Laudatio in funere Ubaldi Bregolini : Sacerdotis j.u.d. et in veneto lyceo juris et litteraturae professoris

11쪽

demiae M , ut nostri dicunt, pulcherrimae exordium

quo singulis auspicabatur, et eruditionis copia, et sententiarum gravitate, et ea arte, qua Otiu argumenti pertractationem instituebat, dignum quod plenioris elucubrataeque disceptationis nomine donaretur stilus scriptionis cujuscunque, qualis eum decebat, qui praestantissimos antiquitatis auctores assidue perlegerat; neque sententiis male cumulatis creber, neque promissis ingentibus turgidus sed humanus, sponte fluens, quique feliciter in Auditorum aures illaberetur poemata singula sive talis auctor uteretur numeris, Sive latiniS, et varietate metrorum, et ubertate rerum, et dictioni elegantia atque nitore, praeclara. In quo ea praecipue laus eminebat, ut quodcunque sibi canendum deligeret, cantus inde suaviS- simus erumperet. Ecquod enim fuit dicendi argumentum tam sublime, tam Sperum, tam siccum, et a poetica festivitate remotum, quod ille ad omnium captum non adduceret, non molliter augeret, non tractabile essiceret,

non laetis ornaret floribus, non denique ad humanitatem felicissime inflecteret Percurrite quae plurima scripsit poemata, poteSti enim, nam aliqua typis cusa ad omnium manus devenere, et plurima audistis; percurrite, inquam, ejus poemata, eorumque titulos perpendite. Quis primo intuitu non crederet, eum hoc sibi proposuisse, ut diffficiliora philosophiae tum rationalis, tum physicae miracula enodaret, de iisque institutis tractatibus dissereret Dulcissima illius vox, melius quam Orphei lyra, de qua adeo multa in fabulis, mulcebat tigres, et agebat carmine quercus ipSe quoque, ut Veteres illi, dici potuisset ob

hoc lenire leones atque saxa movere sono testudinis, et prece

blanda ducere quo vellet. Atque in his magnus; maximus

vero

12쪽

vero ubi incolumi gravitate tentaVit ocum, et agrestes satyros nudavit. Qui sales qui lepori quae jucunditas

quae rerum copia et varietas Scribente UBALDo quantum de medio sumptis accessit bonoris moratium amavit ita tamen ut quae in Persio et Iuvenale artis optima embnent, non reSpueret, referretque indoIem cujuscunque, qui tamen convinci posset in alicujus Magistri verba jurasse , aut eorum aliquem SerVili imitatione esse secutus. Utinam aliquando horum poematum collectione perfecta respublica litteraria pretioso munere donetur lJam vero latinae linguae necipue quanta proprietas et elegantia quanta stili et quam opportuna arietas fSingulis poeticarum scriptionum generibus ita modos apta concinnitate te perabat, ut quodcunque scripsisset, illud esset quod esse debuerat Lima quidem quandoque desiderabatur Sed hoc omnium fere verorum poetarum St, qui Cestro calentes concitato immorari diu in chartis jam scriptis recensendis omnino non possunt hoc eorum omnium est, qui sere ex tempore canunt quod semper

UBALDo evenisse illi omnes sciunt, quos juvit optare ut ille quidquam rogatus conScriberet. Hic tarne poeta, fervidum hoc ingenium non Solum poeticis scriptionibus indulsit, sed ea etiam studia coluit, in quibus et longa meditatione opus est, et SSidua diligentia. Ille non arvisti solum per tria lustra et amplius, sed et Bergomi, atque tandem Venetiis, in quibus urbibus publice tum litteras, tum jurisprudentiam juvenes docuit, singularis patientiae illustria exegit O- numenta. Iam dixi, arvisti in puerorum usum composuisse. librum, in quo de latinae linguae principiis accuratissime disseruit Philosophiam taeterea proseSSUS SP,

13쪽

historiam, naturale jus Bergomi autem , ubi litteras primum, et deinde utrumque u per novem anno tradidit curis diligentissimis eas praecipue Tullii orationes, in quibus ad efficentiam legum detegendam, earumque sensum Xplicandum sermo deflectit , nova luce ditavit litterariam illustravit historiam , poetarumque celebrium vitas, aetatem, ingenia ad critices severiori regulas revocavit et ab Episcopo illius Urbis non minimis agendis rebus adhibitus, maximam inde laudem consecutus est Venetiis vero, ubi per annos triginta tres in oculis omnium atque magna in luce verSatus est, quiS dicat quanta fecerit , quanta tulerit , quam patienter multa egerit atque conscripserit ZJam antequam huc accederet, jubente Magistratu ad Pias Causas anno millesimo septingentesimo SeptuageSimo primo Opus quiddam 8 non minimum de Ecclesiasticis Commendis perfecit periculosae plenum aleae atque laboriosum. Cognoscenda erat dissicilis causa discutiendae opiniones, quae secum invicem non in magno trepitu et vehementi indignatione pugnabant inquirenda jura graeci latinique Canones evolvendi origines Clericalium Beneficiorum investigandae regionum more describendi saeculorum praeteritorum consuetudine illustrandae dissidentium inter se Theologorum tractatu Videndi Romanorum Pontificum responsa conSulenda Principum decreta citanda. Quot legendi libri, quot sciendae res Quam caute incedendum, ne calamus incidat in sollam, dum vult vitare charybdim Haec omnia perfecta Sunt et quem librum BALDUs confecit, Senatus laudaVit, etsi non omnia sorte consona iis contineret, quae deinde Senatus idem esse facienda imperavit Librum ego

vidi

14쪽

vidi, videre et alii plures atque ejusmodi est, ut vel ipse unus, si publici juris fieret, BRE GOLINI nomen

immortalitate donaret. Sed quid ego manuscripta commemor, Nonne ejus doctrinam atque solertiam a Volumina commostrant, quae proStant Venalia secundis impressa

typis et iuris civilis Institutiones hono in lumine collo

Iam nostis, Auditores , de quibus ego libris nunc sim verba facturus. Illos libros nomino, quos ad usum suorum discipulorum conscripsit, quique quatuor volum,nibus continebantur primo, et quinque deinde eoque devenere celebritatis, ut non solum hic, ubi Auctoris vox hactenus audita est, sed et in finitimis Urbibus, imo et per Italiam totam haberentur omnium aptissimi, qui juvenes aut agendis causis, aut litibus finiendis destinatos erudirent. Nihil ego dicam de maxima quae ubique nitet italae dictionis perspicuitate, nihil de omnigena illa legalium rerum eruditione , quae Singulas ornat paginas; nihil de opportuna illa instituendis haud longo tempore alumnis brevitate, quae in tanta rerum dicendarum et explicandarum segete vix haberi potuisse videbatur Perspicuitas enim eruditio , brevitas in eo debuerant esse libro, cujus Auctor et perspicaci nitidoque erat ingenio,

et a prima usque aetate assidue, bene, alacriterque Suae Scientiae Studuerat, atque propterea talis erat qui errore viarum a recto et brevissimo itinere abduci non poterat. Cui namque lecta potenter erit res nec facundia deseret hunc, nec lucidus ordo. De Operis ipsius praestantia dico , quae cum sibi hoc proposuisset, ut Iustiniani Instituta proponeret et evolveret, non solum leges ipsa earumque historiam, Scopum, et Scientiam cumulatissime indigitavit, Sed

15쪽

sed etiam ad juris ipsius naturalis principia assurgen rationem ipsam singularum legum et convenientiam feliciter sciteque commonstrat. Adde Venetarum legum cum romanis collationem et differentias, ne juvenes postquam legibus studuissent, ubi venissent in sorum maxima nostrorum Codicum ignoratione tenerentur: adde vocem Μagistri, ubi haec in Schola explicabantur. Quid hoc libro praetantius, quid ad recte instituendos juvenes opportunius UBALDUs enim BR EGOLINU ea in schola fuit la- miliari et improvisa eloquentia, ea illustrandarum Veri tatum industria pollebat, ea arte inflammandorum ad studia discipulorum eminebat, ut ei parem sortasse non unum reperies excellentiorem reperire non poteris. VOS dicite, de litteraria republica Viri optime meriti, quibus feliciter contigit, ut hunc tantum doctorem aetate fibrente haberetis magistrum , Vos Nicolai PelliZZari , FasSadoni, tuque ante omnes, evilacqua, quem quant ingeni Valeas, quanto scientia praestes, et in omni disciplina udicio et exercitatione excellas nemo est in hac urbe qui non cognoscat; os, inquam oportet, ut BALD in docendo singularem industriam et sagacitatem testemini, audistis enim. Et quemadmodum vos habuisse alumnos iure illi gloriandum fuit; ita vobis dicendum est quantum ille idem contulerit facilitatis , et incitamenti ut ad tantam doctrinae laudem perveniretis. Vos etiam inVoco testes, optimi iri, quorum nonullos jam nunc Venetum forum habet illustres causarum patrono in utrumque paratos seu dicere ex tempore , seu clientum jura scripto Vindicare imo et vos videte, Auditores, quam non reformidem, quam securus eloquar et O testeS b in

16쪽

invoco honesti iuvenes, quibus UBALDUs datus est Magister dum laboribus et annis fractus communi in societate atque victu elinguis fere, atque etiam extra mentem esse quandoque videbatur. Nonne dum Scholae parietibus tenebatur, velut Sybillae, de qua poetae, antro inclusus insolito agitabatur oestro, et quasi senilibus positis novus exuviis scite sapienterque disserebat, et bonis lateribus disputabat Nonne ea tempestate ita valuit ut Plutarchi librum, cui titulus de educandis liberis io e graeca in italam linguam converteret, et paulo post latinae D. Benedicti ad sororem Scholasticam epistoli versionem o)perficeret Nonne per ea tempora, imo et hoc ipso anno, hilaretas Accademicos jucundissime detinuit ea legens de variis poeseos generibus ς de poeseos origine atque imcrementis, quae non Solum ejus incredibilem ac pene infinitam eruditionem decebant, sed et quantum scribendo et ratiocinando vel iis ipsa senectute excelleret, docuerunt Quid igitur mirum, si nobilissimi hujus Urbis u-Vene non pauci, quo nostri mores impedierant quo minus ad publicam Scholam accederent, hunc acciverunt doctorem, ut quibus ille posset horis eos domi vel leges doceret, vel erudiret in litteris et exerceret Quid mirum, Si Collectores poeticarum scriptionum, lup cauSafausti alicujus eventus fieri consueVerant, eum SaepiSSi me rogaverunt, ut vellet aliquid conferre de suo, certo putanteS, magno cum honore eum esse excipiendum librum, in quo carmen aliquod BRE GOLIN auctore legeretur ZIlle versioni operum Sallustii , quam nuper Matha US Dandulus adornavit, addidit italico donatam diomate Salustii vitam a famoso auctore latine exaratam reth Ille causis Clericorum, finiendis 1 non Semel delegatus judex

17쪽

dex ille saepe vocatus a privatis ut quam ferret de litibus sententiam suo scripto patrocinaretur ille ab eo sui temporis latinorum oratorum Principe, et poetarum choriphaeo Natali astesio 14 propositus Cardinati Veronesio piscopo Patavino, ut studiis Seminarii jam ea aetate ad interitum Vergentibus praeficeretur, eoque agente ad pristinum decus et Veterem dignitatem ejus loci fama rediret ille jussus laudare funebri ratione tum Venetum Patriarcham Ioannem Bragadenum is tum illustrem venetae assis ducem Angelum Emo, cujus Xequis praesente Senatu celabratae sunt ille pluries propositis per suos alumnos tum Canonicis, tum Civilibus quaestionibus publicas 16 instituit disputationes, in quibus nescio an magis admirarentur auditores insuetam iis in exercitationibus latinae linguae proprietatem et elegantiam, an Vero insolitam et singularem eruditionem ille poemata Propertii 17 quem omnium maxime ex elegiacis latinis poetis amabat, Bettinellianis typis recusa notis illustravit ille . . sed quid enim ulterius dicendo de eo Viro progrediar, qui tempora longi evi visurus longa senectae a Uero litteris scientiisque colendis se totum datus ad extremum usque Vitae tempus ne diem quidem unum ab iisse divelli passus est Z Quid ulterius dicam de eo Viro qui, quod neque Ovidius, nec plures alii potuere poetae, ita ingenium composuit, exercuitque, ut quantu erat scribendis carminibus, tantus etiam uri explicando fuerit J Anne aliquid huic tam praecellenti gloriae addi potest Profecto non potest. Magnse etenim instar victoriae est, illa duo, quae bellum sibi invicem perpetuum indixisse hactenus visa Sunt in unam eandemque Sedem, jubente se coaluisse novi est instar triumphi utrorumque

18쪽

munera ita concciliasse, ut jurisprudentia vim majestatemque carminibus adjiceret poesi autem nimiam jurisprudentiae severitatem temperaret, et barbarum illud nescio

quid, quod in legum Interpretibus rude sonat, penitus ex hac scientia eliminaret. O cui te similem, BREGOLI-NE , dicam aut quibus ego laudibus tuum istud ingenium extollam ZIllud ad quod nunc evocor est , praeclara haec ingenii

decora a probatissimis moribus non fuisse disjuncta nunc dicendum quam intemerate Christianae Religionis acceptum donum custodierit. Hoc siquidem unum est quod non sinit labores ejus tantos morte adventante in nihilum abire hoc unum est, quod umbratilem hanc libriam, quam e nobis habet, mutat cum infinitiis emit

aeternitate. UBALDUs ergo BRE GOLINUS Vel a puero non solum studii, sed et Severa patiens disciplinae monstravit quam longe ab iis recederet, quae minus recta solent juvenum animos vehementer illicere. Cum enim primum ei data facultas est, ut Vel spem laudis et lucri, quam maximam sibi poterat proponere, in veneto soro excitante Cordellina sequeretur vel nomen Ecclesiasticae militiae daret perosus opes et in magna urbe celebritatem nec patris proVocatuS exemplo, arvisium concessit, ibique est factus Sacerdos . Atqui, Auditores, hoc quantum habet admirationis Ille jam suas vires in agendis causis optime noVerat; quantum eloquentia Valeret non ignorabat. Dum enim adhuc inter Seminarii patavini alumno numerabatur, Xercitationis gratia instituta cum

19쪽

collegis lites 18 saepe coram sapientissimis viris advocatorum more perorabat. Nunquam ille causa cecidit, etsi jussus de industria, illas sibi defendendas partes proponeret, quae minus defendi posse Videbantur. Hoc auditores, hoc fuit in causa, cur sorum ne e limine quidem , Iutaret. Cum enim nimium audentis timeret periculum ingenii satius duxit juvenibus erudiendis per totam vitam intendi, studiisque mitioribus occupari. Ita vero in hominum societate est VerSatus, ut hospe quacunque in regione Vixerit, esSe Videretur Caru omnibus neminem gratiae causa coluit, neminem intima familiaritate sibi secit devinctum a spectaculis laetisque conventibus abstinuit . Nunquam culturae Vestium studuit domestica vitae commoda ne nomine quidem noverat doli nescius, nec fraudis metuens rei familiaris curam fere neglexit irascebatur nunquam nunquam Secundi rebu elatus, nunquam fractus 19 adversis, nunquam est visus litteraria

aemulatione commoveri.

Haec vero omnia dum fere despiceret illud fervida contentione curabat quod Religio esse faciendum praescribit Iis enim temporibus quae jejuniis Catholico Ritu servandi consecrata Sunt, nunquam carnibu Vescebatur,

etsi in illa esset aetate quae ciborum delectu eget, imo quamvis per dies sex et quadraginta esset singulis annis producenda abstinentia, Romanusque Pontifex antiquae disciplinae asperitatem humaniore cibo mitigari posSe permitteret oratio quae sibi Sacerdoti Ecclesiae jussu praecipiebatur, quam pia quam ad horas facta Quam sancta divinorum Mysteriorum quotidiana celebrati, Festorum dierum cultus quam religiosus Z id vero de ejus maxima ac pene singulari modestia

dicam P

20쪽

dicam P Anne ille quidquam suorum Scriptorum sponte sua in lucem emisit unquam Rapta ab amicis illa poemata, quae legistis, Auditores, e quasi reluctante a suo pluteo fuerunt. Per vim Xtortae illae chartae quibus ejus auris institutiones componuntur zo). Se ignorante editioni, ut dicunt, secundae additae illi regularum juris

explicationes. Nunquam Sui nomini gratiam aut celebritatem aucupatus Si nunquam adulatu quemquam, ut ipse alterno ossicio laudaretur cumque magnu Scientia et patrocinio posset in patavino Gymnasio esse juris, vel sorte et litterarum Professor eti), huic honori atque utilitati, ne cogitandum quidem SSe putavit. Atque demum ergona discedens cum ab gravissimo Episcopo Antonio Redetti suorum insigne accepisset recte factorum praeconium scripto ampliSSimis Verbi traditum, nunquam tamen de hac laude gloriatus est, nunquam ulli, quod ego sciam, illam retuliSSe narravit : etsi tali ea esset, quae pertentare animuni honesti cujuscunque hominis pos-Set, et jure blandiri. At quibus ego verbi prosequar majorem illam inter

virtute onmeS, qua adeo erga misero ferventer ardebat Dicam eum Bergomi ab Episcopo jussum sontibus,

quos poeniteret Scelerum , Christi nomine adhibere salutem non ante adduci potuis8e, ut grande hoc ministerium Xerceret, quam se audiret ad eos, qui carceribus tenebantur, Sin miSSum dicam ejus domum neque plendidam neque divitem hyberno tempore patuiSSe pauperibus, ut inde ignem, quo foverentur, adsportarent dicam pestivi diebus ejus cuncti patuisse puteum, ut gratis inde aqua, quae mercis loco Venetiis emi solet, sitientibus concederetur dicam, eum singulis mensibus