Christfr. Waechtleri, D. de cancellariis veterum commentatio

1쪽

POST

AULAE SAXO NUMBURGENSIS SPLENDI S CHARACTERE Potentissimi Poloniarum Regis M

Electoris Saxoniae

HODIE

Consiliario Sanctiori N

CETER

UNO S. AC MAECENATI,

PERENNEM FELICITATEM.

2쪽

logitanti mihi inter

praesentes fori tantum non continuas curas de excelso &sublimi ib

io, quo DEUS & REX TE, PE ILLUSTRIS ATQUE EXCELLENTISSIME DOMlΝΕ, his die

bus clementissime ornarunt, charactere, non sine aliqua commo-i tione venit in mentem commune propemodum assertum virorum etiam eruditorum, non fuisse adeo magna dignitatis Cancrigariorum incium sub priscis Imperatoribuι, apud Petrum Pithoeum Lib. a. Adversar. subseciv. cap. XII. Henricus Spelmannus Glossar. λL Ia6. Loquitur de hoc munere Flavius Vopiscus in Carino, ιν i floruit circiter. n. mm. aII. ac si non seclum humile eune fuisset, at desectui. De vocis ' π exilitate, rei amplitudinem nequaquam exprimente ractat,inquit Henricus MeibomiusTom. s. sol. a I. epistola Joannis indendorpii γ. ad quam lectorem romitto. Illam ego epistolam ut ut nondum viderim, apud Gulielmum Budarum tamen vestigia, quae oldendo ius fortasse legerit, deprehendo, Annotat. prior. in Pand. p. 298. Cance

carii nomen apud nos Gasios, vereor ut jam consentaneum tanta rei

esse post. Nam ut es hoc tempore , i. e. dignatio ae mmjesas hujuι honoris, tenuis hac anesiaris , ais apud aliaου gentes pro- eustata gnificatum suum fustinere ac perferre non potest. Atqui ne iis quidem seculis, qua hoc verbum genuerunt Mofestivum nomen fuerit Cancestara Dm dcJacobus Gothoseedus Tom. LCod. Theodos nomen id olim incis seu observationumministerii reain; Ae ut ista etate non dicam mediocris, erum omnino nisa rerum ef

3쪽

DE CANCELLARIIS

st d gnitas. - Nempe q via summa tum Praefectura Urbana ἀ- 1 nitaN erat, cancestariorum nusta penitus , sed ministerii tantum genus. ut proinde minus sint audiendi, qua cancestarii nomia A e Γι retarium scribam ,intestigunt, quasi qui intra cancelsos scri-hi ndis epistolis, sententios judicum operam darent. - Breviter,

Hic ευκοσιχιας. in Praetorio observanda custos cancestarius erat in 'omnis eorum opera in eantesiis Secreti, re ad cancestos haerebant,gwbus non tantum vela praetendebantur, verum etiam trans vela can-

costis sepiebantur. Sumpta haec e notis Jac. Sirmondi ad Sidonium Apollinarem p. I . Igitur ut a velis velarii dicti sunt, ita

a cance is cance arii. Gossae Bosticorum, Καγκελλον-- δατυ-- ου scribendum δικτυωτὐ) ενθεν κροκελάνοι, .4 ia ε κοτες, Canc Eum pro reticula, unde cancestarii, vi in cancesto stant. - 2Da arguunt, quam Hiis fuerit cancessariorum munus, ιmo minisenum,

qua eorum Niluas. Hic ut paucis multa dicam , tenendum est, ipsum Jacobum Gothostedum accurate discernere primam vocis significationem ab ea, quae postmodum fuit imposita, & a priore illa toto genere recedit. Tandem inquit d. l. tractum hoc nomen ad summum secreti Magistrum, sueummum s aestorem in Consistorio, seu Aula Regia. Hic corticem retinuit illud nomen; reliqua omnia absorpta sunt. Ergo cavere debebant, qVos Daulo ante nominabam, ne incaute Cancellarii munus tribuerent vocabulo adhuc rudi neq; jam tum elaborator quod utiq; fecit Petrus Pithaeus, putans, Verba Flavii Vopisci: Carinus Praefectum urbi unum ex cancellariis suis fecit: quo foedius nec cogitari potuit anquando nec dici; de de offcio cancellariorum non contemnendo, etsi non adeo magnae dignitatis, accipienda esse. Neque enim dubitat secretarios dicere, quos tunc cancellarios appellassent. Quod mores Carini non patiuntur. Sicut enim Vopiscus enormia illius Vitia, s ingentes foeditates enarrare proposuerat, ita primum

4쪽

VETERUM. ' smum locum occupat, Praefectum Urbi secisse unum ex cancellariis suis. Porro unum eX hiS notarium, quem stuprorum& libidinum conscium semper atq; adjutorem habuerat, Consulem fecit. FOrte mendum subest in voce notarium.)Fastidium subscribendi tantum habuit, ut impurum quendam, cum quo semper meridie jocabatur, ad subscribendum poneret. Si unum eX cancellariiS suis, eo,quem Pithoeus cupit, sensu posuisset, id sane non foret adeo foedum. Sic Praefectum Praetorii occidit idem, & in ejus locum non aliquem ex cancellariis suis, sed veterem conciliatorem, lenonem, fecit. Haec demum foeda sunt,& Carino recte conveniunt. Neq; quicquam huc pertinet locus Sidonii Apollinaris L. I. Epist. a. a Pithoeo allatus. Describitur enim ibi aula multo

recentior ac cultior Theoderici Regis Gothorum: retiquum mane regni administrandi cura si bi deputat. Circum it flesiam comes armiger, pellitorum turba fatest tum, ne absit, a Ittitur. ne ob repat, eliminatur: sicspro foribuου immurmurat, exclusa vetas,

inclusa cancediis. Nihil hic de statu cancellariorum eorum, de quibus Vopiscus. Propellitorum autem est qui legat, esi eur 3 eo sensu : solum Comitem circumsistere sellam, turbam vero satellitum, quibus praeest, non circumsistere, sed pelli: ita tamen, ut nec plane absit, nec tamen possit obstrepere. Ideo pro foribus admittitur illa turba immurmurare, velis quidem, quae Sellam tegunt, exclusa, canCellis tamen adhuc exterioribus inclusia. Retinuit autem pesiitorum etiam Ja hus Gothostedus d. l. quasi pestibus indutorum. Loca Cassiodori, quae similiter a Pithoeo asseruntur, nihil commune habent cum verbis Vopisci. Sunt enim omnia de temporibus multo recentioribus capienda. Primus ni mirum, divin. Lect.c. II. p. 9OI. de Marcellino, continuatOre Chronici Eusebiani. Alter exhibet ultima verba sormulae l.

A a Lib.

5쪽

4 DE CANCELLARIIS

Lib. XII. quum aliquis electus ex cancellis a Cassiodoro P.Rmitteretur in quanaam provinciam. Debebant autem potius illa adduci, ibidem, p. 74 I. Perge igitur ad istamprovinciam,

cancesiorum pompa decoratus, goriosa gravitate praecinctus. ει- stes tibijudicum parentAEdum ju a Pratori an edis portare crederis, Ipsam quodammodo potesatem reverendus a sumis. Nihil omnino haec ad mentem Carini.Tertius locus depromitur ex lib. XI. formul. s. p. 694. ubiJoannes quidam eodem modo electus in provinciam mittitur; quo spectat L. 3. C. Theod. de Mec& Dom. & cancellar. Nolim autem Omittere, quae

Pithoeus hic omisit: Vide, quo te antiqvitu voluerit cosiocari: undis reficeris, qvi in ista claritate versaris. Proinde ad nostra monita aures animumέ converte: Age menti omnia, qua jubemin rnon te stanquam vacuam Muiam, dicta perexeant: quae tam diu plena constititur, quamdiu in eam unda in ereposse noscuntur.ω opotius conceptaculum, quod auita custodiaου, quod suscepta non fundas. Evianihil proderit os auribus tuis transitura placeant, cae in rerdis finibus se omnia non defigant. Inepte hae ad Oram notavit non nemo, Arcanum Canceliarii. Quartus agit forte de eodem.Joanne, Lib. XL formul. 27. p. 7ao. ac dicitur is jam tunc praerogativam meruisse, quando secreti munus judicialis accepit. Post pauca: Hanc giturnaerogativamsentensia nostra con mat, ut gradus potiusi emeriti devotioribus animis publica pareatI H.Obscuriora paulo sunt haec ultima.Sed auget obscuritatem Pithaeus, legenS: Hunc igitur aerogativarum. Antecedit aute, F tunc jam praerogativam conscientia meruit.Non igitur ad titulum, depraerogativario ,&, deo cio praerogativarum,

quin potius ad ea, quae habet Gul. Budaeus pari. poster. Αnnot. ad Pand. p. IO9. IIO. III. erat attendendum.

Tandem Pithoeus ait,Praesectum quoq; Urbi cancellarios eum scribis in ossicio suo habuisse, dc eos indicare antiquum

Edictum

6쪽

VEΤERUM. 7 Edictum Turcii Aproniani P. V. Imo duo Edieta huius Α- proniani exhibet Graterus Oper. Inscript. sol. DCXLVII. n.

6. 7. Jacobus autem GothosreduS etiam cum egregio commentario, ad L. IV. C. Neod. de Suario, peeuariis reo cepi. vini.

Tom. V. At vero isti cancellarii, quorum in Edictis hisce suariis fit mentio, neq; ad mentem Carini, neq; ad loca Cas siodori pertinent, & turbatur ordo temporum penitus. Duo Romae animalibus vendendis fora erant destinata, boarium,& suarium, ubi tantum sues veniebant. Creatus etiam fuit Tribunus fori hujus marii, qui curam habebat, ut justo pretio & fine Daude ac morbo sues Venderentur.Panciroll. aci No tit. Disper. Occid. e. Xufol. aa. Cura haec autem suaria incumbebat praeter Tribunum cuidam e cancellariis, scribae, aliisq; de ordine suario, de quibus extant in C. Theod. Leges Constantini M. Iuliani, Valentiniani. Ubi nemo dixerit, miscendum hunc ordinem suarium esse, sive cum ossicio stantium in Praetorio, sive illorum,qui post electionem cum pompa aliqva dc gloriosa qVadam gravitate in provincias mitte-hantur : etiamsi negari nequeat, commune hic omnibus nomen tribui. Illud vero notatu dignum censeo, ossicium cancellariorum, ne promiscue cuivis volenti ingredi in Secretarium &Praetorium potestas esset, pertingere potuisse etiam ad tempora ipsius Iustiniani M. Sic enim Agathias in Historia

reant, Vulcanio interprete. Ast vero Jacobus Gothostedus, ovi nobis hunc locum suppeditat ad L.f. C. Neod. de se f

7쪽

s DE CANCELLARI IL

Ams.s cancetur. Tom I. --non de Archivis, sed de loco Praetorii sive curia Magistratus exponit. Videnturq; hoc innuere verba, qVae sequuntur, gnari tineοσμι--- οπμ

vero Narseti apud exercitum, tune in hyberna mittendum, statim autem ineunte vere iterum congregandum, Archivum ad manum fuisse, vel Archivarios, credideris. Jam

opera in iisdem. Certe in Codice Iustinianeo nullum ejus rei vestigium Tribouianus nobis servavit. Quumq; titulum de Suari s Uceptoribus vini, nollet plane delere, utiq; Edictorum Aproniani nullam ibi fecit mentionem, & ex omnibus legibus retinuit sextam, quam primo loco collocat; unde autem secundam sumpserit, non liqver. Idem contra sub Rubrica de Abse ribus F Domesticis N eancestariis judicum Legem secundam & tertiam C. Theod. integram recitat, neq; verba illa praegnantia omittit: periculo enim strιmatum incii cancellarios sub Ade gestorum ex eodem incio electos judicibus applicariis. bemus. - Si enim idonea causa exegeris, ad detegenda judicis flagitia s quoioni eos subdi oportet. UbiJacobus noster: hoc ipsum, si quod aliud, arguit, quam viis fuerit istorum ministerium saddo,quam exigua pompa illa & gravitas gloriosa, quam Cassiodorus paulo ante tribuebat. Sed & in Corpus Βααλ ω. intravit lex illa: a αλχων φερων μεθ' εαυτύ ἰοίους κἀγκεMανους, η δο- αεHκους --τον αρχον- ἐλέγbm. Praeses qui secum duxerit caniaeellarios suos aut domesicos, ae prodis flagitia detegent.Tom. I. Libro VI.Tit. I. Et Tit. S. ου-M-- οι -- νεδροι-οι κο κελανοι κέ οι ἡρμές κοι. Libro I. Tit. I. inserta est Novella Justiniani 8a. ejusq; caput I. hoc modo conce-- ptum:

8쪽

x o ουργέ, ε 1, peraculo ordinum, vel scholarum velScriniorum, qυὰ illos derigunt huic miniserio proscιunt, creentur. inod mox iterum repetitum est, γνώμη προβολὴ των , Oli τώm κινλυνευετα, udicio D electione eorum, ad qυosperisurum pertinet. Liceat

igitur statuere, Justinianum, stylo Novellarum, jam abstinuisse vocabulo Ueterum. Tum vero Nicetas ChoniatesLi-hro VII. Annalium fol. Io I. de Friderico Alemanniae Rege,

. mant, λ misit cum plurimis copiis. Loquitur de Episcopo Moguntino. Hic manifestum est, totam significationem priscam exutam, & novam inventam esse. Veteres enim, aut saltem prOXimi Veterum, etiam Se- culo adhuc sexto teste Reinesio Nostro, aliter usurpabant in

ipsis Inscriptionibus sepulchralibus. Extatq; Classe XX. inscriptione LXIL ad oram fol. 9 II.

QUOD FUIT EX IURE QD. MICINI CANCELIN LURBS PD. PATRIS MEI.

Ubi Index Reinesianus: . Canceliarius Iut urb. Sedis Pras quasi seriptum fuisset:

9쪽

IO DE CANCELLARIIS

Prioribus vero temporibus Urbes Romanae, Graece loquentes, duos habebant Senatus Praessides, qui audiebant seu Στρα γῆ, qvibus adjungebatur γραμμα υς, Senatus & Pinpuli scriba, qui omnes leges, Plebiscita, & Senatusconsulta in tabulaS referebat, eorumq; custos & interpres erat. Is, si is e vita in magistratu exierat, nomine suo nummos signabat. Horum numerum satis magnum dedit nobis Jo. Vaillant, Numism. ccino sis. Ferme sicut Eumenes. μ-υς AleXandri M. Vocabatur. Quod cum Plutarcho parum conveniens Videretur cum moribus Romanorum, apud quosm,aestores Sacri Palatii cupiebant falutari, adjecit, coeαλ- -υ

vocabasur quidem scribarum princeps, γραφῶεν ἔχων κ mν-δονθsed in pari erat dignatione, ac praecipuι Regis Amici ac familiares.

Vii. Eum.fol. 683. Ex quibus judicandum de mercenariis, quorum in ejuSdem vita mentio apud C. Nepotem injici

tur.

Ac miror, locum hunc Paulo Aemylio, Scriptori Rerum Francicarum, tanti existimatum, ut ejus in illustri amgumento de Gothostedo, Episcopo pariter Parisiensi & Cancellario Franciae, meminisse voluerit. Libro III. fol. Io 3. Sed disco hinc, Canceuarium Franciae eo, quo Paulus Aemylius scribebat tempore , fuisse, characterem publicum Supremi Ministri, forte non ita pridem ad excelsam istam significationem elevatum. Itaq; Veluti censuram quandam adnectere voluit: ut nunc i. e. stylo noviter recepto) apud Francos res Labet, nescio an quem si Caneriurium dicunt, recte Praefectum Juris dicere possimuό, voce etiam a Livio usurpata. Verum res

aliter cecidit, & hodieq; Cancellarii Franciae splendidissimo hoc titulo gaudent, penes quOS legum dictandarum pro Principe, & Rescriptorum ad preces supplicumjus ; teste Iacobo

nostro,

10쪽

- UETERUM. II nostro, ad L. 8. C. Theod. dehreFisci, To I. Ceterum quod Idem ille ad L. 3. C. Neod. de Asse . N Domes.s Caninu. observavit, inter priscos illos praeeminuisse unum dignitate, qui M-καγκελάν' dicebatur Constantino Porphyrogennetae Nov. X. Gigui honoris atq; praerogativae putandum est. Nam ipsa illa Novella ostendit, protocancellarium praeserri

nonnisi δυα ιο--, duobus notariis, serviisse autem conjunctim τω κοια α γ, quaesori in aperiendis testamentis. Hos judices appellat nunc κντας μαλμα n- , Nov. m. nunc δικασμ-Nκους. Nov. VII. qVaSJo. Meursius edidit.

Atqui nec per Carolum M.accepit hic titulus tantam amplitudinem; quod tamen Gulielmo Budaeo, forte in honorem gentis suae, Visum fuit. Annot. mor. p. assi. Esto enim

Stephanum quendam Cancellarium diplomati regio a Ludovico Crasso indulto, subscripsisse anno M CXL non conficitur hinc, quod debebat. Et praestabat adduxisse vel unicum illud capitulare Caroli M. XXIV. Libro II. p. 3 s. b. Voluminetiam, ut capitula, qua nunc F abo tempore, consulae de tam nostr rum, a nobis constitutasunt, a Canceliario nostro A chiepscopis cimites eorum de propriis civitatibus accipiant. Canceliarius tamen noser nomina Episeoporum s Comitum, gus ea accipere cura)erint, notet, Addo capitulare XLIII. libri III. p. so. 8 quis

per chartam ingenuus dimissus fuerat,primum segitimam auctorem a tibertatis proferat, sin sua tibertare per sieveret. - ω vero te-ses de aerint, cum duabus alus chartis, qua ejusdem Cance Iaris manu firmata sint, uri scripta, cujuscura fuerint suam chartam, quae tertia est, veram cae segitimam esse confirmet. CANCELLARIus

TAMEN TALIS ESSE DEBET, IVI PAVENSIBUS LOCI ILLIus NS FUISSET X ACCEPTUS Utiq; dicendum est, Carolum M. habuisse Cancellarios, nec stanteS in Praetorio, nec 1uarios, nec qui sub formidine quaestionis servirent in pro B a vinciiS,