Raghuvansa, Kálidásæ carmen sanskrite et Latine

11쪽

DUA: potissimum sunt stirpes regiae, quae poetis Indicis omnis aevi amplam suppeditarunt Carminum materiam: quarum altera originem duxisse fortura Sole, altera a Luna. Ex lunari stirpe nati erant quinque ΡΑΝDUIDAE, quos VYASAS celebravit 1in Mahάbhά to; e solari RAΜΑS, qui VALΜ1ΚΕΜ laudis praedicatorem nactus est. Longiorem regum a Sole oriundorum seriem, inde a DILIΡΑ usque ad AGNIVARΝΑΜ, celebrat carmen, quod hoc volumine continetur. Quod tum propter materiae gravitatem, tum propter conditoris auctoritatem omnium, qui litteris Indicis operum dant, attentione dignum est. Compositum esse fertur a KALIDASA, neque, sive dictionis puritatem spectes, sive sententiarum sublimitatem, indignum illud judicaro poteris Sahuntaloe auctore. E COLEBRooK11 dissertatione de poesi Sanshrita atque Prahrita notum est, Raghuvansam hodie etiam ab Indis inter praeclarissima antiquitatis monumenta haberi, atque iis carminibus adnumerari, quae carmina magna

appellantur. Hac appellatione quid significetur, in dubio

12쪽

P R AE F A Τ Ι Ο.tatem secuti, sex tantum carmina' ita appellari assirmant. Hoc si verum est, statuendum videtur, carminibus illis, quoniam non omnia ad unum idemque poeSeos genus pertinent, nomen illud propter auctorum celebritatem inditum fuisse. Contra si VIAVΑΝΑΤΗΑΜ, Mhi a Darpani auctorem SequoriS, e carminum magnorum numero Megha tam quidem excludas neceSSe QSt, ab alia parte vero latius patebit haec appellatio. Dicit enim VISVANATHAS,' ita appellari quodvis carmen, complectens plura Capita numerum octonarium eXCedere debent), in quo sive dei alicujus, sive Kshatriyi e nobili stirpe oriundi, seu denique complurium unius familiae regum sueta celebrentur: ita ut Q. g. ΒΗΑRTRIIIARIS Carmen, Bhatti diva appellatum, atque alia fortasse hoc nomine designanda forent. Res quae mihi hujus carminis edendi occasionem dedit, haec est. Vir quidam juvenis, quem in ipsa India immatura mors patriae, litteris, et parentis amori eripuit, Rughuvanδiae partem inde a cupitu Secundo uSque ad initium capitis duodecimi, nisi me fallit memoria) in linguam unglicam verterat. Hanc versionem defuncti pater tradiderat societati virorum illustrium, qui in hac urbe libros Orientales vertendos utque edendos curant. Qui cum vidissent, hoc carmen dignum esse, quod publici juris fieret, me invitabant, ut versionem illam ad finem perducerem. Allectus KALIDASI nomine, libenter suscepi laborem, simul de textu edendo cogitans mox

13쪽

vero sentiebam, non ita me esse linguae unglicae peritum, ut versionem eadem dictionis puritate, qua incepta erat, peragere poSSem. Quare gratissimum mihi evenit, ut viri illustres consilium meum do textus oditione atque versione latina paranda non modo non improbarent, sed liberalissimo etiam auxilio me ad illud peragendum exhortarentur. Libri manu scripti, quorum numero satis amplo instructus ad hunc

RaghuvanStie editionem parandam me accingebam, non Solum CarminiStextum, Sed treS etiam commenturioS Suppeditabant, quorum unus auctorem habet ΜΑLLIΝΑΤΗΑΜ, alter VRIIIASΡΑΤΙΜISRΑΜ, tertius ΒΗARATASENAM.

Quibus subsidiis inter se comparatis, videbam, non mihi eligendum fore e paucis quibusdam lectionibus variis, sed potius e duabus ejusdem carminis recenSionibus, nimium quantum inter se disserentibus : idem igitur accidisse Raghuvansae, quod de Rameidos textu odocti sumus u

Alteram RaghuvanSae recensionem servavit nobis ΜALLINATHAs,' incommentario accuratissimo atque doctissimo, quem in hoc carmen concinnavit. Alterum recensionem in commentariis suis scribendis ante oculos habuerunt VRIHASΡATIM ISRAS utque ΒΗARATASENAS, qui, si paucos loCOS excipias, in universum inter se ConSentiunt. ΜΑLLIΝAΤΗΑS in suo commentario Singula teXtus Verba repetit, atque

accuratissime definit, allatis ad difficiliora vocabula lexicographorum versibus, qui SynonJmis ea explicant: ita ut ex scholiis ejus singulas fere uniuscujuSque VerSUS VoceS maxima cum fide comprobare liceat. Paullo negligentius hac in re verSati sunt reliqui duo commentatores, qui saepe

Commentator hic celeberrimus, acutissimo judicio atque ampla eruditione praeditus, vixisse fertur secuto xii. vel xiii. Vide WILSONI Praef. ad Le X. Sansh., p. xxiii. Carmina, quae ejus commentariis illustrata mihi innotuerunt, sunt: Raghuvansa, murasambhava, Meghaduta, Rirat ibunba et Sisumlabadia.

14쪽

PRAEFATIO. VerSus alicujus sensum solummodo amplioribus Verbis exprimunt, ita ut eorum explicatio in varios textus cadere possit. Inter ea exemplaria, quae textum Continent. quotquot eorum mihi evolvere licuit, nullum inveni, quod unam alterumve ambarum illarum recensionum fidelitor reddat. Omnia potius exhibent textum, non ad unam eandemque legem criticam tractatum, sed ita mixtum, ut, ubi ambae recensiones in singulis tantum verbis discrepant, VRIIIASPATIΜISRΑΜ sere atque ΒΗΑRΑΤΑSENAΜ sequantur; ubi vero integra disticha in utraque recensione variant, utramque haud raro proferant lectionem, alterutram verbo distichon rejiciendum, V seu Π l Tl alia lectio, V designantes. Saepe etiam sive singulas lectiones, sive integra exhibent disticha, quae in neutra

recensione inveniuntur. Ad toxium Qx his subsidiis constituendum, aut ulterutram, sive ΜΑLLINATHAE sive reliquorum duorum commentatorum recensionem religiose sequi debebam, aut ex ampla ista lectionum varietate, quam codices suppeditabant, noVa aliqua recensio erat concinnanda. Hoc ne facerem, deterrebat me rei ambiguitas; quare cum utriusque recensionis, scholiis stabilitae comparatione accurata instituta, nullum mihi dubium relinqueretur, quin ea, in quam ΜALLINATHAS Commentarium Suum ConcinnuVit, altera esset antiquior, carminis nostri textum ex ejus commentario emendare potius duxi.

Ita legibus quam certissimis adstrictus ibi tantum meo ipsius arbitrio spatium aliquod relictum videbam, ubi, quod rarius accidit, ΜΑLLINATH Ecommentarii exemplaria discreparent. Videbit lector, e magno codicum numero paucos tantum mihi auxilium praestare potuisse. Etenim quattuor tantum codices litteris E. I. D. et G. a me signati), ΜALLINATHAE commentarium exhibebant, quorum unus integrum fere continet commentarium et carminis textum sviginti solummodo disticha desiderantur , alter integrum commentarium sine textu, tertius denique et

15쪽

quartus commentarii textuSque partem. Qui supersunt codices, nullius orant auctoritatis ad textum, quem mihi proposueram, constituendum enumerandi tamen sunt, ne ii, quibus hoc cordi eSt, ignorent, unde ampliora subsidia critica sint quaerenda. In universum hie monuisse sussiciat omnos

codices esse charta EOS.

A. Inter libros, quos Bibliotheca Soc. Reg. Asiat. Londinensis liberalitatidobet et munificentiae V. Cl. JACOBI TOD. Scriptura Devanugarica, 116 foliis, integrum tenet carminis textum. Annum sic expressit scriba ad calcem libri: i. e. Sami ut 1700.

Novem qui sequuntur codices Londini asservantur in Curia Indica. B. E libris, quos princeps GAIΚoWAR dono dedit Societati mercatorum in Indiam commorentium. In Bibliothecae Catulogo numero 1962 notatus. Scriptura Devanugarica, l07 foliis continet textum. Scriptus est Samuatl745 A. C. t 689). Ad finem capitis noni, casu amissi, sed ex alio codice restituti, legitur Samuat l797 A. C. 174 l). Desideratur folium 104. C. E libris principis GΑ1KowAR. Catal. No. 2059. Scriptura Devanugarica, 59 soliis continet novem capita prima. Sine anno. Idem volumen 36 foliis continet septem, quae Supersunt, UumbraSambhavre CarminiS Capita, scripta Samnat 1806 A. C. t 750).D. E libris principis GΑ1KoWΑR. Catal. No. 1876. Scriptura Deva- nugarica, 276 foliis continet undecim priora carminis nostri capita

ΜALLINATIIae commentario instructu. E. Catui. No. 1316. Ex ampla illa librorum Sanskritorum collectione quam HENRICUS THOMAS COLEBRooΚΕ, vir nunquam SatiS laudandus,

16쪽

PRAEFATIO. Societati insercatorum in Indiam commeantium dono dedit. Scriptura Devanagarica . Continet Carminis textum et ΜΑLLIΝΑΤΗΞΕ Commentarium. Initio capitis octavi desiderantur viginti disticha, quorum loco per errorem insertum est initium capitis duodecimi. F. Catal. No. 636. E libris COLEBROOKII. Forma maxima, charta Europaea, Scriptura Bengaliea. 3l2 foliis continet carmen integrum cum Commentariis ΜΑLLIΝATHAE, VRIIIASΡATIMISRAE et ΒΗΑRATASEΝAE. Sed ΜALLINAΤΗ E Commentarius descriptus est e codice E. ideoque in textu me , constituendo nil novi alumenti sex hoc codice haurire potui. G. Quondam e libris JoΗΑNNIS TAYLOR, atque in ejus catalogo numero 146 notatus Scriptura Devanugariea. Continet textum et MALLINATHAE commentarium, inde ab initio usque ad distichon quadragesimum capitis XVII. H. Ex eadem collectione, No. J45. Scriptura Devanagarica, l26 foliis continet carminis textum, hic illic a sormicis laceratum I. E libris GΑ1RowAR. Catal. No. l837. Scriptura Devanagarica, 2l 5 foliis continet integrum ΜALLINATII E commentarium. Samvat 1778,

. K. Catal. No. 1268. E libris COLEBROoKII. Scriptura Bengalica, charta rubida, 302 foliis continet VRIΗΑSPATIMISRAE Commenturilam. W. Codex V. CL CAROLI W1LKINA, quem, quod Semper gratiSSimo animo recordabor, Senex Venerabilis inspiciendum et cum textu meo comparandum liboralissimo mihi permisit. 138 soliis integrum tonet carminis textum. littoris Devanagaricis nitidissimo et, quod in hujusmodi libris perraro locum habet, accurate Simul Scriptum. Pauci errores, qui occurrunt, indicare mihi videntur, hunc codicem descriptum esse e codice Bengalico.

17쪽

In Bibliothoca Regia Parisionsi duo asservantur carminis noStri codices,

qUOS, cum nuper urbem illum reviserem, evolvi, utque Cum teXtu meo,

tunc jam typis exscripto, comparavi. Cudunt in eos, quae supra de libris solum textum tenentibus in universum monui. Alter, in HΑΜΙΙ ΤΟΝ Ιcatalogo inter libros De vana 3 aricis litteris exaratos numero XL nolutus, 218 foliis continet textum. Desideratur caput octavum. Alter, in eodem catalogo inter libros Bengalicos numsero XXV notatus, textum tenet

integrum. Scriptus est Mka 1586 A. C. t 664). In diariis Asiaticis, quae Londini prodeunt, ' ante hos quinque annOS nuntiabatur, Raghuvanyse editionem parari Calcuttae, utque WILSONUS in Catulogo librorum C. ΜACKΕΝZ1I Vol. I, p. 100. dicit, hujus carmini Stextum una cum interpretatione pedestri Calcuttae typis esse exscriptum. Sod ista oditio ad hunc usque diem, quod sciam, non in Europam ullata est. Quae de textu dicenda supersunt, non ad hoc Solum Carmen Spectant, sed ad scripturam Devana garicam in universum. Quanto enim graVior est auctoritas virorum, qui in libris typis exscribendis singulas voces prorSUS Separandus esse censuerunt, illustrissimi scilicol GUILELΜ1 ΑΒ HUΜBOLDT atque, qui aditum mihi aperuit ad litteras Indicas, FRANCISCIBOPPII,' eo minus temere contra illorum sententiam egisse videri velim. Ab indigenarum vero scribsendi modo minus etiam recessi, quam antehae ubi pSO BOPPIO factum erui, non quasi antiquam consuetudinem a nobis etiam SerVandam eSSe putem, sed quin Scripturae Devanagaricae indoles atque Singulorum Signorum vis haud pormittero mihi videtur, ut longius ab illo modo recedamus, quam in hoo libro edendo a me laetum est. In Devanu-

Asiatio Iournat, April I 827. ' Vide ingeniosissimas de hac re dissertationes GU1LELMI AB HUMBOLDP in Diariis Societatis Asiat. Parisiensis, ann. 1827. Vol. XI. atque in Annal. crit. Berotinensibus, ann. I 829,

mens. April. numm. 73-76., et BoPPII Grammaticae criticae reg. 30

18쪽

viii

garica enim scriptura quae id ante omnia spectat, ut levissimaS quaSque mutationes, quas in recitationis cursu subeunt Singulae litterae, quum ne urn-tissime oculis exhibeat) consonans aliqua, quae vocem terminat, Signo pauSpe vircim,' instruitur, atque separatum characterem syllabicum akSharilni)efficit: et ejusmodi akshari pronuntiatio ex Indorum sententia dimidium Occupat ejus temporis, quo syllaba brevis pronuntiatur.' Si vero ejusmodi vox in eadem sententia ab alia voce excipitur, Consonans finalis, abjecto PauSae Signo, proxime Conjungitur eum littera initiali vocis sequentis ; atque haec duarum litterarum in unum ahsharum conjunctio sancti) efficit sive alterius utrius, Sive utriusque litterae mutationem, quae, ut in pronuntiatione nuditur, ita in scriptura etiam exprimitur. Vide COLEBR. Gramm. p. l7.)Haec igitur lex, quam ubique Sequitur Scriptura Devanagarica, scilicet ut Sermonis Sonum quum acCuratissime litteris exprimat) in universum prohibet ne, uno ak3haro in duo resoluto, pauSae Signum ponatur in medio versu ubi rhythmum dimidia mora intorrumpere haud licet; sed magis etiam contra hujus scripturae indolem agere mihi videntur, qui duas litteras, pausae signo Sejunctus, iis mutationibus afficiunt, quae non nisi e proxima illarum litterarum conjunctione Sancti) oriuntur.

Ita cum perSuaSum haberem, non de verborum separatione agendum mihi videbatur, sed id solummodo quaerebatur, quatenuS Singulos charactereS syllabicos ak3hara), quae ab indigenis Separatim Scribuntur, Conjungere aptum foret. Qua in re hanc normam SecutUS Sum, ut quamque Syllabam, quae Sive integra, sive ex parte ad Verbum praecedenS pertineret, cum hoc

conjungerem.

COLEBRooKIUS, Gramm. SanSkr. P. I0. a consonant, rehen deStitute V a voti et, is measuredis hal a mard. Non quidem vidi ipsum PANINIs libellum de pronuntiatione, ex quo haec assertvir doctissimus; sed sussicit COLEBROOKII testimonium.-In alia Grammatica, Saras t/-Prakrim

Cod. Bibl. Curiae Indicae, Num. 4II. in legitur Cons. Code ore Gentoo

Laω, Praef. P. XXv.-Eandem rem passim commemoratam invenies in ANQUETILII Oupneshat.

19쪽

Attamen scripturae Devana garicae indoles neutiquam prohibet, quominus ad expediendam textus intelligentiam singularum vocum finem alio modo indicemus, e . g. lineolis perpendicularibus, supra syllabam, in quam duarum vocum litterae finalis ot initialis coaluerunt, positis, ut ipsi Indi faciunt nonnunquam in libris manu scriptis; Seu punctis subscriptis, ut in nonnullis editionibus Srirama puronsibus factum est. Quod ego etiam in hoc libro fecissem, Si typorum conditio permisisset. Sed hactenus de scribendi ratione. De qua quid ego Sentirem, PauCiSSaltem eXPonere debebam, no viris, qui docte et ingeniose de hac re disputarunt, merum consuetudinem majoris fecisse viderer, quam ipSorum judicium. In versione latina modo verbum verbo reddidi, modo, si utriusque linguae ingenii diversitas postularet, longius a textu recessi. Qua in re lector desiderabit constantiam ; eam fortasse assecutus forem, si nonum in annum librum premere mihi licuisset. Do orroribus atque de latinae dictionis RSperitate excuSationeS proferre supersedoo; e justis reprehensionibuS, in quas virium ingeniique tenuitas me incurrere fecerit, fructum cupere enittar. Μulto pluribus reprehensionibus locus rolictus foret, nisi, ubicunque ipSe in dubio haerebum, Suecurrisset mihi Ros ΕΝ IUS meus. Unaquaeque Preginuillius auxilii vestigiis notata ost sed altiora amicitiae vestigia nnimo meo ille impressit, quae, dum spiro, non obliterabuntur. In annotationibus festinanter congestis lectionis varietatem commemoraViud nonnullos locos, in quibus ipsius MALI 1NATum codicos inter se diS-

crepunt. OmneS enotaSsem, si vacasset mihi denuo codices perlustrare. Alteram recenSionem, quam VRIΗΑSΡΑΤΙΜISRAE et BHARATA SEΝAE COIL-mentarii exhibent, omnesquo reliquorum codicum lectiones et scribarum lapSUS, utpote quorum enumeratio extra hujus editionis fines sita erat,

silentio praetermisi. In nonnullis locis lectiones spurins per negligentiam

20쪽

P R AE F A T Ι Ο.o libris in textum meum recepi, pro quibus genuinas ΜALLINATII E lectiones inter Corrigenda annotuVi. Denique ex intimo animo gratias ago cum in universum Societati virorum illustrissimorum, sub quorum auspiciis hic liber in lucem editus est, tum praesertim viro clarissimo qui huic Societati nunc a litteris est G. C. HAUGΗΤΟΝ. Benignitas, quam ab his viris eXPertuS Sum, major eSt, quam Cujus memoria unquam eX animo meo eXcidere POSSit.

A. F. STENTI ER. Scribebam Londini mense Iulio A. C. ΜDCCCXXXII.