Pauli Benii Eugubini De humanitatis studiis oratio. In qua ostenditur hiuiusmodi studia tum esse difficillima, ac multarum magnarumque artium scientia indigere, tum iucundatis esse plenissima, & pulcherrima animi ornamenta continere ..

2쪽

ILLVS ΤRISSIMI sac Sapientiissimis Patauini Gymnasii Moderatoribus

Vam Patauino mnasio,ia est amplissimo Sapietiae domicilio

optimarsique artium theatro, i, lustrando curam ac ditiaentiam

impenditis Triumviri illustrissimi, ea sanh cum hactenus mirifi-ch omnibus probata est,tum maximE in eo deligendo enituit qui in hac luce homuini politiores literas atque Humanitatis studia profiteretur ac traderet. Etsi enim praeclara nobi&de eo spe anda erant, qui in Almo Vinis Crmnasio iam totarinos Philosophiam docuisset; maiora ex illo expectanda qui varia doctrinarum monume ta literis consignasset, ac nobilem doctrinae & et quentiae laude collegisset, sic tame ille attigit publicum hoc doctrinarum munus, Ut spem expectati neque omnem quamlongissime superarit. Quapropter dum mihi interim,ouin Academiae uniuersae, sed inprimis Venetae Nobilitati, talem Doctorem ac tantum summopere gratularer, eundeque Aristotelis Poetica magno cum Auditorum concursu α plausu explicantem audirem, nihil mihi antiquius esse potuit quam ut meam uel potius Patauinae Academiae Ciuitatisque uniuersae laetitia uobis

Triumviris Optimis decla sem. Quid plurat cum Λ a ex

3쪽

eam sepe qu6niam ς peteretur ab omnibus . typis 'mandare, lic nomini vestro; quod foelix faustumque sit, consecrare non'dubitaui. Quam sandrem eo soci libentius, quod cum Authoris sensum & volui talem, anteaquam eiusmodi orationem in Iucena ederem, explorare ac pertentare coepissem, facilEpersensi tum demum id ei non iniucundum immo gratissimum sore, cum uobis Moderatores Optimi ac sapientissimi dicanda esset. Nam cum interpretem optimum dc gratiosum sic enim ille nactus sim, cur non libentissim Eseram hanc eis qualiscunque sit meae erga illos obseruantiae sigificationem dari 3 Valete Triumuiri Illustrissimi: atque ut celeberrimum hoc Sapietiae theatrum Adomicili'tri pristinam gloriam uobis authoribus non aequetium, sed superet M antecellat, singulari industria atquς prudentia uestra quod instituistisin perficite. Da tum P t MKal. Aprilis Moratio

4쪽

Eino, ut opinor, diuinae sapientiae si diutia, cum humanis artius ac discruplinis aequo animo contulit unquam. qui non molestissime serret humanat . doctrinas diuinis anteponi; quiqui Sapi Eliae principatum rerum diuin

trum contemplationi extorqueti, ac

. caeterra studiis artibusque deserti, noindignis ume pateretur. Mihi sane,cum doctrinarum omnium speciem intueor animo, atque illarum pulchritudia item & aignitatem diligenter expendo, sapienter ac pr diuine fecisse uidentur illi, qui in disciplinas omne imperium ac dominatum rerum diuinarum studio detulere. Etenim,si quis rei,ὸ aestimet, is est diuinae sapientiae splendo' id decus, ea maiestas, ut. quemadmodum purpara coloribus, metallis aurum,Sol raiquis astris, sic caeter tum illa doctrinarum pulchritudini, forma & pulchritudine n tecellat. Verum, siquis attentius aestimet quae ta dem ex ijs artibus ac disciplinis sit dissicillima ad compacrand im , is sane id totum politioribus literis tribuat quas Humanitatis appellariit Maiores nostri, atque ad eas a cessum longe arduum esse, fateatur necesse est. Admir bitur hoc sertasse quispiam, ac magnopere uerebitur, ne interim, quoniam dissicilia pulcherrima haberi selent, nobis ipsi blandiamur, ac stud ijs industriaeque nostrae plus aquo tribuamus. Verum id ita esse res ipsa docebit, atque aperte, ut spero, perspicueque docebit. Quare agite Auditores optimi;ac dii de politioris. literaturae dissicultate dissero, hoc est quanta sue linguarum cognitione, siue authorum omnium studio ac doctrinarum uarietate, siue ire conditarum reru lectione, siue dicendi scribendique exercitatione, contineatur,ostendo; adeste animis. meque pro

incredibili benignitate uestra ad finem usque dicentem attendise: spero enim sere, ut facilὰ intelligatis,parique coris sensio m

5쪽

sensione statuaris,me nihil otiae, nihil studiis industes

que nostrae, sed ueritation inia tribuere:nee labores comendare nostros,aut nobis ipses blandiri , sed potius in tam graui ac perdisfieili munere nostri imbecillitatem ingenis inscientiamque pertimescere. Tametsi,cum ostendem huius doctrinae possessione arduo in loco esse collocatam , nec sine ingenti labore comparari posse, essiciam quoque ac demonstrabo, tum iucunditatis atque honestatis esse pleiiissimam,tum clarissima humanae vitae Praesidia , pus

cherrimaque animi ornamenta continere. .

Iam itaque ponite uobis anteoculos, Auditores odii pulcherrimu Doctrinarum quasi Chorum, ac sngularum munus ossiciumque perpendite: intelligetis enim reliquas doctrinas certis finibus circumscriptas esse,ac singulas do finitum tueri munus: cum tamen nostra haec pluribuaex artibus studiisque conflata sit, ac nullius dennitaegionis terminis septa teneatur. Quapropter uersantur quiadem Dialectici in magna artis subtilitate, ac celeres quida

in eis requiruntur animorum motus, fateor,praesertim v

is si perspicua minimeque fallentia praecepta tradere , ae perfectae scientiae uias ostendere uelint. Acerrimo quoque ingenio is existat oportet,qui Naturae subtilitatem rimetiit ac physicas rationes tradat. Egregia etiam illius esse debet scientia, testataque industria, qui Medicinam non sine laude profiteri cupiat. Nobilis item in eo doctrina eniteat noeeile est, qui sue peritus Geometra, sue Astrologus non indo*us, siue clarus Arithmeticus, siue Musicus non ima suauis, habendus si Excellens quoque in eo sapientia i diciumque deposcitur, qui tanquam Oraculum caeteris praepositiis siti ut consulentibus de iure respondeat. Sed φsraeclara inesse illi debet prudentia, qui ad moralem ciuemque scientiam in Armet alios, & de uitae ossicijs prae 8 piat cum dignitate. Muna denique uis ingenij in eo requiritur, qui studeat altissimarum causarum rapientiari ac siue

unis humani ingenij praesdijs, sue diuinae lucis auxilio

fultus,diuina omnia contempletur. Veruntamen istarum

doctiinarum studia de munera certis finibus circunscripta.

6쪽

. s seque ipsi per se eruentur singula. Ar uein qui stud

profitetur Humanitatis, huic curricula multiplicium sermonum ingredienda sunt, nullamque discipi inae genus . nulla ingenuo uiro digna cognitio, non attingenda.deniaque. quemadmodum huius oratio ex muItarii magnarunis me artium cognitione essi escar oporteliita perpetessos prWius I bores subear necesse est. Ae dicuntur ista quidem a uobis,atque in gymna-ms uertris dissipantur alacriter: quin etiam , ve est facili Athenie'ses Athenis interpolitioris literaturae uinq uisuntur Glum ac inagnifice praedicantur, sed crecluntur etiam. Versim apud eos,quibus reliquarum doctri rum studia in ore uigra conquiescunt iii

u ipse uers ntur in magna obscuritate ac dubitatione .

mapropter nisi rationibus, ijsque granissimis, docueris

tuum istud studium tot tantarumque artium ac docti ina .

rum cognitionem postulare, nos sane interim nullam tibj thoritatem ac fidem adiungendam putam us. Ergo,qu'niam rationes postulatis, rationibusagam,si que agam Illustrissimi ac Sapientissimi Proceres, ut alio bidices nullas mihi appeIIandos, sed rem totam iudicio,integritati, sapientiaeque uestrae committendam censeam.Aς primina quidem mitto, Audidores,quae sese nobis primolo oobijciunt Grammaticorum quali spinas atque dumeta. quae innumera sunt ii Ia quidem , ac dissensionibus vitinionuque varietate plenissima. Et tamen cum philosophq ac caeteris omnibus, qui orationis munditiam & elegantiam non profitentur, ea pIeruque dissimuIare,saepe etiam Iiceat, a nobis ne minima ilIoium pars sine crimine praetermitti potest. Quin etia isti usinodi tricae atquς

molestiae nisi barbarὰ & inquinatὰ Ioqui uelimus, & quῆ

profitemur artem prodere, usque aded curiosὰ sunt nobi conqtiirendae omnes ac discutiendη, sed quid dico discutienda:ὶinimo verb deuoranda ut vel hoc uno Hii inanit 'tis studia laboriosissima sint iudicanda. Taceo deinde Pro. sodiae rationes ac syllabarum numeros de dimensones

immensi pend operis sunt atque laboris. Cum eni

faciu

7쪽

Aetlδaecidise possit, ut pluri arsi imminrato, uerba interdum, siue soluta illa sint, siue certis nume iris adstricta , praepostere pronuncientur & incondita , aestim malim non ad numerum cadant, prosechb spissae lim iiusmodi minutissimaeque offensiones diuturno studio ac hi re superandae sunt atque obterendae omnes; nisi tamen aut risum mouere, aut barbari imperitique haberi, inter . dumque etiam sybilis explodi uelimus. Praetereo quoquem terim Graeee linguae intelligetiani. Vt enim liberalis erit ditio ac disciplina sine graecis literis iacet; ita graecaruncliterarum cognitio ardua ac sexcentis difficultatibus im. pedita est. Haec inquam omnia libenter praetereo Audit 'res , quia etsi magna sunt ac difficilia,& nisi ex scientissi mo magi stro excipiatur, aetas propὰ omnis in illis sit conterenda, ad maiora tamen, atque auditu iucundiora, mea festinat oratio.

Atque,ut de Poetarum cosnitione dicam prid quae dc ipsa nostri huius studii propria est, quis obsecro politior

lueras degustauit unquam, qui non facilὸ animaduerterit Poetas latissimum nobis laboris campum obiicere 3 Con uertite quae se animum Auditores ad graecorum latinoru-que Poetarum multitudinem, recolite ingentem illorum

uarietatem, euoluite cogitatione apologos, aenigmata, fabullas,ac rec5ditas omnes uariisque inuolucris tectas eorum'

praeceptiones dc sensa; atque ex prima hac laboru nostro rum ingressione de caeteris coniecturam facite. Mihi sane, dunt Lyrici, qui de ipsi uarii sunt, currunt ante alios, dii Lyricos excipiunt Comici, Comicis succeduntTragici, Trajcos Epici longo ordine consequuntur, no tam placidissimum Musa ruin Chorum, quam in struistissimam Athleatarum aciem, intueri uideor: nec tam ad animum exhilacrandum oblectandumque, quam ad decertandum, ae ua tio dissici lique certamine dimicandum, vocari. Huc accedit subd quemadmodum Poetae nunquam non peruolu tandi sunt in nostro hoc studio, ita etiam poemata saepe iacienda,ac rangenda carmina, quae cum per se omnia, tum

maxime oo incredibile styli artificij que dissimilitudinem.

summam

8쪽

derant. Vt omniam eodem tempore prouidendum esse diligenter, ut dum siue fabulam cum historia temperamus , eisquentiaue respersimus,siue poetica ornamenta oratorijs,tanquam es lorious purpuram aut umbris Iumina, admiscemus, nec squalidum risi par Poema atque a communi vicendi genere minimὸ abhorrens: nee fuc 'oc picta euadat oratri,ae numeris quam decet astrictior. Cum enim multa saepὰ ad Poesim ex historia & eloquentia, ad eloquentiam verd lex Poesi non pauca sint referendauedinficile prosectbiest sine summa quadam industria & vij

tantia modum seruare in omnibus, ita uesnhc popularem oratorum ubertatem siue etiam historiae verecundiam . referat poema, nec Poetarum coloribus ac pigmentis niamis interdum coloretur oratio.

Iam verd historiae, quam diu noctuque versare, quam scribere,quam explicare,huius artii est dc facultatis, ouis dissicultates atque labores non pertimescatῖ dies me cita elat, Auditores, si vel mediocrem aliquam eorum partem non dicam orando explicare. sed numerando pereetisere velim. Etenim non annales solam de eommentarij, quo- riim tamen infinita est moles; euoluendyssint; sed De etiam theatra dispicienda, lumnae,arcus,sgna quoque de lapides,icones ac simulacra , publieae tabul antiquitatis ac monumenta omnia: quin eluuionum eiustionumque veluti exuuias ruinasque ipsas Anspicere atque aestimato necessie est. Quae etiam in re, quoniam tempesti 'noiatio atque ordo, praecipuus haberi solet historiae custo , saecul rum aetatumque dignoscenda Ieries: Olympiades ae lustra tenenda omniat' denique annorum quasi filum custodieti

dum perpetuo ad retinendum. Qua sane re quid laboriosust excogitari possit lic dissicilius non satis uideor cumrrcsertim in Graecorum Olympiadis ac Romanorum

Consulibus & sistis non aberrare, aut Hebraeorum antiquitates & annales cum Graecis, Graecos cum Latinis,coniiungeve, id verb operos stimum sit ac propemodum infinitum . Nam dui mra labor atque improbus que Pi. B Doctor

9쪽

mi imi mortale bellunae cum mortalitate petat, imaior sinu

10쪽

tuta ton modδ praetereunda honerunt,sed quaistumhb cu pitio vitae patitur ex colEda.Nam cum de coimn uni hoi f. de priuatis gensium legibus 4 de state ac iiustitia uniuersa ,s wὰ incidat di butandi lociix;-uic, est hon iudeat haee tibn posse sine iactura aliquat ora- es: Quantivam nEque his finibu etii lii issimi otatbi' a

occupatio ac laborum moles & magnitudo eqntinetur. Nuiceni itin terim Auditorum mentes vel excitare, vel sedat El,deliaque pris ut ratio postulat commouere ualeat, Uaninisium affectibnes de inbuis,' ouot ubi N tura hi u

B a vultus,