Joan. Antonii Scopoli ... Fundamenta botanica praelectionibus publicis accomodata

111쪽

Rumex divaricatus, & prolifer LINN. non sunt species

distinctae UILLICH.

De Dilectus & Rosis iam dudum dubitavi, an tot species sint, quod nunc etiam

numerantur.

. Lichenes coralloideos ab unico patre pyxidato genitos fuisse,inecum sentit HAD

LERUS,

Utinam Bolanici omnes, diligenti cultura, & iudiciosa comparatione, genuinos specierum Omnium characteres in lucem protraherent.

112쪽

PARS VI.

VIRES PLANTARUM-

ires Plantarum plurimae latent, multae sabulosae sunt, paucae vero genuinae. Dum ergo de his agentes legitis libros, quaeso ,

memores estote semper, non omnia vera

esse, quae ipse dixit , sed quae a fidelibus experimentis , peritique Bolanici iudicio,

eommendantur . Quomodo vero, etiam a

priori, Plantarum vires dignosci queant, paucis indicabo .

Plantae , quae nacuriali Aasco charactere conveniunt, easdem quoque vires viplurimum possident , ita completae inertes, aut suspectae .

o soletae dos erae terreo principio dc alcati fixo abundant, subadstringunt. inundatae acres, inlidae . Palmae fructus dant salubres, at nuclei adstringentes . Gramineae solia Pecoribus grata, semina minora Avibus nonnullis , maiora Homini esculenta , excepto Lolio .hil iaceae viscidae , aut venenatae , exemplo Veratri, radicis Frittilariae coronae, Macinthi , Narcisi , aliorumque. Satyria viscida, minus acria, nonnulla aromatica , ut patet ex Epidendi oVanilla.

113쪽

Scitamineae monandrae aromaticae, aCr , aliarum vero fructus pleri Oceacidi. belliferae aromaticae , aut venena ae , at quaedam cicures & esculentae . Compositae pleraeque saponaceae, dc re sol Ventes; quaedam aromaticae, aut purgantes; nonnullaO Venenarde. Diearpiae stellatae diu reticae , aliae acre , nervinae, quaedam vero noxiae. Campanaceae cucurbitaceae pleraeque acres . Contortae infidae, athi venenatae, praesertim radiX , corteX , setaien .

Asperifoliae adistringentes , Vulnerariae. Verticillatae aromaticae, emenagogae, tonicae. Personatae beneficae paucae. Tubulatae luridae suspectae, praesertim bac-ciserae is Calycanthemae angio sperniae , drupa eduli , antipyretica ; gymnos permae adstringentes. Tricoccae acres, deleteriae . Pol carpiae multisiliquae acres, suspectae ,

Venenatae.

Columniferae involucro floris triplici, emollientes, demulcentes . Leguminosae fructu uniloculari, solia grata Iumentis; semina vero farinacea , esculenta, at flataeenta largiun

tur.

Antiscorbuticae antiacidae . De rarae , aquosae, Oleraceae nou Paucae. Coniserae , resinosae , diureticae .

Funo, Deorum cibus.

114쪽

eonveniunt, etIam eonveniunt.

Papaveres paregorici. Alyines subacidae. Rosae adstringentes. Pini balsamicae.

Plantae, quae Genere naturali viribus plerumque Ara acria .suluiae stomachicae . Rhea purgantia. Maliso emollientes. mperis vulneraria . Sambum abstergentes. Atriplices oleracei. aromaticae &c.

Noxia & utilia humanis sensibus vix deteguntur;

sunt tamen

Foetida noxia plurima, quaedam antiliebulantica, antilii sterica . Navfessa non nutrientia, saepius infida. Squallida suspecta. Palu Des plantae multae venenatae, eXemplo , Phellandi ii, Cicutae, Ranunculi

Suspectae quoque sunt illae , quas non degustant Animalia, ut Aconitum, Veratrum , Flores Colchici autumnalis &c. Suaveolentia saepius tonica , cardiaca, excretiones sollicitant, vires restaurant, flatus discutiunt. Inodora pleraque inertia , mucilaginosa , emollientia, acre corrigunt, mucum deficientem restituunt, fibrarum irritabilitem nimiam corrigunt. Acida antiphlogistica, acrimoniae alcatinae opposita. Amana stomachica, bilis desectum supplent, viscidum spontaneum destruunt, acrimoniae acidae resistunt, roborant, at

tenuant .

siptica adstringentia .

115쪽

certiores Plantarum vires detexit necessias, casus sciet ictus , auctu experimentum.

Inopes, expositi, derelicti, propriis periculis invenere plurima humano Generi noxia, & utilia, primique virosas Asisyriae radices , t inde laesi indicarunt

Augusti milites, teste PLUTARCO.

Plantas venenatas degustabat Vir summus Conrudus G ESN ERUS, ut genuinas earum vires in se ipso exploraret, cuius eXemplum imitatus est 1ll. STOEM

Veru tamen cula que naturus, nonnis medico effectu pernosci potest, opus ingens occultumque divinitaris , quo nullum reperiri possimatus. PLlN. H. N. L. I9. us Plantarum duplex est , oeconomicui nistrum,

medicus .

Oeeonomia sanis corporibus alimenta, Medicina adversae valetudinis praesidia suppeditat. Hinc quaelibet Planta aut nutrit, aut alterar. Nutriens est illa, quae Eumoribus nostris assimilatur , serius, aut citius ; alterans vero ea dicitur, quae nutriendo inepta , nerum systematis functiones plus minus perturbat . Vegetabilia nutrientia sunt a Cerealia. Semina Tritici, scales, Hordei, Avenae , OIisse,

Milii, Punici, Zeae, Fagoni i &c. a J Dulata. Fructus Palmarum, Ficus,

ceratoniae, Brom lia

116쪽

liae , Musae, 'ri ,

Prunt, Vitis, Persici,. Frugariae , Mori, Garciniae , Mammeae mucilaginosa. Malva , Althea, ΗΩbiscus , Lichen iselandicus.

Carota, Campanula Ranunculus, Ra- nunculus Ficaria, lani tubera, paragituriones &C.

Panis, ciborum princeps, si ex farina cerealium, a furfure depurata, aqua rite subacta, &fermentationis excitatae auXilio attenuata. Pro varia itaque cerealium indole, sermenti natura, aeris temperie , aquae Lingenio , Varioque farinam pingendi, coquendique modo , diversus quoque panis conficitur , &quidem optimus ex Tritico, acidior ex S Cale , deterior vero ex Hordeo, Avena ,

liisque cerealibus. His

117쪽

llis succedanea ad Panificia sunt Fructus Fagi Ca staneae L,

monensibus. Immeneae Contur

Peruvianis .

Quataei ossicinalis Hispaniolis . solani tuberosi *-

mis . Diosconeae variaedis.

ianthi tuberost

Etruriis Rheophorae gymno' rh . Indis. Herbae Liehen istandicus Blandis. Trifilium pratense Scotis . Cortex Pini sylvestris D lecariis . Semen Helianthi annui

xicanis.

Ex aliis quoque substantiis ad vegetabile regnum isectantibus panis conficitur . V. ΜΑNETTI Panilia toneo Oeconomia quaerit etiam Plantas gratas Iumentis, Pecoribus, Apibus, Axibus H a .

118쪽

II qa coloribus conficiendis

x ' . . aptas.

2 3 Iniectis insensas. Animalibus noXiaS. Plantae Zoobromae, ieu pabulum salubre dantest lumentis & Pecoribus, sunt Folia

Graminum, Scirpus, . T llochin, Melom

dix Cyelaminis &c. ovibus. Anabilis , solia Fraxini .

Plantae aromaticae xenicillatae.

Tinctoriae. Color niger. Dcopus europaeus cum Vitriolo coctus viridis. Fol. Scabiosae. Bactae Rhamni catharct. &c. rubor. Rad. Rubia tinct. Cuscuta . Baccae Vaceinii. Flores 'pericι . Fructus Basellae rubrae &c. l luteus . Gensa tinct. Cortex Rhamni, Berberis,

ori, Carpini. Folia

119쪽

Betulae. Flores Calendulae &c. caeruleus: Isatis , Serratula, Indigo-iem &c. fulvus . Bidens , lacopodium . Ins cili fugae seu adversae Tineis. Milium . Asperula. MFrica &c. . Pediculis humanis . Pulvis fructus in sem.' Aconiti 1laphiis.

Pecorum . Aconiti decoctum. Suuiri . Licopodii de

coctum.

Gryllis domest. Fumus radicis N ympheae , &corticis Populi. Muscis. Antii rhynum , Agaricus

Culicibus . , dc Boleti su

Cimicibus. Actea, CannabiS, MFrica, oleum Ta- bacci, Fumus

cabici. Noxiae Animalibus, & quidem

120쪽

Anthericum, Iu 1-cus, Μercurialis, Equisetum &c. An seri. Ethusa. Avibus. Amygdalae amarae. Usus Medicus respicit, quae humano corpori applicata laesas eius dena functiones statui sano restituunt. Cum vero machinae animales partes quaedam sint solidae, aliae autem fluidae, erunt etiam medicamenta , quae' modo solida, modo vero fluida magis assiciunt . Partes solidae peccant teneritudine , spasmo, aut atonia: fluidae autem motu, copia, aut qualitate . Copiam minuunt evacuantia, qualitatem vero morbosam emendant alterantia. Hinc medicamenta ex vegetabili Re sno desumpta erunt.

a b simulantia , aut 'regorica , quibus fibrarum irritabilitas augetur . aut diminuitur. Edule . tia, aut Attenuantia, quibus humorum acrimonia , aut spisestudo nimia corrigitur. Stima lantia sunti Fragrantia. Flores Pol anthes, IUmiai, Tiliae , Violae, Primulae , Cheiranthi &c. Herbae Metillie, satureiae,

nanae celticae dcc.

Eadem Menagosa acriora, at Dictumnus, Sabina, Aloes extra tum, eistise