장음표시 사용
162쪽
Dannes de Zamo scio, magnus Polonici Regni Caneellarius&generalis exercituum dux, illustra εlenere sed Virtute & rebus gestis multo illustrio vi de patria bene mereretur,in omnes partes animum VCrsan magno, sed laudabili ausu eam noua ciuitate augere constituit . Postquam enim bello quod Stephanus Rex inclytae memoriae com Ioanne Basilide Moscouiae Duce gessit, tam patriae qua Regi praeclaram operam nauasset eoque facultates satis ante amplas,no parum auxisset absens arcem suam Z. Dos Um vnclegentile ipsi nomen. egregie muniri nouisque substructionibus exornari curauit. E quo bello deinde reuersus nouam Civitatem loco saluberrimo, ad WieperZec fluuium inamoenissitnia planitie condidit.eamque muro vallo ac propugnaculis firmissimis contra hostiles imis petus mei niti it indito Noui,ad veteris differentiam. Zam oscij nomine.Idem omnes Victorias,quas,&m Ultas & maximas de Tartaris, Turcis Most uitis,alijsque regni hostibus reportauit, adeoque omnes res bello ac pace feliciter ac praeclare gestas, Uni Deo Opt. Max. acceptas reserens, in eademciuitate aedem sacra P ClCgantasiima stri, mira,extra Dorici.intus Corinthiaci operis,efundamento nouam erexit, Varijsique picturis &sacra supellectili mirum in modum exornauit: in eaque Decanum infulatum&Canonicorum Collegium assignatis amplis pro- Mentibus,instituit Et si iero omne prope virilem aetatem in bello&militia contriuerit;Musarum tamen siue literarum bonarum que artium singulari amore semper flagrauit.earumque cultores insigni prosequutus est beneuolentia ac liberalitate. Verum e/nim es quod Vu go dici solet, Artem non habere osorem,nisi ignorante Ipse vero Zam oscitis iuuenis adhuc tam diligentem literis operam nauarat.eosque progressus fecerat, ut librum etiam pereruditum De Senatu a se conscriptum,sine nomine suo C
dideris quem lac Aug Thuanus ait se existimasse. Caroli Sigonij fuisse scetum . sed ab eodem Zamo siclo quae incredibilis eius fuit modestia) quum in Galliam cum Legatis ad regnum Poloniae Henrico Andium Duci de erendum venis Iet,aegre Vt suum esse fatereturexpressisse. Quid mirum igitur,si Uir tam cloctus doctos semper amarit ac fouerit,ac doctrinarum studia promoμtum Iueri Eam certe ob causiam idem is noua illa sua ciuitate Academiam instituit,accersitis undique singularum FacultatumTbeologiae. Iurisprudentiae, Medicinae, tum aliarum artium liberalium Doctoribus, eamque Ut& ecclesiam, perpetuis prouen tibuSac censibus dotauit. Ipsam vero Ciuitatem non tantum munitionibus de tormentis partim de nouo magna artificum industria conflatis partim hosti ademtis,instruxit,sed etiam immunitatibus ac priuilegijs cum Polonica Nobili rate fere commu-mbus,auxit & ornauit. Ciues enim a publicis regni priuatisque teloniorum exactionibus oneribusque,quae alijs ciuitatibus in Cumbunt, immunes in perpetuum reddidit: mrarium, siue, ut vocant hodie, Montem pietatis, certa in tam pium opus colla ra pecunia, fundauit, unde ciuium fortunis sinistro aliquo casti afflictis, alijsque pauperibus subsidium ferretur. Quibus como modis allecti Variarum nationum homines, Poloni, Graeci, Armenii, Hispani, Germani, magno numero eo confluxerunt, Vt quamuis nata nuper ciuitas nunc omnium artiu officinis & insigni ciuium multitudine floreat, ac indies magis efflorescat. Magna haec sunt, sed maius illud, quod ide huius opidi conditor,&hoc & caetera omnia quae in sua ditione habuit, a sua successioru q,&haeredum iurisdietione abdicauit, &ad stupremum Regni iudicium perpetua libertatis lege lata, adstrinxit, ita ut illud qua tuor Uicibus quotannis Zamoscij, quo etiam aliae Ciuitates Legatos suos mittere solent. administretur Facere non possum quin hoc loco docti hominis, de quidem diuerta religionis, Georgii Douis de tanto viro elogium adscribam: idque tanto magis, quod & huius quoque ciuitatis faciat mentionem. Camenetia, inquit, Venio Leopolim, inde Belzum, post Zam ostium: ubi ea humanitate herois Illustrissimi Ioannis Zamoscii exceptus sum, ut omnium taediorum dc miseriarum tam moIesti itineris facile sim oblitus: Tu cogita, quam melli mihi fuerit tanta terrarum spacia emenso, istiusi nodi Vi. xi, quo baud scio an quicquam melius sol illuxerit, fauentia haud indignum iudicatum. Nihil dico de auita eius nobilitate, ni hil de maiorum eius praeclare gestis. Perse, atque adeo suis virtutibus abunde illustris est. Ex quo ille gubernaculi regni ad motus fuit, nihil prius habuit quam patriae suae omni ope, labore & sumtu ire opitulatum. Infestabantur iam pridem Tartaro rum excursionibus limites Poloniae: incolae subinde e Ρodolia in diram Turcarum seruitutem abripiebantur. Nunc vero sub huius praesidio limites huius Regni tam tuti sint, ut si quis eos vel maximis copijs instructus, inuadere se putet, in cassium laboret, nunquam utique ad propositi sui scopum peruenturus Iamdudum Moldauiae vastitiem inuecturi fuerant Tartari, nisi hic heros heroico plane ausu illi subuenisset, Tartarisque cum ipso Praecopiensium Principe profligatis, Hieremiam Mohile ibidem Ρalatinum constituisset. Nihil autem magis innarum eius erga patrios lares amorem decIarare possis quam haec ipsa CiuitaS, quam Proprijs sumtibus a fundamentis exstruxit, moenibus & propugnaculis aduersus hostium impetum validissimis muniuit, de a suo nomine Zam oscium appellauit omnes probe scimus, eum non solum Poloniae, sed& toti Europae, immortalis suae VirrutiS effigiem, tamquam pyramides quasdam aut statuas reliquisse. Veteribus mos fuit, eis qui insigne ob facinus pero Petuitatem meruissent. imagines &simulacra erigere: sed ego arbitror eiusnodi statuas& imagines vel vi ventorum c uubsas decidere, aut fulmine exustas evanescere: huiusimodi vero encomiorum genera, quae vitia siunt hominum simulacra, nullo modo conuelli aut senio obliterari possie; immo ipsa vetustate firmiora fieri. Quocirea huiusmodi laudum praecones prae Myrone illo statuario, Phidia & Apelle pictoribus & Praxitele sculptore, admiratione digni videntur. Caeteruquu tot huius im-Pςratoris erga Regnum Poloniae extent merita, cum quonam potius eum conseram 8 Cum Cyrone Persarum illo Rege laudatissimo ξ Ancum Aetheniensium Duce ThemistocleΘ cum Philippone Macedone, an Ρericle8Sed cum nullo melius eum coΠ-Drri PD sse, quam cum Magno Constantino arbitror. Merito etiam eum imitatorem Domini nostri appelIo,qui quum se bonum Pastorem nominasset, statim infert: Pastor honus animam suam ponit pro ovibus, Et hic heros non semel in .discrimen Vi se conieci , Ut suae fidei commissos a luporum rapacitate . dicaret. Optime cognitum habet quam personam sustineat: ideo omnes eius conatuS eo spe stant ut patriae suae in Geruiat, priuata commoda publicis post habeat. In singulis disciplinis ita excellit, Vt totam aetatem in studijs triuisse videatur. Viros humanioribus literis excultos quanta beneuolentia proicquatur, ς Hip'PζO Musi & literarum studijs ab eodem exstructo sati, eonstare arbitror. Summum et Religionis studium:ad mandata Dei, toti-υβ Vi Lursiam moderatur,omnibus praelucet, exemploque est subditis quid fugere, quid sequi d eant. Referebat mihi. amnes fere V storias sitas de hostibus quaesitas in diem Dominicam incidisse: quo nomine etiam Templum in hac eadem ciuitate, RESUR ECTIONI DOMINICAE saerum, inesedibili impensa excitari curauit. sed praeter caetera quae ibi Vidi, Armamenta. xium in primis me obstupefecit, pet quod cum me deduceret, se inibi non nisi tormenta bellica quaecumque ab hostibus acquirςrς Potuisset, reponere dicebat: quorum iam magnam copiam Tartaris&alijs, praecipue aurem MoscouItiri dum bello maximi illius BatthoreiRegis auspici js praeerat, helli lege eripuit. Et hoc qoidem honorificentissimum tanti Viri Elogium hoc Io. O adponere ViSu est; ut pluribus innotescat. Caetera quae multa huc congeri possent, omitto, unum illud additurus, quo ille suum incredibilem erga patriam amorem ac studium publice testatus est. Est in hac ciuirate porta insignis&munitissima, in cuius ea Parte qu suburbium resipicit, Reginae cuiusdam imago depicta cernitur, cum tali inscriptione.
SALVE M ATER ALMA POL ONIA, Tv NON SOLUM MOENIBUS,sED ETIAM PROFUSIONE VITAE NOBIS DEFENDENDA ES: OSYDVs NOBILIΤATIS ET LIBERTATIS POLO N. CAE SALVE.
163쪽
165쪽
Oes urbi huic modo sed uniuerso etiam, quod quidem latissime patet , Riassorum imperio nomen dedit Moschia fluuius: qui in Tu uerensi prouincia nO longe a Mo- LaisKO oppido ortus, urbem hanc intersecatcinque ea ipsa cum duo bos aliis fluuiis, Neglina scilicet,& Iaufa,coma rascetur Est vero Mos Da seu Mo cottia totius Albae
Russiae seu magni Ducatus Mosco uiae metropolis,ob amplitudinem etiam a Bozzro quatuor maximis Europae Urbibus,UQnstan iri opoli, Lutetiae, Vlysisi ponae quarta addita. Quatuor constat partibu S. Primae eique intimae Κita igorOd secundae, Biel-gorOd nomen. Utraquepeculiari cincta est mUro. Tertiam SKorodian : quartam Strelecha Stobasta vocant. Aggere omnes e lignis & terra congesta exstructo, per pulcris cum tiarnibuS,Circumseptae sunt.1antos eius est ambitus ut ab expedito equite cursim tribus integris
horis circuiri vix possit. In ipso Urbis velut umbilico Arx est magni Ducis, Inter Moscuam & Neglinam fluuios tamquam peninsula Inclusa. CrargOrod nuncupant id est, Imperatoris Urbem. Quanta huius sit amplitudo, inde patet, quod Ducis satellitum qui hic habitant,olim vitta viginti millia sint recens illa In eadem XIII. sunt templa e Caemento dc lapide constructa, totidem a turribus insignia. Tam Regiae quam templorum aliquot tecta inaurata, dici non potest quantum fulgorem eiaculentur.Templa urbi Spartim lignari partim caementario Opere constant. Domus pri Ua torum ligneae omnes. Nemini enim e caemento aut Catiis aedificare licet : nisi quod proceribus quibusdam & primariis mercatoribus in sedibus receptaculum quoddam seu conclave, lateritio opere fornicatum, Paruum tamen atque humile exstruere permisSum, in quod, oborto forte &grassitate incendiosecharissima quaeque stibi & preci Ossissima congerant atque abdant. V bs ipsia lutosa admodum est. Plateas habet multas, sed plane inordinatas ac dispersas. Domuum ultra quadraginta millia numerari aiunt: quamuis inter ipsa Oppida latissimi iaceant campi. Merces eo ex omnibus terrae partibuS convehuntur. Negociantur ibi Angli praecipiae ac Hollandi, nec non ex Hanseaticis ciuitatibus mercatores, magno cum lucro. Semel atque iterum saeuisisimas clades urbs haec pertulit: sed nescio an similis fere vlla legatur illi quam Anno septuagesimo secundo saperioris sarCuli passa est. Bellum
tum erat Ioanni Basilidae cum Chrim Tartarorum, qui in Taurica Chersioneso & Circa Pontum Euxinum habitant Chamo seu rege. Et hic quidem cum centum& Viginti equitum millibuS Muscolaiam peruagatus, ad ipsam urbem exercitum admouit,incensisque suburbiis , tandem in ipsam Interiorem urbem ignem emachinis immitit: qui momento temporis infinitas domoS,quae, Uti supra diximus, pleraeque omnes ligneae sunt, corripuit, adeoque totam propemodum Vrbem intra treS horaS quod Vix credibile,verum tamen est)depastus est. Miserrimum vero omnium illud erat,quod quum pleraq; relictis for cunis ac domibus per portas sese vellent proripere, ijs fere omnibus clausiis,Vel obtriti , Vel a superueniente flamma vel etiam aquis hausti,perierunt.Tantam aiunt in ipsiS portiS cofertim iacentium cadauerum fuisse mul titudinem,ut struestrium virorum altitudinem aequarit. In uniuersum plus quam septies centum hominum millia diuersie aetatis ac sexus, incendio hoc periisse numerati sunt.Ex Angli S mercatoribus Octo,tres Viui euaserunt, cellae cuiusdam subterraneae cui se incluserant, beneficio, Rauleius nempe,Sparcisus & Glouerus. Illud plerique mirati sunt, quod quum extra urbem summum esset stilentium ac mira aeris tranqUillitas, in ipsa tamen urbe vehemens ventuS,quamdiu durauit incendium,perflarit. Quod tamen minias mirum Uideri debet, quum tam ratione quam experientia constet,ex igne quoque Ventum gigni. Ab az tUm magnus Dux,cum ingenti exercitu Tartaris occurrere fatagens: sed ab eiS elusus, magna cum molestia &nun Ium tantae calamitatis accepit, Sc maiori cum dolore non multo post non urbem, sed urbis velut cadauer aspexit. Quae vero superioribus annis a Demetrio illo & aliis regnum affectantibus tam ipsa urbs quam uniuertium RuDsorum imperium pertulerit, quam mirabiles rerum viderit conuersi nes,ex temporum nostrorum seu Commentari js seu Historiis appare tequae recensere, non est huius loci.
166쪽
168쪽
Atauinae urbis antiquitatem illud arguit,qUOd ab Antenore,Troia, quam Graeci ex ciderant,profugo conditam plerique perhibent;& inter hos praecipuae auctori tatis Liuius, dignustam nobili patria cauis. Et sepulcrum quidem Antenoris hodi eque ad aedem S. Laurenti j monstratur. Romani populi imperio, quamdiu maiestas eius viguit, fuit colunctissima rei usque res quum militaribus tum pecuniarijs auxiliis multum saepe adiuuit. Tanta vicissim Senatus populique Romani in hanc ciuitatem fui theneuolentia,cura & sollicitudo,ut enatis Olim inter cita es discordiis, alterum ex Consulibus M. Aemilium,pacis consti tuendae catassa eo miserint ut idem Liuius libro XLI. testatur)coloma iam ante multo melioribuS, quam alias, Conditionibus eo deducta. Patauinis enim iussuffragiorum tamquam ciuibus Romanis datum, Asconius Pedianus Commentariis in Ciceronis Orationes scribit. In fide & amicitia Romani Imperii ciuitas haec steti donec ab At illa Hunnorum rege capta, direpta,& occisis ciuibus, incensa fui t. instaurata deinde a Nar ete Iustiniani Im peratoris Legato & Rauennatibus; inde vero iterum centesimo anno postqnam ab Attila subuersa fuerat, a Longobardis cremata quibus a CaroloMagno debellatis, maxima sub eo eiusque Legatis & Luccessoribus Berengariis, Rudolpho Burgundo, Hugone Arelatensi, Lothario atque Adelberto,potentiae incrementa Cepi t, remque publicam libere administrauit,ad Othonis Vsq; Imperatori S tepora. Verum Anno M. Cc. XxXVII. a Friderico Imperatore coacta Germanorum praesidium accepi te quorum insolentiam pertaesia , vigesimo
anno post Rauennati Archiepiscopo sese subieCit. Non multo post Marcellus Carrariensis sub praefecturae specie urbis imperium inuasit: sed ea,profligata ab Arolino dc Rauennate Archiepiscopo Carrariensium
Tamilia,sub Romanae Ecclesiae ditionem Concessit. Dominos deinde habuit Scaligeros e moX rursus Carrarienses: postea Ioannem Galeatium Vicecomitem: inde tertium Carrarienses. tandem in Venetorum de-Denit imperium, mirabili alternantis fortunae ludibrio, quum colonia Patauiorum Venetiae fuerit: ut iam infelici filiae gremio ac patrocinio conquiescat mater. Sed nec Venetis diu fuit tranquillum huius ciuitatis imperium; quam Maximiliano Imperatori Anno M. II. IX. restitutam,tidem secundo post mens e suam inditionem redegerunt,& contra Imperatoris ad obsidionem reuerisi exercitum, LXXX. ut nonnulli scributarmatorum millibus constantem,tutati sint et ac paullatim turribus, Vallis & propugnaculis ita muniuerunt, ut nulla Vi expugnari posse videatur, modo defensores aliaeque ad tutelam res necessariae ne desint. Triplici muro cingitur,& fossis admodum profundis Meduaco fluuio Carrariensium ad Opus sese infundente Palatiis & aedificiis tam publicis quam priuatis, valde magnificis tota splendet. inter quae lumtuosissimum est S. Iustinae Monasterium,ambitu Italicum milliare complectens,& annuo octuagesi CS millenorum ducatorum reditu dolatiam. Hic olim Iunonis fanum fuit, si Blondo credimus, in quo patavini arma&spolia Lacedaemoni js maritimo proelio Victi Serepta, dedicarunt ac suspenderunt. Nunc ibi de in Candida marmorea tumba B Lucae Euangeli iis Offa magna cum veneratione ameruantur. Est quoque aliud augustiss4mum templum,S. Antonio Hysta ponensi cultas hic quoque marmoreum sepulcrum Ostenditur Cacrum ;inque eo multa dum ad externam structuram, tum ad interiorem Ornatum pertinentia, Visu & admiratione digna, Curia quoque, amplissimu Praetoris domiciliumuingulari elegantia cernitur quam Henricus I Imperator eXstruxit, cromatam Vero Veneti longe splendidiore forma refecerunt;inque ea T. Livii, Romanae
Historiae patris ossa sublimi loco posivere. In hac atrium est,CC. LXXII. pedes longum,latum LXXII. nullis in medm innix Dra columnis: in quo T. Livii, Alberti Theologi, Pauli Patauini Iurisconsulti, & Petri Aponensis Medici imagines ad viuum expres, Conspiciuntur. Fora quoque habet admodum spaciosae quorum vnum deambulationi & congressibus Nobilitatis dicatum secundum olitorium tertium Frumentarium rquartum Lignarium. quintum palearium est. Pontes quoque in urbe complures lapidei, quibus fluminum& aquarum transitus passim coniungitur .Quadraginta habet Parochiales Ecclesias,Cum quatuor Coenobiis mendicantium Religiosorum. Academiam hic seu Universitatem Fridericus II. Imperator institui ut Bononiensibus aegre faceret,qui sese Romano Pontifici faedere contra Imperatorem ConstrinXerant. In hac Collegia sunt aliquot nopiae studiosorum iuuenum subleuandae condita. Vix certe tota Italia ullum est bonarum litterarum Gymnasium,quod frequentiori exterorum,Germanorum inprimiS,ac Medicae arti Tam dantium,Concursu celebretur Cives ingeniis summis sunt,&ad literas omniaq; virtutis studia prompti, Optimo corporis habitu, ac politis moribus praestantes,& in omnibus actionibus ciuile quid & lautum prae-sCferenteS. Summam rerum omnium ubertatem incredibilis agri fertilitas urbi suppeditat. Panis hic conficitur rotatas Italiae candidissimus ac mire sapidus. Vino quoque abundat generosio, quod PliniuS inter Optima numerat. Hinc Italorum prouerbium: Eesigna Iagra si, Padoua lapassa: quo Patauini agri Vbertas Bononiensi praefertur. Tota regio vicis,pagis & villis referta est,quae Venetorum Patritiorum fere sint, mensi bus aestiuis cum familia hic rusticantium.Collibus quoque & montibus nonnullibi intumescit:qui plerique omneS VItibuS, Olcis ac reliquis fructiferarum arborum generibus sunt consiti. Iuxta sunt colle S Euganei, Poeei S celebratissimi, vicis vallisque ornatissim 1s frequentes:1nter quas pagus est Arquatus, ad differentiam alteri US in polinicio Rhodi gino, Montanus cognomento,Francisci Petra rchae,qui diu hic habitauit,& tandem corporiS deposuit exuuias, memoria & sepulcro e rubro marmore celebris. Nec procul inde Vicus est Euganeus, prope quem aquae calidae, perpetuis vaporibus aestuan tes, A poni Balnea Vocantur,a propinquo VICO Apono. Virentes calidis his aquis innasci herbas,etiam Plinius auctor est. Circa ΜOnasterium S Μariae in monte Ortonio coenum calidum inuenitur, ad multos morbos salutare,quod Undique scaturienteS aquae calidae essiciunt. Iuxta est Coenobium amplissimum, Prulia nomine, Benedictini ordinis, aedificium inprimis sumtuosum,& nobilissimis totius Italiae conferendum, Anno. M. ID. non procul Patavio Maximi cuiusdam Olybii sepulcrum &in eo lampas adhuc ardens inueta sunt. Antiquarum Inscriptionum passim in ciuium domibus tantus est numerus, quantas vix vllibi. Quid de Innumeris prope viris dicam, qui partim ortu suo, partim bonarum litterarum professionepatriam hanc illustrarunt o De quibus facius est silere quam pauca aut non digna dacerc.