Disputatio de loco et tempore sub praesidio ... Mathiae Flacii ..,. Oligerus Rosencrantz ... [resp.]

11쪽

r'. Corpora enim sunt mensurae oeorti, Quia eorporum magnitudo definita certaqi est, Locorum incertain indefinita. Definitum autem est mensura indefiniti,ut vina panni. Tamus igitur locus quaim

tum cor ptis est.

it. Quod si igitur corpus tres habet dimensiones Locum etiam tribus dimensionibus praeditum esse, tantumq; quantum corpus in longit alumi profundum patere oportet, si qui de capax esse debeat corporis Physici: At superficies in longu duntaxat & latu patet. io Aristoteles vero nullum censeteste interuallum neqi dimen sones vllas, nisi in corporibus atqui locus non est corpus. od ficorpori si loci sua sint dimensiones in longum latum .prosundum, dabitur dimensionum 3 corporum penetratio. 2 o. Cui argumento facile occurri potest, Si dicamus dimensi ne primo ter se non inesse nisi corporibus Per accidens vero recte ibui locis quae occupantur corporibus: nam&cum loco recessit corpus, monstramus quantu spatium occuparet cum ibi essetiar. Locus igitur accidens est corporis, estq; spatium seu trina di-rDensio, quam nos animo concipimus absq; corpore, licet nunquam sit ab ,q; corpore. Vt enim numerum a rebus numeratis sic loci macorporeiecte separamus : Licet neq; numerus vllibi si nisi in rebus numeratis,neq; spatium vilibi nisi corpore repletu Ratione enim din serunt, licet re ipsa seiuncta non fnt. ra. His ita constitutis patet caelum esses moueri in loco. Nempe Iociis eae lieli circulare spatium quod occupat caelum&in eo et lam

spatio mouetur.

M. DICAMUS nunc de tempore quod ex eoru rumero est quae non habent partes actu existentes ac permanentes, propterea quod eorum esse est serici in quo genere etiam est motus Temporis enim pars alia praeterijtialia instat. Neq; ullum tempus est praesens, quia praesentis V. g. horae vel diei pars quaedam fuit, pars alia erit. a . Ex Ctio apparet duas solum esse partes temporis praeteritum scilicet&futurum. Sed quemadmodum in linea accipitur punctum C trodinitis partis finis, alterius initium est. Sic praeteritum a futuro

distermitratur per punctum seu momentiim temporis, quod nis est, a prae Ἀ-

12쪽

praelestiri initiumsuturi voeaturque ab Aristotele Nunc ναρ ab ali-

j instans. Utque in puncto continuantur partesdine sic in nunc partes

temporis.

a1. Veterum aliqui tempus putarunt esse motum aliquem, pr pterea quia est in fluxud semper aliquid illius est,aliquid fuit sicuti in motu contingit. ab Ali vero tempus existimabant esse motum circularem coel seu niuersi quia motu caeli metimur omnia quae fiunt in tempore Itaq; annus nihil aliud videtur esse quam motus solis in zodiaco' Dies autem motus primi mobilis. Mensis motus Lunae. r . Ac negari non potest, tempus re ipsa non differre a motu celesti, quo definimus mirum , mensem, diem c. sed ratione differunt. alia tempus non est ipsa coelorum conuersio seu circulatio. Alioqui tempus non esset nisi in coelo. a S. Huc adde quod quaelibet pars teporis tempus est, sicuti quaelibet pars lineae linea est. Atqui circulationis quaelibet pars non est circulatio. Quia circulatio seu conuerso est reditus ab ecdem ad idemptinctum, quod dici nequit de parte conuersionis. Ergo circulatio non est tempus. 23. Et quibus argumentis probatur tempus non esse motum, ijsdem probatur quod non sit circulatio. Ea sunt huiusmodi. 3ο. Idem tempus est omnium eorum quae simul univi sunt, sed

non idein motus. alius enim coeli alius animalium. 3t. Moriis omnis celera ut tardus est ri motus alius alio tardior. Tempus autem ex sua natura neq; celer neo tardum est: eqs te pus tempore tardius aut celerius. I a Tempus est mensura motus,cuitis velocitatem & tarditatem&ipsam etiam quantitatem tempore metimur. Disserunt alitem mensura dc res mensurata Mensura certa ac definita es Quod mensuratur indefinitum. Tempus itaq; non est motus, neq; motus est genus tempori e Verumtam si tetra trinoia est ab iq; motu Nam quoru alterum absq; altero non cognolcitur, ea necessario iuncta stilat. Vt enim res sunt, ita cognoi cuntii a nobis. At qu i re pus non cognoscitur abSm in muscuod patet in dormientibus squi tempus quod dormiendo consum ieiunis

13쪽

serunt, non animaduertunt: sed nunc seu momentum temporia quo eae perunt dormire malterum filio expergefacti sunt ita connectunt, tanquam si unum foret neq; ullum inter illa duo monaciata tempus intercessisset. 3 . Tempus igitur non est absq; motu sen mutatione. At quia motus non est,erit aliquid ipsius motus.Certum aurem est quodnam tum metiamur tempore S vicissim teni pus motu Concio naturaliquis horam. Et horam metim trareno lapsu Sic tui sane vinam ligneam ecquid iusta sit, panno quandoq; metimur. Is Neq; illud obscurum est,ex mora cognosci tempus quatenus in motu prius estri posterius, siue partes aliae priores aliae posteri0- res quas per momenta temporis distinguimus. Nam .praesenti nune futurum a praeterito dignoscimus temporis interuaalum quod inter duo nunc intercedit agnoscimus, perq; duo illa nunc tanquam extrema puncta definimus. 36. Hinc Aristoteles tempus definit quod si numerus motionis secundia prius & posterius, Quorum verborsi sententia haec est. Tempus nihil aliud est quam motus numeratus per partes priores posterioresq;. Numerat enim animus noster partes motus ato, ita cognoscit tempus ouod reuera 'consistit in ipso motu, quoad numerabilis est motus: estqi nihil aliud quam successio partium motus quarum aliae prius a nobis noscuntur aliae posterius. 37. Neq; enim tempus est numerus numerans seu abstractus Sed

numerus numeratus id est cocretus cum motu cuius duratione, quanti atem,eXtensionem per partes numeramus , elimur tempCre. 38. Etsi vero tempus sit continua, numerus discreta quantitas,

tamen sicuti partes spatij ut Zodiaci, sic etiam partes motus & tem poris participant ratione discretae quantitatis, quatenus disserunt δε- cuiadsi prius & posterius, numeranturque eo quo sibi succedunt ordine.

Ist. Rectius aute tempus definitur numerus quam mensura motus. Tum quia mensura latius patet quam numerus: Tum quia numeramus horas,dies,annos, quibus metimur vitam animalium &plantarum, aliarum qi rerum durationem variasq, motiones. o. Quietem vero non nisi per accidens mensuramus tempore , quatenus quies iuncta est cum aliorum corporum no-

14쪽

tu. Cum enim moueri nihil pereipimus . . tempus quoq: non

cognoscimus. In quiete enim non fit aliud atq; aliud. Nulla igitur inquiete diuersarum partium successio, In qua temporis motusq; eia sentia consistit. t. Deniq; quando temptri dicitur esse numerus motus, non oportet intelligere solum coelestem motum, quamuis ab hoc deriuetur omnis ratio temporis. a. Attamen tempus cernitur in quolibet etiam alio motu suo modo horologi salijsq, instrumentis ad caelorum similitudinem eonfictis metimur horas, dies, menses, &annos. s. Neq; solum motus localis, sed cuiusuis etiam alterius motus seu motionis numerus & mensura est tempus. Sed nullus est motus magis certus ac definitus & sui semper similis& continuus nec interruptus, quam caeli diurna conuerso, quae diem facit Sc noctem. Quod tempus etiam nobis est notis imum. Hoc igitur motum tempore omnes alios motus ac mutationes omniaq; alia tempora metiri par est,per diurni scilicet motus Lepetitione:Sicuti panni decem ulnas,decies repetita eade mensura metimur.

r. Qui categoris Curtii σVbi cum quantitatis confundunt, quanti inter hae attributa intersit non εοnsiderant. a. si locum C tempus ex Physica extirpant, quod bos adiuncti

illud subiectium entiωmsu,Logicae C aliarum scien iuris subiecta C limites non discernunt.

s. Qui locum C tempus m/ientium se .s erum, oci opistia circa non ens ludunt, vel quid lociis sit ignorant. . Nec superlicies nec linc nec punctissi Matbem.tice confiterata inloe sunt quod proprium est corporis saltem PD ei. s. Cu patrum dimensioni prorsus expers, vel etiam nim vendud-Vum tantum dimensi non pristit it sibi ipsit contradicit. s. Cui locum corporcum C lucis cum uerem esse dicunt nc quid Iainc quid corpus sit percipere videntur.