De nomine Grossehainii : zur 50.Jahrfeier des Friedrich-Wilhelm-Gymnasium, Erfurt

2쪽

Inter vir0s doctos, quorum laude Erlardia, inclita Thuringorum metropolis, et Λrnstudiu, urbs tum inde antiquitus optimiS artibus.ss0rentissimii, pariter ornantur, praecipue excellunt atque eminent Ludovicus Mulier et Georgius Grosse huiu, quorum ille ab Arri tudia oriundus Εrsordine literarum Universitatis anno 1392 inauguratae et primus et undevicesimus Rector Magnificus suit, hic ab Lycei Arusiadiensis regimine prosperrimo in eandem Academiam anno 1633, quum ex priscis Facultatis theologicae statutis ea, quae erant Sacris emendatis aliena, derogata e SSent, vocatus et Consessi0nis Augustanae Prosessor publicus sactus est. 0ui duo viri quamquam in ultissimum dignitatis gradum, ad quem doctrina ac literis perveniri potest, evecti Sunt, tumen id quod iure mireris, utriusque cognomen parum recte Iposteritati traditum est. Alter enim non Mulier, sed Mitiner a plerisque script0ribus nominatur eo, que etiam W. I ampschulte secutus est, qui in libro, quem de Universitate Εrfordiensi anno 1858 edidit, pag. T. primum eius Rectorem fuisse scripsit Ludovicum Iliilnerum Arnestudiensem. 0uod quantopere a veritate historiaeque si de discrepet, ex iis intelligitur, quae . . C. Oleui iuri in Historia Arnstadiensi ted. Arust. 17013 pag. 260. attulit. Vulguris enim memoriae err0rem ille quum aliis literarum monumentis . tum inscriptione nummi convicit, qui anno 1692, quum Universitatis sollennia Secularia tertium inKtaurarentur, factus et signatus est. In extrema ora illius nummi haec Scripta suerunt: Inaug. An. N. CCC. XCII. Rectore Ludovico Muilero, Artista dieitSi. Huc accedit, quod idem illius aetatis more nomen suum latine interpretatus Molitorem Se Saepe appellavit. Quibus argumentis si misissimis omnem huius rei dubitationem tolli quis est qui recte possit negare. Sed de cognomine eiuS Viri, qui hinc Ei sordium vocatus ab anno 1633 usque ad annum 1637 Facultatis theologicae decus suit ac lumen. nihil certi adhuc prolatum est. Ap pellatur ab aliis Grosshein vel GrosSheim, ab aliis Gro Sshan, ab aliis Gr0Sshun, vulgo Grosshain. Praenomen ei fuit Georgius, patria DuderStaiit, urbs Eiclisset densi S, ubi anno 1601 natus est; mortuus est Wimariae die 5. mens. Septbr. 1638. De eius vita et meritis multi scripserunt, e quibus hic Satis est mem0ravisse MotSchmanii, qui in Εrsordia literata II. p. 27. 88 99. de eo egit, item J. Wolf in Elchsseidia docta p. 127 135., et L. F. Messe in Progr. Rudolst. 1834 p. 10. 11., Sed hi omnes ea aut transcripserunt aut in patrium Sermonem verterunt, quae anno 1723 Ca Sp. Binder, Gymnasii Wimariensis Sub conrect ir, exp0Suerat. Eum autem plurimae graViSSimaeque res ad Magistrum ac Τhe0logum illum cIariSSimum pertinentes fugerunt. 0uae ille vir summa admiratione omnium, qui ingenii VirtuteS maximi saciunt, dignissimus in hac nostra urbe, priusquam Erlardiam domicilium transtulit, et didicerit et docuerit et instituerit, ea alias, si per Deum licebit, memorabimuS,

nunc quae de varia cognominis eius sorma in Scholae nostrae annalibus invenimus, in medium proseruntur. Percommode enim accidit, ut non solum ipsum nomen multis Iocis scri-

3쪽

ptusi sit, 3 erum ei inna quod in hac re mi Ximi momenti est, aequalium eius interpretatio nobis sit telictu. Ac scribitur in discipulorum Albo saepissime Grosshenius vel Gross- heinius, raro Gr0SSheimius. Ipse VersibuS graeci ue, quos de Esaine cap. 53. V. 3. eleg nntissime composuit, Sub Scripsit Ge0rg. Gros Sheim Duderstud. Idque nomen paternum videtur fuisse; idem enim scriptum etiam et in tubellis ecclesiasticis reperitur et in c0mmentariis, in qu is Rect0re S Sch0lae quaecunque momoria digna esse videbantur congeSSerunt.

In his igitur Rector Ge0rgius Meter Dudor ta densis anno 1622 haec scripsit: 19. Iulii Georg. Gr0ssheim, Dadersia densis Saxo valedixit oratione de m0 destia. Huic schola discipulum vix habitura parem. I unia cum laude e schola dimissus et Academicus suctus primo senue, deinde Witten-bergae sacris literis et phili,sophiae operam nuutivit. Ann0 I630 praeter spem et opinionem, ut ipse dicit, Wittent, erga Arnstadium prosectus in locum Georgii Meieri scholae huius Recti risium octo diebus ante defuncti die III. Iulii Successit. Per triennium, quo huic scholad praefuit ab d. 3. Julii 1630 ad d. 5. Iunii 16330) - ipse nomen suum scripsit GrosSehnin.

Rectius prosectu nobis videretur Gros Senhain, ut is an enhuin et sim ., nusquam ver0 huc in his annalibus reperitur. Sed haec quoque nomini μ ilarina, quam ut dixi ab anno I 630 praetulit et retinuit, e0dem redit, quo qua S ante posui Grosshelm, Gros Shein, Grus S linia, Gr0SS-hun: omnium enim par, altera repetenda est a vocabulo ni Stru hagen. Et quum hiaui ex his vocabuli Α, quae elu, dein Sunt Stirpis, novissimum sit neque ante seculum decimum quintum usu receptum, naturae, h0c e Si linguae legibus congruenter suctum e St, ut e X Vn-riis illius nominis formis Grossehain recentissima esset. Ea autem nominiS gentilicii constantia, quae h0 die in ire legibusque Servatur, illa uetate, qua praenomen publice etiam plurimum valebat, n0n requiSita est. Sed ut perspiciatur, ab aequalibus iam c0gn iminis de quo agimus partem alterum ita esse acceptam, ut sepiendi notionem intelligerent, ex scholae nostrae Actis orationem, qua se ad orationem valedictorium a Domino M. Georgio Grossehain 17. Iunii l633 Arnsteti habitum resp0nsum est, in lucem proserum, quum Spe rem eum utpote multiS de causis mem0rabilem quum aliis viris diictis, tum Gymnasii Eri 0rdiensis Collegis mei S carissimis plurimumque hun0randis oblectati inem quandum DSSe allii iurum. Continetur v0l. l78. Orati. Siechan. et I reiber. et ipsius Gr0ssehainii manu scripta est; quis autem c0mp0Suerit et habuerit, pro certo assii mari nequii Veri autem est simillimum, auctorem eiuS DSSe Nicodemum Luppium, qui scholae tum fuit Ephorus idemquem ire, qui hic ad exitum fere pr0Νimi seculi valuit, in prima classe lectiones theol0gicus ei hebraeas habuit. Oratio ipsa haec est:

Eo rect0re discipuli ex classe I. discesserunt 31, per totum bellum tricennale ex hac schola in Academiam dimissi sunt 219. Numerus Ρriman0rum variat inter 30 et 45; p0st bellum illud lugubre Rectore Stechanio, qui si r0ssehainium excepit, schola tanta discentium frequentia celebrata est, ut annis 1663 et 1664 in Albo primae classis 66 discipuli perscripti inveniantur

4쪽

Herodotus, dulcissima illa της 'Iαὁος μουσα, in Polyhymnia scribit Lacedaemonios ac Athenienses aliquando, missis in Siciliam legatis, petiise a Gelone Syracusano. et s0cietatem et suppetias contra Xerxem, PerSarum et Medorum regem, quem Scriptura Sancta Achasverum Vocat Esther. cap. I. V. 1., bellum eo temp0re Graeciae inserentem; GHIonem autem jus Sisse, ut legati isti, p0Stquam c0nditi0nes quasdam praeScriptas repudiaverant, illico discederent atque Graecis renuntiarent, ips0s istiusm0di legatione εκ του ενιαυτουτο εαρ εξαίρειν, SubindicanS, DXercitum suum esse praecipuum Graeciae storem et robur, qui si deesset, tunc toti regi0ni et regno defuturum, qu0d esset optimum. EraSinus no-terudamuS, Vir Su0 Seculo praestanti et rara d0ctrina, ac singuIari iudici0 praeditus hoc Gelonis responsum inter Adagia refert illudque scholis applicat, putans, illum ex ann0 Vertollere, qui e scholis sustollat bonarum litterarum et artium cognitionem una cum praeceptoribus sideliter eundem inculcantibus. 0uapropter reverende et clarissime Domine Magister, Scholae nostrae hactenus Rector vigilantissime et nunc Pr0sessor Sacrocantae I heologiae in Academia Erphordiensi designate dignissime Ri, propterea inquam, quand0 iam amplissimus Senatus Reipublicae Erph0rdiensis te e scholae nostrae pulvere avocat et maj0rem ac augustiorem proseSS0ris publici spartam in facultate Τheologica συυ θεω σθευοφορα iii posterum ornandam tibi commendat, quid aliud dicamus, quam quod olim Gelo SyracusanuS, ipS0s nimirum apud n0S Ver ex anno tollere, ac flores fructusque scholae nostrae perdere ' Et utinam Generosi n0Stri Comites, Domini n0stri grati0sissimi, hanc senatus p0pulique Erph0rdiensis p0Stulationem, non secus ac 0lim Gelo Syracusanus Lacedaemoni0rum, n0n reddidiSsent impetratami Verum cum deo, messis Domino, ita Visum, te alibi jam in messem suam extrudere, et a Generosis nostris Dominis Comitibus non ita pridem tibi dictum sit I Licet, n0s hoc modo te abeuntem detinere nec p0ssumta nec debemus : bona p0tius cum pace te dimittimus, ac quamvis concte et invite, non tamen

sine Volo.

Belle autem nunc περι ποδα. Praenomen ut et avitum tuum Cognomen in memoriam

nubis revocat quaedam ex historia Abrahami Patriarchae, quae Simul ex ea votum, quo te abeuntem pro Sequi possumus, Suppeditare Videntur. Abrahamus eo tempore quo in Palaestina fuit, agros coluit, et hinc a Vulgata Biblioruin Versione c0lonus Gene S. cap. 21. V. 34 appetatur, et dicitur habitasse in querceio Mamre Gen. I S. v. I., quod a I heandruLuthero vertitur in ha in Mamre, quae belle n0menclaturne tune φ) conveniunt. Vidimus te per biennium, et quod excurrit, in querceto nostro ArnStadi0-SchwartZburgico, in quo non

'in Scriptum est se dignissimo qu0 accentu Adverbiorum litora finalis semper notata est. Hic de uuiversa huius orati0nis scriptura liceat addere, scriptionis c0mpendist rara esse, i literam puncto saepe carere et Supra u lit. semicirculum, quo in germanica scriptura utimur, nuSquam 110H Scriptum esse.''in Colonum g. γε Ἐργον resp0udere vult eius praenomini G00rg, et n0Strum v0cabdium fatii c0gn0minis parti alteri.

5쪽

tantum egisti in schola et templis n0Stris colonum καὶ οἰήονομιου sedulum et fidelem, verum etiam cum αρχισυναγαγου illo Corinthiaco Λct. IS. V. 17. Συυ ευνην, h0c est, in erudienda pube et plebe concredita, salvatorem 1 0rtem, im0 cum illo regis Pt0lemaei magistro, Aristobulum 2. Maccab. c. I. V. 10. , hoc est, c0nSultorem optimum. Sed quid dicam ulterius Vixisti simul in querceio Mamre, ab amaritudine ita dict0 et cum debuissemus tibi retribuere αυτιθρεπτηρια και ὁ ἱδακτρα debita, SaepiuS in huc rerum n0Strarum statu perturbatissimo et deplortitissimo satiavimus te amaritudinibus et ab synthio potavimus, ut ex Τhrenis Ieremine en quae cap. 3. V. 15- leguntur, huc adducere mihi liceat. Abrutiamus porro divitiis vocabatur Beei Sebam Genes. 2I. V. 31. I ii inm Erphordium vocaris ad lantem illum sacri Septenarii, hoc eSt, ad septem ut Vulgo numerantur liberalium artium καὶ ἄπασης της ἐπὶ γῆς ευδαιμιουίας πυγην, ut Acndemias clarissimus Dominus nitiei situsius in praestitione n0iarum iid Salvium ex praeconio magni cuiusdam viri inter alia vocat. Hic ab ipso Sapientiae 1lante De i precibus atque v0tiS omnibus petimus, ut te pr0pe hunc irantem iubeat esse γεωργου et c0lonum probum et bonum ad mult0s annos, ita ut cum Abrahamo possis extruere Genes. 3 l. v. 33. Petrus Galatinus et Paulus

eidnerus, viri rerum iudaicarum peritissimi, et hic quidem in Locis pag. I 2I., ille autem in cap. 8. lib. 2. de A. C. V. φ) pag. 46. asseverant cum Rabbinis suisse p0- marium Vel hortum, in quo receperit AbrahamuS h0Spites et Eleemosynas secerit. Faxit deus, quo Prae- et Cognominis tui Elymo satisfiat, ut tali S Sis colonus, qui in ecclesia dei p0mario extruat hortum, in qu0 illi, qui in spadio Sis Simo Philos0phiae et I heol0giae campo Sunt h0spites, possint suscipi, et largis Sima tua instituti0nis eleemosyna docti0res ac variarum rerum cognitione ditiores reddi; maxime autem, ut h0c in arboreto praedices cum Abrahamo nomen dei qui Esaiae 9. v. 6. Vocatur deus fortis, ut juxta Rabbin0rum Cabalam levi unius literae transpositi0ne ex in saciam. In huius

φ) Petri Galatini opus de Arcanis Catholicae Veritatis una cum 0annis Reuchlini Phorcensis libris tribus de Arte Cabalistica editum est Basileae per Joan. Hervagium anno 1561 f0l. Ibi pstg. 46. haec habentur: Dixit Abraham, si isti Melchisedeli cum suis), qui seris et bestiis atque v0latilibus eleem0Synam feceruΠt , mercedem receperunt, quant0 magis si fecer0 eleemosynam filiis Adae qui sunt ad imaginem Dei Sancti et benedicti, mercedem recipiam atque ab obviantibus liberabor, et statim in illa h0ra fecit eiqem0SJnam:: Sicut Scriptum est Genes. cap. 18. Et plantavit ,x re Esset, id est p0marium vel h0spitium, ad recipiendum hospites. - Ρlane eadem verba apud Ρaulum Weidnerum leguntur, qui ex Judaismo ad fidem Christi c0nversus, Phil0s0phiae ac Medicinae Doctor, Sanctae linguae in Archigymnasi0 Viennensi Caesareo Profess0r, Loca praecipua fidei Christianae anno 1559 c0llegit et rec0gnita 'multisque partibus aucta edidit Viennae Austriae an. 1562. Sed neque Galatinus neque Weidnerus Genes. cap. 21. v. 23. interpretationis illius, quam hic orator laudat, auctores fuerunt; hauserunt sua e Raymundi Martini Pugione fidei. Itaque Galatinus in exemplari eius operis, quod hic mihi praesto est, olim ab h0mine quodam d0cto plagiarius pessimus Martini Raymundi appellatus est, quippe qui eius librum pugionem fidei dictum mala fide integrum descripsisset su0que sub Π0mine venditavi8set.

6쪽

enim cognitione consistit vita aeterna soli. 17. v. 3. , et cognoscere huius dilectionem omni cognitioni praeeminentem, id est impleri in 0mnem plenitudinem dei, ut Paulus Eph. 3. V. 20. loquitur I andem etiam rogamuS, ne si deveneris in Splendidissimum illud Academiae coelum φ), nos in hac terra SchwartZburgica degentes vel negligere aut nostri unquam oblivisci velis, ne c0gamur ingemiScere cum Israelitis ex Esa. c. 64. v. 16. Abraham nescivit nos et Israel ignorat n0S. Sed perSuademus nobi S sirmiter, deum φιλο νυχου και ευσπλαγ- ου exundetiturum V0ta n0Stra corde calido et pio effusa, ac te amicitiae hic contractae et semper inter nos sine offensa et querela habitae et cultae etiam porro memorem lare. Dominus inierim protegat te et Sit protectio tua ad manum dexteram tuam. Ne per diem sol te urat neque luna per noctem. D0minus custodiat te ab omni malo, dominus

custodiat animum tuam. Dominus custodiat introitum tuum et exitum tuum ex hoc nunc, et usque in Seculuin. ελ η μου η αιτησις και την ἐλπίὁα μου ὁwη ὀ κυριος. Hi 0b. 6. V. 8. Dixi.

φὶ His verbis tecte significatur Auditorium Coelicum, in quo lecti0nes theol0gicae illis temp0ribus habebantur ; vid. Motschmanu Erlardia literata II. 27. In eo Audit0rio, quod in aedificio pr0pe Aedem S. Mariae fuit, usque ad huius seculi initium 80llennitates quae dicuntur Academicae actae sunt. Nomen inde duxit, quia tectum multis stellis ornatum quodam modo coeli faciem retulit.