De Enematibus, atque noua fumum tabaci infiandi methodus

2쪽

DOCTORIBUS EXPERIENTISSIMIS

S. D. P.

CHRISTIAN GOTI HOLD FELLER. trabimini forsan DILECTISSIMI AMICI, me, qui semper sine fuco atque dolo VOS dilexi immo amavi, me

VOBIS Gefas Sarmatasque almamue patriam tendentibus, jam fumum commeatus loco dare, haud secus ae si id commρrueretis amore vestro i naue amicitia. Iam vero VOS ine , meamqae ani-mrim ingenuum atque probum bene nosis, atque tale qai , aho, ac medicos usu a me expectari extauescerive non possie perspectum .habetis puto atque demoui ratum. Ideoque non opus e s ut me eam caussa excusem, alia nimirum restat eaque admodum grauis deprecatis. Meus enim ordo veniebat, mihi, VESTROS hon

res, felicitatim VESTRAM et, proh dolori cum his conjunctum iter VOBIS gratulari incumbebat, mihi, 'qui Vobiscum y mesertim vero cum KNOTHlo meo fixi conjunctissimus. Poterisne tu tanta an mi conturbatione, ubi summa salutia cum acerbissimo dolore luctans, mentem quatiunt, docta gratulatio, eaque elegans expectarist Habetis igitur causam eamque uti opinor admodum jusam excusationis, egoque nullus dubito, VOS mihi daturos esse veniam, si leuis haecce scriptio doctrinae VESTE hujusque saeculi felicitati parum suerit accommodata. Nunc vero nil, pia praeter vota δε- persunt. Progrediamini igitur semel ingressa virtutis atque honorum semita, cujus januam VESTRA Iolida eruditio, animique tam dor VOBIS pat eoit, fueruamini omni felicitatum genere, quod A a

3쪽

VESTRA meaque expectatio VOBIS spondent. Unicuique tandem Ouidianum illud acclamare liceat

Viue sine inuidia mollesque et glorius annos Exige, amicitias et Tibi junge pares. Nam pede in eoo spatium decurrere vitae . Dignus es, et fato candidiore frui uae pro te ut υoueam miti pietate mereris, Haesuraque mihi tempus in omne fide.

Ego vero cum optimis comisitonibus plane non bubito, fore, ut VOS, vel in aulae splendido domicisio vel in amicorum, parentumue sinu atque amplexibus , nostrorum, nunquam Obbiuiscamini, nos autem conabimur id quouis sudiorum, amicitiaeque testimonio, et si amicitiae demonobandae opportunitas nulla Iuppetat, VEST KL caim doris reministentia commereri. Et ita valete.

4쪽

VSi longus atque diuturnus medicationis cuiusdam usus, de ejus

eXimia virtute ac vi optime nos conuincit, sane valebit hoc de clysteribus; siquidem antiquissimum usum en ematum esse, vel ex eo patet, quod ex antiquorum monumentis intelligimus, veteres Egyptios eorum utilitatem atque applicationem a ciconiae genere, Ibin vocabant, didicisse, eamque medicamenta applicandi methodum ob egregias quas demonstrabat virtutes, in uniuersum terrarum orbem derepente dimanasse. Ac sane relictis hisce traditionibus commentisve, vel ipsa sana ratione haud fit obscurum intellectu, quod uis medicamentum eo citius atque melius scopum suum attingere debere, quo propius atque Ocyus asello loco id possit applicari. Iam vero cum hoc de en ematibus omnino valeat, intellectu facillimum est, qui fiat ut adeo frequenter unum clysma plus es sciat ac ante catharcticorum. amphorae, quibus nimirum tenuium intestinorum illi maeandri prius permeandi sunt, ac ad locum ubi apprime agendum est, hoc est, ad crassa intestina atque in iis indurata scybala perueniant, ibique des deratum esseclum operentur. Enimuero cum hic non primarius sinis clysmatum sit, verum haec chirurgia insuper, pro varia misceta atque compositione, varios ut anodynos, reuulibrios, ') nutritios et anthelm inticos edat effectus, latus omnino pateret campus super ea re disserendi,

quam vero disquisitionem, siquidem id, tum de aliis doctioribus iam fusius explanatum est tum etiam huiusmodi scriptiunculae arcte

I) Quamuis haec, nutritia nimirum eorum vis a multis doctis negetur, inter quos Elmullertis, eminet qui in sua Disseret. de liquorum infulsione, conclus VI. g. 3. id potissimum urget; commonstrauit tamen eam Ill. TRII. LEstus singulari propemptico, opuscul. P. I. p. 399. reperiundo, ubi, Pro eximia quae ei est elegantia rem indu a medicinae incunabulis derivat atque demonstrat.

a) Iam CELso cognitos vid. de Med. Lib. IV. c. I p. sub fin. 3) REGNERO E GR A AP in operibus 1677. Lugd. Batav. et LAN-20Nus propria differt. Ferariae Ι69 I. Folio edita, de ea re egere.

5쪽

VI circumscripti limites haud patiuntur sicco praeteribo pede. Quid

autem in uniuersum clysmatis notio significet, i in hacce disquiastione non videtur praetermittendum. Ubi quidem omnes mecum facile consentiant, vel ex ipso ετυμω intelligi Clysma vel Enema nihil aliud esse praeter cam operationem ubi sui dum corpus, in ania malis eaecauatas partes iniicitur vel in truditur quo ibidem filutiferos essectus operetur. Quae quidem definitio quamuis omnino rei uni itersam comprehendat ambitum, haud tamen valuit tantum, ut non chirurgi diuisionem fecerint aliquam, eaque clysmata quibus intectina purgant, clysmata vel enemata ; reliqua vero iniectiones simplici verbo appellitauerint θ. Vlteriorem vero horum injectionum disquisitionem singulari libello prosecutus cst pertent. BERGMANN, nunc Bud istae ob se licem praxin clarus D. Haecce vero clysmata a tot inde retro faeculis usurpata, haud dubie simplicissima suppellectile applicata fuisse, inuentorum quorumcunque euincitur μιαλογία, cui quidem sententiae eo majus robur accedit, quo recentiora ea inuenta sunt, quibus eorum compendiosior ac mundior redditur adhibendi methodus. Nimirum proximo saeculo demum descripsit GuILIEL Mus ille EAustr-Clus, quem Hildanum dicunt, apparatum, quo quilibet sibimet

κλυσσειν lauate, λεμοι ab infundo. s) Antiquitus quamuis vana atque parum determinata clysmatum fuerit denominatio, siquidem illi tum materiam, quae injicitur stabintellexerunt, tum locum, quod clysteri , este ili, auriculari, ophthalmico nomen dedit, tamen videtur mihi celsus Lib. VI. c. p. sect. 9. eod. Lib. '. I 8 Se h. I. Lib. VII. C. 26. Sect. S. et eod. Lib. C. ap. per oricularium clysterem machbnam intelligere.

6) Dissert. Inaugur. de injectionibus Chirurgicis I by. Lipsiae ventilata. 7) IOANNES SCvLTETus in Armament. Chir. Tab. ης. jam tale qVidcommonstrat, luculentius vero declarat rem Hild. Obser. Centur. I. Obs. 78.

6쪽

ipsi eiusmodi medicinam adhibere potest, ubi quidem, uti ex delineatione elucescit, vesica superest , ea tamen cum cautione ut, duorum epistumiorum ope, omnis a ligulis extimescenda spurcities firmissime arceatur. Paulo post autem inualuerat iam apud exteras gentes mos, ope syringae clysmata injicendi, qui vero apud germanos chirurgos uti ex Heisteri Chirurgia Tom. II. p. iO33. discimus, non obtinuit , potuis antiqua methodus ad medium fere huius quod vivimus saeculi suit reseruata. Iam enim inter Batavos priori seculo clysmata per syringam iniecta fuisse, ex REGNERI DEGRA A v verbis in expositione figurae inueniendis elucescit'), qui egregius vir non ineptum putauit, pudicitiae coiis utere muliebri, et ea propter suis operibus singularem adjunxit tractatu in de nouo instrumento, quo etiam eminus minister vel ipse aegrotus, si ei tantum virium stiperfuerit, sibimetipsi clysma applicare potest, ubi, syringae ceu noti instrumenti notionem iniicit '). Ad haec igitiar tempora usque adhibebantur madida tantumenemata, usque dum denique ex non ita pridem inuento novo o be, a barbaris gentibus ad nos, noua siccorum clysmatum aduecta fuit species. Non enim tantum, a Nico et 1 o, Vlisippo, Lutetias Parisiorum transmissa planta traumatica virtute celebris erat, neque lassiciebat quod Pharmacopolae, unguenta, species diatabaei, cerata, syrupos labae in os, et id genus alia venditarent, verum, paulo

post adhibebatur herba Sanctae crucis luxui, idque varia sub forma. Medici europaei vero, edocti quod fumus hujus herbae, in iliaca passione , colicis asectionibus, atque iocationibus omnibus sere, ab Americae incolis felicissimo saepe cum euentu, per anum infle

tur,

8 In operibus supra laudatis p. 667.9J Eodem loco machinae anglicanae dictae mentionem injicit. In ge man a vero primus de ea scripsit ALHARD HERRMANN Cv MME , qui 1667 Elsnerum Berotinensem scribit, se in metastasi catamentorum peranglicum instrumentum quo tabaci fumus lassatur muliercul e opem tulisse. Ephem. Nat. Cur. Cent. I. Obs. 9s.

7쪽

VIII tur, id sibi dictum putabant, et ab initio, per duos syphones, quibus fumum haurimus, deinde vero per propriam fistulam id ess-cere meditabantur. Erat ille canalis sexilis, ex filo metalli eo super cylindrum cochleae in modum feAo, cui animale intestinum superinducebant paratus; isque loris implicatus canalis, demonstrabat elegantiam aliquam atque mundum, quo ab inuentorum simplicitate quam maxime recedebat. Quamquam vero hic apparatus multum commodi habere videbatur, erat tamen hacce admodum nauseosa operatio, quandoquidem necessario is qui eam instituebat, prius stagendo buccas fumo implere, deinceps vero collectum fumum flatu in destinatum locum propellere cogebatur. Hicce vero applicandi modus, potest, praeter id quod admodum injucundus atque nauseabundus est, operanti etiam nocivus euadere atque deleterius, isque, praesertim si debilioris habitus, aegrique admodum obstructa fuerit aluus. poterit nisu pulmonibus suis damnum in serre plane irreparabile. Hac re commoti cogitauere varii lique egregii viri de suppellectilis emendatione, ac sane, eorum conamina non frustranea suisse, docent inuentae atque diuulgitae machinae G Av-n II, DE HAEN, SCH AFFERI, LOBs TE INII que, quibus omnino

RICuTEnus Goettingensis, non eo nomine quod ipse emendationem addiderit , sed idcirco potissimum adjungendus videtur

quod, omnia ea quae circa hanc operationem noua inuenta concernunt in egregia sua Bibliotheca chirurgica diuulgauit. Iam v ro cum ceu Per morbum aliquem chirurgica instrumenta ubicunque locorum si quae mihi sese osteri occasio, perlustro atque contemplor, id sane etiam sec ita eo instrumentorum genere de Io) STiss Envs Helmstadiensis, quondam medicinae proselibr fusius haec explanat in Epistola de machinis fumiductoriis curiosis, sive fumum impellendi intra corp. hum. instruinentis etc. ad illust. Uir. magia. Soc. Angi. Reg. data. Hatiaburg. I 686. vid. etiam DECRERus in exercitati. practi cis p. 79S. et UALENTl Ni in Polychrestis exot. p. 73.

8쪽

IX de quo nunc potissimum agitur. Qua in re Clarissimi HEaΕM-

ωΥREI TM singularis in. me beneuolentia me admodum juvit; is enim communicauit mecum ex instructissimo quod ei est armamentario chirurgico praeter lobsteinianam, cuius copiam experientissimus Ricua Est medicus obstetricius Zittaviensis, mihi fecit, omnes serereliquas machinas, ita, ut de earum utilitate, pro captu mediocritatis meae aliquid concludere potuerim. Quamuis vero non eo

consilio ut optimos viros atque emendatores carperem eorum perlustrarim instrumenta, tamen haecce mihi semper visa sunt omnibus atque singulis inesse incommoda ut, quod primum est, admodum composita illeoque cara, deinceps vero ob ipsam nimiam compositionem haud adco esse possint diuturna. Quod meum iudicium qualecunque suerit, tamen eo me redegit ut, de noua, in qua sumus valvulas vel epistomia permeare non debet, quod sordidas atque inutiles machinas reddit, et cuius ventilatio communis syringae ope perficiatur, quaedam meditarer. Sunt quidem iam in Chirurgorum scriptis exempla syphonum, qui continuo riuulo liquida protrudunt, qualia BARTA OLi Nus ) et GAREN GEOT 'R) descripsere. Hi autem syphones a nostro consilio ea ratione differaint quod sypho ipse sine reliquo apparatu usum habet plane nullum, cum contra in nostra, uti iam asseruimus, quiuis adhiberi possit. Est autem praeter cylindrum syphonis quem, ut pote satis notum, non attingam, machinae meae sequens sobricatio. Cuboideum cauum ligneum corpus Fig. I, superiore sua parte cannula instructum est, cuius apertura syphonis cannulam firmiter in se recipiat, duo latera huius cubi perforata sunt quadratis 1 i) In suo tractatu de methodo viscera praeparandi per intemones

liquorum, qui annexus est libello, de Diaphlagmatis structura noua ad Cosmum III. Hetruriae Ducem. Paris i776. 8. Ia) Nouueau traiisi des Instruments de Chir. Second Edit. i 7 7.

9쪽

quadratis soraminibus, e regione oppositis, cuius unum ab interiore parte munitum est valvula, ex ligno, aluta superinducto consecta quae aeri ingredienti quidem ingressiim concedit, egressum vero, elatere

Urgente coercet. Opposito vero latere res se habet inuerso modo ita, ut egrediens quidem aer libere fluat, redeunti vero iter pra cludatur. Huic exteriori valvulae saperinducta est alia minor theca, quae ipso loco qui valvulae respondet, canalem habet aeris vlteriorem progressiam in fistulam ' coriaceam, et per eam ad capsam qua Tabacum continetur, dirigentem. Altera eaque princeps sere pars in machinis eiusmodi omnibus ea est, quae herbam ipsam continet. Ac ea quidem solet alias pyri referre siguram, quam ego in

cylindrum commutaui, cum quae ceterae vix non omnes cochlearum Ope firmentur, aliam, eamque compendiosiorem aeque tamen si

mam fieri curaui coniunctionem. Nimirum cylinder ex orichalcea lamina paratus tres pollices longus, operculum habet, margine duas tertias pollici salta instructum, ita tamen duobus locis elimatum ut, mediantibus duobus clauiculis simili ratione, qua militum sicae, quae ab urbe Baionna nomen habent siclopetis, ita etiam vasculo nectatur. EX fundo autem vasculi procedit canalis qui cum coriacea fistula communicat, ultima autem cannula ano iniicienda omne instrumentum absoluit. Usus eius atque adhibitio haec est: impletur vasculumea Tabaci specie quae a canistris nomen habet, quam HEIsTERVS optime conuenire ex sua demonstrat eXperientia, ad remanentiam duarum linearum quod spatium fungo vulgari impletur, accenditur sungus et operculum Ocysiime applicatur vasculo; syphonis autem interea cubo applicati embolus extrahitur et in truditur leniter, quo motu uti neminem physicarum rerum non penitus ignarum nescire

arbitror aer syphonis cylindrum ingreditur per id foramen, cuius valva interiora spectat in trans. Cum vero per illud redire ob ipsam

valvulam I 3) Hi canales conueniunt cum eo STissERI omnino, atque ab lorica- piis sub nonnarie gesochtene 'efenrtare venumdantur.

10쪽

valvulam non possit, transadigitur is per vasculum nicotiana sarctum, et fumus ab incenso tabaco oriundus per cannulam, aegrotantis iniicitur corpori. Ceterum, quanta vi reliquas machinas haecce mea superet tum experientia propria mihi demonstratum est, tum etiam poterit illud quilibet ex egregia vi, quam syphones in eiaculandis aquis exerunt sibimet ipsi declarare atque intelligere. Nunc vero nihil, expositionem figurarum praeter, superesse videtur.

Lonum et litterarum explicatio. Fig. I. Demonstrat cuboideum ligneum corpus, cui sypho imponitur, ubi quidem lit. a) cannulam corneam, syphonem recipientem, G corpus ipsum,

O thecam seu eam cauitatem, quae excludentem valvulam in se continet d) vero, cannulam cum fistula coriacea communicantem signi sicant. Fig. a. Idem corpus perpendiculariter disiectum pro O ostendit, literarum autem significatio talis est, ut a) cannulam uti in priori iconismo, b) valvulam interiora patulam atque elatere eiusmodi munitam, quales organorum Pneumaticorum opifices, in Pneumatophilacia in die Mindi en) collocant,c valvulam aerem excludentem, d) cauum a thecula e riuatum, o cannulam cum fistula coriacea ope cochleae coniungendam; f) denique ligneam compagem demonstrent. Fig. 3. Exhibet unum latus modo descripti corporis, cum loco atque apertura foraminis naturali magnitudine. Fig. -