Iulij caesaris Bulengeri Romanus imperator. Vbi de insignibus imperij, purpura, diademate, corona, igne, fortuna aurea, ... & reliquis imperij ornamentis abundè explicatur. ..

71쪽

D IMPIRATOR ROMANO ID Roma virtutibus, ac vitiis.

CAP. V.

E magnitudine Romae veteris multis adhuc egimus, do virtutibus eius ac vitiis aliquid attingamus. Constantinus Romam ingres his, imperii, virtutumque omnium larem, quum venis et ad rostra, perspectissimum Romaltae potentiae forum obstupuit, perq; omne latus quo se oculi contuli sient, miraculorum densitate praeitrictus, alloquutus nobilitatem in curia, populumq; pro tribunali, in palatium Icceptus, fauorc multiplici laetitia fruebatur optata. Deinde intra septem montium culmi ita, per acclivitates planitiemque posita urbis membra collustrans, S suburbana, quicquid erat primum, id e nainere inlcrali acuaicta sperabat Iouis arpei delubra, quantum terretiis diuina praecellunt, lauacra in modum prouinciarum cxstruct Mamphitheatri molem solidatam lapidis Tiburtini compage, ad cuius summitatem aegre visi humana conscendit, Pantheonque velut regioncm teretem speciosa cellitudine fornicatam,elatos Puertice scansili suggestus, Consulum S priorum principum imitamentaportantes disinis te plum, Pacis'; forum, S Pompeiitheatrum, id eum, de stadium, aliaque inter haec decora urbis aeternae Verum cum ad Tra)ani forum venisset, singulari sub omni caelo strii eiura, ut opinamur, etialia numinum assensione mirabilem, haerebat attonitus, per giganteos contextus

72쪽

lida,vel maligna,quod augens omnia semper in majus, cr ahaeccxplicandaquς Romae sunt, oblolescit Vide Ammianum lib. l6. AEdes Romae in tantum exstruxere ut domus ad usum de munimentum paratae, sint nunc pcriculo, non praesidio Tanta abitudo aedificiorum cst,tantaeq; viarum angustiae,ut neque aduersus ignem presidium,neque ex rumis vllum ullam in partem essu gium sit,ait Sciaeca lib. 2. contr. 2. Non satis capio verba: Plini; lib.,6 ciis. aut incredibale Opusfuit de quo loquiatur, his verbis Bis vidimus urbein totam cingi domi bus Principum Caijd Neronis, & huius quidem aurea.

Cuae tantae fuere tam , qu totam Vrbem cIΠgerent ΘPlinius L 3.c.1. u. Odssi quis altu udinem tectorum a Ldat,dignam profecto intimationem concipiat , fatea, turque nullius urbis magnitudinem in toto orbespotuisse cicomparari. Clauditur ab oriente aggere TarquinijSupe ibi inter prima opere mirabili. Namque cum muris aequauit, qua maxime patebat aditu plano. Caetero munita erat praeccisis muris,aut abruptis mon tibus, nisi quod exi patiantia tecta multas addidere urbes Nomen Romae, quod vulgari nefas, fuit Valenta tia,ut ait Solin. Vrbis aedificia ne supra o. pedes attollerentur, vetuit Augustus Strabo lib. 1 in fisa ἔ- Σαρέ, re νο, αγρος ratai V λμsci s. Augustus ad in

cendia ex libertinis milites instituit, qui opem ferrena.

73쪽

D IMPERATORE ROMANO ad casus, de ruinas altituduiem communium aedificiorum sustulit, vetuitque aedificia quessunt ad publicas

vias,suprapo pedes attollere. Trajanus postea cum urbs ruinis deformaretur, cauit ne supra 6o pedes. Ob re quentiam autem incediorum pilis lapideis, moenianis, contignationibus coenacula multiplicata,vt Vitruvius

lib. ii. c. s. De ruinis is incendit Iuvenal. Sat. 3. ut non Deterivi credra horrere incendia, casus

Tectorum a 'duos uod 'alium tectis sublimibus νηδε cerebrum Testa erit.

Denique inter miracula aeternae urbis nullum maius fuit cloacis,de quibus Plinius lib. 36. c. is Scd tunc senes aggeris vastum spatium, de substructiones insanas Capitolismirabantur: praeterea cloacas operum omnium dictu maximum, suffossis montibus, atque urbe en

si subterque nauigata. A Marco Agrippa in aedilitate

post consulatum corriuati septem amnes, cursuq praecipiti torrentium modo rapere, atque auferre omnia, coacti insuper mole imbrium concitati vada ac latera quatiunt,aliquando Tiberis retro infusi recipiunt suctus pugnantque diuersi impetus intus, de tamen ob nixa tirmitas resiliit Trahuntur moles internae tantae, non succubentibus causis operis, pulsant ruina sponte prςcipites,aut impactae incendiis quatitur solum terrae motibus,durant tamen a Tarquinio Prisco oo prope annos, inexpugnabiles. Universitate igitur miraculorumquς Romae sunt aceruata, in quendam unum cumulum c5iecta,non alia magnitudo exsurget,quam si mundus alius quidam in uno loco narretur Romae

decora

74쪽

decorat ornata adhuc ex se tauri sumus:quid si luxu ni eius senescciue imperio sub oculos subij ciamus, an de nobilistima omnium urbe male meriti videbimur

Ammianus certe Romam sua aetate corruptissimam fuisse indicat lib. Uerba eius ascribemus. Tempore quo primis auspiciis in mundanum fulgore surgeret, victura dum erunt homines, Roma, Vt augeretur sublimibus incrementis foedere pacis aeternae virtus con- uenit atque fortuna plerumque disti dentes, quarum si altera de is et, ad perfectam non venerat summita tem Eius populus ab incunabulis primis adusque pueritiae tempus extremum, quod annis circumcluditur fere trecentis, circummurana pertulit bella , deinde aetatem ingressus adultam, post multiplices bellorum aerumnas, Alpes transcendit fretum in iuuenem creetus & virum, ex omni plaga quam orbis ambit,im mensus reportauit laureae triumphos iamque vergens in senium, Mnomine solo aliquoties vincens, ad tranquilliora vitae disci stit. Ideo urbs venerabilis, post sul erbas efferataru ingentium ceruices oppressas, latasq; eges, undamenta libertatis,4 retinacula sempiterna, velut frugiparens, 5 prudens,&diues,Caesaribus tan quam liberis suis regenda patrimoni iura permisit, olim, licet otiosae sint trious, pacataeque centuriae,&nulla suffragiorum certamina, scd Pompiliani redierit

securitas temporis per omnes tamen quotquot sunt parte terraruna, ut domina suspiciturin regina ubique patrum reuerenda cum auctoritate canicie populique Romani nomen circumspectum, 1 verendum. Sed laeditur hic coetuum magnificus splendor H

75쪽

D IMPERATORE ROMANO leuitate paucorum incondita, ubi nati sint non reputantium, sed tanquam indulta liccntia vitiis ad errores, lapsorum, S lal tu iam,&c. Ex his quidam aeternitati se comm cndari posse per statuas aestimantes,cas arden ter affectant, quasi plus praemii ex figmentis aereis sensibus carentibus adepturi,quam ex consciencia honeste recteque factorum, eatque auro curant imbractiari,

quod Acilio Glabrioni dclatum est primo, quum con siliis armisque regem superasset Antiochum, S c. Alij summum decus in carrucis solito alii oribus, 5 ambitioso vestium cultu ponentes, sudantiu ponderibus. lacernarum, quas in colli exerta fibulis ipsis adnectant, nimia subtegminum tenuitate peruia filis exstantes crebris a locis omnibus, maximeque sinistra, ut longioris fimbriae tunicae perspicua luceant varietate liciorum stigiatae in species animalium multiformes,&c Qu um autem interuallata temporibus conuiuia

longavi noxia caeperint apparari,&c is, adhibetur qui

pro domibus excubat aurigarum , aut artem tesserariam profitetur, aut secrctiora quaedam se nosse confingit. Homines enuia eruditos de sobrios,ut infaustos

Minutiles vitant quoque, cc. v idam per amplae spatia urbis, subuersatque silices, suae periculi metu. properanter equos velut publicos signatis, quod dicitur, calceis agitant,familiarium agmina tanquam prae datorios globos post terga trahentes, ne Sannione quidem, ut ait comicus, domi relicto Qv o comitatu a

tronae complures opertis capitibus basternis, perla. lcra ciuitatis cuncta discurrunt, Vtque praeliorum pe- uti rcctores primo cateruas densas opponunt,d torte

76쪽

deinde leues armaturas, post iaculatores vltimasque iubsidiales acies, si fors adegerit, invasuras; itai raepΟ-

sitis vrbanae familia suspensae digerentibus lollicite, quos insignes faciunt virga dextris aptatae , velut

tessera data castrensi, iuxta vehiculi fiontem omne textrinum incedit. Huic atratum coquin adiungitur ministerium deinde totum seruitium cum otiosis pie beiis de vicinitate coniunctis. Postrema multitudo spadonum a lenibus in pueros desinens,coloris obluri. di, distortaque liniamentorum compage deformis, ut quaqua incellerit quisquam,cernens mutilorum homboum agmina, c. Paucae domus studiorum seriis cui

tibus antea celebratae, nunc ludibriis ignauiae torrentes

exundant, perflabili sono, vocali tinnitu fidium resul tantes. Denique pro philosopho cantor, in locum oratoris doctor artium ludicrarum accitur, Δ bibliothecis sepulcrorum ritu in perpetuum clausis,organa fabricantur hydraulica,&lyrae ad speciem carpentOrum ingentes,tibiaeq;&histrionici gestus instrumenta non leuia Postremo ad id indignitatis est ventum, ut

quum peregrini ob formidatam haud ita dudum alimentorum inopiam pellerentur ab urbe praecipites, sectatoribus disciplinarum liberalium impendio paucis sine respiratione ulla extrusis,tenerentur mimarum asseclesviri, quave id simularunt ad tepus,d tria millias altatricum ne interpellata quidem, cum choris, totidemque remanerent magistris. Et licet, quocunque oculos flexeris, seminas affatim multas spcdhuc cirratas,qtubus,si nupsissent,per aetate ter iam nixus poterat

suppetere liberorum. Adusque taedium pedibus paci,

77쪽

go D IMPERATORE ROMANO menta terentes, iactari volubilibus gyris dum exprimunt in mera si naulacra, quae tinxere fabul et the trales. c. cccredi potest qua obsequiorum diuersitate coluntur homines sine liberis Romae. Et quo niam apud eos, ut in capite mundi, morborum acerbitates celsius dominantur, ad quos vel sedandos omnis professio medendi torpescit, e c. Ex turbavero imae fortisin paupertinae, in tabernis aliqui pernoctant vinariis, nonnullis velabris umbraculorum theatralium latent, quae Campanam imitentur lasciuiam,Catulus in aedilitate sua suspendit omnium primus aut pugnaciter aleis certant, Sce. Haec similiaque memorabile nihil vel serium agi Romae permittunt. In mea liora tempora incidimus, Romae si unquam virtus dc pietas viget. De eius occasu Manasses audiendus,

Demum puer Romulus ultimus attigit imperium,&urbs magna Romanorum, quae per initia regem legitimum habuit Romulum, rursus Romulo regnum culmdedisset, non amplius ab Imperatoribus gubernata est, sed barbaris subdita,& abiis incessa rege vidit, chorarchas, satraparchas. Idem de Roma, Romam principe urbium vetere Romam Romanum

78쪽

PM V s. statuem imperium unicum ac singulare suit ad aetatem usque Diocletiani. auanquam enim Marcus Antohius Philosophus, una cum Elio Vero maperium adminio. strauit Caracalla cum et modico temporeri non tamen imperium in duo diuisum cit, sed unicum fuit, a duobus principibus ex aequo administiatum Diocletianus prunus intres partes diuisit Constantio enim, Patri Constantini magni, Britannias, Gallicas, Hispanias, Maximiano lilyricum Italiam, Africam, sibi orientem, Galerio Maximino attribuit . Deinde Constantinus, Licinius inter se imperium partiti. Tum Constantinus intres filios orbem diuisit: Valentinianus sibi occidentis imperium, Valenti orientem, Gratianus Theodosio orientem,sibi& fratri occidentem assignarat Theodosius Arcadio Constantinopolim, Honorio Romam. Deinde ad Augustulum usque duo imperia fuere. Sub Diocletiano Nicomediae orien

imperitorientis definit his verbis tetento, non 'ν mihi pressus Araxas

Impositi sub ponte luat nee ut ordine prisco Indicus seu Onia potetur casside Ganget,

ut vitigriferi barerrata per arua fates Depopuletur ovans Artaxata Castu conpulis Non Phari modo regna precor, nec ibiste lacertis Frangu 'ἐalleas aries impactus Erythras,

Non in Bactra feror nec committentia pugnas

Notira Semiramiae rident ad lasica porta. AVacia non quaero domos, nec tessera castru

79쪽

ci DE IMPERATORE ROMANO In Ctesiphonta datur totum hunc tib cessimus axem, Omne quod Euphratem, Tigrimque interiacet olim, dola tenes res emta mibi est de sanguine Crasti. yd Charras pretium scripsi, nec inulta remansi,

ut peri, sic emtus ager,si fallo probasti

Ventidio mactante Pacor. nec Assisit istud, Armenias, pontismque dedi, quo Marrepetitum Dicat Blla tibi,forsan non creditur τηι consule Lucullum Taceo iam Cycladas omnes, Acquisita me struit tib Creta Metello, Transcripsi Cilicas hos Magnus fuderat obm, Adieci Driae quos nune moderaris Isauros, Hos quoquesu nostris domuit Seruilius armis: Concessi AE talos Peteres Acheloiaque aruar Transfudi Attalicum male credula testamentam. Epirum retinens Tuscas cui debeat illam

9 1rrhus, in Idyricum lecto te mittere jura

Ad Macetum terras, habes tu Paule nepota,

pii frumenta dedi, mihi icerat olim

Leucadiis Agrippa fretis Iudaea tenetur Sub ditione tua,tanquam tu miseris illuc Jnsignem cum patre Titum Tibi Cypria merces Fertur,pugnam ego pauper laudo Catones. Dorica te tellus, , Achaica jura tremisicunt, Tendis , in bimaremfelicia regna Corinthon. Dic antinus quis rem tibi Mumius egit' Ita Romae numerat apud Sidonium prouincias

Constantinopolitano imperio parcbant.

80쪽

De Nomine Imperatoris CAP. V L M perator proprie dicitur qui exercitui prae

est, usuis auspiciis bellum gerit,Graecis poc li

πιο ν Eusebius lib. 8 Historiae,v. Ima, in produco exercitus ponit, c. 3. Latini Veteres Praetorem, a quo Praetoria cohors Ita Liuius lita 3s Antiochum Syriae regem,qui exercitui aduersusRomanu Sprazzrat, Impe ratorem ab AEtolis dictum esse commemorat. Deinde Romano more imperatores dici caeperunt, qui iusta acie hostes fudissent. Demum, qui ut reges apud alias gentes ita. Reip. apud RomanoS summo lure prae- cssent, quique caeteris magistratibus legem dicerent,

Iulius Caesar perpetuus unperator dictus, sibi cetero. rum magistratuum jus de auctoritatem adrogauit. Nam Dictator, de Tribunus picbis perpetuus, morum magister renuntiatus est . Augustus Caesar idem jus Senatusconsulto tenuit , sed ad decem annos, quibus exactis imperium renouar sibi auctoriis