C. Velleii Paterculi Historiae. Romanae ad. M. Vinicium. cos. libri. 2 ab Aldo Manutio, Paulli f. Aldi n. emendati, et scholiis illustrati.

61쪽

ea , qua os commendatur aetatis,fed ex dignitate, constantias in illam conueniens amplitudinem , fortunam quoaue eius , ad ultimum uitae comitata eri diem cinnocentia exi mius, sanctitate praecipuus, eloquentia medius potentiae . quae honoris caussa ad eum deferretur, non ut ab eo occuparetur, cupidissimus; dux bello

perit imus; ciuis in togat nisi ubi uereretur, ne quem haberet parem' modensimus; amicitiarum tenax an ostensis exorabilis, in reconcilianda gratia fidelissimus ii accipiendasatisfactione facillimus,potentiasua numquam,aut raro ad impotentiam usus,paene omniu uotorum expers,nisi rinmeraretur inter maxima, in ciuitate libera domi naq. gentium,ind gnari, cum omnes ciues iure haberet pares, quemquam aequalem dignitate conspicere. His,a toga uirili assuetus commilitio prudentisimi ducis parentis sui, bonum, O capax recta discendi ingenium singulari rerum militarium

prudentia excoluit, ut a Sertorio δ' Ietelius laudaretur magis , Pompeius timeretur ualidius Tum Tr. Perperna,praetorius, e proscriptis,gentis ci rioris, quam animi,Sertorium inter cenam Etolicae intersinit, Romanisq. certam uictoriam,partibus

suis excidium sibi turpissimam mortem pes imo aiuctorauit facinore Metellus e Pompeius ex Hispanis triumpharunt sed Pompeius, hoc quoqMetriumpho,adhuc eques Romanus, ante diem, rea consulatum iniret curru urbem inuectus est quem D a virum,

62쪽

virum,quis non miretur, per tot extraordinaria imperia insummumfastigium uectum iniquo tulisse animo, C. Caesaris,in aetero consulatu petendo senatum populumq. R. ratione habere adeo D miliare est hominibus,omnia sibi ignoscere , nihil aliis remitteret inuidiam rerum non ad caussamsd aduoluntatem personasq. dirigere. Hoc consulatu Pompeius tribuniciam potestatem, lituit,cuius Sulla imaginem in iure reliquerat. Dis Sertorianum bellum in Hispania geritur , Lxa V. fugitivi e ludogladiatorio Capua profugientes duce Spartaco raptis ex ea urbe gladiis primo Vesuuium montempetiere, mox, crescente in dies multitudine grauibus, uariisq. alibus fecere

Italiam quorum numerus in tantum adoleuit, ut, qua ultimo dimicauere acie, XL . hominum se I 'mano exercitui opposuerint. Huius patrati,oriapenes M. Crassum fuit, mox Romanorum omnia principem Conuerterat Cn. Pompeii persona totum inse terrarum orbem, per omnia maiore, babebatur: qui cum consul perquam laudabiliter iurasset,se in nullam prouinciam ex eo m riseram iturum seruasset, post biennium A.

Gabimus tribunus legem tulit,ut, cum belli more, non latrociniorum, orbem esinibus, iam non sumtiuis expeditionibus, piratae terrerent, quasdam etiam Italiae urbes diripuissent; Cn. Pompeius ad eos opprimendos mitteretur; esset ei impe-vium aequum in omnibus prouinciis cum proconsulibusa

63쪽

libus, usque ad quinquagesimum miliarium a m

ri quo S. C. paene totius terrarum orbis imperium uni uiro deferebatur: sed tamen idem hoc ante biennium in M. Antonii praetura decretum erat. sed interdum persona, ut exemplo nocet, ita inuidiam auget, aut leuat . in Antonio homines aequo animo pini erant raro enim inuι detur eo rum honoribus, quorum s non timetur. Contra, in iis homines extraordinaria reformidant, qui ea suo arbitrio aut deposituri, aut retenturi uidentur modum in uoluntate habent. Dissuadebat

optimates sed consilia impetu uicta sint gnaen memoria s Catuli cum auctoritas, tum uerecundia qui cum,dissuadens legem,in concione dixisset, esse quidem praeclarum uirum Cn. Pompeium sed nimium iam liberae reip. neque omnia iuuno reponenda; adiecissetque, Si quid huic acciderit, quem in eius locum subriituetisci succlamauit uniuersa concio, Te, a Catule Tum ille, uictus consensu omnitim, O tam bonorifico ciuitatis testimonio, e concione disce sit. Hic hominis uerecundiam, populi ius filiam mirari libet huius, quod non ultra contendit; plebis, quod dissuaderem, O aduersarium uoluntatissuae, uero tent-monrofraudare noluit Peridem tempus Cotta iudicandi munus, quod Q Gracchus, ereptumsenatui, ad equites, Sulla ab illis ad yenatum transluleranti aequaliter inter utrumque ordinem parti

64쪽

tro loca restituit. At Cn. Pompeius, multis, praeclaris uiris in id belium assumptis,descripto I. in omnes recessus masis praesidio nauium, breui, inexsuperabili manu, terrarum orbem liberauit, praedonesq. per multa proelia multis locis uictos,

circa Ciliciam cla is aggressus, fudit, ac fugauit. et quo maturius bestum am late diffusum, conficeret, reliquias eorum contractas, in urbibus a motoq. a mari loco, incerta sede consilituit. Sunt,

qui hunc carpant sed,quamquam in auctoresatis rationis enaamen ratio quemlibet magnum auctoremfaceret data enimfacultate, in rapto uiuendi, rapinis arcuit. Cum esset in fine bellum Piraticum, et . Lucustus, qui ante septem annos ex consulatu sortitus Asiam, metithridati oppo tu erat, magnasque,ac memorabiles res ibi esserat,Mithridatem aepe multis locis fuderat,egr gia Cy cum liberarat uictoria, Tigranem, regu

maximum, in Armenia uicerat, ultimamq. bello manum paene magis noluerat imponere, quam nopotuerat, qui, alioquiper omnia laudabilis, bello paene inuictus,pecuniae expellebatur cupidine idem bellum adhuc administrarer, Manilius tribunus p .semper uenalis , alienae minirier potentiae, legem tulit, ut bellum Mithridaticum

per M. Pompeium adminisJraretur . Accepta ea, magnisq. certatum inter imperatores iurgiis, cum Pompeius Lucullo infamiam pecuniae,Lucullus Pompeio interminatam cupiditatem obiiceret imperii,

65쪽

reui,

c pia e

imperii, neuterq ab eo, quod arguebatur, mentitus argui posset . nam neque Pompeius ut primum ad remp. aggressus est, quemquam animo parem tulit, in quibus rebus primus esse debebat, solus esse cupiebat neque eo uiro usquam aut alia omnia minus,autgloriam magis concupiit in appetendis honoribus immodicus, ingerendis verecundisiimus ut qui eos ut libentis inre iniret, ita finiret aequo animo; O, quod cupisset arbitrio suo sumere,alieno deponeret. Lucullus summus alioqui uir, profusae huius in aedificiis, conuictu busque , apparatibus luxuriae primus auctor fuit quem ob iniectas moles mari, O receptum suffossis montibus in terras mare, haud infacete magnus Pompeius Xerxem togatum uocare a1 fueuerat Ter id tempus a m Metello Creta usula in populi R. poterialem redacta eri, quae, ducibus Panare, Lanhene, xxiv. Vistibus iuuenum coactis, uelocitate pernicibus, arm0rum, laborumq. patient imis,sagittarum usu celeberrimis, per triennium Romanos exercitus fatigauerat . Ne ab huius quidem usura gloriae tempera uitanimum Tompeius quin uis loriae par tem conaretur uindicare sedis Luculli, telii triumphum cum ipsorum singularis uirtus, tum etiam inuidia Pompeii apud optimum quem quefecit fauorabilem . Ter haec tempora M. Cicero , qui omnia incrementa sua sibi cebuit, vir nouitatis nobilisiimae ut urta clarus, ita

66쪽

irigenio maximus, qui essecit, ne, quorum arma uiceramus, eorum ingenio uinceremur; consul, Sergii Catilinae, Lentulique, cethegi, aliorum Hiriusique ordinis uirorum coniurationem singulari uirtute connantia, uigilia, curaq eripuit Catilina metu consularis imperii urbe pulsus est. Lentulus confularis, O praetor iterum, Cethegusque, alti, clari nominis uiri, auctore senatu, iussu confusis, in carcere necatifunt ille senatus dies, quo haec actasunt, uirtutem M. Catonis, iam multis in rebus ossicuam, atquepraenitentem , in alti mo luminauit. Hic, genitus proauo M. Catone , principe illo familiae Pomciae, homo uirtutisimillimus, per omnia ingenio diis, quam hominibus, propior, qui numquam rectefecit, utfacere uideretur sed quia aliter facere non poterat cul. id olum uisum es ratione habere, quod haberet iuriitiam omnibus humanis uitiis immunis,semperfortunam insua potestate habuit hic, tribunus pl. designatus,adhuc ad modum adolescens, cum aliisuaderent, ut per municipia Lentulus, coniuratiq. curiodirentur, paene inter ultimos interrogatus sententiam, tantam animi, atque ingenii, inuectus est in coniurationem, ut ardore oris orationem omnium, lenitate uadentis ocietate consilii,suspee Iam fecerit: sic impendentia ex ruinis incendiisq. urbis. commutationestatus publici pericula exposuit, ira consutis uirtutem amplificauit , ut uniuersus

67쪽

senatus in eius sententiam transiret, animaduertendumq in eos, quos praediximus, censeret maiorq pars ordinis eius Catonemprosequerentur domum. At Catilina non segnius nora obiit, qua

sceleris conandi consilia inieram quippe, fori i- me dimicans, quem spiritusupplicio debueratsupplicio reddidit Consulatui Ciceronis no mediocre

adiecit decus natus eo anno D. AvG S us abhinc annos Lxxxia omnibus omniugentiu hiris magnitudinesua inducturus caligine Iam paenesuperuacaneum uideri potes, eminentium ingeniorum notare tempora . quis enim ignorat diremptos gradibus aetatisfloruisse hoc tempore Ciceronem,Hortensium, saneq. Crassum, Catonem,Sulpicium, moaq. Brutum, Calidium, Coelium, Catauum, proximum Ciceroni Caesarem seorumq. uelutalumnos Coruinum, ac Pollionem Asinium, aemulumq. Thucydidis Sallustium , auctoresq. carminum Varronem, ac Lucretium,neque vigo in suspecti operis fui carmine minorem Catulltim Taene stulta es inhaeretium oculis ingenioru enumeratio inter quae maxime nostri aeui eminent,

princeps carminu Virgilius, Rabiriusque, iosecutus Sallunium Liuius, Tibullusque , Haso, perfecti me informa operis sui . nam uiuorum ut magna admiratio, ita censιra difficilis est. Dum haec in urbe, Italiaq geruntur, Cn. Pompeius memorabile aduersus Mithridatem, qui post LMculliprofectionem magnas noui exercitus uires

68쪽

C. VEL L. PATER

reparauerat,besiugesiit. at rei usus fugam q. omnibus exsulus copiis, Armenia Tigranemq. socerum petit, regem eius temporis, nisi quia Lu- cuili armis erat infractus, potentisimum. Simul itaque duos persemius Pompeius,intrauit Armenium.prior lius Tigranis,sed discors patris,pe uenit ad Pompeiu, mox ipsesupplex, praesens se regnumq ditioni eius permisit, praefatus nemine alium,neque ''manu,neque ullius entis uiru, futuru fuisse, cuiusfesocietati commissurusforet, quam Cn. Pompeium: proinde omnem sibi uel a uersam, uel ecundam, cuius auctor ille esset, fomtunam tolerabilem futuram non esse turpe, ab eo uinci,quem uincere esset nefas neque ei inhoneste aliquem iummitti, quemfortuna super omnes extulisset Seruatus regi honos imperii,sed multato ingenti pecunii quae omnis , sicuti Pompeio moris erat,redacta in quaesoris potesatem,ac publicis descripta litteris Syria,aliaeque, quasi cupauerat, prouinciae, ereptae, O aliae restitu tae populo mano, aliae rumprimum in eius po-

Syria, quae tum primum

tacta et Ripendiaria. Finis imperii regis termi

natus Armenia.

Haud absurdum uidetur propositi operis regulae,paucis percurrere,quae cuiusque ductu gens. ac natio redacta informulam prouinciae, Hipene a Minotauimu facilius,ut quae partibus simul uniuersa conspicipossint. Primus in Sicilia

69쪽

nΠIs T. LIB. II 6 Itransiecit exercitum consul Claudius, prouinciaea,post annosferme mi captis Syracusis 'cit Marcellus Claudius . Primus Africam Regulus , nono ferme anno primi Punici belli sed post

CCL . annos P. Scipio Aemilianus, eruta Carthagine, abhinc annos C Lxxxia . Africam in formulam redegit prouinciae Sardinia inter primis, secundum bellum Punicam, dudIuT Manli, consulis, certum recepit imperii iugum. Immane bellicae ciuitatis argumentum,quodsemel sub regibus, iterum hoc T. Manlio consule, tertio Augusto princ pe, certae pacis argumentum Ianus Geminus clausus dedit. In Hispanias primi omnisi

duxere exercitus Cn. O P. Scipiones, initiosecundi besti Punici, abhinc armos CCL . inde ua

rie possessa, saepe amissa partibus, uniuersa,

ductu Augurii,facta Ripendiaria est . Macedonia Faustus, Numius Achaia, Fulvius Hobilior subegit Aetoliam Asiam L. Scipio, fricanifrater, eripuit Antiocho sed beneficiosenatus, populiq. R. mox ab Attali possessam regibus, M. Perperna capto Aristonico fecit tributariam. Cypro deuicta, nullis a signanda gloria α'.quippe Senatusconsulto ministerio Catonis, regis morte,quam ille cincientia acciuerat, facta prouincia esii Creta, Ietelli ductu uisimae libertatis ne multata. Et Syria, Pontusq. n. Topeii uirtutis monumenta sunt. GaIlas primum Domitio Fabio nepote Pausii, qui Allobrogicus uocatus est,

70쪽

intratas cu exercitu, magna mox clade nostra, saepe affectauimus, iam imus sed fulgetis muci Caesaris opus in iis conspicitur; quippe, eius octa, auspiciisq. infractae, paene idem, quod

totus terrarum orbis, ignauum conferunt dipen

dium. Ab eodemfacta P umidicus Ciliciam pera domuit iis uicisset poti bellum Antiochinum

Vulso uanlius Gallograeciam Bithynia, ut praediximus,lestamento Vicomedis relictahereditaria. D. Augustus, praeter Hi panias, aliasq. gentes , quarum titulis forum eius praenitet, paene idem acta Aegypto stipendiaria,quantum pater eius Galila, in aerarium reditus contulit. At Ti. Caesar, quam certam Hispanis parendi confestonem extorserat, parem Abriis, Dalma tisq.extorsit Raetiam autem. Vindelicos, ac Horicos, Tannoniamque, O Scordiscos nouas imperio nostrosubiunxitprouincias . Vt has ammis, ita auctoritate Cappadociam populo R. f estnipendiariam. Sed reuertamur ad ordinem. Secura deinde Cn. Pompei militia, gloriae, laboris ne maioris, incertum es. Tenetratae cum uictoria Media, Albania, Hiberia ac deinde maum agme ad eas nationes, quae dextra,atque imtima Ponti incolan , Colchos, Heniochosque, O Achaeos . et oppressus auspiciis Pompeii, insit diissilii Pharnacis, Mithridates, ultimus omniniurissui regi , praeter Parthicos. Tum uictor omnium, quas adierat,ienti Pompeius,