Epistola nuncupatoria ad Carolum Caesare[m] ; Exhortatio ad studium Euangelicae lectionis ; Paraphrasis in Euangelium Matthaei

1쪽

INVICTISSIMO CAESARI

CAROLO , eius nominis quin

S. D.

ignarus C A R O L E CAESAR inuictissime,

quanta religio,quanta. reuerentia debeatur, ii omnibus sacris literis, quas nobis sancti patres diuin1 numinis amatuprodiderunt: tum pre

lcipue tis,quae nobis boha fide reserunt, quae pater ille coelestis ad totius or/bis salutena per filium suum Iesum,vel gessit,uel pro 'quutus est: simul. conscius indignitatis propriae, pium ante annos aliquot primum admolirer manu Τpistolis Paulinis, Paraphrasi e lanandis nam id bihi tum ultro suggessit Impetus animi videbar nas cinys aggredi vehemeter audaX, S improbir,ac sae,quod aiunt,aleae: adeo Vt postea P in uno apite sera*W. opis periculu,plane cotract1s velis

2쪽

riosis

AD CAROLUM CRES. INVICT. '

velis destiturus fuerim ab instituto cuisu, ni raremus amicoN erudito' cosensus, ii pergerc,ppulisset Nec mih1 licuit per horui efflagitauoes coquiescere,d ecquicquid esset apostolicarum epistolahe absoluissem, quum 1pe no sumpsissem tracta las,luia ita quaere tracotrouersiam a Paulo coscriptae sunt.Non senap mihi prospere cessat amico' instigatiothy obsequundassi Sed hac in in re mihi gratulatus sunt eam audacian Opectatione fuisse feliciore tum autor1, cui mina. mum peperit inuidiar,tum euangelicae philosoph1arcadidatis,qui mihi certatim gratias agunt, quod hac mea 1ndustria ad cognitionem apostolicae sapaentiae, vel rucitati sint vel adiuti. Sed hac defunctus prouinoeia,non pectabam posthac unquam mihi re sore cum hoc scripti genere.Et ecce.R.D.Μatthaeus Carodinalis Sedunensis,cuius hortatu perscceram episto las canonicas,quum illum e Vuormaciensi cocilio reuersum salutandi gratia conuenissem Bruκelle, primo statim colloquio, velut hoc meditatus incipit hortari ut quod fecissem in epistolas apostolicas,idem facere in Evangelium Matthae1.Ego protinus raculare multa,plus satis audaκ fuisse facinus, quod id tentassem in apostolicas hiems viros quide diuinos apostolos, sed in homines suisse. C enim Christi maiestate cstema1Orem,qua vi in huius verb1s idem audere fas sit. Quod si nos non submoueret operis maiestas. υ

3쪽

D. ERAS MI ROTERO D. EPIST.

1nen argumeti natura refragari,nec admittere par

phraste: no tui ob hoc, rhsc varie sint psonae, qb'dii necessario attemperat oratio, si ut intra cancellos larctissimos cohibeat calam' n11mihi melusus ab ea Ii Dertate,qua admittunt reliqua comentariol e genera.

Na S paraphrasis cometarii genus est.Deinde quumetona pars Euagelii costet narratioe rerii gestaF, eaq3 mplici ae plana,sortassis videbit hic paraphrastes ni

mil aliud qua lucerna accedere in meridie,tuMta Grae 3 eorum Pomethi lam Muveteres in allegoriis e licandis,partim Parim Dartim sc agant,ut mihi non riunt ludere videantur:nec mihi licuerit eas nisi stibpersona vel Christi,vel Euangelisis referre palam est, in quatis angustiis essem versaturus.Omitto qν Christus quaeda ita locutus est,ut tum quum diceret intelligi noluerit, quod gemis est illud. Solvite templum hoc,&in triduo aedillaabo illud. Rursum de emendo gladio, de sermento pharilaorum vitando. Porto in eo sermone quo praedicit incidium urbis Hieroilymittanae,fine huius mudi, Safflictiones olim aposto lis elieturas,ita miscet ac teperat sermone Iesus,Vt mi hi videar,no latu Apostolis,sed nobis etia obscurusi esse voluisse.Sut rursus loca quaedam mea sententia

prorsus ineMplicabilia,qtioni est de peccato i spiritu iactu nul remittedo,de die supremo,que solius pa r norit, etia filio incognitum. Hic in comentariis libet

4쪽

AD CAROLUM CAES. INVICT

Isbet absit piculo referre sentenas diuersoru ciuersias, licet ingenue sileti locu tib1 no liquere. At ide ius noest paraphrastatapterea sunt qdam ita dicta,ut ad haec stitutu dissidetis .Hec ut spu sphetico piserint Euageli , certe sub illo't psbna 116 posaiant narrari mufiuide Scoa te. Mouebat S illud antimst meti. Si in solii Matth u hoc opς sumere,fore Oissa a ide ereagitaret in ceteros Euagelistas auo' volutati si mo re gerere futurii ut mihi saep1' eade essent repeteda, nimaru Oia in quib'inter se cdsentitit Euagelisis Sininoibiis metua quada narraticis sene cotexere, quue licare dissonates locos in Euagelistis nihil alist 1it, 3 in labyritho 4da versari, rad potuissem 1eruire perspicuitati paraphraseos. His & huiusmodi plurimis argumetis quia depcarer delata mincia, nutrio viderer habere causana bona ac vincitate is ille vicit Dcudas, Vicit autoritate totist negocii osculii S alea in sese recipies.Nec ausus sum diluti' 1lli' viri reluctari cosilio,cuius cosiliis tua maiestas grauissimisi tcb' solet aab illibeter Obteperare. Et in quit esto no plane recepisse negocm,sed tin pollicit' esseni aliqn conatuF me,s 1 sert cederet ille Mediolanii se cos resanco note spopoderat Germanis opst, hac hyeme Oditurii. Ita quuipe Basilea repeto, sic urgebar uni P a Germanis meis,flagitatorib' no pas Urobis:vt quo fide illius ac

5쪽

ERAS MUS ROTEROR.

mea liberarem, opus mestruo serme labore psecerim. Vima sit cibus sella illius imperiit ac meu obsequiudi spero fore,si tua maiestas hoc munusculusibi dicatu agnoscet.Sed hic fortasse dicet alIsis qui te no alio titulo qua Caesaris nouit, qd hoc argumetum ad pro Phanum principe, r magis couemebat abbatibus, aut episcopis consecrareSPrimum mihi videt apte datum, quicquid honestist offert Christiano pricip1. Ad c quu nullus princeps ta prophanus sit,ut ab Euagedi Nessione sit alienus.Cssares in hoc ungunt Scosecrant, ut euangelica religione vel tueane, vel strociant, Vel propagent. Itaq3 1aon doctor est Euangelii Caesar,sed propugnat . fateor,sed interim par est noignorare quale sit, P quo sumis arma. Porro quum tuum istum animum contemplor sic reis imi pieta/tim deditum, ut episcopis S abbatib' ad pietatis studium vel regula possit esse,Vel calcarmon mihi visiis sum ulli cogruetius hoc munus dedicaturus qua tuae maleslatiProide quod apte dicatur' eram Christiano

principi, tius Cssari, aptissitare dico CAROLO.

Minus apta deserui, qui gemas raras, qu1 feroces ca ballos, qui canes venatorios, qui aulaea barbarica Iargiune.Ia quit Euagelistae nullino scripserint Euage/hu: no video quo min' si ab ol, Iegedu.Et nos ita tractauimus ut S ab illiteratis possit intelligi. Leget aute summo cum fructu, si quisl hoc animo sumet in

6쪽

p1O LECTORI.

in manus,ut scipso reddatur melior nec euangelicam scripturam ad suos accommodet affectus,sed suam ritant,suasty cupiditares ad huius regula corrigat. Nos

in hoc opere potissimii sequuti sumus Origenem res theologicae' longe peritissina Chrysostomu ac Hie/ronymu orthod is probatissimos.Det tibi Caesar augustissime coelestis ille priceps ea velle, conatim qiis sunt optima: atq3 ide tuos conat' bene sorti et, ut amplissimum imperiit, mr citra sanguinis humans iamira hactenus contigit,possis itide vel Nagare vel tueri.Illud interim semp meminent tua clemetia, nullum bellu nem tam iustis de causis suscipi,nel ta moderate gerit r no ingens S scelerum S calamitatum

agmen secum trahat:tum marimam maloru partem ad 1nnorios S indognos recidere.Basileae.ILIan. .

8쪽

IN EVANGELIUM MATTHAEI PAR APHRASIS, PER ERASΜVΜ ROTERO DAMUM. -

ardentibus studiis amplectim tur librum humana proditu industria, qui vel tuendae sarciendsve valetudinis ratione, vel augedae rei familiaris via, vel aliam aliquam disciplina --l ad terrena modo comoda coducibilem pollicetur, quanto flagrantioribus studiis hic liber est ab omnibus incipiendus, cuius utilitas in aequo pertinet ad omnes,nec humana commoda, DIOXS peritura promittit. Sed coelestem philosophia a coelest1 doctore Iessi Christo mortalium generi traditam docet, ct huius admirabile praemium pollice turmis opes, Πon regnum,non Voluptates, sed vera atq3 aeternam stelicitatem,atq3 ad hanc tapeditam ac facilem omnibus viam comonstrat, S autorem indimi, per quem nulli non est parata fatus , mira quena nulli est sperada salus.Oatis autem est hominu quem non incitet tanti boni certa spes: quantumvis barba C tus

9쪽

1N EUANGELIUM MATTHAEI

rus sit aut idiota. Hac scelicitate qua nec humandi corratus,nec laboriosa philosdphoru i strudaec lapstit1osa gentiti religio,nec Mosaice legis quelibet diliges obseruatio praestare potueriit ad plenii, deus omnisi reruti visibun d invisibilin coditor, seruator .moderator, ac vindeN, olim per omnisi prophetam ora, quos spiritu suo coelesti afflauerat toti quide orbi, sed peculiarius Iudaicae geli,q tusia ecclesie Christiane moR per Orbe uniuersum propagadae/ gerebat imagine,Varus figurarisi inuolucris atq; umbris designans, ac veluti praeludes, quicqd nuc per filiii seu Iesum Christii sit blatis enigmatis pala evibuit in do, qui sic hui'gratuitae Delicitatis nuci' fuit, dei patris note legatist ages

in terris,ut ide esset S phsDiphie salutiferae doctor, ipse meplar, ipse praemi1 S pigra' S sposior δἰ autor.

Passis est enim deus arcano suo dc humanis ingenissinscrutabili coiuio mortalia genus suae stirpis autore primu ingenio reseres S ad vitia pcliue,diu falsis religionibus,varii 3 vitae vitiis,& improb1s Cupiditati/bus 1nuolui, quo tepore hoc optatissimo, ὸiuina sapietis rerii omniu moderatriκ sibi praescripserat,vniuersi lato magis sitient 1b' es cosentientiis animis hae vere salutifera S est cace philosophia amplecteretur, posteaqua coperissent sese,neo per ea comoda praesae

diam, quae insidus hic praecipua pollicet, neo per tot philosophorui accurata dogmata, nech per tot religio

10쪽

ad Lad vera psetate verat scelicitatem potuisse perlingere, imo hoc magis mutatii vitiis S ditatibus, quo vehemetius humanis freti praesidiis cotenderent ad innocentia ac stellicitate.Proinde si Iudaei, quos mainme cdueniebat amplecti, quod toties omissim, totis culis inoptatist inertur, soli negligunt tantii bonii, quod gratis inponitur omn1b', malunt. soli carere, qua habere re cieteris coniune, no est quod classi imputent 1nteritu stu,nssi suae incredulitati. IIllis potismmum haec futura cecinerunt sacroru vatii oracula, illi comin' commerunt Christit aedente miracula, cominus audiere doctrina euagesica, illis primit annuciauimus regnum coelorist. Caeterii quoscunm taedet vitae prioris, quotquot amant Vera innocentia, quicisti desiderant vera, solida, Sminqi auferenda micitate hoc euangeliit, hoc ess,optabile ac laetist nunciu laetis S alacribus anuius cipiat,sive Graeci sint, sitie Iudaei,si ire Romani, sitie Scythae .siue Galli, siue Britani.Vt de'no est tantu Iudeoru deus,sed , aequo comunis omnium, quemadmodu sol unus N ide est mudo comun1s,ita Iesus Christus hui' fili' ornab' seruassis venit, Omnib2 mortu' est, omn1b' resurrerit, cibus ascedit In coelum, omnibus suu emisit spumst. Nullum repebIens,nessi ob generis,ne ob aetatis, seNUs,condatio Dis aut vitae discrimen. Semel per illius mortem in 1a C et cro