Oratio de rege catholico. Francisco Paciecco card. ampliss. consecrata. A Francisco Scantio I.C. Mediol

1쪽

. . A

2쪽

FRANCISCO P ACIE CCo

FRANCIS CVS SCANTI Vs

I. C. MED Iota s. D. P.

o N solent prudentes viri in aliquo inuidere Regi, tanquam Regi r quia istud in mutitis dietim cadere potest; cum in manu consilii cuiuscunq; positum sit in potentissimum Regem euadere, hancq; maximam assequi diagnitatem . Nam quilibet est Rex in domo sua; in anima sua existit dignitas talis : Regnum Dei intra nos positum , & situm est. Verum ut ingenue fatear ) inuident prudentes , qui sapientia duce , praeuiaq; reguntur,sapienti,potistimo, bono, & optimo Regi. Sed hoc paucis concedituri hoc opus, hic labor est , non datur omnibus adire Corinthum rpauci sunt quos aequus, aut ardens evexit ad aethera virtus : hic apparent rari nantes in gurgite vasto. Idcirco Catholicum Redigem, sapientissimum Principem , clementissimum, prudentissimum, iustitiatq; cultorem semper & veritus, & veneratus fui. In hoc te unum Pater amplissime in celebratissimum, ac locupletissimum testem assistam, cuius opera, & gratioso fauore superioribus diebus fueram usus in porrigenda orati ne PHILIPPO Αvs TRIA Co, Regi optimo: illius supremos honores in virtute, ac sapientia prudentissime positos, longo praeconio laudare recensendo; recensereq; laudando non destiti lisngo,debitoq; verborum apparatu. Tunc temporis quaesiuit a me familiarissime A. T. ut quod nam hactenus fuerit vitae meae institutum, una studiorum ratio, peractae aetatis cursus, breui significarem: & qua humanitate quaesitum istud fuit, eadem hac mea epistola, quam probabilem duxi, inuitor ad respondendum rhanc sic breuibus accipito. Istud fuit praecipuum consilium, atq; institutum meum, ut ab omni ambitionis v nar, falsam gloriolae leuis nedum nomine, sed & suspitione

3쪽

pro viribus meis, semper abessem : velis, & remis ense, & clypeo, equis, & armis, terra, mariq; sic contenderem ; Vt nec honores aucuparer; nec magistratus ambirem; nec populares fauorum auras, in leuibus gratiis consistentes, versante'; nusquam venando assequerer: a quibus semper abfui; quia semper volui. Omnis honur &gloria sit Deo Viventi; qui non permi, sit me hoc luto inuolui hac faece faedari; hac fera deuorari. Quo tempore Romam applicui, statim ad varia studiorum genera ante illam diem incognita, omissis antiquioribus mihi sanabitaribus, animum tunc totum applicuit hoc supra septenniun connumeratur. Et quamuis multa, varia propemodumq; infinita, dictu admiranda,visu obstupesceda, auditu in incredibili. posita in hac alma Ciuitate,olim regi na, & domina suerim admiratus. miratus in amplissimo Romae theatro sic constitu.

xus totius mundi interno, oculo,& corde indiesq; singulos noua magis recentia,iocundissime detecta cernebantur: non tango hic, qua antea dixeram Janitatem, aucupia,aulicas largit

tes,Curiales pollicitationes, vana promissa, & alia huiusmodiustatim ad remanentes antiquitates, stantesq; atritas statuas, iacentea stagmenta maxima curiositate animum studiosus applicui, nulli, &si immodico pro viribus metis expensarum gene rhin illa cognitione peperci: ad nullum pecuniarum incommodum respiciens tibiq; diu deleetatus , & oblectatus, me t tum hominem immersum statis horis,pqst grauiora peracta negotia obrutum dedi : sicq; antiquissima Imperatorum mimis

mala, modo aurea,modo argentea,ferrea,quandoq; aenea, pro

rei qualitate promptissimus inuiceiri eomparabat mutua rela tione conserebam : eaq; studiose factitabam: quo maritioresς figuris mutuo collatis,sic in quo conuenitant, & in quo discreparent, facili iudicio deinde cognoscebam: in ancipiti constalio inperplexis,atq; dubiis,quae P eritissimos,cnsumatissimo'; viros, necnon & excellentes artifices offendunt, decipiuntq; valde, pro resolutione statim ad ahtiquissima,& varia tum nu mismatum, tum incisorum lapillorum secreta confugiebam ;quae diuersi generis existimi: sicq: variata,& interlineata anxium delectant intellectum; ut Achates Cornelium,Iaspis,Smirillis,Berillus,Calcedonius, Ametistus,a opatium, Cranati E

chillus, lapis. Quid dicam de Pirite, athite, iracintho,Ture

4쪽

sia, Parangone, Pirite magno,&huiusmodi qiiamplurimi generis P quae recipiunt varias significationes, atq; nituntur diuersis rationibus,& anctoritatibus ex incisa in ipsis sculptura, siue materia; qua alligata sormosa inueniuntur. Voluit fatui antiqui, v miles super e quo currens cum cornu ad collum, anteque in pendeat arbor, si in aliqua pretiosa petra inueni tur sculptum, istud valeat plurimum ad omnes venationes; in piscationibus somniant plurimum conferre , siquis habeat imosam foeminam tenentem in una manu auem,in altera piscem,& hoc in crystallo dicunt si argento at Iigetur, arietis figuram in capiendas aves valde prodesse iactant , si sit cum medietate insculpti bovis sic l; gemia utrumq; insculpatur, incitat ex ipso tactu homines dis cordes ad concordiam redigi volunt, si quis habeat Basiliscum,& Draconem inter se: mutuo luctantes,& hoc si in Cornelio sculptum imieniatur,quod promittit omnem victoriam illis, qui pugnant cum siluestribus animalibus: Turturis figuram si in paragone inueniatur,& annulo plumbea alligetur nunquam illam gerens vulnerabitur, sanguinemve emittent, sed haec laeuia & ridicula mihi videntur , Subdunt θ si aquarii figuram viridi turesia inueniatur sculpta, si quis eam fert, ex omnibus quae ela ut,& vendit lucrum acquiret opimum equi alati figura in lapide incisia optime erit militantibus,& in campestri bello dat promptissimam audaciam, Vrsi,ac serpentis circundantis euin figura, si in precioso lapide sculpta erit, prudentem,& gratiosuin reddit gestantem, Arboris vitis, vel spici incisio portatorem in victu,ac vestitu abutidare facit,puella, vel lampas si in crystallo celetur virtutem habet, vi ipsi fabulantur custodiendi lumina oculorum, leonis figura in granato sculpta diuitias,& honores praebet, Cor laetificat, tristitiam expellit, omictam quanta dixerint varii de Aquila, Gallo gallinaceo, formica, pauone, equo, huiusmodi quae vana potiusquam vera sunt,& quamuis natura posuerit maxima virtutem in verbis,herbis,& lapidibus,tame ambitionis aliquid sapiunt, non nego, Q in tali lectione studio, & professione maxima estque allicit,demulcet iocunditas,oblρctatio,delectet tio, ut saepissime ex sui iocunditate totum hominem in admirationem trahat concitet , in stuporem inducat, quidnam 'magis gratum, quam ignotas antiquorum nomina nota,& perspecta reddere , illorum

5쪽

illorum exprens effigies,ora certissima, lineameta tutissimis deverissimis nominibus expressa reddere eosq; in marmore cognoscere, quorum facta, virtutes gloriosas, nefandissima turpissimaq; vitia in membranis relata, in libris scripta, in annalibus redacta,legimus, videmus p O quam iudiciosus in illis dum versatur efficitur homo, qui etiam donando applicat munera grauissimis viris digna,apta,accomodata: sicq; iudiciose disponuntur,artificiose collocantur,sensate applicantur. Ex summa cognitae rei delectatione rapitur, & distrahitur totus homo', cui nil magis gratum,magisve dulce euenire potest, quam antiquorum nomina cognoscere: cum illis conuersari, quorum corpora iandudum in sepulturis dissoluta, & pulverulenta iacent: illorum veras effigies, certissima ora, claborataq; lineamenta declarare,illis delectarim videre spirantia mollius aera . Sic agebant polite antiquissimi,prudentissimiq; artifices,ut 'i-

uos ducerent de marmore vultus: eorum nomina grata artificio suo redderent, quoru vitia, scripta vituperamus,condemnamus : laudes vero assequendo commendamus, & extolli

mus . De aptitudine illorum munerum superius dicta sic breuibus digredi potero,ut si faustis viris,Faustina mulier pro dono data collocetur, Lucios veros veris simis destinari credeba, Antoninos Pios piis recte applicari iudico, Incommodis Commodum,de quo scriptum est,Commodus incommodus omnibus esse potest: Senioribus patribus Galbas : lasciuis Othones,Vitellios formosis Principibus, de quibus extat Carmen , Galba senex, Otho lasciue, & formosae Vitelli: Aurelios prudentibus,Philosophis aptati iudico, Callisulas otiosis, vitiis tςterrime laborantibus: Nerones crudelissimis Tyrannis, qui:& in Senecae magistri,& Agripinae matris crudelitatem teterruma seueritas damnat: Octauios Augustos quietis , fortunatis, diuturnis,qui decem lustra prorogauit: Iulios Cisares Tyranis: Brutos parricidis: Cassios Algas fauguinolentis : Pol peum Magnumariumphantibus, qui viginti duos triumphos peregit solennissime. Quid dica de eloquenti Oratore,. quem exprimiti alati Mercurii facundia Θ Vltori viro,& vindicatori vibrantis Martis militantem ensem: potenti, &formidoloso Iouis fabulosi cadentia, & candentia fulmina: furioso indulgentis matris Veneris igniculos : leui balbutientis filii cupidi-

6쪽

nis acuta tela: maligno genio Saturnus destinabutur. Hic mirari poterit in istis antiquitatibus curiosus lector volantes, candidos,rubicundi Phoebi dispositos equos : instabilis Lunet, vanas Virgines, minitantis,& militantis Martis vulpes versipelles: vigilantis Mercurii excitates antelucanis horis gallos:sedentis Iouis formosos Pavones variantibus plumis exornatos: mollis denudatae Veneris candidas Columbas, lasciuiam suam gra to murmure exprimentes:confecti Saturni mortiferos serpentes intueriq; poterunt,istis illorii bigae finguntur trahi. Vertat se modo aliunde antiquissi narum rerum curiosiis,& studiosus: animaduertet summa laetitia,& iocunditate lactantem siluestre lupam, & pro agresti ululatu ubera praebentem praegnantia . Videbit lactentes derelictos infantes iam expositos, i uctantem sortissimum Herculem, lictantem Dianiram sceminam laten tem in nemoribus densis Silviae ceruam, se se quandoq; occultantem modo humanissime prodeuntem laetantem:Athlantem, rursus videbit, 3e delectabitur in latrantibus matutinis Dianae canibus: considerabit, ac miserebitur super extorquentibus. serpentibus,seuereq; mordentibus afflictam Cleopatram,gemetem Laocoontena,miserantes paruulos,trementes filiorum artus immaturos:deflebit immanissimum aprum famosissimi ue-uatoris Adonis stupidus mirabitur. Vlterius descendo: inter mulieres ista contemplari poterit. Dianirat Herculeae feritate, matutinae Dianae urbanitatem, Domitiae Domitiani tenellae venustam saciem, nobilissimae Plotinae Traiani grauitatem, Plautille ii pubertatem, Helenae venustam pulchritudinem pul eliramq; venustatem, Probae Mameae honestatem, amplissimae Liuiae Augustum cultum, fastum,& orAatum lasciuum, AureliqFaustinae libertatem, effigia uinq; luxum, doctae,& deliciosae Tulliolae flosculum peracerbum,Terentiae ellatum animum, Antoniae virilitatem, Messalinae incontinentiam, de qua scribitur, &Iassata viris,nundum satiata recessit, Viraginum Sabinarum audaciam,Claudiat hilaritatem,Drusille delitias , Lucillae suauit tem,Cleopatrae serenitatem, Agrippinae aspcritatem, Iuliae Pompei laenitatem. Haec omnia pene Sine reperiuntur : huiusmodi notitiam perita manus artificis consumatissimi docet. Extabant apud me summo: labore, impensa, atq; difficultate non

mediocri alias cogesta supra tria millia Cornelia antiquissima selecta

7쪽

. selecta,omni artificio.& diligentia studiosissime elaborata: ex. quibus multa pro donis a me data sunt. Illud qd semper miratus, & admiratus sum praecipuo loco unum est excellentissimu. sculptu opus Praxitelis,& Phidiae antiquissimoru artificum, videlicet stantes sonipedes recalcitrantes, innientes mordentes, spumantia segna mandentes , loquentes, seruos pueros apiran-

tes,eorum denudata corpora mouentes. Relinquo alia quam plurima,ne in orationem crescat curiosa epistola. Nidificantes aues,mellificantes apes,arantes boues,vellera ferentes frigi seras oves balantes,leones rugientes,AquilaS volantes, cr cizantes Corvos teterrimos, murmurantes gratas Columbas, susurrantes apes,latrantes canes, mugientes vitulos, repentes

serpentes,sibillantes viperas ,quae omnia sic 'actum vivetis reserunt,ut spirare prope videantur taceo. Mollis Reginae Didonis Regias delicias, & opulentiam,Iunonis modestia doctae Mineruae uirilitatem. Corneliae dignitatem mollem inconstantiaminis licissime Horestitiae, existimationem scriboniae tumorem Sextiliae Vitellii matris deformem senectutem, Albinae Tereia tiae Vespasiae Pollae deformitatem. I sc ex sui mira delectatione,& oblectatione trahunt studiosos. Habuisti hactenus studiorum meorum rationem habes etiam fidissimum animi mei testem tibi,ac nomini tuo deditu,perpensum semper, magis atq; magis tuo iussui paratum bene vale.Deus te sceliciter. Interim expecta meas elaboratas que sequntur lucubrationes cito in lucem prodituras horum nomina sunt, quolibetum iuris, Deci matio in patres impie filios exheredantes, Apostille ad li .civit. paraphrisis super exercitio apostolorum quatenus euellebant spicas ut comederent Denegligentia, tractatus,de paupertate, commentarium de nobilitate libellus,Tacent loquentur cito .

8쪽

DE REGE CATHOLlCO ORATIO FRAN

irisco Paccieco Card. AmplisS . consecrata. I si soleant oratores, qui dicendi scienotiam profitentur, summis laudibus, ingenti praeconio aduenientcs Principes

salutare,Reges Suptuose excipere, eoru gloriosa facinora non mediocri facundia, ingeti verborum apparatu sic exccptos, quantum pollunt extollere; ut verborum lenociniis,m catoq; diced i cu ltu fauorem suum promereantur, amicitiam conciliciat, gratia aucupentur: sici praedam Vcncntur optimam, re opimam . Ego vero re si huiusmodi sententiam in praesentia nec laudem,nec aliquo modo vituperem; commendanda, an condemnanda veniant aliorum potius,quam uacum sit iudiciu9 tamen husiusmodi praecones, atq; tibicines,Vt adulatorcs,asietatorcst procul commeados ab aula, recedendos, de remouendOS censeo, Vt Vituperatores potius, u laudatorcs alicuae laudis. Hos legimus alias Isocratem Gr cum oratorem ad Demonicum orando in suis tribus orationibus quatu potuit sua acclamatione ut

cxosos acerbe, sevcrcq; pcxsequutu esse optime factum credo ab illustri oratore: si gloriositim factum

aduenientis Principis oratione sua fuerit coplexus, quod ad bene beatoq; vivendi normam, aerationem attinet numerosa clausula recensuerit: quod ad animae cultum spectaei facunde docuerit,diserte persuaserit:ac pro garrulis vocibus,postrepentibus, tumul

tuatibusq; tibiis,atq; tubis veritatem ingenuam sy

9쪽

cere In mcdicina attulerint, prout priesentis diei instantis h ore, laudabilis occasionis una opportunatas docet, monet, instruit, demum compellit. Quod colibentius, promptius,ac propcnsius cx ossicina meatu medium ostero: quia tuum, Philippe princeps potentissimc, ingcnuum ingenium Vnivcrio terrarum orbi, tui exculti mores,candoridisciplina perspecta,ec cognita iamdudu extitit. Taceo modestiam animi recite compositi, continentiam maxima : quibus omnibus essicitur,ut expurgatissimas aures a falso Si

renarum demulcentium cantu mete reuoces, peni

tuiq: auertas: sicq aucrsus a magistris aures prurientibus, tumultuantibus, ac obstrepentibus, totus serio inflamato pectore ad veritate, quae optimi principis anima cxistit rcligiosus convcricris . Quam ob re accingo me ad ea., quae prssentis orationis cardo, neruus,&substantia existunt: codemq: contextu, eadcm clausula, ij tacita laudibus Jc de patre tuo gloriosissimo Carolo Cesare, paritcr dc de te dictum existimo . Philippe , qui vidct ora tua videt; dc Caesarem Patrem, qui in te uno vcram sui essigiem,oc po tentia expressit suam, ut seminarium ii reditarium ingentis glotiar, dc nomitiis tui cclcbracissim : sicq: pictoris more ad tabellam depingcndam, delinean

dana, exprimendam pro veritare,citra vanitatem, co

horc charitatis, tabella breuitatis, penicillo vetitatis propius manum apponam : sic breuibus intelligere tibi licebit, & libebit. Quatuor maxima concessit serenissimo nomini tuo Deus omnipotens, dc maximus: quod Cisare inuistissimo patre filium procrea

10쪽

tum esse voluit: cui ut unicus, sic apprime dilectiis suisti. Accessit deinde secunda causa, quod in eunde

eonstituit in terris potentissimu Rege, sic coronatu, sic salutatum, sic cognitum. Non omitto tertiam.

Idem Deos formidolosum nomen tuum summa potentia effecit : ex quo ad quartum orationis meae corollarium, & additamentum in scro:quod ubique lo corum, temporum, re getium te dcsiderabilem, amabilem, exoptatum,ac expectatum cssecit. O glorio 'stim principcm, o Regem omnium selicissimum, o

auream tuam aetatem .Leua circuquaq; oculos tuos,

attede, lustra, & vide:omnes ad re in Regem exeipiedum veniunt: nomen tuum honorificcntissimis praeeon ijs celebrare non desinunt. Uerum in his Philippe Rex serenissime,le rogo ,atq; obtestor,ut non extollaris, non esseraris supra te:quod pestifcrum existit letale, atq; mortiferum reputatur: ne actra teipsum: ne sapientsae tuae istud ascribas : ne felicitatu tuam bono genio, siue optimae fortunae accepto se

ras: quod ambitiosi,est sed dato glosiam, & laudem

Deoia quo inquam ab amaenissimo sonte omnes Huuliscaturiunt suauiss. Omne bonum desuper,&omne perfectum de sursum est, descendens a Patre grastioso luminum .Verum eonsideres in primo gradu quatenus dixera a Carsere patre inuictissimo te pro cicatum filium. Hic constitue in ptima considerittio ne firmissimum cardinem: hic Deum time verum pactem. Sic senestae lectionis hauries optimum praecoptu.m, qua habetur : Timete Dominum omnes senscii eius; quoniam nihil deest timentibus eum. Hoc B ii. est