Nonnulla de hominum temperamentis dissertatio inauguralis quam ad medicinae lauream adipiscendam grazia dei hieronymus tyrolensis proponit

1쪽

DISSERTATI INAUGURALIS

ADIPISCANDAM

2쪽

B. D. D.

3쪽

0mni aevo in home terrarum orti homine eelmberrimi peragrarunt, qui artibus meehanim hysteis ex integro dediti die noctuque in ipsis sudarunt et alla runt innumera inserendo humanae societati emes menta alii qui in literis artibusque ingenuis distin etissimi omnium amore, existimatione et desiderio πω sequebantur, quos ipsi reges honoribus donisque edilctrando mutuo aemulati sunt et alii quoque, qui imperium quum tenerent in populos, ipsis jura ae I ges dederunt, vel in hello armisque praeelarissimi atque insuperabiles, ruplis inter gentes legibus, ipsos in

pugna voearunt, domuere, destruxere, eorumque na atque divitias, totius mundi terrorem ae admirationem exeliando usurparuul.

Homines istiusmodi vel api in istiusmodi naturae divinitales, a natura ipsa Guliaribus lum orporeis tum spiritualitas largiebantur nolis, ex quibus a e teris vulgaribus et insciis primo intuitu rite distingu bantur. Quamplures autem scientiae medime non solum sed et naturalium omnium ultores ut studio

4쪽

ardenter vaearunt, ut omnes eorumdem charaeteres physi en- morale primitus sub statu salutis colligerent, sum inde it Ias mulationes sub statu opposito perpenderent, et ex eorum omplexu nonnullas observationes, leges nonnullas statuerent, ex quibus ipsorum hominum praeeipue lum physicam eon stilutionem tum animam

spectantes eruuntur varietates

Asi vero ut disserentiae in ipsis existentes peculiarem physiognomiam a propriam vivendi laeullatem constituant, oportet, ut organis nobilissimis summumque influxum in animalem oeeonomiam habentibus ni lantur atque lales sint, ue auferre sanitalis statum valeant. Hujusmodi lantummodo disserenuae hujusmodi varietates ab organisationis a virium vitalium plus minus v musti si alis dependente temperamentum jure meritoque tarmani, et de quo loquar in hoe primo meae mentis tenui labore. Sit mihi venia si non mea exhibeo, sed quae a summis rei meditae a toribus de

trahere potui. Desinitur temperam nium ab eximio Rehola patavinae physiologiae profoesore, quaedam individualis vitae ratio, et quaedam reagendi saeuitas, quae a vitae eonditionibus plus minusve modifieatis pendent, per quas singulus homo propriam habet vita manifestationem, quae semper eum γε organisalione et vi vitali in inlima relatione peperi in n. Quoluplex sit lemperamenti genus, quaenam j Origo arduum est; sed nobis statuendum priusquam

5쪽

ad extiositionem omnium illarum diversi latum quae ho- in ines inter se serernere valent eveniamus. Veteres prae primis Hippoeratis vestigia sequentes omnia orpora organtea ex diversis elementis omm sila existimabant. Me eo elementa, id est aer, aqua, terra, ignis, ne non eorum combinationes, juxta veterum opinionem, peculiaribus largiebantur corpora viva proprietatibus et ad peeuliares ipsa morbos dispone-hani ex quibus temperamenti divisiones in aliuo-humidum, ea Mo-s lacum friuidu-hum tuum et frigido

a laeum.

Sehola galeiae e eontra admittebat unius ex humoribus ardinalibus id est phlegmatis, sanguis, bilis et atrabilis singulo individuo praevalentiam, phlegmaiieum nempe sanguineum, bilios uni aut holerieum, atrabiliosum, aut mela holicum Astrologi porro explanetarum inlluxu alehemiae professores ex nonnullis eorporis humani prinei piis dependere temperamenti varietates putabant, quomodo mens is undissima vie sens tu sanguinem sale Mido abundare videhat, ex quo ea am naturam, omnes temperamentorum variorum notas dedueere solebat. Celeberrimi Siha atque Me rhaave putabant pariter sanguinem ex div rsis omponi principiis, ex quorum majori aut ni inori fermenta. tionis gradu juxta primum ex eorum excessu, secundo dueente, temperamenta exoriebantur. Alii ex humoristis aliam tenuere opinionem.

0vines istiusmodi doetrinae ab illa eximii asseri

6쪽

subrogalae luere, qui ex vitali solidorum eo itione, ab eorrem nempe irritabilitatis a sensi hi lilalis gradu

ne diversa proportione originem ae divisionem temperamentorum desumpsit. Iuxta enim auetoris sentenisi iam maxima irritabilitas et maxima sensibilitas lem. peramentum biliosum eonstituunt maxima sengibilitas eum minor irri labilitate foetala temperamentum m Ianeholieum maxima irritabilitas et minor sensibilitas leviperamentum sanguineum, et denique minima irritabilitas eum minima sensibilitate eonju ela phlegmatieum determinat. Dumas vero originem a divisionem temperamentorum repetit ex praevalenti alleujus systematis org niei, vel sanguinei, vel ne osi, vel lymphatiei, vel viseeralis energia.

Daravi quoque propriam de temperamentis explanavit theoriam. Ipse vero, notionibus relate ad vires vi-laIes habilis, quatuor temperamentorum genera irru bilitatis imminutae videli et Metustilitatis, voluntarietatis et adsoeiationis adauetae statuit. In primo levius museulares omnesque sensuum organa mpler timulorurn deseetum ad quietem componuntur dum eonis in secundo sensuum motuumque organa Pr ple voluptatis aut doloris inei lamenta, uti videre est in primo ebrietalis stadio, ex allantur et ad majorem reaetionem disponuntur in tertio peculiaris voluntaria activitas saepe saepius intuiti vis eminenler evoluti saeuitalibus nupta, ita ut homines haec temperi

7쪽

insigniti opera admirabilia atque immortalia moliri

eorumque famam per totum orbem terrarum extendinre studeant, auctae voluntarietatis temperamentume tarmat et a summa saei litato, qua in nonnullis motus et sensus habitudinis vim assequuntur ipsique in quamplurimis aetionibus atque reaelionibus parent, ultimum, id est a seiationis originem habe temperamentum

Primum, semper Dar in monente, ex sensu uiui tentiae desectu, alii exeresu a norma aberrant. Si ad trutinam revocamus recensitam dar in lanam doelei-tiam, in eam inducimur opinionem, quod ipsa quoque firmis careat fundamentis, a quadruplex fibrae vivae motuum divisio stricto tu ejus sensu eonsiderata aluberrimum hypothesium campum pertineat, ita ut, hoe duce, aequi ae praevalidi temperamentorum inaraeteres deeerni nequeant. Be quidem vera istiusmodi ueloris doctrina polentiarum stimulantium actione penitus sus. uleitur, quum in organismo vivo quamplures vitae manifestationes longo ab aliis eausis quam excitantibus progignuntur. Insuper si orpus humanum ex dupli eisuhstantia, vide Iieet ex solidis et sui dis omponi on- spieitur, intercliae perlaeta quaedam analogia existere debet et quaedam mutua relatio per quam lolius animalis Oeeonomiae integritas sustineatur Echine saeile intelligitur quomodo et liquida et solida sint pariter

necessaria ad vitae suae tiones non tantum solvendas, sed etiam ad eorum normam servandam, e quomodo

liquida, quamvis ab ultima originti a solidorum vi di,

8쪽

rigantur, actionem quoque in solida ipsa ad salutis statui tuendum rite exerceant. Haud tu hil indum igitur est, quod potentiae incitantes in solidum vivum agentes manifestas in fiuidorum adsimilatione insere possint mutationes, et eontrario quod eadem sui dorum assimilatio semel vitiata nonnullas pariter et quidem essentiales alterationes in organica solidorem mixtio eonei lare debeant. Quare ex hisee a mentis eleherrimi pres Mera acumine jure perpensis coneludebatur, originem atque temperamentorum clivisionem ex reci- proe solidorum fluidorumque aetione atque eae lime

esse desume dam.

attamen eum eximio pros physiologiae Lyctimam patavini a sehola galenim admissas ample limur temperamenti varietales, quae juxta illius opinionem ab humorum cardinalium, sanguinis nempe, bilis, atrabilis et phlegmalis praevalentia dependere videntur, unde quatuor exsurgunt temperamenti species san

Ex hisee quilibet homo aut uno aut altero, aut duohus insimul unetis a naturae sapientia donatur. Temperamentum sanguineum est proeu dubio e teris pulelirius atque desiderabilius Homines hortem peramento praediti laetem plus minusve rubram demonstrant mulos vivae , valde formosos cutis superficiem mollem, deliratam ejusque colorem valde venustum e pii Iosiadi aut castaneos, saeile vegetantes textus satis evolutosis externas sormas puleherrimas vires vitales

9쪽

omnes Mneliones vitaeque manifestaliones maxiniana possident in hisee energiam cor atque arteriae valide sed regulariter pulsant, et hoe non solum a majori sanguinis eo pia sed etiam ab ejusdem eras dependet, itati e vena eductus sere semper crusta pleuritie plus minusvo clitescat respirali porro, digestio, nutritio per

feelae, faciles, rogulares secretiones atque ex Peliones omnes copiosiores adret museulorum robur et summa

motuum in ipsis agilitas. Relate ad Vehi eas saeuitates notandum est, quod hominibus homo te imperamento emel lenti insignitis ashaerent summum ingenii aeumen, sensationum omnium externarum internarumque vivaeitas, imaginatio se vens, prompta et summopere extensa memoria itinetaei litas seientias etiam arduas adipiseetidi; animi hilaritas, liheralitas, benevolentia et omnes asseetus, qui ab amore et quandoque ab ira susei tantur Fateri allamen oportet quod istiusmodi innumeris qualitatibus tum intellectuali hus tum moralibus saepe saepius in hominibus Me temperamento gaudentibus variabilitas, levitas, animique inconstantia adsociatur. Sed pariter ab omnis aevi historia compertum habemus, quod isti homines quamvis animi motibus et praeeipue amore atque voluptatum instabilitati libenter et forsan nimium indulserint, nihilominus, urgento necessitate, animi magnanimitatem, eharaeteris firmittidinem sensuum internorum sublimi talem, et speetati in eminentis ingenii inducti signa omnibus at faciunt.

10쪽

Si de morias quaestio est, in quos Mili negotiori vidunt, libenter in eam indueimur opinionem, quod in

tanta lauetionum omnium vitae vegetativae energia, in tanto virium vitalium vigore atque exuberaulia, isti semper ad hypersthenicos, saltem in primis vitae studiis, ad instaminatorios sere ex integro pertinent inmam praecipue fiunt ehres insammatoriae, synoebae, instaminationes omnes organorum e rebralium pulino nalium viseerumque abdominalium, xanthemata ha morrhagiae activae praesertim epist axis et haemoptysis in aetatis progressu hysteriasis, convulsiones, mentis deliria, Myehopathiae diversae, et serius hypocho driasis et molaneholia evolvuntur. Temperamentum cholericum pos sanguineum et quoad vegetativae vitae vigorem et quo a mentis op rationes animique motus non lautum aequalein sed suis periorem forsitan tenet locum rasiud lena peramentum a celeris sequentibus tum orporeis lum spiritualibus distinguitii notis Culis arida et rigida in hominibus hoee donatis superlicies eo lore lingilii tiruno in savmseentem vergento, qua hirtis pilis nigri eantibusque hue illuc legitur ea pilli sun pariter rigidi et nigri oeuliseintillatiles, flammei, valde mobiles, eloquentes et aliquando sero es: porpus medioeris Oluminis valde inhus Lum, et museuli magni et quoque robusti parvaque pinguedine reserti sun etiones omnes vitae organi eae magna eum vi alque celeritale solvuntur digestio promptissima, unde validum et frequens potus cibique