장음표시 사용
11쪽
litaris industris consistere creditum est, ut eo praesente cle rerueuentu, de exitu pugnae nemo dubitaret, sibique omnia prolpere polliceretur. Me miserum; tam tortis animus, tam mirabiliter audax,tam necessario tempore Christianam Repuo. desiderabitur 3 virtus tam insignis in armis praesertim nequaquam amo ius apparebit pugnae ille tam sortiter pugnatae posthac
ubi exuretent e obmutescent militares voces, quibus tam m Enas victorias adepti sumus; vagabitur vis militiae huc, atque
illuc.& sedem, in qua consistat, non habebit: firmum hoc presidium requiretur frustra, quoties miles in hostium caltris classicum cecinerit; non deerunt suae occasioni aduersarii, qui trepidare ad nomen Henrici soliti sunt. Miseros populos,qui vita summi viri conquiescere solebant, nunc morte miserandum in modum dellitutos miseras ciuitates, quae singulis horis ad sonitum armorum excitantur; miseras matrum familias, quae
Quotidie liberis suis timere coguntur; miseram Rempub G lici Re ni, quae vastitati, & saeuitiae addicta perpetuos bellorumotus forin idare, & crudeles rerum euentus cogitur experIrI. Dum igitur res singulas inspicimus , dum mores nobilit simos perpendimus, dum vitam omni ex parte cumulatam virtuti- hus contemplamur, nonne attendimus, quain gratiis morte
Henrici ex rerum magnitudine iactura facta sit, quam lit luis oendus vir insignis, qua in requirendus , quam optandus Iure optimo, viri honestissimi,vis ingens lacrimarum se profundit; cuncta Gallia se se commouet; non sine causa unusquilque Re em tam beneficam, tam admirabilem desiderat;& in re tam misera minime mirum, si moerore se excruciat, & dolore inconsolabili se afflictat. Sed prosecto vel insultantibus erumnis mens, quae Deo se deuoui non frangitur, sed confirmatur, no' imminuitur, sed incenditur, non tentationiblis vincitur, sed probatur; ille nec territus minis; nec defatigatus laboribus sublimia spectauit semper,&vi Dei voluntati inseruiret firmo animo, & sorti cogitauit. Dum igitur periculis,& detrimentis crudeliter petitur,nequaquam in querelas cffusus est,sed se ipso' maior mira patientia multis aerumnis creuit ad laudem, di seipsum ad magnas res obeundas roborauit. Vir bello clarus rei militaris insigniter edoctus,& ciuilis facultatis nauiter peritus, quoties scit opus,utram. in partem versare ingenium a
12쪽
mirabiliter didicit.& quid res utraq; expeteret, egregie eognouit. Idcirco res nulla contigit tam adueris, cui non relliterit, nulla tam repentina, quae imparatum offenderit; nulla tam difficilis, cui succubuerit, aut victus sit. Hic vir unus omnia via dens,omnia prospiciens regnum, quod maximis agitatum procellis acceperat, quietum, & pacis legibus munitum suis posteris reliquit. Oculis in omnes partes egregie intentis contigit a uinquam, ut res aliqua vel subito dormitantem inuen rit, vel oscitantem nimio otio deprehenderit. perpetuo cogitans, quid tot populi, quid tam multae urbes, quid omnes mortales suo in regno a se peteret, vigilanti,& Regio animo nil timens cuncta salutariter cauebat, Fuit illi, quod mirabile est. voluptas in Iaboribus; delicis in angultiis obieci alio in aerum. nis; qui ut tuis opem poscentibus prodesset, difficultates ii minuit, multi': commodis sui Regni Rempub: affecit. Regiis opulentissimum, & maximum poli mortem Henrici IlI. quae res ad suum ipsius genus pertinebat Henricus III f. magno animo suscepit,& cuncta negotia admirabili vigilantia,& Regia obicit. Hostium genus multa exercitatione veteranum magnam Henrico difficultatem aiferebat; constabat uterque exercitus sortissimis militibus; eandem edoctus disciplinam, eisdem paene in Iocis natus, eisdem moribus nutritus, ut multo sanguine constaret victoria, efficiebat. Genere igitur pares, disciplina non dissimiles, nullam in partem pugnandi consu tudine diuersi, si dimicaretur acie, vincendi difficultates a gebant. Restabat ducum maximorum scientia,& virtus, quibus alter altera n victoria anteiret, Sc animi magnitudine su- Peraret. Nunc vero diiudicata re multis victoriis,quibus Henricus potitus est, satis iam exploratum est, eum omnibus nostri seculi ducibus praeititisse, militarim laude omnium in cessu superasse. Nemo fortasse in otio res gestas tot exercituum legit umquam, quot Henricus fortiter copiis militaribus praefuit et qui plus cuin hoste connixit. quam quisquaarma belli gerendi causa induerit et Non Caesari. non Marcello concedit, qui acie dimicando tantum sibi Iaudis pepererunt. t hic signis collatis pia nam hostes maximis praeliis deuicit; magni sexercitibusgrecentis oppugnandis, Sc recipiendis vr-Inb ira militariter pretiuit, ut ex eis ad suos sumniam victor
13쪽
etiam gloriose deportarit. Quod terribilibus armis aucta est difficultas, idcirco laus quoq; aucta est; ut iure optimo cu vir
summus summis cum ducibus comparandus esse videatur; Militandi etenim res durior est ; ideo maximam laudem Hemicus sibi hoc tempore iure optimo adsciscit. Multa non sine causa praetereo, iis , quae dicta sunt, consi milia; ita enim sunt eximia, ut, si expromerem, fidem fortasse propter masnum numerum non facerent, quae vir hic sortissimus ingenii, atque animi magnitudine peregit. Suscepit onus cunctis ex Partibus periculosiim, inagnis cumulatum laboribus , cogitationibus arduis resertum ; in quo per multos annos ita se se gessit, ut nihil sit in eo meditatum temere, nihil actum, nisi grauiter, & sapienter. Dum vixit, suos populos admirabili caritate complexus est; dum unicuiq; consuluit,quantum diligeret, ostendit; dum ius praeterea dixit, quanti faceret suae Reipub. salutem, demonstrauit, Verebatur ille, ne Regnum sibi ipsi dissentiens populorum dissidiis scinderetur; de, ut concordia consentiret, sedulo sudebat. Hoc nomine nullam recusabat molestiam, . nullum sormidabat periculum , nullum s fiebat laborem; quin etiam se ciuilium contentionum procelsis obiiciebat; tentabat omnia, ut suis salutem afferret; &, vesti voti compotes efficeret, laborabat. Misera Omnino vir
rum principum conditio; quibus defatigatis conquiescere nolicet: victisq; laboribus alii deinceps subito succedunt. Magnis periculis superatis, grauissimis negotiis consectis, cunctis hominibus, quibus cognitus erat, ad summam expecta. tionem excitatis, restabat deinde, ut se iterum periculis obiiceret, ut res militares magno animo obiret, ut quotidie de vita dimicaret: inique nimis prosecto, & plane crudeliter proponebatur conditio , ut ad res easdem reuocaretur, in quibus quotidie versaretur luctus, quotidie lacrimae, & plurima mo cis imago. Meruisset minus Magni cognomen Alexander ille Macedo, qui tres annos, & triginta tantummodo expleuit, si longior illi vita contigisset; ereptus enim omnium expectatione Orbem terrarum nominis sui gloria impleuit. Nagno Pompeio minus res eadem congruere visa est; qui multitudine annorum dum gloriam rerum gestarum augere enititur,quod egregie partnm erat, magna ex parte Obscuraui t: A magna B a ergo
14쪽
ergo Henricus gloria discessit, a rebus amplissimis nobis ere..ptus est; quam multis rumnis, quam grauibus se periculis implicuisset, si vita longior luppeditasset, i iacultatem negotiorum.. occupatio .cur se exerceret, pribuisset Nunc vero . nusquisque,di gloriosis eum vocibus persequitur, &, quam sortasse requirit. misericordiam tribuit.& dignum maiore vita liberaliter existimat. Res magnas aggressus amplissimis se laudibus ornasset: quicquid tamen collegisset virtutis, repentinis posthac casibus subiecisset. Nunc circumfluens gloria nobilibusque laudibus ornatus eo se decore communiuit, ut nulla umquam aetas tam praeclaris rebus gestis sit finem laudis allatura; Deo adiutus trophiis, & triumphis eo summa gloria peruenit, quo vel nemini, vel paucissimis licet aspirare. Hanc ipsam gloriosi nominissamam nec diuturnitas temporis imminuet, nec seculis futuris temeritas, aut casus Obscuritatem ali turus eis. Vim fortitudinis tota vita peregregiam intuemur. Hementiam . liberalitatem ita admiramur, ut illa victos hostes, ceteris autem seipsuina se ipso mirabiliter victum videamus . Vobis omnino notum est. quam exploratis. quam claris assensionibus nomen Henrici efferatur laudibus, quam ubique secundo populo celebretur; qui probatus cunctis dum nobilissimis virtutibus se colligit. dum ad velum decus se exornat, facile assecutus est, ut Regnum quam opulentissimum suis liberis, multisq; praesidiis firmisiimum relique: it. Quid unusquisque dicat, quid sentiat, quid iudicet, quid de negotio grauissimo statuat, & in recenti re audistis, & nunc etiam maxime cognosti tis. Et profecto si res, si vir, si tempus, atque Opportunitas spectatur,in hac Henrici morte summa plane omnia sun t. Agitur enim de fortunis Gallici Regni; agitur de commodis Cnristianae Reipub. agitur de familiae suae incolumitate: atque
ut uno verbo concludam, in hac re salus omnium propemoducontinetur. Sanctae enim Ecclesiae partibus numerandis, quihus Christiana Respub. consistit, haec una pol tio Gallica iudicio omnium maxima censetur. Sed quae res insignem hominem commouit, ut labores tam magnos obiret, ut curas ta in
sollicitas susciperet, nisi singularis virtutis amor, nisi incredibilis in Ueu pietas cui fideliter addictus. cum esset sanctitatis εἰ pi obitatis iter ingressus, ita se clatis moribus obstrinxit, ut intueri
15쪽
Intueri verum omnino decus, di contemplari noti destiterit. Vix, quo se reficeret, vel exiguum tempus ad animi remissionem tribuere solitus erat; districtus enim magnis negotiis,numquam solutus curis, numquam laboribus liber totum vitae sparitium traducere consueuerat; qui factus ad rerum magnitudinem, quicquid difficultatis proponeretur, exorbuit, semperq; aerumnosis negotiis se ipso maior omnia, a quibus ceteri vincuntur , superauit. Verbis numquam assequi possem,quam valde in omni temporum motu fuerit constans, quam in conuersione rerum stabilis, quam magnis in tempestatibus f rmus;
circa quem sepe clim ruerent omnia, magno ille tamen animo
semper fuit, seq; ipsum inuictum se inper praestitit. Domuisse
difficultates tam multa tam duras aerumnas euasisse,casus tam varios superasse, si rem metiri ratione volumus, non sine di-iuini muneris praesidio omnino contigit. Iuuit eum virtus,patientia roborauit, quod bene cogitauit, firmitas animi ad exitum adduxit. Cum putaret secum,quam res magna esset,quam
salutaris diuina cum causa consentire,& Deo omnipotenti militare, dictu incredibile est, quam vir summus euaserit, quam egregius, quam mirus; quicquid animo proposuerat ,. nauiter moliri, & conficere; quicquid cogitando molitus erat, perse 'qui, & concludere consueuerat. insuebant in animum recta consilia,&praeclara; oriebantu ensus omni ex parte probati, & admirabiles; & cum res omnes, quas sibi sumpserat, ad votum egregie succederent, ex quo fonte sanctissime imbiberet, facile apparebat. Mores insignes, quibus se ipsum, & t tam vitam illustrauit, minime ille tanti fecit, vires postulare videbatur; quicquid enim ageret, quicquid cogitaret, maxima ille cum modellia & demisissime ad diuina in probitatem& benignitatem reserre firmo animo consitieuerat. Perspici mus humanitatem in hominum congressu, sortitudinem in periculis, clementiam in victoria, in rebus tractandis aequitatem, in moribus egregiis prudentiam; quibus virtutibus minime ille ad speciein usus est, sed iisdem graui iudicio se ornauit &, quoties fuit opus, grauissima negotia consecit. Ovirum laude usque quaque perhibendum animum cunctis ex partibus efferendum λ Diuersis in locis,variis virtutibus υsus
est, ut res qiuerebat; ia bello sortitudini, in pace humanitati
16쪽
inultum tribuit; minimε ille ceteras neglexit, quas in se coluit mirabiliter; hae duae tamen ita suerut ei in amoribus,ri ex iis constaret vir summus, & plane praecipuo quodammodo constatus esse videretur. Res multas, ne sim longior, necessario paene siletio praetereo; quis enim benignitatem,ut aequum est, quis incredibilem liberalitatem, quis iustitiam, quis 'Itaei integritatem, quis miram in suos propensionem enarrabit Tot enim se meritis vir a triplissi naus Ornauit, tam multis benificiis suos sibi populos obstrinxit, ut par pro pari referri numquam possit. Sed crudelitatem opponere benignitati, imm
nitatem clementiae, comitati saeuitiam, non id iam hominis
est, sed in ostri omnino cuiusdam, Sc ferarum; ut quod ad m erationem in funere viri principis quondam dictum est , id ipsi sum nunc verius in Henrico dici possit. . .
Menseruasse, ut essent, qui me perderent λ tantum iniquit iis, tantum immanitatis ab homine nefario adhibitum est; ut quod sibi scelestissime sumpsit, omnium cogitationes Iam tu-giat, cum serarum naturam omnem superet. Humanum lom- tum vocis, & larmam hominis tantummodo agnouimus; res ceteras, plus quam monstri, plus quam ferarum plane experti sumus. Finxit prisca aetas fuisse quondam duo monstra, quae Italiae, & Siciliae litoribus insederunt, & dum nautas commeantes ultro,citroq; insectantur, naues opprimere,& mergere consueuerunt. Sed monstrum nefariae crudelitatis hodiernis di hus vidit nostra aetas; quod Regium sanguinem sitiens , tete rima rabie impulsum ei vitam abstulit, qui,ut suis populis consuleret,diu victurus esse putabatur. O tempora,o mores I cui nullum periculum umquam obsuit in bello, nulla vis Martis Derculit, inuenta est humana fraus, quae caedem, de sanguinem anhelans in pace cunctas omnium insidias crudelitate scelet lusima superauit. Parcite lacrimis senes, quos durior sors ad haec tempora reseruauit; comprimite luctum iuuenes, quibus inItio aetatis atrocissimi monstri vis oblata est; Non lacrimis,mihi credite,non luctu quisquam vestrum satisfaciet; malora quaedam postulat res inaudita, & nefaria, simul atque coniugeminicuo tempore orbatam viro, familiam teneris annis inuolutam contemplabitur; atque ab odio inflammatus miserico
diam admirabili quodam modo tribuet; & cum hinc odium
17쪽
stimulet, hine pietas confundat, dabit cogitandi res utraque facultatem, nullo umquam tempore contigi sse, ut tantum facinus sceleris tam de tellabilis contigerit. Dies, qui diem mortisprqcessit coronata est enim Maria Medices Henrici coniux ut clarissimus suit, ita is, qui secutus est, plane teterrimus. Hilarata est Lutetia sacra pompa,& splendidissima, sed dies proximus omnium animos luctuosis cogitationibus inuoluit. Mors repentina Regis tantum attulit doloris,tantu tra lacrimaru n,ut de omni laetitia iam fuerit conclamatum; fugit a nobis hilaritas, fugit laetitia, fugit etiam spes, atque extrema paudii tandem luctus occupauit. O diram vicissitudinem,&Importunam 3 o conditionem administrandi Regni fragilem,& luctuosam p des iactus vir eximius magnis aerumnis omnia iam se superasse iudicabat; 'victis periculis, quae summis negotiis solent aduersari, firma quaedam opinio ventile iam in portum cogitabat; exanciatis varii generis laboribus, nihil iam, AEuod Obella posset suis rebus, arbitrabatur. Renovata est,non dicam, crudelitas, sed rabiesi sumpsit negotium immanitas,. Vt neci virum dederet innocentissimum; in qua re non odium, sed deprauata opinio scelus omnium scelestissimum peregit. . Vel tuta omnia timent, quibus scelerata mens est; ad minima. rumorem commouentur,quibus ob delictaeodein in statu conscientia non consistite contra vero vir simplex, nil timens, Minuictus omni tempore quietus esse poterat; ut facile insidia-htori locus esset apud eum, qui, cur timeret, nullam causam ha--bebat. In re tmosi tua ςur uniuersa Gallia non se erexit ἰ no gladium insidiatori de manu subito extorsit non corporum oppositus opposuit non hominem crudeli l si natam a faciendo. vulnere retraxit Z cur belluam furoris stimulis incitatam non oppressit Sed valuit fraus vehemens nimis; valuit vis repentina; potuit res nullo umquam tempore perpetrata, ut omnia cogitationes momento temporis superarez. Tu dexteram, vir
iniquissime, qua in fide praeolanda uti solemus, ad virum claris sinum occidendum porrexisti tu vitiis, & sceleribus cooperiatus hominem suae sibi fidentem innocentiae latro aggredi ausus es p ta nul Ia luiuria commotus, ut teterrimus esses gratis, R gem omnium maxime insignem extinxisti tu appropinquare
ad rhetam metue lacrilega pro nihilo putasti Z tu Regem imis
18쪽
puro animo initiatum laci is oculis tuis inquinatis intueri potuisti tu, dum seri re velles, te ipsum iii signi maiestate viri d
territum non reuocasti portentum in ultimas terras deportandum o monstrum nec nostris, nec priscis seculis auditum e Proiectis legibus conculcata pietate, reliquum est, ut qui remi Gallicam saluam velit, ad te veniat, initissime Deus,petitum opem; ut eam grauissimis procellis agitatam subleues, te quod in te maximum est, & salutare pro tua pietate praecipue iuves. Res no. ras, quibus floruit hoc Regnum , nunc parum firmas experti sumus : consiliis, quibus multum tribuimus, nemo est, qui confidat; spes facta est inanis, qua viaisquisque nitebatuta tuam idcirco erga nos gratiam expetimus; de coelo tuum ad nos praesidium in camus; ut tuo impulsu Respub. subleuata curtum institutu ira salutariter prosequatur; & postea quam is tua virtute incitarit, ad salutem capessendam,te inuitante,seli- citer accedat. Si res cunctas ψestris ingenii ponderibus expenditis; si quicquid est crudelitatis, saeuitiae consideratis, si qui quid est iceleris contemplamini, nihil nec tam impium , nec tam detestabile reperietis. Crudele est hominem quenauis sone causa extinguere; crudelius Regem iniquissime interficere: nefarium facessere cuiquam negotium; magis nefarium mor te subito afficere ; iniquum conita ius aliquid moliri ;i iniquius iuris auctorem vita crudeliter priua e;s impium Dei munistrum in terris insectari; magis tamen impium Dei voluntati aduersari; scelestum quaerere hominem ad caedem; scelestius viri salutaribus virtutibus muniti anguinem effundere; det
stabile Regem serro adoriri; detestabilius Regem Christianis.
simum, cunctis gentibus venerandum e medio delere. Vir madmirabilem crudelis sors, dum vixit, crudeliter exercuit; imis Portuna vis quaedam perpetuo insectata est; animus tamen generose audax in rebus aerumnosis factus est amplior; constanter minis contra nitentium se opposuit: periculorum irruentium impetum fortiter excepit, atque hostium saeuitiam magna cum laude superauit. Locus praeterea deliciis apud eum nullus fuit,nullus remissioni animi,nullus voluptati; clarissimis enim se virtutibus undiq; cinxerad, atque ad id constantissimὰ vigia
larat, ne ulla rei ullius Iabes ad se opprimendum posset aspira te. Ne quid mali irrumperet in summas occupationes, videte
19쪽
τῖas omnes si re bene perpendimus penitus interclusas,
aditus omnes occupatos; ut nisi vis quaeda dira interuenisset, nullus periculis, nullus insidiis locus futurus esse videretur. Quod autem non polle fieri putabatur, audacia delet labilis viam inuenit; de vi,factu facile esset, vis atrox, & nefaria per secit. Vos nunc sortissimi centuriones,qui dum ille viveret, tam egregie floruillis, hoc tam graui casu sentire iam coepistis. quam magno ex statu vestra disiaitas conciderit, vestra auctoritas sit imminuta,quam omnis vis Martis in vobis fracta sit; quae magnos exercitus regere, de gloriose incitare ad victoriam consueuerat. Luget armorum dignitas, quae viri sortissimi virtute viguerunt; cruciant se militares artes, quibus ad hoc usque tempus non sine laude hoc Regnum opulentissimum stetit. Qui multum sapiti sollicito animo eli, & , quorsiam fluat res Gallica, animi pendet; ut nisii Dei omnipotentis prouidentia respiciat, maximae vastitati addicta ense videatur . Maxima in praesidio probitatis iactura facta est, in subsidio innocentiae, in tutela virtutis; omnis hi Iaritas, spes omnis in viri clarissimi obitu ceciderunt; deploratum est iam psne de cunctis viribus, quibus ad virtutis opus uti consuevimus. quid λ cunctis praesidiis delii tuti cura nobis ipsis opem non imploramus at nostra vis omnis infirma est.& leuis ; necessariorum, & familiarium beneuolentiam non requirimus e at unusquisque sibi ipsi consulit, suumq: intuens emolumentum omnino aliorum utilitates parvipendit. Tiamore inuicti exercitus terrebat Henricus hostes; simul atque appropinquare dictus est, quo sibi unusquisque consuleret, salutem, proiectis armis, pacisci consueuerat; animo inimico Parisiorum urbs multa perfecerat, hostiliter diu sese genserat; ut si belli ius respiceres, nihil, nisi saeuum, atque atrox posset expectare. Adventu Henrici ad urbem, qui ad vindicandas iniurias properabat, subito stacta est .in Parisiis obstinatio, qui Henrico progressi obuiam, & petentes veniameidem se dediderunt; nec victoris . sed pacificatoris more eum exceperunt. Non ille passus est vinci se ab ira vir inuictus, qui superatus precibus omnia, de quibus rogatus est, in sensissimis aduersariis concessit.Vox illa praeclara audita est, ut, quorum animo Pepercerat, parceretur etiam praedae; r
20쪽
conderent milites vaginae gladios, & victoriam, quae vulnere, & sanguine gaudet, ignoscendo nobilitarent, Maristemq; novo vincendi genere illustrarent. Hic e lt ille, qui veviri principes inter se dissidentes pacato animo essent,nouo
foedei e sepissime perfecit: hic est ille,qui,dum utitur officio, noli solii in sapientis,inni ducis , sed munere etiam fortissim militis, rem perditam quandoque in praeliis restituit; hic est
ille, qui parua manu, ut re ipsa probatum eli, magnos exercitus fudit, castris exuit,& fugauit. Iam vero cum iaces iracundiae in eum pers pe tultissimae causae emitterent, quam leni ille animo semper tulit, quam tranquillo qui, quasi ne leui ter quidem persit ictus est et, & patienter se legessit, & meliorem in Partem rem accepit; crebroque usuuenit, cum in eum per homines iniquos vis molestiarum se ingens effudisset, veeas exciperet hilariter, & naturae suae facilitate deuoraret. Contumelias profecto ,& sui contemptum pariun attendit vir insignis; simul atque nocente hominem, obloquentem in sui ignominiam, sed paulo post petentem veniam cognouit, factus est repente mitis, & misericors; petenti tribuit salutem, de qua desperauerat,pietatem largitus est, cum sibi timeret vehementer ;vi,qui belli, & pacis leges egregie didicisset, sortissimus in bello, mitissimus in pace diceretur: Praeterea victis, cum staret fortiter a meliore causa , superari satius fuit, quam vincere, dc optatius vincentem non ininus libenter, quam pacificatorem intueri. Quo sua probitas , simplexq; animus perspiceretur magis, casus admirabilis interuenit. Dum geritur bellum in Sabaudia, nonnulli e suo numero ad Regem scribunt, versari suis in castris duos viros, qui,communicatis sensibus praesto essent,ut captarent occasionem,qua eum incautum opprimerent, & facto impetu occiderent. Quo in negotio ne facultas errandi praeberetur, imagines etiam pictae insidiatorum missae sunt; res iam deprehensia cum conueniret, & vultus similitudo plane co grueret, admonebatur a suis Rex, ut homines carceri includeret, & tormentis verum ab insidiatoribus exquireret. Noluit ille tamen suo iudicio confirmatus bene monentibus assentiri; affirmans vitam suam in manu Dei Opt. Max. sitam esse; cui pocissimamreserebat acceptam, nulliusque sce