장음표시 사용
11쪽
regione, quae extrema septentrionem versus sita sit, barbarorum rex metuatur ab iis, qui Romanorum imperio subditi illius finibus sint proximi Germanice dicere liceat Welcher Κonigrim
Norde nio dem tunserem kalten Striche sirichtbar macho. II.
Parcus deorum cultor et infrequens Insanientis dum sapientiao
Consultus erro, uno retror umVela dare atquo iterare cursus cogor relictos namqus Diespiter, Igni corusco nubila dividens,
Plerumque Per purum tonantes Egit equos volucremquct currum,
Quo bruta tellus et vaga flumina, Quo Styx et invisi horrida Taenari Sedes Atlantousque finis
Concutitur. Valet ima summis Mutare et insignem attenuat deus obscura promens hine apicem rapax Fortuna cum stridore acuto Sustulit, hic posuisse gaudet.
1015 Larmen tricesimum quartum libri primi magnam adepta est celebritatem, ex quo a Lessingio acriminationibus eorum, qui Horatii erga deos pietatem suspectam reddere tentaVerant, est liberatum. Quum Omnino in diversas partes interpretes discesserint et sere omnes, quae Proponi posse videntur, sententiae jam ab aliis sint prolatae, sane haud lacile erit, quod ipse sentias, ceteris quoque probare. In hoc quoque carmine eae, quas supra ProclamaVimus, leges valebunt ideoque ut, quo consilio carmen illud compositum sit, perspiciamus, quo tempore quibusque rerum conditionibus poeta ad scribendum se accinxerit, necessarium erit definire. Quod ut as- Sequamur, apprime animus attendendus erit et ad insanientem illam sapietitiam, cujus vinculisse obstrictum fuisse Horatius libere conqueritur et ad tonitrua fulminaque ovis, quae quo spectent et num ficta an vera fuerint adhuc non liquet. Quae posterior quaestio praecipuis difficultatibus propterea obstructa est, quod allegorica interpretandi ratio num onmino admittenda sit, dubium esse potest. ulti autem suerunt et praeter ceteros Duenigerus, qui nimio allegorias indagandi studio Horatii cogitationes saepe in contrarias verterint. Esse Ver apud Poetam nostrum locos, qui, nisi allegorice, sano modo explicari nequeant, minime negaverim in eorumque numero et illum refero, de quo hic nunc acturi sumus. Quid est, quod Horatius hoc carmine exprimere voluit, quod neque ad alium hominem neque ad deum, sed potius ad se ipsum direxisse videtur, ut eum quasi sermone quodam intimo hic secum collocutum esse rectissime dicas Quid est, de quo hic secum egit Ut in universum loquamur, rationes sibi reddidit sententiae olim abjectae, nunc rursus receptae. Sed quaenam fuit sententia illa quibusque causis adductus in eam tanquam in viam prius omissam rediit 3
Plinquo interpretes opinati sunt, oratium, postquam Iongum temporis Epicuraeorum disciplinae addictus deorum cultum a venerationem justo magis neglexerit, propter fulmen subito per sudum coelum demissum Epicuri philosophia abjecta ex vulgari Romanorum in rursus pium ac religiosum factum esse. Concedamus, Horatium re vera dicere voluisse, perserenum coelum tonuisse et sulgurasse. Neque enim negandum est, tonitribus ac fulminibus animos humanos saepe ita commoveri, ut jam plane aliter sentire incipiant, quod ut probetur non opus erit ejus, quod quondam Luthero nostro accidisse dicitur, mentionem sacere. At quid Horatius dixit Ne id quidem, sereno coelo tonuisse et fulgurasse. Talem sententiam prorsus aliter expressisset, ut Vergilius, apud quem Georg. I, 487 hae verba leguntur: Non alias coelo ceciderunt plura sereno Fulgum. Sed omnes sere recentiores interpretes, excepto uno Ameisio, salso interpungentes sententiam illam vi et artificiis demum in hunc Horatii locum intruserunt. Nobis cum necessitate, quod jam supra secimus, comma post dividens ponendum esse videtur. Quo facto id, quod Horatius dietum erat, hoc erit Jupiter magnam tempestatem subita serenitate discussit Plane simillimus locus apud Curi Rus X, 9, 3 invenitur, quem hic adscribere non ab re erit Proinde jure meritoque populus Romanus salutem se principi suo debere profitetur, qui noctis, quam paene supremam habuimus, novum sidus illuxit. Hujus hercle, non solis ortus lucem caliganti reddidit mundo, quum sine suo capite discordia membra trepidarent. Quot ille tum extinxit faces quot condidit gladios quanta)n teinpestaten subita serenitate discussit Non ergo revirescit solum, sed etiam floret imperium. Hujus Curtiani loci lectores ut etiam in sequentibus memores sint rogaverim. Primarium igitur, quod Horatius dicturus erat, sed interpretes secundo loco posuerunt, hoc est, ovem nubes et caligines discussisse. Quae reliqua illo loco leguntur, addita sunt, ut quot mundi partes quantaque vi upiter concusserit intelligeretur. Verba autem PDr Duque perpulum ita accipienda sunt, ac si poeta dixisset ter no am partem coeli tunc enerati. rorsus similis locus exstat apud Livium 45, 9 idemque finis incluti per Europae plerumque atque Asiam omnem regni, qui locus non aliter ab eo, de quo hic agimus, differt quam per medium nocti a per mediam noctem. Porro ne id quidem, quod interpretes de Horatii philosophia dixerunt, quantum ex ipsius scriptis judicare licet, recte se habet. Nam poeta eo quo ipse voluit, sensu Epicuraeus esse numquam desiit. At neque Horatio neque alii cuiquam unquam licuerit Epicuri philosophiam insanientem sapientiam appellare. Nam qui insanit, is nimia cupiditate aliqua abreptus tantopere modos a natura stabilitos excedit, ut non possit non se ipsum pessum dare Epicuraeos igitur, si insanientia sapientiae crimini erant obnoxii, quam maxime
cum naturae legibus et in vita et in dictis scriptisque repugnare cupiditatibusque indulgere
necesse erat. At inter omne constat, illos quidem praeter ceteros naturae vestigia Pressisse et
summo in naturae leges obsequio vitam quam laetissimam ac jucundissimam reddere studuisse. Itaque Poetam, quum Epicuri mentionem ne minimam quidem per totum hoc carmen fecerit neque in cujus philosophi castra postea rediisset ullo verbo indicaverit, de philosophorum sectis omnino hic nihil cogitavisse certissimum est, id quod jam a Lesaingio, quamquam alia via ac ratione, Probatum erat. Examinetur jam ipsa effingi opinio, quae quidem non una, sed triplex est. Miramur autem praestantissimum illum criticorum, quum a vero haud procul abfuisse videatur, in tantos errores induci potuisse. Priusquam autem in singula accuratius inquirimus, de eo, in quo tota ejus sententia nititur, agamus. Lessingius enim et ipse sibi persuaserat, Horatium vera fulmina cogitavisse. Id omnino negaverim et quidem ob has causas. Primum, si effingi ratio recte se haberet, in Horatio aliter tempestatem illam describi necesse erat. Poeta nim sine dubio 2.
12쪽
tum dixisset, qualis sibi e regione, ubi illo tempore Versabatur, per eam Partem coeli, quam ipsi conspicere licebat, visa esset. Sed tantum abest, ut de loco ejusque partibus, ubi eum tum
versatum fuisse ponendum esset, quidquam dixerit, ut quasi de industri Jovem totum mundum omnesque ejus parte summas, imas, extrema concussisse sat multis Verbis explanaverit. Deinde nemo adhuc ullo modo praesens tempus verbi conmttitur explicavit, quod Horatius, si ovem revera tonantem audivi Aset, adhibere non poterat. Sed ipsum hoc praesens summi est momenti. Nam ostendit, poetam id, quod sub tempestatis imagine repraesentavit, tum, quum scribebat, durans ac duraturum cogitavisse. tenim quum phaenomen illa, Velut fulgura, tonitrua celerrima sint, ut cum iis poetae saepissime alia res celeritate perspicuas comparare soleant, ipso verbo concutitur manifestatur, totum illum de OV tonante locum poeticani esse imaginem.
Quod et alios poeta facere videmus, ut singularem Seu vitae humanae seu naturae actum tanquam veste quadam mythis, ut ita dicam, exornarent, id hoc loco ab Horatio actum esse mihi
certissimum est. Quare non possum non putare, poetam commutationem quandam rerum deorum auctoritate actam Jovis per mundum ingressione a se ficta significare voluisse. Ut jam ad singula transeamus, primum de eo quaeramus, quod Lessingius Horatium hac oda simplici ratione exprimere voluisse dicit, quoinod animo assectus fuerit tempestate quondatu cum
magno fragore tonitribusque Subit exorta. Quam sentem iam, quum salso illo argumento nitatur a nobis supra destructo, non opus erit novis argumentis allatis Vertere. Ut ipsam reprobamus,
ita laudamus ea, quae a Lessingio ad illam confirmandam de Vinculo, quo flectus et poesis cohaereant, in universum ingeniose sunt addita.
Quae secundo loco effingius protulit, Veremur, ne consilium, quo ductus hoc carmen interpretandum susceperat, plane irritum reddiderint, adeo effecerint, ut is, quem ab aliorum criminibus defendere voluerat, nunc in majora pericula adductus denuo servandus esse videatur. Nam Horatium Augusto, quem tonitrua ac sulgura paulo infirmius expavisse sabulosus illo Suetonius tradidit, eo adulatum esse, quod se ipsum illa am expavescere coepisse simularet, tantopere poetae moribus repugnat, ut effingium nostrum talia vel potuisse eloqui vehementer doleamus. Tertiam addidit suspicionem, ex qua quam prope ad verum accesserit luculentissimo apparet. Conjecit enim poetam Philippis Romam reVersum hoc carmine, quomodo, ut partes Bruti et Cassii desereret, quasi divinitus impulsus uerit, explicare voluisse. Quam sententiam equidem, etsi de mirabili illa animi commutatione ab eo dissentio, tamen in universum probaverim et quidem ob duas causas. Primum quod, quibus temporibus poeta scripserit, per eam cognoscilicet, deinde quod Lessingius respiciens, quid tum Horatius deae publica senserit, hoc carmen quasi pro politica quadam palinodia habuisse videtur, ad quam sententiam et ipse accesserim. At ea, quibus, quae hoc ultimo loco posuit, defendere conatus est, illum, qui ingenii acumine tantopere excelleret, nequaquam decebant. Nam quis umquam putaverit, Horatium, quum Athenis admodum juvenis literis operam daret, tali modo tale carmen de fulmine in ullae sepulcrum immisso canere Vel quum hoc carmen post pugnam apud Philippos commissam scriptum esse Lessingius conjecisse videatur, aliquot annis post de re levissima talia prae se erre potuisse ΤMaxime vero mirandum est, quod Lessingius hoc errore suo eo abductus est, ut lectoribus persuadere auderet, deos, quos se raro veneratum esse ipse Horatius confitetur, Caesarem et Augustum suisse. Insanientem autem sapientiam de Bruti sociis dictam esse non negaverim. Ut quae adhuc argumentando sumus assecuti, breviter comprehendamus, id evicisse nobis Videmur, Horatium neque vera sulgura certo quodam tempore demissa intellexisse nec aliud, nisi quomodo de re publica aliter sentire coepisset, explicare voluisse. Jam vero restat, ut, quaesit nostra de hoc carmine opinio, accuratius XPOnamus.
Nisi me omnia saliunt. Horatius jam dolescens in eorum erat numero, qui, quum sibi persuasissent, nullam rei publicae salutem esse, nisi in unius principatu C. Julio Caesari studere coeperant illique omnia bona deberi posse cognoVerant. Id quod ex his rebus concluserim. Ea, quae Horatius Sat. I, 6, 7 sqq. de patre suo narravit, quanta omnibus in rebus ille temperantia excelluerit, ostendunt. Quis igitur miretur, Poetam ut alia, si hoc quoque patri debuisse, ut de rei publicae statu jam a pueris rectissime sentiret Quod quamvis audacter aliis dictum videatur, tamen et iis probatur, quae Horatius Athenis primo de Caesaria interitu e culsus nuntio quasi divino quodam amat cecinisse videtur. Nam carmine illo quarto decimo libri primi, quo interpretes tam diu jam exati sunt, equidem poetam nihil aliud expressisse arbitror, nisi quae de rei publicae salute nuntio illo accepto metuere coepisset. Navis enim,
quam illic alloquitur, sane est res Publica, quae ne Caesare exstincto, a quo quasi in ortum quendam subducta esset, rursus Ventis fluctibusque obrueretur profecto verendum erat, quod se interemto factum iri ipse Caesar augurasse dicitur a Suetonio ut Caes. 86 alii serunt, dicere solitum, non tam sua quam rei publicae interesse, ut salvus esset se jam pridem potentiae gloriaeque abunde adeptum rem publicam 8 quid ibi erethiret, neque quietam fore, et aliquanto deteriore eonditione civilia bellia subituram. Nonne jam habes testimonium ipsius poetae ejus sententiae, a qua postea tamquam a recta Via tam temere recessit Jam inter omnes constat, Horatium, quum Athenis literis incumberet, a Bruto ejusque sociis, ut arma contra triumviros
caperet, commotum es8e. Nam quod aliis accidit et quidem vel aetate provectioribus viris, id
et adolescenti quondam aecidisse, non est, quod multis miremur. Horatius igitur iis, quae Brutus
et Cassius et sperabant et pollicebantur, adeo est deceptus, ut a legibus patris auctoritate sancitis paullisper desciscens cum illis, ut ipsum postea dixisse verisimile est, insanire inciperet. Quae a patris sapientia desectio quid efficeret necesse erat Ut oratius, qui ut deorum vim ac potestatem etiam in rei publicae satis agnosceret, a patre institutus esset, tum ipsos deos negligere coepisset. Quod ita fuisse veri simillinium est. Neque enim quidquam impedit, quineam sententiam, quae postea Caesarum imperio stabilito vigebat, jam illis temporibus ortam esse
putemus. SeXCentis enim cum ceterorum scriptorum, tum maxime poetarum, ut Horatii, Vergilii, vidit, aliorum locis luculentissime ostenditur, Romanos, ut summa rerum ad unum imperatorem iansiret, deorum a toritate effectum fuisse pro certo habuisse. Quod nisi sumas, plane intelligere non poteris, quanto studio vel summi ingenii viri Caesarum imperium inde a primis urbis initiis repetiverint. Quod id aciebant, firmissimo argumento est, Romanis rei publicae sata a certo deorum consilio repetere, qua animi essent indole, quam maxime Pus fuisse. Ut autei Caesarum imperium ad deos reserebant, ita rei publicae liberae defensores a diis destitutos esse putasse videntur. Quod ipse Horatius carmine illo quarto decimo libri primi a nobis supra laudato indicavit, navem illam his verbia increpans: Non di, quos iterum Pressu Oee malo. Quae quum ita sint, Horatium, cujus aetate animos hominum omnino vidimus aliter de deorum regno sentire coepisse, suam de mundi imperio sententiam olim jam a patre acceptam, paullisper abjectam, denuo recepisse equidem existimaverim. xoptatissimum igitur est, quod qua ratione Horatius de rerum mutationibus illis cogitaverit, aliunde quoque intelligi potest. Postea enim, quum Augustus in dies magis in Caesaris locum successisset, adamasse videtur victoriam ab illo de rei publicae liberae propugnatoribus et de Antonio ejusque sociis reportatam comparare cum illo bello, quod a Jove contra Titanas gestum erat. Quod nobis elicissime fecisse Videtur, quum etiam Augusto contigerit, ut orbem terrarum in meliorem formam ac ordinem redigeret Bruto
et Cassi oppressis, qui quasi Titanum essent aemuli. Itaque quum haud difficile sit observatu,
13쪽
quanto amore Horatius ex illis Titanum pugnis sibi imagines depromserit, mihi non errare videor
statuens etiam in hoc carmine ejus animo illa coelestia certamina obversata luisse. Nam qua ratione totum mundum numine suo concutientem secti Jovem, eadem illum in Titanas incucurisso maxime consentaneum est. Ac quid poetae consilio accommodatius esse potuit, quam ut, quum 1 terris novus rerum ordo exsistere coepisset Jovem quasi iterum Titanibus quibusdam prostratis mundum summum, imum concutientem fingeret Quid quod Horatius hoc carmine quasi Promethei partes cum Jove reconciliati ita egit, ut, nisi alia vetarent, existimarem hoc carmen revera a poeta Prometheo tributum esse. Quod si ea, quae huc usque diximus, recte se habent, intelligitur cur Jupiter totum mundum ita concutiens expressus sit, ut eo, quo Poeta scribebat, tempore illius per orbem terrarum ingressio efficax esse non desierit. Nam Post pugnam Philippensem jam omnes sere res tantopere conversum iri, ut ima summis Viderentur mutata esse, profecto divinare licebat. Sed etiam extrema carminis pars nobiscum facere Videtur, in qua Caesaris obitus apertis verbis significatur. Etenim insignis ille, nam i ignem legendum est, quis alius esse potuit, nisi ipse Ca sar Cum Caesare autem comparati tum sane, qui imperii heredes erant triumviri, certe ab Horatio appellari poterant obscura. Neutro enim genere, quo cum despectu quodam utitur nullos alicujus momenti homines ex universo rerum ob Scurarum genere distinguens, quam parum otiam tum triumviri ei cordi fuerint clarissime indicat. Unde apparet, oratium hoc quidem carmine potissimum de necessario rei publicae liberae interitu et in monarchine formam transitu sibi persuasiSSe. Pauca jam iis respondeamus, qui quum de temporibus, quibus singula Horatii carmina scripta sint, vel cum Bentido vel cum Frankio consentiant, uno ore clamabunt, interpretationem nostram salsiSsimam esse. Damnent eam, si placet, et refellant, si possint. Tempora autem illa non ex edicto quodam a doctis viris promulgato, sed ex ipsis carminum verbis et rebus adhuc definienda esse nunc quidem statuemus. Omne vero, qui hunc commentariolum Iectent, recordentur velim, Horatium procul dubi jam adolescentem lyrica carmina componero coepisse. Id autem, de quo modo egimus, reservandi duae potissimum exstabant causae, prima quod illud ob consilium, quo scripserat, Augusti tempore nemini displicere, altera quod, quamquam verbo obseura non satis reVerenter etiam Octavianus notatus erat, tamen, qua ratione allegorice et fere aenigmatice expressum erat, neminem offendere poterat. Atque quam bene oratius, ut id, quod sentiret, tegeret, assecutus sit, inde cuivis perspicere licet, quod ad unum omnes interpretes elusit. Ceterum putaverim carmen nostrum inter praeclarissima Poetae referendum esse cum ob elegantiam pulchramque partium constructionem, tum vel maxime ob rei, de qua hic agitur, praestantiam. Restat ut corrupto Ioco medeamur. Nomen enim Taenari librariorum vitio in Horatii libros irrepsisse videtur. Taenarus vel potius Taenarum nil nisi promontorium erat. Quomodo promontorium sedem habere potest, quum sedem soli animantes habeant Quare Taenari sedem latine dici non posse pro certissimo habeo. Deinde quid hic quidem Styge jam nominata omnino sibi vult illius ad inseros introitus mentio Nonne potius ipsum Orcum exspectaveris 3Tum quum Taenari sedes, si quidem dicta esset, certe terrae pars esset, quid, ubi bruta tellus praecedat, illam nominare opus erat Quae quum ita sint, non po8sum non putare, Taenari in aditari, quem Horatius etiam d. III, 7, 17 verbis narrat paene datum Pelea Tartaro commemora-Vit, mutandum esse Tartarus autem mortuorum custos est, ut apud Tartarum eos, qui vita defuncti sunt, dicere liceat habitare. Versus nonus et decimus jam optime inter se congruunt.
Poeta enim praeter tellurem flumina et praeter Orcum Stygem nominavit, ut Jupiter et omnem
terram et Omnem aquam concussisse Videatur.
oa. . . Si is diva potens Cypri, Si fratre Helenae lucida idera,
Obstrictis aliis praeter aPygR, Navis, quae tibi creditum 5 Debes Vergilium finibus Atticis
Reddas incolumem, recor, Et serves animae dimidium meae. Illi robur Et aes triplex
Circa pectus erat, qui fragilem trudi 10
Commisit pelago ratem mus, nec timuit praecipitem Africum D certantem Aquilonibus, Nec tristes Hyadas nec rabiem Noti, Quo non arbiter Hadria 15Major tollere seu ponere volt freta. Quem Mortis timuit gradum, Qui siccis oculis monstra natantiiι, Qui vidit ars turbidum et Infames scopulos Acroceraunia 3 20 Necquicquam deus abscidit Prudens Oceano dissociabili
Terras, si tamen impiae Non tangenda rates transiliunt vada. Audax omnia perpeti 25 Gens humana ruit per vetitum nefas: Audax apeti genus
Ignem fraudo mala gentibus intulit.
Post ignem aetheria domo Subductum macies et nova ebrium 30 Terris incubuit cohora Semotique prius tarda necessitas Leti corripuit gradum. Expertus vacuum Daedalus aera
Pennis non homini datis: MPerrupit Acheronta Herculeus labor. Nil mortalibus ardui est:
Caelum ipsum petimus stultitia neque Per nostrum patimur celus Iracunda ovem onero ulmina. M
14쪽
0uamquam animo praesentio, permultos fore, qui, quam infra de Oe carmine Proponam, sententiam condemnantes me nimiae audaciae temeritatisque accusaturi sint, tamen id, quod sentio, in medium proferre non dubitabo omnes, qui huc usque de hac da disputaverunt, mihi non ab ea, qua debebant, parte rem aggressi esse identur. Neque enim in eo haesitandum orat, quis esset ille Vergilius, quem Athenas proficiscentem Horatius precibus suis prosecutus sit neque enim quisquam alius esse potuit, nisi ipse clarissimus ille poeta Vergilius neque ob Frankii nimis angustas temporum Horatianorum carminum definitione de anno dubitandum erat, quo ille id, quod ab Horatio commemoratur, iter Athenas secerit. Confidenter igitur
pronuntiare audeo, nihil sere in hoc carmine profici posse, nisi prius exploratum sit, num duae illae parte ivv. 1 - Me 9-40 , quibus illud constare omnes iere intellexerunt, sano modo in unum corpus conjungi potuerint. Nam quum maxime consentaneum sit, Horatium ei legi, quam omnibus et pictoribus et poetis tanquam primariam in ipsin nrtis poeticae suae prooemio Draescripsit: Donique sit quidvis simplex dumtaxat et unum,
pro virili parte satisfacere studuisse, critico sane caVendum erit, ne nimia religione captus ea, quae nescio quo casu nunc temere in unum conflata sunt, tanquam poetae consilio ita conjuncta
intacta relinquat. In quorum numero sunt duae illae partes, in quas carmen supra typis excu- sum discerni solere modo diximus. Quare nobis persuasimus, carmen illud non unum, sed duo separata fuisse. Quod ut evincamus, non id nobis negotium lacesset, ut probemus utrumque totum aliquid per se esse omnibus suis numeris et partibus expletum. Quod quo facilius intellio i possit, unumquodque separatim intra et exhibebimus et explicabimus. Hoc acto, cur id fecerimus, argumentis confirmabimus.
Si fratres IIolenas lucida sidera, Ventorumque regat pater obstrictis aliis praeter RPyga,
Navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis
Roddas incolumem, recor, Et serves animae dimidium meae.
IIo carmine amoris ac Venustatis plenissimo, quod brevitate sua animos legentium mirum in modum allicit ac tenet, Horatius Vergilio suo ea, qua in tali amico decebat, cura ac Aollicitudine ita, ut nihil omnino desideres, valedicit. Neque vero ipsum poetam, sed naVem, quae illum Athenas portatura erat, poetico modo ita alloquitur, ut sere mavisse videatur pro dilectissimo quoque vota faciens non ipsum, sed eos alloqui, in quorum tum maxime potestate essent. Neque difficile erit invenire, qua occasione oblata parvum hoc darium confecerit. Veri enim simillimum est, eum Vergilio usque ad maris litora comitatum esse. Jam in eo erat, ut naVis, quam Vergilius conscenderat, solveretur. Horatius autem in litore stabat tum magis navem quam ipsum Vergilium in conspectu habens. Hoc puncto temporis paucis, sed gravissimis Verbis naVem se commonefacientem fingit, quam carum pignus ei crediderit, quod ut conservet cupidissime exoptat Sed ut Vergilii salus in salva nave, navim salua in deorum auxilio posita
erat. Navis igitur ipsa, ut a diis servaretur, quam maxime optare debebat. Adverbi igitur te usus tantum abest, ut ad foederis alicujus rationem accedat, ut potius in officio atque urbanitate quadam niti videatur. Nam quid urbanitatis leges magis flagitant, quam ut, priusquam ipse quid ab aliquo petas, huic omnia bona a diis preceris itaque primo loco eius saluti, a quo quid poscis, deinde tuae vel ejus, pro quo poscis, prospicias. Quare sic hic nihil aliud est, quam quum
res ita se habeant, ut deorum at illo ac regimine egeas. Interpretes multum de verbis snibus
Attieis disceptaverunt idque injuria, nam illa nihil sunt nisi ablativi loci, qui dicuntur, significantes, ubi navi Vergilius esset reddendus. - Postremum neminem ostendere potest, quod hoc carmen non nisi octo versus complectitur; nam aeque brevia sunt carminari 11 et 30, 38 III, 22 IV, 10. Item ne minimum quidem scrupulum cuiquam id injicere potest, quod nullum eorum carminum, quae modo laudavimus, eodem metro compositum est. Neque enim unquam audivimus propter n. etrum aliquod carmen ullum certae longitudinis esse debuisse. Ac, quod nos restituimus carmen, ne einehianae quidem stropharum legi repugnat.
Circa pectus erat, qui fragilem truci Commisit pelago ratem Primus, ne timuit praecipitem Africum Decortantem Aquilonibus, Nec tristes Hyadas nec rabiem Noti, Quo non arbiter Hadrias Major tollere seu ponere volt freta. Quem Mortis timuit gradum γ. siccis oculis monstra natantia, I0Qul vidit mare turbidum et Insames scopulos Acroceraunia Nequicquam deus abscidit
Prudens Oceano dissociabili Terras, si tamen impias 5
Non tangenda rates transiliunt vada.
Audax omnia perpeti Gena humana ruit Per vetitum nefas, Audax apeti genus Ignem fraude mala gentibus intulit. Post ignem aetheria domo Subductum macies et nova febrium Terris incubuit cohors Semotiquct prius tarda necessitas Loti corripuit gradum. Expertus vacuum Daedalus aera Pennis non homini datis; Perrupit Acheronta Herculeus labor. Nil mortalibus ardui est:
Caelum ipsum petimus stultitia neque 30
Per nostrum patimur scelus Iracunda ovem ponere fulmina.
Hoc alterum carmen, quod simili modo incipit ac decimum tertium libri secundi, cujus haec
Ille et nefasto te posuit die, utrum tantum generales quasdam cogitationes proserat an singulari casu aliquo respecto editum sit, difficile est exploratu inus autem difficile est cognitu quam poeta, quum illud scriberet, de hominum vita opinionem habuerit. Duae enim apud veteres exstabant de hominum vita a studiis opiniones, plane inter se contrariae, quarum ex altera omnia, quae sunt, in homini usum creata, ex altera hominum studia ac opera in angustissimos fines coercita esse putabantur Hae opiniones in duabus diversis de deorum in homines benevolentia nitebantur sententiis, quarum ex altera dii generi humano amicissimi esse existimabantur, ex altera invidiosissimi quarumque altera liberior magis hominibus agendi studiosis, qui jam aliquid in vita prosecerant, altera superstitiosior quietis amantibus, qui vel prava voluerant vel, quae voluerant, assequi non potuerant, conVenire solebat. Mane
15쪽
auperstitiosiorem sententiam, quod mirari possis, Horatius, in quem tantae segnitatis crimen cadere non videatur, hoc carmine secutus est. Quamvis multum habeat et delectationis et utilitatis indo fabula de Promethei surto ab Hesiodo tradita opiniones illas Per antiquitatem persequi, tamen hic eo contenti esse debemus, ut, quam vim superstitiosior illa in opinionem de hominum peccatis habuerit, breviter quidem eloquamur. Ex illa enim homines eo peccant, ut fines sibi a diis invidiosis praescriptos ea, qua utuntur, libertate abusi intemperantiaque ac superbia abrepti impio ac stulte transgrediantur. Propter ejusmodi celera et ovi continuo munere puniendi sungendum est et homines sibi ipsi interitum parant. Sed redeamus ad carmen nostrum, quod in duas partes dividere licet, quarum altera v. 1-12, altera 13-32 complectitur. Hac posteriore parte poeta exponit, hominibus mari 13 - 16 , ioni 17-2b , aere 26 27ὶ tartaro, imis terrae partibus 28 , coelo, summo deorum in aethere domicilio 29. 30 interdictum esse. Hanc interdictionem poetico modo variavit. Hominem, in quit, deus ab alienis terris eo removit, quod oceano terras abscidit, ab aere eo, quod illi pennas non dedit, ab Acheronte eo, quod interiore terra clausit, ab igne, quod in coelo celavit, a coelo, quod in aethere collocavit. Eodem modo poeta hominui peccata variis nominibus exornavit, quod demonstrant Verba inpiae rates, fraude nata, stultitia, nostri in seelus. Similiter diversa poenarum a diis adhibitarum genera distinxit, velut maciem, novam sebrium cohortem, leti necessitatem, Jovis ulmina. Item diversa nomina hominis actionibus indidit homo enim non tangenda vada ratibus transilit, omnia perpetitur, per vetitum nefas ruit, aera experitur, Acheronta Perrumpit, ipsum coelum petit. Priore carminis nostri parte Oeta exsecratur audaciam eius tominis, qui primus navem mari commiserit. Quod propterea fecit, quod per totum hoc carmen de hominum peccatis agit, de quibus dicere non potes, nisi etiam vim exempli respicias, quo omnium maxi in homines et in vitia pellici et ipsorum scelera excusare solent. Natura autem rei quam Horatius hic tractabat, factum est, ut uberius in describendis maris monstris et periculis versaretur. Quae in hunc finem attulit, potissimum ad mare Hadriaticum pertinent, velut Notus, IIadriae arbiter, et Acroceraunia. Unde apparet, poetam casu quodam ad mare illud pertinenti et ad generales illas sententias et omnino ad hoc carmen impulsum esse. Itaque mihi verisimillimum est, Horatium ipsum in illo mari tantum quondam periculum subiisse, ut maris adeundi desiderium tum quidem, ubi fluctus salvus effugerat, in posterum plane abjecerit. Quod re vera lactum esse ipse testatur
Od. III, 27, 18 sqq. et Ego quid sit ater
Hadriae novi sinus et quid albus
Tibur Argeo positum Olono Sit meae sedes utinam Senectae, Sit domus la88o naria et viarum Militiaeque.
Atque quum de tempore, AEu, Horatius in illud mortis periculum adductus luerit, multum sit dubitatum, mihi alteram illam carminis partem respicienti, qua in omnem hominum audaciam invehitur, credibile est, illud periculum poetam post pugnam Philippensem perpessum esse. Duae igitur causae exstare poterant, quod et in primum nautam et in omnem hominum audaciam in-Veheretur Nam sic statuerim. Horatius, quum post pugnam Philippensem per mare Hadriati- eum sugeret, fortasse prope Acroceraunia in summum vitae periculum adductus est Sane igi-
tur, quum se haec mala ob insanientem illam sapientiam, de qua supra diximus, PerpeSsum esse intellexisset, habebat, cur in fine carminis quereretur:
Per nostrum patimur scelus Iracunda ovem ponere fulmina.
Quid quod verbo stultitia v. 303, insanientia illius sapientiae simillima, errorem suum apertius etiam significasse videtur Ac si verum est, quod supra proposuimus, Horatio Brutum et Cassium quasi Titiinum aemulos quosdam Visos esse, haud temere poeta haec verba in fine carminis sui posuit: Caelum ipsum petimus stultitia. Nam qui iis reluctatur, quae deorum voluntate geruntur, quasi ipsum coelum expugnaturus videri potest. Quare, quidcunque statuas, hoc certissimum erit, Horatium tunc quidem, quum hanc odam scriboret, omnis sere actionis taeduisse. Comprobatur igitur etiam Horati exemplo, superstitiosiori illi opinioni inprimis homines defessos et post res vel infeliciter vel stulte gestas tranquillitatis studiosos indulgere solit OS ESSe. Sequitur ut Moinehium resutemus, qui v. 9-i tanquam spurios uncis inclusit Secutus autem est in hac re eerthampium, ratus arguntenta ab illo nilata a nemine adhuc infracta esse. Quare hi quidem opus erit cum ipso Peerihampio, omnium criticorum maxime temerario, paul-lisper agere. offendebatur autem ille inprimis versu Quem Mortis timuit gradum et verbo crineerauni Sed quantum video, quatuor illos versus propterea, quod eos recte interpretari non potuerat, suspectos reddidit Neque enim quem est qualem nec repetitum illud in nominativus masculini generii pronominis relativi ita, ut tres posteriores versus subjectum contineant, quod ad versum Quem Mortis timuit gradum cogitandum sit. Immo potius poeta suam de primo nauta orationem etiam in hos quatuor versus ita traduxit, ut in iis quoque primus ille nauta sit subjectum Qui vero vetus illud adverbium est quo Horatium saepius usum esse ex Verburgian indice cognosci licet. Gam singulos versus explicemus. Quem Mortis timuit gradum significat nullum Mortis 'gradum ille timuit, id est, qui mari adeo periculoso tempestatibusque obnoXi naVem committere potuit, illum, ubicunque Ora eum antea aggressa suerat, adeo impavidum actum esse necesse erat, ut omnino Mortem jam non timeret Tres autem reliquos versus ita interpretor Quo modo sicci oculis monstra, fluctus, scopulos videre potuit, id est, mullo modo fieri potuit, ut siccis oculis horrenda illa videret Neque vero est, quod moneas, verba siccis oculis, in quibus nihil est, quod offendat, etiam ante verba mare et infames scopulos repetenda esse. Moratius igitur, quod
ab initio dixit, audaci illi homini robur et aes triplex circa pectus suisse, hic ali modo uberius
exPreasti Quam ubertatem caveas, no in suspicionem voces Nam qui totus terroribus periculorum maritimorum eo, quo hic quidem Horatius, modo repletus est, eum sibi in describenda primi nautae audacia, qua suam ipsius tecte significabat, vix satisfacere potuisse acillime ignoscemus neque in iis versibus offendenius, quibus locus nominatur, ubi ipse tanta pericula subiisset. Itaque si cognoverimus, quam bene illi versus cum toto hoc carmine congruant, non inde
temere cum Peeriliam pio negotia nobis lacessemus, ut qualem de genere Mortis gradus seu consueto seu celeriore interpretemur, quod, ut fiat, nulla hic cogit necessitas. Item nego exstare, cur
in addito nomine Acroceraunia offendas Comparent ii, qui hunc oratii locum egent, nostrum dicendi usum, quod si fecerint, cognoscent aptissime Acroceraunia addita esse. Nam hoc verbo optime sestinans illa indignatio Horatii depingitur, qui prius, qualia sibi croceraunia visa sint, dicit, quam ipsa nominat. Non errabis, si post infames scopulos tale quid atque Πυοδ ego novi cogitando interposueris Acroceraunia vero Horatium ideo, quod hoc nomen nisi apud vidium et Plinium non inveniatur, dicere non potuisse, nemini persuadere poterit Peerihampius.
16쪽
Restat, ut de adjectivo dissociabili aliquid moneamus. Dissociabilis autem secundum leges linguae Latinae is est, quem sociare difficile est, id est, quocum, quod tibi inimicissimus sit, foedus inire non potes Simillime Schillerus noster dixit: Wi das gemiithios linde lement, Da lurchibare, ni dem ei Bund tu chlis38en. Postquam duo illa carmina explicavimus, in quae, quod nunc est tertium libri primi, divisimus aro umenta nobis asserenda sunt, propter quae diremtionem illam instituimus. Primum ex iis, quae supra diximus, luculentissime apparuerit, duobus illis carminibus non unum, sed duas inter se plane contrarias res easque prorsus diversa ratione tractatas esse. Quodsi re vera unum erant carmen, quidni neque navis illius neque Vergilii in posterioribus versibus rursus mentio acta est Sine dubio, quod, quae poeta de illis dicturus luerat, versu octavo jam absolverat. Quam autem ineptum esset, si Horatius, quum Vergilio valedixisset, forsitan se solum in litore stantem istamque longam rationem habentem finxisset Deinde quid ad Vergilium, cujus integritas omnibus notissima esset, terribiles illae Poenae et scelera pertinebant Nonne accommodatius erat, si eam, quam d. III, 2, 26 sqq. pronuntiavit, sententiam vetabo, qui Cereris sacrum Volgarit arcanae, sub S dem Sit trabibus fragilemve mecum Solvat phaselon: saepe Diespiter Neglectus incesto addidit integrum persecutus esset. Neque enim Vergilio, quod ipse nescio quae horrenda scelera commisisset, sed quod forsitan cum improbo quodam eandem navem conscendisset, ob audaciam hominum timendum erat. Sed per totum carmen nusquam improbi a probis discernuntur. An Vergilium poeta risu dignum eo reddere voluit, quod illi tam breve iter maritimum acturo, quod innumeri jam ante eum se- celant et saepissime quidem nullo modo violati, pericula et horribilia maris enumeravit Idquod omnium minime crediderim. Denique quo modo preces illae, quibus Poeta carmen Suum exorditur, cum illa deorum invidia congruunt, in qua ultorum, quod nos effecimus, carmen nititur 3 Nam qui ab initio nominati sunt dii nautarum sunt tutelares. At secundum Superstitiosiorem illam sententiam, hominibus elementis interdictum esse, omnino tales dii esse non possunt. Atque si erant hominumque preces exaudiebant, quid erat, quod tam vehementer de periculis maris quereretur Aut quid proderat illos invocare, si ob scelera commissa Vergilio ovis ira nihilominus erat timenda At invocavit illos poeta auxiliumque ab iis exspectavit. Quo ostenditur, etiam Horatium, ut sere omnes veteres, inconstanter hoc carmine liberiori, illo superstitiosiori sententiae indulsisse neque, qua ratione ambae conciliiin e essent, inveni8se. Conciliatae autem Sunt in perpetuum a Christo, vero et unico pacis hominum cum Deo reconciliatore.