscendo, corpus, qua corpus, A partes elus esse pei se loco mobiles jonsequenter implicare contradictionem, corpora, eorumque partes, es se loco motiua: scilicet, si terrenae spira rae plures separentur omnes, aeternum manebunt separatae, si a natura spirituali non moveantur ad continuationem continuatae vero aeternum manebunt continuatae nilia natura spirituali discontinuentur Corpora vero quiescentia. quiescent aeternum si non moveantur a natura spirituali: sin vero moveanti: de se non resistunt moventi.
Partes corporum sunt plane indifferentes ad continuationem,& discontinuationem:& corpora ad motum, ad quietem. Inclinatio sive partium ad continuationem sive corporum ad motum, vel ei natura spuitualis, vel est chimaera. Vis, insita partibus, sive corporibus sympathia, antipathia, gravitas, aut levitas, Malia ejusmodi. quomodolibet nominata, vel sunt naturae spirituales loco motivae, vechimaerae. Dico naturas, quia ut omnis natura est principium motus, sit omne principium motus dici debet natura. Porro principia illa motuum, conservativa tam nobilium systematum in natura universali, nemo sine errore pudendo asseruerit , aut existimari accidentias
Sed quot sum haec ξ Cata strophen instituo in fabula, quam nos Philosophi exhibemus humano generi. Scaena hactenus visa exhibebat naturas in corporibus, claudebatque omnia creata principia motu urn naturalium intra convexam superficiem ultimi Coeli. Ex hac scaenaco clamatum est contra auctores exhibiti vacui in tubo vitreo, velut subtraxerimus fundamenta , seu basim mundo. Ego vero sentio, naturas
non inesse corporibus sed corpora inesse naturis: continere enim , sic dicit perfectionem, ut contineri notat impei sectionem Naturas ut dixi est spicuus qui non est in corpore- ut locatum in loco : non est in corpore, ut litas impei fectum in ente imperfectiores neque colpus est in spuitu ut locatum in loco , sed utens imperfectum incnte perfectiore, ut mobile in movent ut ordinabile in ordinante, Iegente,ut clite, abutente. Nimirum, natura spiritualis sua extensiona
136쪽
sione ac magnitudine indivisibili , velut sphaera suae a m vitatis, intro illam convolvit corpora, ac re ante tuo imperio subiecta , latiusque patet sphaera illa quam magnitudo corporis sibi subjecti ita ut, quam
est impossibile data vacuum in natura a sphaera activitatis omnis spiri tus, tam sit racile, ac naturale, Mi in sphaera activuatis vacuum ab Omni corpore. Repeto. Magnitudinem pii tus, nomino sphaeram activitatis elus. Magnitudo Dei est infinita ripirituum ei creatorum limitata Sane crediderim , cuilibet astro praefici spiruum contintrativum partium illius, fortassis contiguat suum corporum aliquorum illo astro circumjacentium dum vero ad singula astra eate. Dus applicantur quaedam circumjacent a corpora, quis certo sciat an medulitatus inter astra, naturaliter admittant spatia, vacua ab omni corpore Sane fractor mei vitri ydrargyrum ad cohibendum vacuum non erigit ultra det ei minatam altitudinem, nec aquam ultra tanto altiorem , quanto mercurius gravior est aqua: quo vlgo senatu ra sussicienter occurrit necessitati terreni orbis, S mundi. Sed hisce sillo hanc evagationem a constri ut o themate.
Vale , Gentis istarinae germen nobile. Dabam Vatia viae Kal. . Apri L Ib 8.
EXPERIMENTAD EI NCORRUPTIBILITATE AQUAE
Ad Peripateticum Cosmopolitam. . Clavus mens decurrit ab editione meae Demonstra tionis ocularis de possibilitate Vacui, nec tamen villis: exm succut sum Aristoteli, laboranti sub vitrea fistula quapropter succedo ad alia experimenta , quibus ex
137쪽
De Incorruptib Aque 3 7 Exordior quam,Vir eruditissime aio incorruptibilem. At mates,
prima, ex vestra sententia, est subjectum, ex quo generantur etiam par tes Teriae, Aquae ineris: quae corpora plerique Philosophorum an liquiores Aristotele, existimarunt nec generari, nec corrumpi, sed is ceri dumtaxat, unde ab illis dicta sunt Elementa quapropter Qu. 'Vtrum Terra, Aqua O Aer generentur, ct corrumpantur ad ητι cem, si determinetur affirm me necessario inducit materiam, quaesit subjectum illarum transmutationum essentialium: sin veto concluda tu negative, non datur alia materia prima quae subjiciatur agentibus
naturalibus, praeter Terram, Aquam,& Aerem. Ignem non connume
ro, quia eius sphaeram ignoro . . Por mihi sedulo legenti, ac considerant librum, factum publici juris a re ante occuirunt plerique motus naturales a calore iniqua, eX quibus incorruptibilitas quae videtur inferri. Porio si Aqua non cos Pumpitur est certum, ace idens, quod nil generetur ex Aqua, μὰ qua non generetur ex ullo subjecto: Neque enim potest quippiam generari ex Aqua in qua non coit apta meque est ulla necessitas Aquae generanda: si ea sit incorruptibilis qua propter una incorruptibiluas Aquae evertit universam Physicam Aristotelis ita ut it tuarum partium examinare accuratius experimenta , quae subjungo. Desidero ergo tuam sententiarn quippe qui publica auctoritate invigilas, d investigationi veritatum latentium in Philosophia, defensioni earum, quas Aristoteles eduxit in lucem. Exposui scutellam, semiplenam aqua, aer frigidissimo, concrevitque aqua in grumum congelatum , instar segmenti sphaerici, unde quaque separatum a scutella, id non fit, nisi in summo fragore, nescius, an ejusmodi congelatio acciderit ob aliam causam quod tamen non sic ad aequabat capacitatem scutellae , ut eam adaequabat aqua , necdum congelata; sed vacuo relicto suppleto nova aqua , hanc judicavi tertiam circiter partem ejus, quam primo exposueram in scutella, quasi vii frigoris decres isset ex tertia parte. Deinde consideravi Dum ivo congelatum, adhibito vitro, mast ni faciente species visibilo, cuius deneficio notavi innumeras, evadentissimasque partes in illa glacie, reliquis magis perspicuas, quas adhibita acu sunt enim visibiles etiam sine vitro' observavi vacuas tum a glacie, sim ab aqua; consequenter aut vacuas ab omni corpore, amrepletas aere,.
138쪽
Valeriani Magni Hoc exprimentum videtur inferre quam ex se non esse corpus liquidum, edim pervium, ac solidissimum, quod tamen liquescat admixtione aeris , facta a calore, quo deficiente fiat separatio aeris ab aqua, ea concrcscente in gelu, sibi connaturali, intra cujus soliditatem plures portiones aeris intercipiantur a superficie, quae ante partes pro fundiores constringitur frigore , tametsi uberior portio aetas egurgitans,deordinet glaciei planitiem, ut consideranti haec expetimenta pastet ad oculum.
Propendo in hanc sententiam eo etiam argumento, quod nullum corporum sim expellus simpliciter inflexibile, praeter glaciei Nimirum sola A qua congelata est flexibile corpus, tametsi extendatur secundum longitudinem, latitudinem quantumcunque, quantui cunque sit ejus crastities: nam pressum, si non frangitur, non tamen delii scit, aut cedit ullo modo. Examinaturus ergo vim caloris in Aquam, cum primis observavi, Calorem esse divisivum corporis cujusque in partes minutissimas, cui plurimum in eas , quas nec visu nec tactu possumus pesci per Cineres,& caligo ex flamma, docent divisionem partium tetae litium. Vapores, partium aquearum 'arefactiones , partium aerearum: ita ut Calor de se non moveat componendo , sed dividendo corpora a
Quoniam ei Calor videtur dividere , ut misceat elementa secundum partes minimas, suspicior, calorem intentissimum laud separare partes aquae minimas a partibus aeris minimis : quandoquidem frigus et ficiat hanc separationem motus enim movent lum contrariorum necessario sunt contrarii quapropter si fornaci ardenti, injiciatur gutta aquariexistimo, calorem intentissimum rarefacturum partes aeris mixtas aqlim, non tamen separaturum partes minimas aquae a minimis aeris, licet non putem , spiritu caloris explicare suam sphaerulam ex minima parte aquae tam late, ut explicat ex minima parte aetas, qui ex mea sententia solus inter elementa rarescit, eo modo, quem in-nuo, nec tamen declaro, aut demonstro. Hinc animadverto , aerem mixtum aquae posse vi calo iis sic rare fieri , ut credatur novus aer, generatus ex aqua coirupta usque ad nudam imateriam peripateticam quapropte attemissime legi , ac conlideravi hunc textum Codicis philosophici, scilicet motum aquae a calore, eostylo quem declaravi in prima parte meae philosophiae,
Adhibui a vitreum rotudum, collo, terri longo palmum sesqui
139쪽
De Deorrupti Aqua II salterum, osculo aperto. Hujus vasis, replet aqua, collum me si aquis.
existentibus in pelvii totumque vas inclinavi ad planum Ori Zontis, osculo tamen occupato aquis ne sorberet quidquam aeris Deinde api licui carbones ardentes vitro, ea parte, qua est capacissimum, observavi accurat illime motus omnes ab igne in aquam. Cum primis incalescit aqua, plures consissim immotae in partibus concavis, quae magis calent Hae vero aqua vix tepida, per mediam aquam moventur ad supremam partem vasis , in qua fati unt in aerem conspicuum, qui cres en ex continua serie bullarum succedentium, occupat successive alias partes vasis vitrei , donec ejecta sit tota aqua, bullis crescentibus numero, magnitudine, ac velocitate: secundum proportionem intensioris caloris Demum, remoto igne,
aqua magno impetu expetui sursum remeat per collum vasis, quod repletur quasi totum. Hos motus ab igne in aquas examinavi accurate, judicavi, id, quod ex bullis occupa supremam partem vitri , esse verum aerem; nam cum remo ulli emignem, invertissem vas, reliqua parte plenum aqira , pars vacans aqua semper obtinebat regionem vitri supremam, quam aer semper sibi vendicat. Iudicavi pariter, recursum aquarum ad partes vasis vitrei, altiores illa aqua, quae est in pelvi, fieri a Principio prohibitivo, acui sursum pellente aquam, occupaturam spatium, deserendum ab aere condensando ob remotionem ignis. Haec inquam)sepolin abi inni quaestione. A dive id dubitavi vehementer, an aer, qui saliebat in bullas, si ab igne generatus ex aqua , aut separatu ab aqua aut certe ab igne im-n, si is pcrporos Vitri illas rationes dubitandi, quas non habeo abcise diu, non adduco, sed eas tantum , quas ad oculum notavi Notavi ergo , nullam bullarum intra profunditatem aquae esse non sphaericam nullam bullarum generari sphaericam sed exordia illarum esse hemisphaerica , protuberantia ab illa parte vitri, quae ab igne maxime calet , quasi ignis , reseratis poris vitri , urgeat aerem intra vas: vel certe aer, mixtus aquis rarescat ingenti vi caloris. Hisce tamen argumentis opponebam sententiam, communem omnibus Philosophis: hae iebamque suspensus inter pelvina, Peripatum. Mihi autem volventi mentem in omnem partem , sicunde alluceret ratio aliquae viden sor incidit novum experimentum, quod pote sit dirimere qua stionem haud in evidenter
Apposui igni Alienum pleniam aqua, in cujus medio collocavi vas
140쪽
vitreum,pariter plenum aqua, ratus, hanc non posse ebullire,quantumcumque aqua in alieno bulliat, si verum si ebullmonem fieri dumtaxatati aere, non generato ex aqua , sed ducto per poros, mi nam vitrum in alieno ambiunt, non aer, sed aquae. Ach: bui ergo ignem vehementissimum,&, quis ferventissime bullientibus in aheno, illae, quae erant in vase vitreo, tametsi calerent tentissime, quiescebant tamen ub immota superficie . Nimirum, non adelat aer, ambiens vitrum per cujus poros penetraret id aqua, quae potos vitri, alioquin reserabiles animio calore, oppleret, ac reficeret humore obtundente siccitatem dc calorem ignis. Haec observavi saepius, Nec tamen deposui multam formidinem eris roris. scilicet ingravescente ire mente auctoritate totius Peripatus. Quid si mihi objiciebam in aqua, media inter alienurn, vas vitreum, Obtundat acta moniam caloris, necessarii ad rarefactionem aetas admixti aquae Excogitavi ergo aliud experimentum. Justam portionem chalybis, igniti quoad fieri potest, mersi aquis illis, quae in vase, locato in medio alieni ferventissime ebullientis, bullire nolebant: notavi evidentissime, aquas illas elevare a fundo, ubi jacebat chalybs, s ictus
vehementes,& praealtos, non tamen ullam bullam, praeter nonnullas, quas aqua, sursum acta, recidens semper efficit , tametti sitscigidis
Hisce a me considerati mente non praeoccupata aed intenta veritati, objeci huic experimento vapores quandoquidem taliae fatiscunt Aristoteli qui exhalantur ab aqua cali tacta , velut sint ptam a rudi menta aeris, generandi ex aqua : Quapropter implevi ampullam vitream aqua calidissima, quam, inverso ac clauso orificio, mersi aquis pelvi, perinde cala dissimis, ita ut nil aeris subintraret vitru di, obser- at usus , an vapore S. calore, peterent, occuparent sit bullae supremam regionem ampullae. Stetit ergo ampulla in pelui pluribus diebus, nec tamen in ejus summitate visa est ulla: vel minima , portio aeris. Hanc aquae pertinaciam in sua essentia excusavi a defectu aeris in ampulla, velut sit necessarius excipiendo alterando vapori, ut convertatur in purum aerem. Quapropter praefatam ampullam semiplenam aqua, reliqua parte oppletam aere, inverso orificio, mersi aquis in olla contentis.& collocatam super fornacem semper calentem, observavi, an ex vaporibus, elatis a subjecta aqua ad regionem aetas, generaretur acr. qui, dilatatus, occupet illam quoque regionem totamque
ampullae capacitatem. Stetit ampulla in olla superior nacem sumpet