장음표시 사용
1쪽
niam trius in Si ili'Hieriisalon Hiingariae, Dalmati Croati M. Roe, Arethi dux Austriis, πBurgunaiae Brairantiae, MComes Ha purgi,Flandriae. Ulis dee. uniuersis&singulis nim esse uolumus. um noster & Impe, sacri fidelis dilo Petrus Animus mathona ricae res in priniis pennis,nobis hutnilimes licauerat,quod Ephei rides quasdam una cum aliis infra commemoratis ominilis maximo mo summa parrem tum inuentionis tum aeditionis Iaa re in communem bonorum studiosorumha; omnium usium candide & humaniter aedere secum conmmerit,Vereaturis iam ne eadem ab aliis quinat, i ex alterius incommodo suum aucupari contendimi commodun, quises alieno labore beneserta nDum ipsorum male conueritat tisum, imprimerentur,id quod in suum haud uulrare detrinientum redundaret quatenus Priuilam n stiri praerogatiua ad cernim annorum numerum,in quo nemo plane illud tentare auderet, se aditia Mare denaremur, Quum ni nos eoru qui tum opera diligenti ac sedula tum uigilantia sua non me
socri, quam di prouehendis bonis artibus nauiter impendunt,&inuulnandis usibus libris nulli nec sumpnii parcentes nec labori cliberaliter insumunt, Reipub insigniter prodesse s bimemolumentum promouere,contra dispendium amouere pro germano & innato nobis ad eximias anesiastiman; ingenuarum artium studia lauore studeamus,fit ut milius Apiano quocu praedicto. Irecibus eiusdem de supplici petitioni condescendrus,Gratiam noura imae in reimpertiamus iii arem. Omnibus ita desin ullis Chalcographis Rabliopolis,&quibusvis aliis tenore praesenna districteinhibemus ne uidelicet in striptos libros quos praenominatus Apianus uel iam aeditioni destinatiit,uel aediturus eruditis omnibus in publiciam comunicaturus eu unquam, puta Ephe rides ab anno salutis nostrie millesimo ingentestino tricesimo arto ad Septuagelinurins inpra mille nin de quin tesimum duraturas, praeterea libros de Vmbris, Centiloquui Aridiametices:&atium adhuc de Arithmetica libellum cum Regulis Cossis demonstratis in mensur si ne vasorum cum artificiali partis uacuaeinuentione: Sinedulas diarias siue Almanalc cum iudiciis annalibus,seu ut uulgus loqui ruo Practicis,quibus aeris mutatiores,dierum in electioes sim lae continentur: Libros item de coniumstionibus: molemaeum ex nouistin a illa Vinlibaldi P0 Gomeri translatione, antesiac nun*aeditum,cum Tabulis correetissimi & in quadrangulaia naguram cuiusmodi hadtenus excusae non sunt conismatis:Ptolemaei etia libros Graece,maditos eos sane,& quod tanto aumore dignissimum erat) ele te natiuamni illa silamnati in propria lingua retinentes Librum de Glypsibus: Librum ophi Astrolo, uetuis :Libros Gebri: Vitellionis quoa audioris antiquissimi smii I ac doctissimi Perspeetiuam, opus de ingens dii a materiaeiucunditate laudatissimum: Asironomicum Imperatorium: Librum de diebusCresticis: diros de Iride: bulas relaturas iam per eundem recens si uoras: Radium musi Astroanomicum, simul m& Gometricum,una cum uario Sinuum 6 Chordarum usu: Librum de Speculo ad pulcherrim , isnsiones apte adcommodato: Introductionem Cosmographicam cum . omnis ueneris obseri nibus itidem persinus de chordas, adiunctoinlaper meteoroscopio du ci,plano & quodHauditum erit pleriscli numerorum, Astrolabium numerorum unus erarale, ut recens ita us lis um:Tabulas seu 2 lappas,ut uocant,uniuersi terrarum orbis generales, aut etiam quariindam ire num seu Prouinciarum particulares de quicquid in mathematicis robus dii is s Apianus sub Titulo & nomine suo aut si qua aliena rerum ma diemaricarsi monumen
infrius neutiqua excusa sua uero iam industria rem in oc restaurat uel etiam foris tantum a iustrata, rquos curim uolet Impretareson lucem Mider intra spatium triginta annorum, tribaeditionis die computandoiraeter suam ipsius uoluntatem excudant seu excudere iaciant, necat fico sos uenum exponant seu uendant ub poena Decem Marcharum Auri puri o una merx murae Imperiali altera uero medietate dicto Amano irremissibiliter exoluendarum, tum amissionis librorum sic ad aemulationem ex sorum,o uos ubicuo locorum nactus silerit, per se siuesitos aut adiumenio magistraciis eius loci sibi uendicare dc in potestatem suam redigete poteαrit, . Harunt testimonio literarum Sigilli nostri appensione munitarum. Datum in Ciuitate nostra Imperiali Rati ontidie tertia mensis Iulii Anno Domini mallesimo Quingentesimo Tricesimos undo,imperin nostri Duodecimonalio segnorum nostrox De Nisi m
3쪽
REVERENDIS S. IN CHRISTO PATRI ET
D. D. Christophoro a Stadio Discopo Augustensi tolla omium dignissimo,Dontino & Meccmati suo clementiinino,
Petriis Apianus de Leytagh salutem di scelicitat
R op v c T o nulla est ars tam facilis amplissimeidem reuerendisi sime in Christo pater, nec alioua tam humilis disciplina,in qua nol infinita occulantur,quae possint multa etia praeclara ingenia diuisi tissime exercere id adeo ex multis uel praecipue nos docet Astro,nomia scientia quu per se tam pulcherrima tum uero rebus humanis utilissi. ma in qua quotidie se osteriit plurima, quae diligentis hominis cogitationere consideratione teneat suspensam quae 3 in emendo sic animi acrimonia excitent,ut dum semper aliud ex aliouesute filo filum Gtinuo duebi procedit. accedente ad diligentia industri in certando quis seipsum uincere colenda noua sibinde inuentione quasi cum rem natura certare,illa ne plura esserat. an cogitantis animus ipse sibi uelut de suo contingatra iam etiam nobis accis
di nam quu in to . propositionib.illis instrumenti primi mobilis paulo dili entius elaboraremus, ita assatim se copia rerum undi obtulit,ut quid potismum quo. in loco docendu esset, pene dubitasse us, nisi ipse per se sine
pulcherrimu ordo rei huius nos in iusto limite retinuis Ne uero temore aut inconsulto negoctu hoc nobis susceptu estvit tabulas istas primi mota, lis in aliam so a dc iucundiore Nad usum accomodatiore redigeremus, si, cui res ipsa probabit. Accedithuesaepe ad nos delata multoriiquerela,quademum copulsi sumus,ut quod dudum' meramus gnauiter proseclueremur.
Complures enim pene quotidie conquesti sunt de immodica tabularii primi mobilis obscuritate &difficultate circa numeros introituales,in gradibus,minutius atl secundis,ut obmittam reliqua quae ut fieri solet alia alijs uidene esse molestiora Illorum eroo missili,& in studendo labore adiuuare, mutia simu es. credidimus simulis perpetua nostra cosuetudine &promptissimo in siladiosos oes amem,comuni consulere utilitati,id eo ma ima sutura esse perspeximus si tabulis istae ex horrida illa & difficili sermula in supputationesinuit per nos redigerent, partim ut res fieret dilucidior re ad usum comodi or,partim ut pulcherrimus ille sinuum usus studiosis magis innotesceret.Sed sa sic nonnulli adhucgrauari sibi uideMnumeris Ariumeticis,dc ampIiore pro liu ex instrumentis Astronomicis putant se consequuturos, hic quom noluimus midiosis deesse simul ergo*tabulas nouas sinuum di instrumenis tum ad hoc longe comodissimum ecce in lucem proserimus, in eo perspicerere citra monum laborem inuenirequisti poterit, quicquid in uniuersum in primo mobili,amplissimo fine hoc re pulcherrimo coelo, ad cuius intuitum natos essehomines quidam putarum philosephi,inquiri desiderari,aut in uestigari potest.Ad huiusmodi porro editionem, imo ad uniuersum Iabore nostrum,quem rebus Matheniaticis impendimus, plurimum nobis profuit.
4쪽
N est adhuc cotinua admonitiis Maeniis i&Clarissimi uiri D. D.Leon, di ab Echin Vuoliti ete. illustrissimi Principis Boiariae illi inii ab inuinis consiliis summi patroni Universitatis huius,& studiosortim omniu in coenatis loge benignissimi qui me perpetuo urgere solet ut Gymnasii huius
honorem dcincrementum uuem atq; comunem madioserum irranirato p moueam, quod ipse uesta etiam libentius ficio, quo tanto uiro paream. quum re ipse tam nemini ues tam praeclarum natura ingenium,ues eam contigisses ici nem,ut potuerite ergere nisi illi praeter materiam & occasionem,quae mihi istim suppeditat fautor etiam accesserit et patronus. Ne uero uideremur nostra tantum ueste ingerere de proponere,n eeta laudes hilla,ato in eruendis&explicandis disciplinis diligentissimaantiquitate endamus autorem non uetustite quim eruditione 3c exquisiindoiana comendatissimum GEBRves Arabis,cuius libros nouem de Astronomia tranis stulit ex Arabica lingua in latinam, sisti AR nus quidam Cremonensis non inlaeliciter hunc quide autorem no eo edidimus ,q, per hoc Ptolemaeum Pelusianu cotemnamus,cuius ille scripta nonun* impugnat,sed ut ex mutua huiuscemodi collatione ueritas magis enitescat,simul ε Arachicautor utiqi nec ignobilis ne* poenited Aliquotiam seculis pulveribus obsitus,osi a ur,tandem e tenebris in lucem pGauditu. Solent enim nonnunc ν esse m pora,q aliquandiu desiderata, paulo quidem solus, sed tamen uberiorerii Mimi ueniunt in conspeetiim. Monumerunt hoc quum iamdiu Celsitudini tuae dedicare uisam esses coepi ad extremum deinurumenti forma cogitar ubi comodum se nobis Amplitudinis tuae obtulerin insignia, iam olim
semmis honestissimae similiae laudib. utitutibus pomatissima ea quando si is lineamentis accommodatemihi primi mobilis instrumentum conficere uidebantiar,c : paulatim rem considerare diligentius si quomodo fieri posisti ut Amplinimi stemmatis insima ad illa coelestem plane F pulcherrima peculationem trassenem no disiunili exemplo ab eo quo iam antea illustrissimi Principis Georgii Saxonum ducis renunc recens nobilissimi adoles nAtis Io. iii Imia Gubem in insignia Astronomicis inuentis illusistitiamus,ut sic quom commendatior esset nostro hoc seculo do sui & studiosis
omnibus praeclara illa scientia Astronomia, quam praeter sit os laudes, maximis etiam honoribus pro hu3 iam olim dignata estantiquitas,quano adhue studiis&artibus bonis sius manebat honos . nan ut alia taceam exempla innumera Beroso ob Astronomiae peritiam, dc nonnullas situra iaxesum praedictiones statuam inauratalingua insignem positerunt Athenienam in publico Gymnasio ubi&loci dc saeti celebritate animi omnium ad diisummum hoc missium ample stendum excitarentur.Hinc& ego in magnam spem adducor,ut credam non parum autoritatis accessurum de ueteri huiescriptori dc nostris inuetus ex Reuerendissimae pateriaitatis tuae Cessitudine, Ceriemidiosi omnes legentIibenti us,de obseruabuntatientius propter Amplitudinis tuae insignia.Certe nosipsi audebimus sectio talem nobis inuentu Patronum,qui lucubrationra nomas subpatrocinii sit tutela clementer sierea a rimis
5쪽
cepturiis. Et quamuis nonnulla nobis hic subit cura ne sorte quae butio tur, Parum uideantur tua Celsitudine digna, uicissim tamen animum iacit. ec in spem bonam erigit excellens Clementia tua quam boni doctii 3 omnes unice praedicant,admirantur,obseruant. gnam iam olim laudem emeruit Augustiis praeclaro illo comitatis exemplo quod cuidam ipsi libellum trepio de porrigenti,manum nunc proserenti, ni meticulose retrahesi,dixit: An putas te assem dare Hephanto Quo dicto dc illi animum addidit; εἰ egregia reliquit suae specimen humanitatis. Quanto maiorem laudem merebitur Celsitudo tua Amplissime pater,si praeclaro diuini animi candore literariu hoc munusculum in optimam partem acceperit os certe magna fiducia concopia insignia Amplitudinis tuae nostras φ lucubrationes,& autorem hunc uetustissimum uelut uno fasce ad Reuerendissimam paturnitatem tuam remit timus, idem p humiliter ostiurimus dicamus,at sacramus, obnixe rogat tes&genuinam animi tui Magnificentiam obtestantes, quatenus dignetur hoc,quicquid est xenioli uestici strenulae loco delatum clementer suscipere,do non tam munusculum hoc exile,cb offerentis animum respicere,qui longe maiora daturus esset,si per ingenioli facultates liceret. Agnoscimus siquidem ad Celsitudine tuamno nisi praeclarissima dc dignissima quae , omnibus etiam numeris absoluta essereserenda. Veruntamen εἰ Dijs lacte rustici multos psentes supplicant,dc mola tantum salsa litant,qui,ut illant; thura n5 habenti Nec ulli uersum est uicio Deos colere,quo i modo posset. Laudatus etia est prae caeteris Anaxerxes ille Cyri iunioris frater,cognomento Memor, quoa oblatam sibi a rustico aquam caua utra manu haustam,alacri uultu recepi
A paupere insuper quopiam insigni magnitudinis malum sibi donatum acrepit hilariter.Et tua igitur Amplitudo ,ornatissime Praesul dedicatu sibi hoe opusculum clementer sustipiat nostram ρ in ibendo ineptiam boni consistat Apianum uero inter infimos clientulos reponere non dedignetur. Via at in Christo Reuerendissima paternitas tua bonis doctis omnibus diutissmesuperstes. Datum lagoistidij primo die timui iij, . H. αππαIIii.'
6쪽
piis eorundem apertissimis super in metimento nouo Primi mo, bilis recens iam a P. Apiano composita-conta ipta magno sinua usui omnibus Astronomiae studiosis, sceliciter hic incipiunt.
Inst nentum hoc primi mobilis componere,& in genere usum eius breuiter intelligere.
Rincipiscisositimis institiinentsi,quo ome illud quodcssmiuiniuersi primo mobili inquiri potest,inueniatu duc linea reetam ea longitudine, quae magnitudini siue quantitatirpositi instiumenti respondeat, ad hirius lineae finem seu exciemitate dextri lateris pone 'ex altera parte B. Deinde ex A lineam erige perpendiculare eadem longitudine planoqi aequali lineae A B, di in altera extremitate quae emine scribe QMox circinu altero illa pede fixo & immoto repone in 'mobilam aut pede educ extensum in Cus disic circulu destri a C uso in Botet hoc modo habebis ante te descriptu iamiam quadrante, quarta scilicet circuli totis partem ex tribus illis literis A B C. Ad haec circulu dirim i B in C dunde in so. partes , quale idcs in hunc mota. Prima omnia in tres partes aequales, deinde quassiet eate ruratiis in tres alias partes aequales,mox tam illas adhuc partire in duas,& has postremo in s .atm sic circula habes is a B uis in capte diuisum in so.partes aequales,quas gradita appellatione estinemus Et haec puncta g in occulte qui K describi d nt,ut lacile de possint. Mit insita peractis,porro adhuc diuidelinea AB induas partes in puncto. D similiter dilinea A C in pun 'o Rcir si aut pone in Daltero pede fixo,altero extena sodestit circulu ex Aus in B,circinum ita immotu relinque, di pedem altera colloca in Raltem aute similiter cis icirculo ab Aus3 in Qithut duo illi intersectione inuis tuam habeant inpuncto F,at Pisti iam semicirculi duo illi lint ueri, qui ad diuisione sinuum 5 necesurio hic re runtur et adposite usurpatur,o hoc loco praemonuisse te oportuit nobisis adeo conualtu uisum est, eo maxime ut deinceps stias quid uelimus,quoties. cunis de circulis simu disseremus. In puncto aute A nim adfigi oportet,quo usili fit a comtatior. Deinde punctis D E almista r lan pinge aut trahe linea occultam cic Din Ret eam diuide per media in puncto posthac pone circinu pede fixo scili cet esco in altero extense in B vel sidescii, circulu,n sic circulu describe a C tam in B, ita tam ut appareat circulus eminere aliquantialia ultra Bet C.Iterum expande circinun protraol circula tum solumodo distante a iam ducto circulo,m inter ipses possint cadere sinis gulares gradita diuisiones.Rursus item eomptinae circinae&depinge in eode centro teratium circula tantum distantem a primo,ut inter ipsis posui scribi numerus graduu dis
ctorum per r.et r.Hi circuli sic rite desti ti,consti tuunt limba huius inurumenti Demum applica regula centro A & singulis diuisionibus gradusi in circulo B C ociato,di ubi regula tangit
istos circulos,d lineas minutas a primo circulo infecitdu linea uero a r. gradu ducenda erit de secundo circulo in tertium.Tandem in sipacio primi&tertii,incipiendo a B scribendo uersus Cin primo actos .in secundo io .in tertio ις .et sic de aliis numeris per quinariu ascendedo iis adso. qcirca C sede sibi uindicata hactenus de copo
sitioe lita udratista has sume figuria. a
7쪽
Ueo etiam potissimum hic mentionem secimus duorsi istorum se scirculos, quonia nam utissim illum ducendi tibi erunt adhuc duo circidiscisi iide duo in se nihil sumitiscant nisi ut inter eos graduu diuisio simul di numeri cosignari possint,licut in ultima ligura maniseste satis cemere potes. Atm in hune modum aret inde imaginem relucere,umssima institimento,quo hipis capiendis strui selent insidiae. Insuper linea A B diuilla in iooooo. partes aequales Misinus existant totus siue perseeliis, atin diuisione hanc in Partes iooooo.eo magis tibi consulo amplectenda, quod exempla omnia centu illaru Popositionimi per eiusmodi sinum pesiecta supputaui ides adeo feci libentius Nod num riis ille ad hanc operatione mihi uidinatur omnium continodissimus. Sequitur-hie tabula,mius iam
8쪽
Oiaria fuerit praemittere quaedam, puta quid sit Diameter quid Chorda quid etiam Sinus rectus,5 d sit uersiis. Diameter siue dimetienscii thesi lima recta per eius umhuicum tranIlares, illum in duo aequalia diuidens. Arcus incuiuslibet circuli seu petiles portio. Chorda cit Iinea recta serans circaeu in duas portides inaequales. knus circuli longitudine ues potentia comensurabilis. Sinus totus si Meperis rus est circuli semidiameter in aliouas partes divisa. Sinus diuiditur in Sinum in tum ac uersim. Sinus reetias subdiuidit in primum di secunda. Sinus rectus pria est medietas chordae arcus dunti ad arcum, ius est sinus siue dimidiu chordae remeas tu toti arcus. Sinus uersiis est portio diametri a sinu rectio ad periseriam coprehensiti te sagitta arcus. Sinus rectus tandus est residust cuiuslibet areus subtracti ex so
siue arcus qui restatust ad complementu arta circuli, is semper est aequalis parti diis metientis,quae a centro circilli ad sinum rectu primum terminatur. or circuli est Ggura quae continet a duabus lincis recte a centro ad circuserentiam in stis, nec non ab amm qui inter illos comprehendit. V f hie quom te istud caelare nolo,* instrimentu hoe opinet ese satis magnRomninoem quo amplius suerit,eo certius per illud operari poteris.Quamuis si uoles, teris quo in alio numero ad hoc uti,alijs tame comodiores stat
numeri,qui imitatem habent cvaliquot nullis o oo. etc. alta sunt to. oo. ooo. oocio.
operatio no paulo reddit facilior in multiplicando pariterta diuidendo. Diuisa igitur linea A B in huc modii porro circinu altero pede repone in a te i e Unde sim uia illa puneia,extendiens hoc pacto circinu usm ad senstir Romibus deinde illis in eum circulu sinuum redacti numeros ad cribe incipiendo in B per Fusin ad 'es dicentur puncta sinus uersi, quamobi e di semicirculus ille circulus appellabitur sInuisumi.Deinceps adducitis iam punctis istis a linea AB ciis in circulu A F Rremoueri omino aut deleri debet sinea A B.imi uersia aute operatio illa Listis patebit ex subiecta figura. Sequitur iram us is huius stiniscirculi in hunc modum. Si quando sinii uestim stire cupis cuiuslibet arcus,filum in centro A adfiis x re ne sit per illam gradidi statim ubicum filum istud tantarcuis ςhim AFBattingit,ibi uidebis numeruina cum punctis sinus illius uer si.Vicissim cum antea habes mincta sinus uer Z hinc desideras arcum
cognoscere,Age filum colloca si per illa puneia sinus uersi in cni, Z q
circulo A FBst eo loco quo filum tanget circulu A C, scilicet limbum
exteriore,ibinoris esse arcum illotu puncto Esinus uersi a positi. Q a f/λ
soc alterumnicirculu AF Ccupis in puncta sinus rem diuidere,scina in f Ac
sesto hoc est in tota semidiametro AB. Vt si ia linea A B in io oo oo. partes habes diuisam n5 o, totide puncti postis in ea consignare quoid quodlibet signi fiacet unum,sta hoc satis est,si uni um punctu designet ioo .aut io aut s. oc porro taure m 1 ooo oo. punctosi uis in circuluAFCconscribere,&coprehendere in oo. puriseu ita,lunaquae diuisio prehendit io oo.tunc sane subtrahe ιo oo. toto sinu qui in hoc exemplo esse debet ιo oo oo.& remanebunt syo oo. qui sinus erit uersus, cuius si arsi ex sepradietis quaeras,inuenies 89. g. 16.maea subtrahetyo.& residui erunt o .grad. 3 q.
minut.Iam uero filum repone o o.grad.5c 3 .minut. numerando a B uersus Rct in locum quo tanget circulii A F C adponito puncti 1 ooo. puncta sinus recti designans ex illis to oo oo.pimetis. si autennus tot liue peristas fuerit ιoo oo.tunc punctu illud significat ioo .rursiis si sit sinus perseetiis io oo .punctu hoc designabit ιο .ec si fuerit sinus potaris io o. punctu istud trabit unum tantu. Atineo modo operaberis cum si ulla
inmeimp eiis,qn locum eius in stinicirculo A F C quaeris di scire desideras. Mihi autem consultissimurila uidetur,si scinicir Iu illum diuidas in i oo. pauci sicut hic Eauitur. Principio se diametru AB diuide in ioo. partes aequales adscribe etianumeros singullam inlisi occulte per quinarios ues denarios retrorsum a B in fiatq; ea pudia erut sinus
9쪽
meros in Ilara A B de niua amplius nulli erunt usu. iidem etia pincta esse debetat
sinus tecti ea sic inuenies.Propone tibi tabula hic inientem,quae in prima linea continetioo .uersus in uodi repositi sint gradiis aliquot cu mini itis,id aute quid sit, hoc modo
intestiges. si centium partem cupis in staticirculo A F C consignare, filum colloca
super o .grad. 22.minut. iuxta literam B,& ubicunm filum attinget semicirculii AF Ribi Primam partem ex centum repone.Rursus si duo-imponere in sinu rei io, filum age ponito stiper 3 .grad.'. minut.illud ubi tanget scinicirculu A F Ribi consima χo oo .Et in hunc modum operare tam diu, donec semicirculii imiaiuisci is incentum partes numeros quom adscribe ab A versus C. Et se totidem habebis puncta sinus recti quot uersi scia perscisti. Hinc si adhuc puncta sinus uerit in aliquot partes cupis subdiuidere, puto in i o. uel loo mihi operaepretium fuerit te etiam puncta sinus recti in tot partes dissecare. in magnopere refret,si ea diuidas in tot partes aequales, quamuis in se sint inaequales. omodo autem in qui tam locis Quandam diminutionem partium ist mi iacere de as, ex ipse aspo tuopte marte ficile coniicies.
Facim ita v huius iam praeparati instrumenti hic tibi proposita rectura intuere.
10쪽
Tabula Sinusi tectora sire nisi ordam mimuis extensa. ndoquide alia
aliis placent.& in eoisdem disciplinae genere alii aliter uersantur pro Mo quis assii, trio. itur quum sint multi,qui numeris etiam Arithmeticis plurimu oblectient, nem
rtim longe utitissima. inuit in gratiam eope quibus numeri maisgis arrident Φ instrumenta, adponere. hic tabulas Sinini , quas ipsi supputauimus ad