장음표시 사용
41쪽
confusionem, qua vulgo laborant, disti hcta ista omnia non intelligant, nec demonstrare sciant. Itaque vulgus hominum etc. &c. 3sa I. Sensetis de DEI ex otia idcirco hominibus mediocri DItem reflexione utentibus plerisque communis es. tum quia omnibus notiones de DE O. γi ius mundi ordine γ mutabititate, ex insitutione humana vulgo obveniunt saltem confuse, tum quia ex his notionibus, etsi forum confusis omnes DEIed entiam saltem confuse natura i sus sensu com
Il. Eis fortasse aliquii sint, qui ex entiam
DEI prinfracte negent . non sequitur, eos sensu natura communi de ejus exsevia carere: quia nulla est necessitas didem actu in mente existenti assensum praebendi 33. . 36. Sensus nassura communis in singulis seorsum spectatus sope errat, maxime in iis veritatibus cognoscendis, quorum etiam evidens demonseratio minime Amplici , sed Hon nise concatenato ratiocinis ab Omi potes. Cum enim aliud non sit quam ipsa humana ratio confusis ex ideis ae notionibus cogi.tans ἔ in confusa autem cognitione ob defectum animadversonis discriminum lacile unum pro altero sumitur id est, facile quaedam confunduntur inter se θ; facile hoc ipso error committitur; si solo naturae sensu proprio sngulari ducamur. Porro id tunc praecipue fieri multo pronius est, cum ad Veritatem secure cognoscendam multo plura disce uere
42쪽
nere inter se oporteret, quod in coneatenatis pluribus ratiociniis necesse est. Etenim vel unum ex multis, quae discernere oporteret, si cum altero confundat, error in proeli vi est. Experientia id ipsa docet. Cum enim olim in Philosophia i in Jure Naturae &c., non nisi ex confusis notionibus doceretur; etsi in multis Veritas attingeretur, errores tamen plurimi committebantur, quos hodie cadere in doctos potuisse admiramur. Multo vero magis errabatur in iis quaestionibus, quae, ceu magis eomplicatae, non nisi multiplici plurium ratiociniorum evolutione & concatenatione etiam hodie in Metaphysica, Iure Naturae, atque Libica &c. &c., demonstrari possunt.
Pudiciorum de una eademque re diversitas is diversic hominibus non nis in confusa de iisdem cognoscendi methodo locum habet; ω tum ex diverso gradu claritatis atque etiam disinctionis istorum
notionum confusarum, qua in uno atque altero in tellectu infunt, tum ex diverso gradu attentionis
resexionis in judiciis ferendis seuper ipsis confusis
notionibus, oriri ist. lnprimis enim ubi ex notionibus tam distinctis ratiocinamur, ut omneS ration partiales suffcientes discernantur, evidentia nascitur, quae ad assensum necessitate trahit. Quod si ergo omnea ex aeque distinctis notionibus ad evidentiae intuitum susticientibus ratiocinarentur ; nulla judiciorum diversitas esse posset. Ex adverso dum plerique ex solis confusis conceptibus judicia sua formant, praesertim cum non nisi conca- . tenatis ratiociniis veritatis evidentia obtineri potest, nunc iste hoc, nunc ille aliud cum altero eon-
43쪽
fundere ex multis iis potest, quae disterni a se invi-eem vi di stinctiorum conceptuum deberent; ae proinde diversitas judiciorum locum habet; pro eo nempe inprimis , quo unus aliis confusiores , vel minus confusos , de eadem re & de rebus cum ea amnibus & connexis conceptus habet; tum uero etiam pro diverso attentionis & reflexionis usu in. ip a conisarum notionum con Venientia, vel conintradictione , inter se discernenda. Ergo M. &c. 3M . . Quod ergo bomines consensi valde communire aliquo judicio per communem naturae sensum, id es per rationem ex confusis notionibus juicantem elicito conveniant ; indicium est, tam δε cientem esuritatis di inctionis gradum omnibus inesse circa notiones omnes, ex quibus id judicruis . communi natura sensu ab omnibus formatur, talemque earundem notionum uniformitatem, ut me, diocri etiam attentionis ac res ionis super eisdem gradu earum salem convenientiam , veI disconυ nientiam, fluvii isternant, qualem communi comsentiente judicio enuntiant. Et vero confirmabuntur quique in hac illatione facienda ex ea, quam in se ipsis experiuntur, tum facilitate formandarum illarum notionum satis clare objectum repraesentantium, tum reflexionis faciendae ad ipsum ferendum
Cum plurimi homines diversissisi acuminis intes.
lectus. indolis, conditionis. nationis erc. In eodemae re aliqua judicio , sine evidentia tamen demon- .srationis, sed δεώ confuse sensu natura, consau
44쪽
ter tamen, consentiunt; supposita certitudine experimentali de diverso in eis judicii acumine in plurimis aliis rebus dijudicandis, certum est, diverissum in eis vel maxime esse tridum claritatis & di. stinctionis earum notionum ,x quibus smguli conissentiens illud judicium solo confuso naturae sensu efformant. Quodsi ergo nihilominus insuperhabito eo discrimine claritatis notionum idem omnes ex his judicium de eadem re formant; cum simul ob aetatis, conditionis, nationis, Omniumque em O-Jumentorum & jurium tam Varium discrimen, communia illis motiva salsum dicendi suppetere moraliter non possint; Me duobus certi moraliter saltem
incimur, primo scilicet , quod omnes γ singuli j
dicium tale, quale ex proprio natur sensu emor. mant, sincere enuntient; deinde quod omnes, in . perhabito diversio notionum earundem gradu, quo pollent, in perhabito item tam vario acumine reflexionis usi, tamen idem prorsus in iisdem sis. pliciter quidem adhuc coae iussis, sed tamen diverso gradu claris, notionibus mentis obtutu videant, discernant. a. Quod quidem totum tunc a fortio. ri valet', cum udicium id genus consentiens de re maximi mo ali fertur, ae in qua omnium maxime interest, tit ne errent, vel alios desinato consilio decipiant. .
cuodsi ergo consensius hominum communis in
consentiente judicio, solo communi naturae sensu ex consu sis simpliciter notionibus formato, erra.
ret', assumere oportebit omnes, qui in eo judicio consentiunt, id in suis notionibus de objecto, de quo judicant, confundere, ex quo uno discreto, em cla-
45쪽
re cognito, veritas cognosci, error devitari
posset.' Consensus eommunis hominum in re maximi momenti, non sub sensus cadente, er ubi non de factis attrafandis agitur. valde authentici test, monii dogmatici ae gravis se auctoritatas rationem habet: a. multo vero majorem bisere debet apud profunde doctos, qui , yi non omnia, saltem pleraque judicia communi sensu naturis nota, E consensu communi hominum stroista, etiam rigida demonstratione cum omni evidentia probare sciunt.
Talis enim consensus communis inprimis notas certas habet veracitatis tot testium in prodendo vero suo sensu o , tum vero tot partiales atque tantas notas securae notitiae veritatis; quot & quantae sunt, & esse noscuntur, vires intellectus in universis hominibus in eo judicio consentientibus, atque conatus Ueritatem in re tanti momenti rite cognoscendi. Atqui istae vires & hi conatus innumeri & maximi sunt. Ergo S authentia atque auctoritas communis naturalis sensus hominum gravi sesima & maxima est: quod primum. Porro prosun- .dius docti pro numero veritatum, olim & ipsis solo communi sensu nathrae notarum, quas quisque ex eis nunc etiam rigidis demonstrationibus ad omnem evidentiam ostendere novit, etiam uniformi experientia positiva, eaque multiplici, pollent, de uniformi & constante veritate communis consensus hominum, ac proinde peculiari veritatis ejusdem criterio pollent sit.)r cum ceteri solum ne gali Ua experientia uniformi gaudeant, qua videlicet uni sormiter huc usque experti sunt, nullum ju
46쪽
dicium communi consensu hominum receptum hucusque salsitatis unquam convictum fuisse.
Non lieet hie uniformem positivam experientiamnniverse allegare de eo, quod semper experti uniformiter simus, vera fuisse, quae communi consensu homines, naturae sensu dictante, credidere. Nam ad id genus veritates non solum DEI existentia, sed etiam omnia generalia prinei pia morum & motiva totius honestatis pertinent ; de quibus hic ex aequo quaeritur, utrum consensus naturalis hominum de eorum veritate certi eriterii vim habeat, & attingat. Quamdiu ergo aliunde quam ex sensu naturae & communi hominum chnsensu istas veritates perspectas non habemus, experientiam veritatis de judieiis communi consensu hominum telebratis allegare non possumus. Soli docti, qui easdem veritates demonstrare norunt, experientiam ejusmodi allegare ex sensu Nitimo evidentiae demonstrationum suarum possunt. Alitor de communi hominum tesimonio his orico in factis sansbilibus eontestandis loqui licet: quod utique verum esse ex uniformi experientia notum est. Recte itaque Sene- ea dixit, nemo omnes, omnes neminem fallunt; quamdiu de saetis sensibilibus omnium consensu attestatis id assi mavis. Dum vero etiam de aliis veritatibus sensu naturae communiter credi solitis idem pronuntiare videtur; quaeritur hic ex instituto; quo id fundamento dixerit; eum uniformem experientiam omnibus communem de eo jam allegare non possit. ' Superest ergo solummodo. ut vim istius auctoritatis , quae communi hominum sensui ex ipso sensu naturae orto inest, tum ad movendum intellectum ad assensum
47쪽
tum ad ejus certitudinem determinandam, porro accuratatius ponderemus, ac definiamus. Ad hoc vero opus est, ipsam indolem omnemque naturam physicae, ac moralid
certitudinis praecisius ob oculos ponere: quo 'acto saeile nobis erit ostendere: consensum hominum in judicio tam gravi, quale es de misentia DEI, ipsam certitudinem physicam criterii sensuum externorum proxime asequi. Juvat' ergo, hic ea tu Synopsi excerpere, quae hac de roseripsi alias in Demonstratione Evangelica cap. V. Artic.
Evidentia Fbusica judiciorum de eventis seu
mutationibus, in hoc mundo contingentibus & futuris , est intuitus distinctus rationum susscientium naturalium, seu legum naturae, per quas quilibet eventus , Vel mutatio, in hoc mundo. pro quo u tempore & loco se determinatur, prout judicium
Evidentiam phsicam nunquam proprie sequiamur nostris judiciis de eventibus γ mutationibus in
hoc mundo corporeo contingentibus. Neque enim ipsas horum eventuum rationes suffcientes,' simuplicibus ipsis elementorum corporeorum substantiis instas sngillatim intuemur, sed solum ex uniformitate eventuum naturalium ex iisdem postis conditionibus semper pari formiter consequentium, concludimus , in iis conditionibus simul sumtis caussam eventus simpliciter inesse, & iisdem deinceps denuo positis eventum similem consecuturum. Non itaque ipsas rationes lassicientes eventuum
48쪽
distincte intuemur, nec proin eorum evidentiam physicam habemus; sed ipsam solummodo uni sommem successionem eorundem ; ex qua vi legis phantasticae iisdem antecedentibus forte iterum recur. rentibus similia Peuestra denuo expectamus.. 44.
LEMMATA . QUAEDAM PSYCHOLOGICA.
10 Cum feri' externo frequenter jam γ nunquam non uνiformiter experti humus, certas in objectis
externis mutationes constanter easdem eodem modo conjungi; tunc recurrente unius mutationis ex
eisdem sensatione, continuo sensu intimo experimur, nos inclinari ad concludendum cum certitudine ,f secuturam mox alteram ligam in objecto eodem mmtationem, quam antehac semper subsecutam ego, uniformi semper ac frequentlisma experientia sensuum experti sumus. a. Ex adverso F experientia sensium non uniis. Drmes, sed dissimiles fuere, ita. ut non semper eadem mutatio subsequens in objecto eidem mutationi antecedenti respondisse observata fuerit, sed nunc
hac, nunc alia: tunc neutiquam cum firmitate ida ac certitudine ex primm mutationis redeunte observatione secuturam alteram concludimus, sed cum probabilitate solum, eaque majore, vel minore, pro eo atque plures uniformes, ae pauciores dissentieἡ-tes experientias pravias de Doctisone continua id genus mutationum in objecto numeramus. s.) Porro inclinatio illa naturalis ad concluseo. nem illam de smili eventu ex flmitibus antecedenti. bus secuturo nuct cum certitudine, nunc cum pro
labilitare Alum foetendam immediate oritur abiriis
49쪽
Meis uniformium illarum, vel non uniformium, emperientiarum sensualium, ope phantasiae reproduci, ope memdria recognosci siolitis; qua idea M. gulis experientiis olim habitis respondentes, sing. Ire toti m sunt rationes in incientes ae probabiles; ita tamen, ut ligarum uniformitas pro numero earundem probabilitatem augeat similis in mili Θ-soue uturi eventus; er', δε numero fiat frequentes
t. simulque dissentientium expeνientiarum nudi omnino idere ad ne, quae ab assensu talis concis ovissimuI eodem tempore absterreant, omnino certrtudianem , id es , gruvem illam, rermam, nec in utramque partem vacistantem mentis ad assenseum imum in. clinationem , nulla in oppositam partem momento retentam ac debilitatam , conficiat. 4.) Itaque 'se intuitus mentis in ideas unifo mes praeteritis experrentiis numero plurimis respondentes, id es, quod CERTlTUDINEM PHYSICAM
seu naturalem de simili in simili bi Orbes futuro
naturali eventu appellamus: eoquod ex ipsa naturatum objeetorum naturalium, secundum statas naturae suae leges mutationes suas vi naturali propria obeuntium, tum ex natura mentis nostrati, Husque facultatis phantasticae, itidem certis naturae suae legibus subjectae, oriatur.
r. Certitudo phl ea judiciorum nostrorum
modo definita de fustiris naturalibus eventis in hoc mundo non nititur inductione generali completa. Nemo enim hominum ipse propria experientia ex- Pertus est omnes casus similes, in quibus ex similibus antecedentibus eventis similia consequentia in hoc mundo huc usque evenere.
50쪽
euli, cum ipsa veritate judiciorum nostrorum de 'flmitibus futuris eventibus connectitur praecise per Θpotbe , tum quod , a natura mentis nostris vilegum suarum naturalium absolute, sine ulla periculi admonitione , vel indicio , nos inclinare ad erroneum judicium possim saltem non psime; tum quod actu existant in natura corporea satis leges m turre ; secundum stras uniformiter, er Me excep. tione mere rarissima , eventus naturales semper iiisdem ex eisdem positis antecedentibus eveniant: ita tamen, ut vi istius mera certitudinis ph ca ver eas realis utriusque istus lupothesis ulterius eviden. ter probari non Ioleat.
non exhibet menti immediate impossibilitatem ab istam etiam naturalem alterius eventus dissimilis sub eisdem licet alunctis antecedentibus secuturir
potes, pro multitudine videlicet experientiarum uniformium, quas quisque propria sensatione jam cepit, & pro gradu vivacitatis phantasiae earum ideas reproducentis, & per memoriam recogno
so Ad summam pissicam certitudinem de D.
turo aliquo eventu non es opus propria experientia ejus, qui physice certus use velit. quas is Angi si tim omnes similes eventus prateritos ipse expertus sit; sed sufficit consentiens aliorum hominum testimonium, idem se constanter in similibus adjunctis