Divi Thomae Aquinatis ... Opera Tomus sextus complectens epistolas D. Pauli ad Romanos, & ad Corinthios

4쪽

. DIVI

A QUINATIS

DOCTORIS ANGELICI

ORDINIS PRAEDICATORUM

OPERA

EDITIO ALTERA VENET A ad plurima exempla comparata, & emendata.

' 4 C CEDUNTVita,seu Elogium eius a IΛCOEO ECHARDO diligentissime concinnatum, R BERNARDI MARIAE DE RUBEIs in singula opera Admonitiones praeviae.

TOMUS SEXTUS

Μ DCCXLVI. Cudebat Ios EPH BET TIN ELLI EX PRIVILEGIO EXCELLENTISSIMI SENATUS. Diuitigoo by Corale

6쪽

III.

R IO. FRAN. BER NARDI MARI ALDE RUB EIS

ORDINIS PRAE DICATORUM

ADMONITIO PRAEVIA,

an qua

r Veterum iudicium de Commentaris Divi Thomae in Epimus Sancti Pausi.

II. Pars eorumiam Ibis propris Aquinatis scripta, alia reportata a Reginalta Prme nate . An commentarat in Epistolam primam ad Corintbios particula a commatr

. decimo capitis septimi ad caput undecimum . quae in editis prostat exemplis, ab ipso Thoma prodierit Auctore III. Erasmi Fletium. Ipsius censura depellitur tantra doctrinam Thomse de C isto praedestinato Filio Dei. IV. Socimanismi suspicis propulsatur , qua notari posse eadem Aquinatis doctrina videtur Ricbardσ Simonio. V. Oscitantiae ac erroris eonvincitur idem Simoni ur, qui Thomam accusat, Teluti confundentem Origenianum commentum de praeexistentia animarum eum haeres Pelagiana demeritorum praecedentia VI. Item redarguitur malae fidei in quodam enarrando S. Thomae loco , ubi de motion agitur . qua dicuntur homines a Deo moveri ire bonum. maumTe. VII. Alia nonnulla a Simonio notata loea illustrantur, ac vindicantur. III. De genuino Divi Thomae quodam textu retinendo in Commentario in Epistolam ad Ramanos, ac altero is commentario in Epistolam ad Garatas disset ituro

I Ommentationes ab Angelico Doctore Thoma Aquinate elucubratas i

Epistolas omnes Sancti Pauli complectuntur volumina duo , sextum, ocseptimum, quae Venetis typis Bettinellianis prodeunt . Recentium Crititicorum nemo unus est, qui Thomae nostro praedictum opus non adi dicet; illudque praestantilliinum, ac omnigena resertum eruditione non fateatur. Nostrates mitto omnes : exterosque memoro, qui nostra ac superiori pro-κima scripserunt aetate , Possevinum. Bellarminum, Labbeum , Dupinium , dc C veum. Diligentiorem operam sibi videtur adhibuisse Casimirus Uudinus . qui veterum Nomenclatorum testimonia fert ac expendit ; sicque demum iudicanduin de hoc opere Divi Thomae censet: Sunt igitur, inquiens, certo hi Commentarii in omner Divi Pauli Epistosas, patam S. Thom e Aquinatis , ut evincunt allatae authoritates ἰpartim Fratris Reginaldi eius socii, qui post ipsum litis reportavit: quam reportationem mprobasse, is correxisse, ir consequenter suam fecisse dicitur . Quae minus consone ad Veterum testimonia, ab Oudino scripta sunt: eademque ita composita videntur, ut deteriorem in partem converti facile queant. Veterum ego sub oculos verba pono , ut quae Thomas in hisce Commentariis proprio scripserit stylo, quae rursum animo concepta dictaverit e suggestu, postque ipsum legentem exceperint alit, quae demum ab aliis reportata expenderit , emen Verit. ad probaveritque , peripleue omnique summoto dubio innotelcat. Ptolomaei Lucenta Libro XXIII. Hist. Ecclec capite xv. verba sunt: ista etiam musta scria. - A a pla

7쪽

pta sunt ab eo alisia, quae magis babentur Πν modum reportationis r quae ipse εἰ lini postea correxit. Θ inde ulterius a probavit . Unde sunt TVira super omnes Epistotis Fausi, praeter Epistolam ad Romanor , quam ipse notavit : quas ego vidi, is legi .

In suo Codice legebat Doctissimus Echardus: Uuam ego vidi , se legi ; ac si solam

Epistolam ad Romanos vicisset Ptolomaeus , ac legifffet . Priorem lectionem . tarvo etidi, is legi. praestat Historia Ptolomaei Lucensis, curante Doctii limo Murat DO, typis edita Tomo XI. inter Scriptores Italiae : eamdemque habet locPs idem , ruem integrum descripsit Casimirus Oudinus , ac profert Tomo III. Commentari. e Scriptoribus Eccles. Dissertatione de Scriptis S Thomae cap. m. & xvor . Guillelmus: de Tocco in Vita Aquinatis haec habet pauca & simplicia verba ea .pite Iv. Scripsit super Epissolus Pauli omnes, quarum scripturam pr.eter Evangelicam super omnes commentiat. Hinc ratio patet, cur Evangelica Historia Commentario explicata, caeteris Novi Testamenti libris praetermissis, mentem operamque Thomas applicuerit, ut Paulinas Epistolas elucidaret. Atenim quas Commentationes proprio stylo scripserit ille in easdem Epistolas Pauli , quas etiam. e suggestu legerit, exceperintque alii, silentio praeterit Guillelmus. Hanc adhibet distinctionem Bartholomaeus Logotheta, minusque clarum' diserturm. que Ptolomaei Lueensis testimonium exponit , ac declarat . Verba refero ex Fragmento Balia etiam . Ait primo: Scripsit . . . super Epistolam ad Romanos, supcr υ stolam pximam ad Corinthios . Addit vero : Si aurem alia sibi adscribantur , non ipse scripsi is notavit , sed alii recolore,unt myr eum fierentem vel praedzcantem : puta

Lecturam super Paulum ab XI. capitulo pri n. e Epistoia ad Corinthios usque ad finem rquam recollegit Mater Rrtinatibus de Piperno socius eiur. Epistola in ad Romanos an .

notationibus ab ipso Thoma scriptis illustratam , Ptolomaeo Lucensi consentiens , narrat Logotheta: eodemque modo addit ipse, decem priora capita Er stolae primae ad Corinthios commentationibus exposita , quas ipse Aquinas proprio stylo notaverit . Qua in re par est Triveti testimonium in chronico ad Annum I 274. apud Dacherium: Super vistolam Uero ad Romanos, inquientis , i, super decem capit uti Epistolis primae ) ad Corinthios: de insta : Alia quidem inveniuntnr Di attributa quae tamen ipse non seripsit, sed 'ost eum legentem vel praedicantem aθ aliis sunt eorutecta: ut puta Lectura super Epistolam ad Corinthior ab undecimo capite usque a/ mmm ... quas Frater Reginautis eiusdem setiust recolitam.

At mendi, quod irrepserit in utriusque, Logothetae, ac Triveti, textum , suspicionem ingerit auctoritas Bernardi Guidonis, ct Antonini, qui tradunt, Aquinatem praeter Epistolain ad Romanos , commentatione proprio stylo odita integram etiam illustrasse primam. Epistolam ad Grinibiss , ac decem praeterea capita priora Epistolae ad Iuἱ r.eor. Guidonis verba sunt apud Echardum, dc Oudinum : Seripsit etiam.

anquientis, Postillas super orso in Pauli ad Romanos: item super Epistolam utrua

primam ad Corintlaos : item super Epistolam ad Hebraeos usque ia undecimnin capitulum . Ab inde vero su ut Postia e eius super sequentes Epistolas Pauli raportatae prepr edictum socium suum s Reginaldum post ipsum legentem: quas idem Doctor fertur

postmodum correxisse. Eadem habet Antoninus loco saepius in Admonitionibus nostris citato, scilicet in Chronico Titulo vum. Partis Iu . capite x. F. II. Quae sane si accuratius annotata, admonente Echardo, Logothetae ac Triveti calamo excide xit Epistola ia Hebraeos oportet : quae illa elh , quam ad caput undecimum Tli mra exposuit; non autem , ut eorum in textu legitur , Epistola prima ad Coriet-rbior .. Guidoni favere videtur testimonium Petri Rogerii, qui postea Clemens V Lin priore Serimone inquientis: Item scripsit supe Epistolas ad Roma uos , ad Corinthios, is ad Hebraeos . Ip.amque quod attinet ad integram primam ad Corintbios Epist latu, par esse videtur Ioannis de Columna iudicium 2 Scripsit . . . super Epistolam asNomanos , super Epistolam primam ad Corinthios: licet raro re permatur ό tamen mfide dignis audivi , quod ipse scripsit super omnes u stolas Pauli . Commentationes. Thomae intellige in omnoes Pauli Epistolas, vel ab ipso revera scriptas , vel e suΚ - geltu dicti ias, di a Reginaldo Iocio exceptra .

8쪽

mo sensu par est intelligere Pignonum, & Valleoletanum, qui scripsi e Thomunta

super Omnes Epistolas Pauli, dixere. In iis porro Paulinis Epistolis explanandis, divino lumine Sanctum Doctorem aliquando collustratum sume, tradit Guillesmus de Torco in eius Vita loco citato : In quarum expet une , inquiens , Parisiis visionem monti Apostoli dicitur habuisse . Paria sunt quae scribit Valleolet anus: Super quae Epistolas eum Parisius scriberet , is quidquam sibi obseurias occurrebar ; omissis seriaptionibus, in oratione se prosternebat : is tune clarum illi erat quod obscurum antea. Vilionem quamdam F. Pauli de Aquila, viri magnae probitatis dc famae, quae rem hanc eonfirmat, Guillesimvs de Tocco refert in Vita citata. capite X. num 6 I. apud

Bollandi Continua ores . Ipso Thoma migrante iv Fossa nova extremis vitrediebas, ater Paulus de L qaelia, eis metuae probitatis is famae, existens tu Comventa Neapolitano, vidit in Omne imaginaria praedictum Doctorem in Sobolis legenteis Neapoli coram multitudine eo osa Scholarium, ἐπ Beatum Paulum eius se las intrantem eum societate Sanctorum. Cui cum Lector de ea hedra descendems vellet occurrere , t OA ei in vente quod legeret, ἐν quod prosequeretur quam coeperat sectionem ' D

ctor rogavit Amistolum, ut ei diceret f habuisset verum de fuis Epistolis intellectum estur re pondit: dene , sicri in hae viro b σ et mens in corpree potes scire ime. Loca , aut scholae , aut urbes hinc satis innotescunt , ubi suas in Epistolas Pauli elucubraverit Thomas eκ positiones, aut e suggestu dictaverit r partim scilicet Parisis , cum altera vice in eam urbem Reginaldo comite prosectus est, GuilleImo de Toreo de Valleolera notestibus ; partim vero poli alterum eius reditum in Italiam, sive Romae five Neapoli , ut satis indicat laudarus Guillelmus in Visone F. Pauli de Aquila'. II. Iamvero allata si conseramur invicem Veterum testimonia, sponte fluit quod'serri de praestantamnam Thomae opere in Epistolas Pauli iudicium debeat. I. Int gram Epistolam ad Romanor, ac prio a saltein decem capita Epistolae primae ad Coorrnthios, commentario illustravit Aquinas. quem proprio stylo scripsit. Id uno consensu perhibent Veteres omnes. II. In ipsam sortasse integram ad Corinthios primam Epistolam , ac decem priora capita Epistolae ad Hebraeos editae proprio stylo ipsius Thomae commentationes fuerunt : quod asserunt Bernardus Guidonis dc Antoninus , ac indicare videntur Petrus Rogerius. & Ioannes de Columna. III. Quae supe sunt in caeteras Epistolas Pauli, ex ore Thomae dictantis e luggestu Postillas excepit Frater Reginaldus r easdemque novis curis expendit ipse Aquinas , correxit , adprobavitque : qua de re dubitare non sinunt Ptolomaeus Lucensis , Logotheta , Trivetus, Remardus Guidonis , S. Antoninus. In Commentario typis edito , qao prima ad Corinthios Epistola explanatur , prolixus occurrit locus , a decimo scilicet commate septimi capitis ad undecimum usque caput, qui revocari in dubium potest , num germanus haberi debeat Aquinatis scelus. Ad hunc quippe cum notam appingit in margine Remigius Florentinus in Veneta editione, quam ipse anno I 62. a ud suntas curavit r se Advertas. is inquiens, Candide Lector, quod in quodam Manu scripto ere emplari, quod Venetiis in Di-- vi Dominici s a Castem , ut aiunt Bibliotheca extat , habebantur haec verbaris Nota , quod biIc usque ad x I. evat exclusive non est evminum secundum S. Th si mam; sed sumptum est de verbo aa verbum de Expositierre cuiasdam Fratris Nic h lai Galliei ordinis Praedicatorum , qui tamen satis docte is lucide omnes Epistolas is explanavit. Quod Verum esse, ex phrasi, & mosso exponendi patet. Et ego ne M labori , nec iumptui parcam, ut fragmentum ipsum reperiam. Eadem nota legitur in Parisina Ioannis Nicolai editione. Dit ficultatem ingerit sane ityli ratio, quae mulium dissimilis eo laci apparere in-eipit : augetque duficultatem Nema quoddam is Frθs fleatae Caeciliae pro texendo sermone in eiusdem Beatae laudem, quod in eκ positione quart idecini commatis intrusum videri potest , cum simile excinplum occurrat nul piamin genuinis Thomae

Commentariis. Ea vero demum ab Aquinate mistri & constantissime servata methodus patet, ut Scripturae sanctae verba & commata explanans , emergentes , s 1

quae lunt, Inserac difficultates , dc solvat r argamentaque proponat , si quae digna

9쪽

eenset animadversione. .ad aliaque tum procedat, quae sequuntur, exponenda commata. Alius est ordo in eo quo de agimus loco. V. g. lectio secunda in septimum caput exponit commata decimum, undecimum, tertiun decliNum k ct decimum qua tum : & lectione tertia explanantur commata sex quae sequuntur. Porro in ei uidem Lectionis tertiae calce Obiectiunculae plures proponuntur cum responsionibus , qua ad ipsum comma decimum spectant: - Hic quaeritur super illo, Uxorem a viro nonis discedere P. io. quare solam causam semicationis Dominus excipit , caeteras, , vero omnes molestias iubet sortiter sustineri. Contra &c. Lectio prima in caput nonum priora commata decem complectitur. Continuo commentario septem ex ponuntur commata: tum serie interrupta, adnotationes interseruntur , quae comma

primum magis declarant : ,, Notandum super illud , Nonne Dominum Iesum vidiis c P. r. ) quod multiplicem Domini legimus visionem &c. M PIura occurrunt mmilia exempla, quorum alia ab illis ordiuntur verbis , Hie quaeritur super ilis : ab iis alia, Notandum hie, vel rutandum super allad ; quae stylum, methodumque DivLThomae minime sapiunt, Huiusce prolixae Commentarii partis Auctorem prodit Nicolaum Gatricum ordinis Traedicatorum adnotatio, quae legitur , a Remigio Florentino ad eumdem apposita Iocum. Nicolaum indicari pro certo habeo, dictum de Gorran vel de Gorain , a Ioco natali, vel etiam ex itirpe Dominorum loci . Anglum hominem plerique putant, Flandrum. alii e suisque Symmistis accenset illum V Vadinsus in Bibliotheca

Tum Gallum natione, tum Praedicatorum ordinix alumnum solidis argumentis evincit Iacobus Echardus ad annum Iasi. quod utrumque confirmat superius allata codicis Ms. nota , a Remigio Florentino in lucem edita. De Viro ornatissimo susi re mihi agendum sermone in Praevia Admonitione in Commentarios ad Epistolas Canonicas Divo Thomae tributos. Postillas in Epistolas Fauti omnes ab ipso elucubratas, testantur Bernardus Guidonis, Laurentius Pignon, Leander Albertus . Vulgo iam ipsi Commentarius in easdem Epistolas adiudicatur, euius initium: Dedi te in lucem Gentium: qui pluries typis prodiit, Coloniae, Hagenoae. Parisiis , Aniver- piae , dc Lugduni anno. I 692. apud .Anissonios , Din. Posset ,. O' Claud. Rigaud , Tom. II. in sol. sub hoc titulo. R. P uteolai Gorrant Ord. Fratrum Praed. in omnes Divi Pauli Epistolas enarratio γα. invigilante R. P. F. Iacobo se Gali, eiusdem O dinis Tbeologiae Professore ive. Haec editio diligentissimo excidit Echardon qui tamen, an Gorrano , an potius Petro de Tarentasia, postea Innocentio V. praedicta tribui debeat Postilla, anceps haeret. Codices Mn. prosert optimae notae, qui sub Gorrani nomine Commentarios in Epistolas Pauli complectuntur Ionge' diversos ,. quorum initium r Vidi alterum Angelum volantem per medium caeli, habentem Evangelium aeter--m e codicesque affert alios , in quibus Petro de Tarentata Commentarius adiudicatur, qui incipit, Dedi te in lucem gentium : similemque satis vetustum servat Foroiuliensis Bibliotheca ordinis Praedicatorum e Congregatione B. Iacobi Salom nil, quem propriis oculis lustrare licuit . . Commentarii partem', qua de agimus , eamdem omnino in editis exemplis sub nomine Divi Thomae, ac ipsius Gorrani, vel Petri de Tarentasia, ponere sub oculas liceat, ac invicem comparare .. Apud S. Thomam Aquinatem . . Apud Nicolaum Gorranum ..

v. IO. is His autem ,. qui matrimonio

is iuncti sunt ire. Supra Apostolus p

is suit documenta de contractu matrim se nit: hic instiuit eos , qui iam matriis monium contraxerunt , de matrimonio is non dissolvendo. Et primo docet eos, is qui sunt matrimonio iuncti, ut in ma- is trimonio maneant: secando ponit utilem P. I in is His autem , qui matrimonio

is runcti sunt ire. Superius egit de Mais trimonio, quantum ad carnalem copu-- lam: hic agit de ipso, quantum ad in- is separabilitatem Et primo inter perio- nas eiusdem cultus , icilicet quorum is uterque est fidelis: secundo inter per-- sonas disparis cultus , scilices quoruna

10쪽

doctrinam , quantum ad omnes status is & conditiones hominum ; ibi , unismis quemque sicut vocavit Deus. Circa priari mum duo facit et primo agit de indiDis solubilitate matrimonii , quantum ad ,, eos qui sunt unius cultus et secundo ,h quantum ad eos , qui sunt in dispariis cultu ; ibi, Nam ceteris ego dico. Ci se in primum duo facit et primo ponitis praeceptum de indissolubilitate matriis monti : secundo docet , quid 'sit ser-

ω Vandum , quando matrimonium qu

se dammodo separatur; ibi, quod si discesis serit. Dicit ergo primo: Dixi non nuptis, is id est virginibus , di viduis, quod me-- lius est eis , si se permanserint . His

is autem qui matrimonio sunt iuncti nonis 'patet eadem conditio e his enim praecia, , pio non ego, scilicet indicta mihi auctoriis tale: sed Dominus hoc praecepit dicens. is alter est infidelis r nam ceteris dicais ego . In prima parte primo praecipitis uxori virum non dimittere 2 secundo

is si dimiserit ob causam Rrnicationis , se ostendit quod non debet se alteriis copulare : quod F discesseris . Tertio .

,, scilicet viro praecipit idem servare et se is vir uxorem . Dicit ergo : iis a M tem ; quasi , hoc consulo his , qui ,, non sunt coniuncti matrimonialiter .is Is autem , qui in AEatrimonio iunctiri sun ; quasi quodam vinculo . M is trimonium enim est Iegitima coniun-- ctio maris di sceminae. His inquam. praecipis non ego ; quasi scilicet hoe M Praeceptum ex me adinvenerim e sedis Dominus in propria persona Praecia is pit. MHactenus Commentarii duo distri minantur , quorum alter Proprias notas habet . quae genuinum Thomae scelum produnt ipsum et non alter. In Foroiuliensi laudato codice, sub nomine Petri de Tarentasia scripto , priora huius loci verba differunt. Legimus enim : is His autem qui matrimonio irc. Egit de Matrimonio contrahen-- do: hic agit de contracto non separandO : primo inter personas eiusdem cultus is &α ut supra . Quae porro sequuntur apud Thomam, di apud Corranum , aut Petrum de Tarentasia , de verbo ad verbum eadem sunt. se Matth. I9. Quod Deus coηiunxit , is bomo non separet . Praecipio, Inquam ,

is uxorem a viro non discedere: & subinis telligendum est , excepta causa forni- ω cationis dici MA Matth. 19. Quod Deus coniunxit .vi bomo non separet. Praecipio , inquam , is uxorem a viro non discedere : & subin- ,, telligendum est , excepta Causa somiam cationis &c.

Et se deinceps ad undecimum usque caput. Dolendum sane, Partem hanc Commentarii, quae sit genuinus Thomae scelus, excidisse; aut latitantem in forulis non dum obstetricantem invenita manum, quae eam in lucem edat . Quae vero editis in exemplis prostat, an Nicolao Gorrano , an Petro de Tarentas a tribui debeat , dubium di haerentem vidimus Echardum . Pro Corrano stat superior Nota illa , quam in Veneto Codice Manuscripto legebat Remigius Florentinus . Accedit , in Commentario in septem Epistolas canonicas , quem pro germano Gorrani scelu h het Echardus, tametsi prodierit sub nomine Sancti Thomae Aquinatis, methodum illam ae interpretationis rationem apparere , quam servari iam animadvertimus ialoco, quo de agimus. Frequentibus nempe icatet notatio ibus , notandisque : pluriabusque textus commatibus continua expositione declaratis, ad Priora , quo magis ea illustrentur, per huiusmodi adnotationes redit Auctor: vel inierit quaesita , pluresque nectit obiectiunculas . ac solvit . Commentarium ipsum contule , ut exemplis res innotescat , in secundi capitis Epistolae Iacobi commata quatuor priora . Haec omnia dilucido Commentario exposita vides. Tum ad primum comma revertitur Auctor, in quo de personarum acceptione sermo est: Hιc quaeritur, inquiens, utrum acceptio perjonae fit peccatum ; eaque de re quaestiunculas plures movet , ac dirimit, ac insuper alias addit animadversiones : Nota, inquiens, quos personarum acceptio eavenda est in multis N. Consule caput primum Epistolae secundae Petri E