Oratio de causis corrupti studii humanitatis. By Jacobus à Vlaerdingerwout

11쪽

quid in vita mortalium accidit mali in Aten Homericam ejicimus F.go,missis ambagibus,horrendum hoc proluvium, quod adeo foedum in modum pUrissimas olim veterum iteras confudit, ex parentum indulgentia, puerorum desidia, irae ceptorum quorundam tum adulatione, tum imperitia

oriri pro virili vobis, Auditores Humanissimi, demonstrare annitar. Interim quam possum diligentissime rogo, ut aequis animis, hanc nostram Ualemcunque orationem, qua profecto x addictissimo Iobis animo provenit, accipiatis. Parum refert bene natum esse, nisi ad naturam honesta accedat educatio. Non fundius fatis ossicio parentis, qui genuit modo, nec rcete instituit, quod genuit. Ut

nunc est, accurate cibum, quo parvulorum Or- pu nutriatur, pri egustant nutrices quid inanimum ac pectus illorum, infundatur, non attendit

proh dolor' pars maxima parentum. Ita rudis alla de innoxia aetas, bonis disciplinis a natura data, antequam vitia intelligit, iis iniicitur, qu . e deinceps

magno nostro malo, cum dedisci non possint, omnem per aetatem sunt tenenda Candida lana semel atris venenis tincta, omnia ut facias, Unquam referet pristinum colorem Diu, imo semper illum odorem testa,quo recens fuit imbuta, servabit. Ex corrupto semine frustra exspeetesiaetam segetem.

3 Si quis

12쪽

Sirisiis cogatur docere camelum saltare aut asinum fidibus canere, nonne illum, qui frustra maximum sit lanat laborem,egregie dicas miserum multo id tamen tolerabilius, quam delicatulos istos, qui in primis illis annis omnia sito apere jure, ridere parentum castigationes, salutaria monita contemnere domi d1- dicerunt, docere jugum disciplinae pati. Nam ut in asino aut camelo instituendo nihil promoveas, tamen nulla tibi injuria aerumnabilis ista molestia cumulatur. At hi belli pueri,cum strenue suos praeceptore exercuerunt,quam sunt insuper in illos contumelios male opinari de magistro res adeo est pervulgata, ut ludus Jocus habeatur. Invenias, qui palam miserum postica sanna deridere, aut facere illi convicium ausit. Hos mores unde habeat, nolite quaerere. Domo secum,ut dixi, attulit, nihilo

ante reVerentius tractare parentes solitus Pes ima haec consuetudo, adeo paulatim in pueri naturam vertit, ut emendari nulla ratione, omnem quamvis

lapidem moveas, jam queat. Rogo vos, quid est, si non haec miseria,perpetuis curis labore in docendo consum Se enecari ξ Deinde pro ruis meritis cliam ludos, delicias'. quidem puero, seri tri queratur apud parentes de hac intolerabili nc bulonis insolentia vae illius aetati sarirmato vultu omnia negabit, de ultro de infandis facinoribus,quorum ne in

13쪽

mentem quidem unquam homini venerat, praeceptorem accusabit Perorata ubi causa est, ecce, dc mestico judice absolutus,innocens iiDiis placet,pusio ingenti fastu triumphat suum magistrum, Minposterum, quasi insigni affeci us injuna, id laborat unum, id studet,quo ille, cui animam debet, uratUr. Ita leve amicum , alienum grave hostem facere solet. Taceat Arcadicum ii id pecus, aerumnas suas apud Jovem in sopi apologis queritans Querela prae ceptorum de suis miseriis, si res ad calculos vocetur, longe est; ustior Correetionis initium est co gnoscere culpam : quomodo revocat is ad bonam mentem, qui vitia sua non agnoscit Hos tamen tam molles, de indulgentes, hos simiolos, quia recto nimis complexu aetum suum enecant, ita properare videas ad vota, pia quidem, sed improvida, it etiam spes suas donent ambitioni, hoc est, ad lapsum impellant, dum festinare cogunt, Peloquentiam, ad quam omnigena requiritur doctrina, a pueris efflagitent ad huc nascentibus. Veterum Paganorum umbris, Dii Elysiis auras, immortalia gaudia amaeni illius campi, qui severa lege proficere suos pueros, lancti parentis loco coli voluertant praeceptorem. Audite veram,sed multis non credundam Vocem Poenum Graecum,ut observant rei herbariae

14쪽

ita liberi vestri,quanto habueritis eos indulgentius, tanto minus valebunt, negleeti veri vexati viri evadent. Adde jam huc, adde hanc mage majorem miseriam , quod quas nos ad coelum ferimus iteras in schola,eas domi a parentibus, quorum potior est apud pueros auctoritas, audiunt, quod parum addant rationibus, contemni. Quamobrem hoc a brutissimis illis hominibus, a marmoreis illis latuis fiat, quaeritis Z Nulla alia de causa, quam quod omnem humanitatem ignorent. O contemtores,servum pecus, quos vel ipsi derideant boves At non mirum facitis, quod contem hitis, mirum Dei uri, si magni faceretis. Vere illud, ut coetera, princeps ille Peripateticorum: Scientiis nisi inscium neminem esse inimicum. Non gallus miratur iaspidem, non sues dedices an rosae, non pictura simiam, non juvat lippum lux, non placet Midae cantus Apollinis. Cur inepti auriculas vestras asininas ultro proditis, vel Mida patre stultiores, qui celare studuit Cur non potius quorundam calliditatem imitamini, qui laudant, ut scire vidcantur cur saltem non tacetis, ut Philosophi putemini' Scilicet quod ipsi per

ignaviam desperatis, aliis invidere pulchrum arbitramini. Ringite, latrate, quantum vobis ilia valent, non tamen cffcietis, quin umbrae semper istos sermunculos vestros de rumusculos similes ducamus. Ut

15쪽

Ut enim crescente umbra, vel decrescente, Corpus tamen ipsum,cujus illa est umbra, neq; crescit quicquam, neque decrescit Ita nec nactiores nos reddimur, dum a vobis laudamur, nec peiores, dum vituperamur. Quo, inquiunt iterae amor ingeni neminem unquam divitem fecit. Qito, inquam ego, virtus' Ad nos ipsos,& haec interna; ipsa sui merces est mon etiam ad externa etiam, sed cum voluit potentior illa Diva, qua caeca saepe, aut nulla mente, quandocunque dc quoscunque libitum est, eligit atque extollit. Male res humanas novit, qui merita hominum appendit magis quam sortunam. Interim firmiter vobis persuadete, gloriam non alio,

quam hoc vehi pennato curru : virtutem non aliis, quam his iterariarn alis evolare in immortalitatem.

Sed vilior alga vobis virtus, ut audio, nisi res adsit. Ut in docetis ergo plane Merculiater vestros pueros, ut quidvis divinis studiis amplecti malint, Petronianam hanc cantilenam

eo pelago credis magno se ore tollit eo petna e cora petit princingitur auro Vilis Mulvior picto jaces ebrim obo

Et qui, si ita nupti a praemi peccat Sola pruinosis horres facundiapannis, . tque inopi lingua deserti invocat arte

Ite jam cives mei, miramini,cur juventiis haec lucri Deum potius sectetur, quam Ciceronem;cur ad Ia-

16쪽

io num medium frequentior, quam in Gymnasiis conspiciatur; cur liberalibus omnibus disciplinis grandem auri massam ducat pulchriorem. Hanc esse videt, qua pater omnis, de patruus, qua pia matercula stupeant lanciolam,cur adeo,ut bibere cuminum Videantur, palleant hanc, cur tot nocites agant in somnes. Suas sibi, Commilitones, habeant divitias divites, sua sibi regna reges inobis ante omnia vera Virtus, eruditio placeant. Haec immortalia animi dona rebus omnibus antistant. Ut sol minora obscurat limai na,ita reliqua ad virtutis& doctrinae commoda nihil habent momenti Penes quem l . ec striat, ne quidem cum perit, perire potest. De virtute quae

ritis Z jus proesidio nemo non cum Ulys. specus Cyclopis introeat,sed egrediatur,solis boves videat, sed abstineat , ad inferos descendat, sed redeat Scyllam praeternaviget, nec abripiatur, Circes poculum bibat, nec mutetur ad Lotophagos adeat, nec maneat Sirenes audiat, nec accedat. De eruditiones

quod in sensibus est visus,in anima mens, in virtutibus justitia, id in rebus humanis eruditio. At nulla, ingeminant isti cocc ges,nulla proposita est merces

cruditioni. Ego verone desidero quidem mercedem,

quoties id ipsima, quod agitur, sui est merces. Ergo, si comoedia in theatro agetur,aut tragoedia;s gladiatores in foro committentur, omnis statim eo popu-

17쪽

i A lii lus confluemus spectatum,nulla illecti mercede Na- citra a vero ipsam rerum spectare gratis non poterimus Gratis complures esse malos pravos vidcas; nos gratis esse boni de eruditi non sustinebimus falso nos Christianos, si istis nos loribus velimus moratos Etsi instar illud Dei, quo annis ,ex divitibus pauperes, ex felicibus facti sumus miseri, itia in re nonne in justitia de sapientia constitit ad si re

noxare, quantum in nobis est, conemur, quis ampliora ab ullo unquam prabeuta tulit athleta,quam nos a Deo nostro pr. emia feremus iesinant i go dicere isti artium os res, sapientiae .nos studiis gratis operari. Atqui non doctis, inquit adversarius, sed innocentibus promissa est immortalitas. Num idcirco damnabor si Divi Pauli scripta parum sublimiter intelligam Quid si Hieronymianam dictionem non capian Quid si Augustiniri Ambrosi scripta ne legerim quidem Quid sine Euangelium quidem intelliga, Stolide imo quid si nec te ipsum intestigas Qsidi caballus sis, non homo confide,etiam

pecora caelum obtinebunt. Hominum profecto genus non modos olidissimum,verum etiam impium.

Atque utinam Christum bene scirent , qui se gloriantur nihil scire literarum. At saepe fit, ut qui in literis simplices haberi volunt, in rebus mundanis sint astutis imi nebulones. Sed cum his nunc pugna mihi non est Ad propositum ever

tamur.

18쪽

tamur. Praeceptores illi,quibus do strina ut de virtute taceam qua nihil este majus volentes nolentes fateri jam debetar, carissima illa pignora imbuenda

committuntur illi animorum parentes,qui afflaetus puerorum mitigant, frangunt indomitos impetus, molliunt,ac ingenium non sinunt esse ferox quorum opera mentis caliginem, quae nascentium individuus cst comes, discutiant, dc ad primigeniam illam sapientiae lucem deducantur;illi,inquam,praeceptores, quo plerumque loco habentur Mancipiorum mehercule Pluris hodie Gnatho es aliquis, quam Plato, nequitiae, quam artium, gulae, quam virtutis magister qui canem bellum adducat, quam qui librum porrigat eruditum. Queritur Satyricus, quod do flos tantum divites, ut pueri Junoni avem, admirentur. At hodie ridentur, qui elegantium se

literarum ferunt amantes. Novisse Graece nimis est paedagogicum Pedagogicum etiam eo more loqui, quo locutus est Plautus, aut alius aliquis vete. rum. Criticam siquis velit attingere,hoc est,censoriam illam doctrinam, qua omnis antiquitatis accuratam desiderat cognitionem, caput audiet vix sanabile tribus Anticyris Scilicet omnes auctores tam Graecos, quam Latinos veteres habere cognitos emendare in illis loca, quae ab exscriptoribus,ut fieri solet, corrupta sunt Codices editos cum membranaceis,

19쪽

naceis, ac manuscriptis conferre, quod hiulcum ibi reperitur, saepe membranariana ope saepe ab ingenio supplere , quae mendosa passim occurrunt,sedu-l emendare, quae transposita restituere, vera senuina firmare, falsa, a glossariis inserta, notare,

rejicere denique censurae munus in re iteraria exercere, de nentia est his dementibus. Quid facias talibus' furore Andabatas, clamore Stentorem Homericum, multitudine vel Xerxis copias superant. Contemnas illorum contemptum: solida eruditiose ipsa contenta est .suo se pretio, non aliorum opinione metitur. Sinas illos pari stoliditate, Mahenam contemnere doctrinam, suam admirari rusticitatem. Quis enim non rideat, si limax equi velocitatem contemna: Si noetu aquilae,s talpa capreae rideat oculos' ipsittaci colorem corvus despiciat Per anserem,si Jupiter essem,exclamaretSocrates, ego omnes istos, qui isto sunt ingenio, in asinos verterem de camelos. Sed mitto adultos, ad pueros redeo, quibus nullas esse censet Plato belluas intractabiliores. Quam verus es optime Atheniensisum Ah quo Leones,quo Sues,quo Antaei,quot Geryones, quo Diomedes, quot Nessi inter illos inveniuntur es ire deceptum esse Satyricum assirmes, cum nihil ulterius esse, quod moribus adderet

posteritas, dixit stetis omne in praecipiti vitium. Neque

20쪽

Neqtie enim dici potest, qrrunta vitiorum, quae memorare hic nihil attinet, nuper adeo facta sit accelso. Omnia dixi, cum periisse nobis, quae tam a majoribus religiose colebatur,disciplinam domesticam dixi illam cum amisimus, periit una omnis nobis in pueri praeceptorum, parentum, imo Dei ipsius reVerentia. De pr. eceptoribus quid mirum ios

perinde, ut literas, acerrime, velut suos carnifices,

oderunt Enarrat aliquid agister Ecce delicato pupulo somnus obrepit,& securus, dum ille se clamando disrumpit, in utramque dormit aurem Expergefactus hahetur animum adjicere ad ea

mus tanquam in alio terrarum orbe, in ganeis in alea, in pravorum sodalium conventiculis. Tantum abest, ut sepire aliquid memoria studeat, ut eam legem, quae de conviviis olim apud Graecos actabatur,odi memorem compotorem,ipse paululum detortam de scholis latam censeat non in m-cisam, sed animo insculptam circumferat, odi memorem discipulima Repetuntur hesterna dictata Noster ille mutus, malus, magnus piscis, tantum reddere potest, quantum ille, qui ne fando quidem ea unquam audivit ordiri ergo rursus cogitur miser praeceptor pristinam illam cantilenam, nec semel repetere, donec tandem aliquando trunco isti

li unum