De linguae Latinae usu non tollendo sed commendando [microform]

21쪽

mini dubium nec non aequivocim admittentibus, ad comaptelas, Sanandas marcim valet conjecim ae felicitas Haec enim in veterum scriptorimi Ocis,corrumis alsariam rationem revocari us optima est adjutrix, et interdum tantum fert auxilii, ut rem.bilia tetigisse nobis videamur. Proprium hoc statuo e se Hucae scientiae,

in orborum vim et potestatem quam diligentissime id quoi eru . 98 'βi

adjungere. Ejus munus est duplex alterum, ut vetustos codices inter se Ori- ferat, ut emendet conjecturae ope, quod de Orationis nexu falsum, vitiosum, mendosum, piarium et interpolatum dijudicandum est Critica Cientia, in qua exornanda post Iosephum caligerum, Isaacum Casaubonum, Claudituri Salmasium inprimis Hems tertius ius, Vallienarius, Buhnhenius aliique viri, mea laude et praeconio multo majores, suam gloriam Oriendam esse putabant, inter nos res paene intermortua foret, nisi juventutis scholasticae studium ad artem latine scribendi in posterum adhaeresceret. Quod consilium qui respuunt, eo minus audiendi sunt, quo magis auguramur non adhibita conjectura, nonnullis abhinc annis litteras artesque e patria nostra iri alias terras exsulatum abituras esse. Ea enim studia, quae fa spichirit, quid in quaque re Vertam et sincerum, quidnisum et spuriima sit, quid menti humanae consentaneum, e quo quaeque OTI-atitur et gignantur ea enim studia, inquam, ad amPlificationem nostrae sapientiae sunt promta ac Parata.

Quidni doleam iuvenes, qui criticae scientiae laculiatam assequi nolunt. Ita enim aditu ad interiores latinarum disciplinarum recessus interclusi nuriquam PersP1CIUnt, qtiid homini studia complectantur. Quidni doleam remPublicam eruditam, cui hucusque suum constitisSe honorem valde laetabamur, ubi de via, quam inde arenatis litteris majores nostri ingressi sunt, declinarerimus 3 Quidni in anna s: tirem eos, qui cum ingenii acumine, tum eruditionis collia, tum sua auctoritate sat s valeant ad Ahim amovendum, quod hinc illinc disseminatum Sse non ignoramus Id Quidni doleam acturam, quam discit, lina scholastica aciet, ubi in m initor opinionis mere falsae nos abripi passi fuerimus Magriam Vbi esse

verbnrum notione perspicienda, in Scholis noStri ignorari non debet. Plerumque enim discipuli, quoi iiii vagatur an iram eo errore criticam Scientiam ad bene beate v v ven hian nil conferre, ad interiores eruditionis recessus Penetrare non

zesciunt 'Iagistris hac homili opinione insectis elicii satis cognita esset mea

22쪽

2627

sententia, raesertim quum aliter nihil recte fieri, nil reete effici possit Iube mus alumnos nostros in auctoribus veteribus interpretandis non solum ad rerum ubertatem, verum etiam ad verborum genuinam rationem attendere, ut emper aliquid anquirant, quod spectet et valeat ad animum extolendum et ingenium acuendum. Sed jam ad alia Progrediamur.

. . o

Ars latine scribendi impedit, quo minus veteres scriptores neglecti et contemti jaceant.

I unquam mihi persuadebitur, ingenue fateor, fieri posse, ut aliquiis ethias scrip .

tores classicos ad eorum genuinum sensum intelligere et interpretari discat, nisi eorum orationis indolem perspectam habeat. Qui enim non nisi res in guoris scriptore Obvias leviter attingunt, et quasi in eas involant, in opinionem inducti, in grammatica Interpretatione versari non opus esse, in scriptorum Iocis explicatu difficilioribus non diu morantur, nec item pro suis commodis sudant, Sed in Su Pens relinquunt, contrahantne cum veteribus scriptoribus quandam familiarit tem an Os censeant dignos, qui neglecti et contemti jaceant. Per se satis P tet, nullam esse posse veteriim scriptorum interpretationem grammaticam, nisi a diis ligente, accurata et probata linguae cognitione proficiscatur. At vero cum interpretatistne grammatica et cui succedit critica id officium est conjunctum, ut in dissiciliorum Ocorum sensu constituendo Perseveremus, similium copiam exemplorum congeramus, inventa et Congesta inter Se comparemus, interpretationis apparatum in dies augeamus, aliasve doctrinas, Historiam, Antiquitates etc. in auxilium vocemus. Quid obstat, quo minus auguremur, haec omnia in posterum nugis et ineptiis adnumeratum iri, nisi juventutem studioissam atine scribere jubeamus. An hoc civitati eruditae nil attulit utilitatis c. commodi, ut essent, qui latinae rationis bonitate, elegantia et subtilitate maximam sub ad nitrationem excitarent 17 Perfacile intelligitur plures veteres 4M sciiP

17 Hati defuerim viri, qui contenderent, hodie nilii Iatine scribi posse, quod Romani. qui sub Augusto vixerunt, me ira telligerent nec ammis com prehenderent. Ἐjusmodi vana voce non Sse audieridas, non est, quod Planiet Rime demonstreums Mittarnuc haec, et audiamus Potius ea, quae egun-

23쪽

scriptores ab inscitia et ignorantia monachorum Saepenumero corruPtos inquam ad eam qua nunc fruuntur, uritatem redire potuisse, Nisi usserat, qui graecae et latinae linguae dulce tine et suavitate capti atque delinit id egisserit, ut inveterum scriptorii genuinum seri Smia Inquirerciat. Si factum est, ut, clam vetustis codicibiis inter Se collatis, tum omni grammaticae et crati ae interpretat Ioni apparatu in Structi, veterum Scriptorum corrul telae Coei Entiat, .uianam explerent, teritum mens arent, HSpecta et irrai convenientia recogia OSceient et

advocarent Ouidquid ad Scripturae intelligentiam pertineret. imhns, De haecce scriptio copiosior sal, quam O Sirrim Si Propo Si tum, non enu- merabo a primo ad postremum nomina oriam, qui in Veteribus Scriptori blasemel tilari li8, interii relandis, corrimendis, Iecognoscendis et edendis tam felici ingelii versati stitit, a d nisi invidia, livor, g ti Orantia eorum gloriae obtrectare audeat. Facile aliquis objicere posset, illarum virortam immortali iam cura et timili criti curat, tum vocant, apparatum in tant Im molem Xcrevisse, ut habeamus, quod ad nudi nostra maxime faciat i uiaximam Proderet ignorantiam, O CDgnitum ac perspectum habens, ait CNI Et ricam, qua dicitur, ab Hermarano, Vosissio, et iter etc. ad certa ratione ua evocatam CSSO, ut hac in re u huc multa mi cta videantur, interpretum et arientione et Ura digni, sima Prosecto autem haec studia tam felici eventu inchoata id Antilliitatis monumerata servanda aptis Siam cessarent, si in illam falsam nos iii iliaci paterfmur opinionem, linguae latinae

usum civitati sit teratae ni afferre rutilitalis ac commodi. Etsi bene memini, eos,

tia in Vita cilin ketii a Wyttera hachio conscripta P. 14o. Porro Ruli DL Niu illi, de qua diximur, , perti licuitati adjungebat latiriae rationi honitatem.

εjus scri liis nil in hoc eidere sit via jucundia lectu, e magis ad alliciendum

tenetidumque Stiuitum g tis ossica a Germanice o lucratii a Cultate tesuevpiat, Belgicae ratici Cacque trigliae a Clcnus asSir fuerat, quater HIS Satis esset ad quotidi iam vitae sunt Ouinem Cilbericii diligentiam in una po- Nebat latina oratione vi iam illa consuetudin C, iani ira atri ra, id con Si cuintus est. Di, quoi ab in illo diximus, immuriis ab hujus seculi ab , aurea L tinarum aetate Literarum ii Latio a tu hastitutusque viciei et . ε

qui iuventuti studiosae omne tempus in au tori bris Clas Sis i legendi consilia diu dum esse jubeant, at latine Scribendi artem Pestifcram judicem, Non in velle, ut interior lutinarum disciplinarum cognitio non oppetenda et acquirenda sit. t ab hac lectione nihil boni exspectari potest, nisi latine Scribendi exercitat Onem cum ea arctis Si me conjungas. Alioquin tu graivinatica et critica interpretatione semper hoSl3e maiiebis. Atque go si hi non In errore Versara videor, tauruum ibi 'Studium at nostram intelligentiam atque eruditionem consciat. Omis, latine scribendi cκercitatione valde dubito, an veteres scriptores in Osterum suo habituri Sint interpretes, editores, Omnentatores, eosdem cum ingenii judiciique subtilia tale insignes, tum graecarum et Iatinarum disciplinariun copia satis suPerque instructos, et si sorte habitui essent, saltem jejunos, in si Pidos, ineptos, ita uiasOS- Σί hi; 2 iur OPessimam rem pessime defendunt, qui non habent, unde Silam sentent id mprobabiliter falciant et tueantur. Quod cadit ira eos, qui, Circum Spiciendi et ruminandi nulla sollertia adjuti, quid rerim humanarum coPiitionem attingat, i liis

ne scribe nisi exercitationem ex Conventiculis OStri Scholastici exsul alvu abir 'velint. Hac re etiam atque etiam a me perpera Su, Nunquam me eo adduci Patiar,

ut hiannis meis commoda intercipiam, ex limpidissimis fontiba profluentia, nimirum ea, quae ex rationis latinae scientia Subtiliori oriuntur. Ita enim semper recte intelligent, unde litterae artesque Primam originem ducant. Quos constat sub litterarum renascentium tempus eruditione Sua ac disciplina ita excessitisse, ut et aptu posteritatem in admiratione Semper fore Nobis facile persuadeamuS, Sumna veterum auctorima assicorum Studio flagrasse ritaverim, quod In tam in res involarent, quam orationis latinae ira dolem et naturam peris spicere ac cogno Scere Onaretitur, quippe u id ita termittarit, inquam O Pe vetitiarat, ut recte Sciant intelligamque, quaenam mens in Scril=toribiis arati in is spiret. Quod vero jam a non paucis IriS, qui ἰΠ iquitati monum Erila e c tenebris in lucem protraxere, ita intellectum es Se com Stat, ut non libite 8, Cctane ala

falsa sit opinio in veterum scriptorum lectione id Pra Sertim nobis Pro Ponendum csse, ut et ipsi orationis latinae facultatem teneamus. Etenim quo majori tu lio latine scribericii flagra juventas ex alta, e Iaboaioctior et Miligentior ea erit in ora rao-

24쪽

nis . tinae indose at alma incla ganda, ut et ipsius Grati latina sit plana, saria, Polita, elegans et Oria at L 13 . Sed ea iam naturae limanae est conditio, ut quidquid semel iucundum gratiant a sua V repererit, ita Di letu Ii petat et as Sequi Studeat, ut incepto vel raris Sirile de Si Stat . ani t milii, et multis aliis, qui hac de re disputarunt, satis laquet, illud esse, quod quasi molli lenocinio nos exit Ortetur et invitet ad Veterar auctoriam studium. Cuiuslibet rei iucunditas, gratia et Suavita animum ita deVinctum tenet et captum, ut maximas quasque difficultate Superare tentemus Latine scribendi exercitatione id efficitur, ut juventus erudita in scriptoribus latinis quasi familiam ducat, eos legat et relegat, ad imitandum sibi proponat, et quidquid eruditionis copiam augeat, ad suos usus conferat, exploret et fidelire Ponat memoria. Etenim ita semper habebimus, unde Orationis latinae fac altatem teneamus.

Iam et communis intelligentia nobis totam hancce rem notam efficit, O Sque in Sententiam eo mi abire jubet, qui ab arte atine scribendi interiorem latinariam disci Plinamini cognitionem proficisci existimant Latine scribendi exercitati Ο- Ne nunquan Omissa, juventus studiosa saepissime ipsos sontes adibit, ut inde hauriat quidquid boni, pulcri et verni si ibi repererit et sibi utilissimum fore judicarit. Sic fieri nullo modo potest, ut scriptores at in contemti et neglecticiaceant, Sed Potius eorum Poliis Ostras copias . facultates, Opes, divitias in dies augeamus. ΕΚ' 18 Ni meyer Orondsi ire de ErZiehun und desinterrichis. Zweiter dicit Halle 1810 p. 515 , Sollet Stylii bungen irklicli Fertigkeit imSchi et hei verSchasian S miris an Si hia fg an Stellen. Ern o Chenili Ches... Schul exercitium is in Schulen Niel Zu eni g. Et was se es aucti noci sowenig, solite ag ch es chri eberi erileri I en Diar er fh Niel in inerfremden Prache Eu schrei bem versiachi, tela Onam Fertigkeit, Und fatig erstata ergnii gem clarati finden, en is sielit, das es lim gelingi et c. Cicero de Orat. 1, 35. , Caput est, quod minime facimuS, cytiam Pliarimum scribereώ- ὸ Λ deiit, qui Plura edoceri velit, Crenae alia dem Studium desiniterthum i P. G1.59.

Ex quo satis intelligi debet, talibus laborum nostrorum piaemiis propositis, unis quam ea nobis defutura esse commoda, ut natura suffragante orationis latinae aliis quam teneamus acultatem.

25쪽

33 At latine scribendi multum confert ad anim una

formandum et ingenium acuendum.

Oimine sentiunt unum atque i lena, litteras artesque in unc finem aventut1scliolasticae esse excolen las, ut ea e Scholis nostris cultior, eruditior et sapientIOrexiens ac qualecuraque vitae ninus Suscipient ira evalescat. Nec facile hac in redis entient, ni semel consiti crarint, omnem in Stit titionem in lagis hahonitam esse, nisi animus fornaetur et ingenium acuatur. O vero Semper para aut imi 1 cerre ructu consequi inui, stii lio artis latine scribenti intercellente, in uv-I-bus, ne hebescant, retineri do et alemio. Quoi tat maxilliat utilitatem asser ita inprimis valet ac animi ilium Mavinium est enim illiis exercitationis officium, quot 1 scriptorum lectione cernitur, hanc imponeris DeceSSItat miti it iuvenes studiosi moti in res solum iri volent, ei ad rationis almae imIctinam artificiumqMe voces, dictiones, earum iii vim istunque litam 1ligeniisSinae attendant. Clim scriptoruin latinori in lectione id muniis est ODiiDiciunt,

ut tirones dicta et verba in iis obvia fideli reponant memoria. Cui aliquoi est cum limanitate commercilina, is inie ora monente intεlligit, homini ante omnia clesse officiendum, ut nimiis et ingenium subtilitate ac civilicaiidam. facilitate dinuci leti tum, perspicuitate ad X licati illim valeat.

Homo a quid eo est indole, ut lubctilius atteri dat ad res in scripto qualicun- que Damatas, quam ad orationis composiliONem, eligantiaraa, Perspicuit di m alaa S-que virtutes Nullui est. quin nesciat, Narrationem dialemCunque in Omlntiam animo, facillime lescendere Quae vero discenti ita asseriant difficia Italis et mi-pedimenti, eadem facillime excidunt de memoria, ita Gelcritate percipit rimaUS. Recte memoriam di ixeris cessam enariam, Unde deluomas, Si quid anim' reprae-shClare cupias Qui in scriptorum latinorum lectione ad jummum attingunt res, orationis aut m indolim et vim intactam relinquutat, nihil iri numeralo habent, quod, si Te rostula iit, ii ducim aedere possint. AG viros immortales, quorum

4 magnam concepimus admirationem cum Oh ingenii praestantiam, tum ob eruditio. nis copiam, et sciscitare, Vanam ratione tantam, quantam vix credideris, gloriam adepti sint. Rem facillimo expedies negotio, si cogitaveri de memoria, cui exco. lendae, exercendae atque exornandae ita intenti erant, ut sibi nihil profecisse Dilerentur, nisi ea, quae legis Sent, memoria retinerent. a quidem concesserim mihique persuaserim, artis latine scribendi contemtores ici juventute erudienda idem Velle, quod alii praecipuint, nimirum ut juvenes ita teris de liti memoriam exerceant exornentque. Quo concesSo, hoc unum e multis dignum est quod a nobis ad anam Tationem exigatur. Quo quis intentior est ad rationis Ormam, eo facilius materiem memoriae mandat. Is scriptorem qualemcunque latinum eo in manus sumit consilio, ut in mentem eius se insinuet eumque ita reddat familiarem, quo, si res postulaverit, eerto duce uti Potest. Quod studium ac exercitatio quantum valeat ad animum formandi et ingenium acuendum ex iiS, quae modo exposuimus, luculentissime apparet. An vero Scriptorum Iecti nonnisi materiam, quam illi exhibent. spectans id habeat PraeSidii, ut animus Ormetur et ingenium acuatur, valde

equidem dubitaverim. Qui et Iormam dicendi animo imprimit, id, quod

sentit et cogitat, verbis exprimere Sciat, jam hanc necessitatem sibi impositam esse meminit, ut quidquid latinitate donatum eat, quam diligontissime perpendat, discutiat, inquirat, rimetiar, Iustret, in judicium vocet, grammaticae PraecePta non laeῆurus Sed Suum, quem Oocant, Stilum ad genuinam orationis latinae indolem

Exercitatione Iatine scribendi e scholis nostris eliminata, studiosae iuventuti non ita con Sultum cupimus, ut efficacissimo ad disciplinarum latinarum scientiam et facultatem adjumento neglecto et contemto, eruditionis supellectile instruator, animi cultu Persectior, ingenii acumine insignior evadat. qua institutione cum nil boni et aequi exspectetur, unumquemque hac in re non hospitem Velim rogatum, ut mecum retineat ac tueatur instituendi ratio.

nem, quae reiPublicae eruditae eani gloriam a Iaudem addidit, ut non dubite .

26쪽

reiiciendane an tuerula Sit stitutio latine Scribendi exercitationis cum rationem duistens, tum utilissima et efficacissima quaeque ad ingenium exornandum adiumenta quaerens. Ostro autem jure non utentes, nec juventuti con Sulentes, ab opinio. Re nos occupari iacile patimur, at in scribendi et loquendi facultatem genio geris manico, ut ita dicam, lavendo et alendo diro de εse. Tun Sune Vercndum est, ne posthac in nostris conventiculis scholasticis si non deSidia et ignavia, certe quaedam a Nirni levitas, sui amor et admirati dominetur, an liquitatis graecae ac latinae interior cognitio conterimatur et eludatur. Quod ne accideret, majores nostri hanc legem sanxerant ut litterarum tu diosi ad munia qualecunque tablicum adspirantes orationis latinae sucullatem tenerent. CurS academico absoluto rite testari jub buntur, quosnam in luteris cissent ProgreSSUS, quam Nata erudit Ionis copiam e Scholi a Cademicis reporta sissent, quanam doctrina S locia fictassent, et liam nam muneris capessendi facultatem tenerent. Quod, ut mi ris atm Postu Libat, sermone latino fieri solebat. Quo

quid potest dici et excogitari utilius 8 Quid ergo Ne nos opinionum varietas

hominumque dissensio perturbet, id consequamur ne CeSSe St, ut consueto majO

rum nostrorum mori Pare Zmias

Μultis quidem hodie accidit, ut inter tentandum, timore Perculsi, ne se tales, uales velint, praestent, alioquin rationis latinae facultatem Probe tenemes, cum inirenti praestantiam, tum veri et venusti enSum nec teStentur, ne expromant, quid recte erunt teque ad quaestiones respondeant, ita quidem, ut rudes, inscii et sensu trito et forniato destituti reperiantur. OSdem O Stea civitatem eruditam sua doctrina et eruditione decoras Se SaePius ad aure no Stra Pervenit. Recte monet Gedikius, ut juvenes, muneris iublici potiundi causa tentamini se subjeciaturi, de quaestim ibus ad responitendum Propositis latine confabulentur. Danda igitur Opera est, ut, quod apud majore S OStros prosperrimo eventu factum esse scimus. juvenibus in litteras in cubituris latine scribendi et lonuendi occasio offeratur. Etenim ita omnis timor, Omnis lavor, Omnis animi Ugor et anxietas otiis gissime hexit. Ut in him finem nonnisi duae ad res Iondendum Propositae fuerint quaeStiones, tamen coram examinatoribus brevi laboratione confecta, in luceari positum, qui quales sint tentaminiis ubiecti, alis testantes, ipso Minerva non

inis

invita in litteras incubuisse, modo orationis latinae uritate, Castitate, Concinnitalo et forsan quadam eloquentia praepolleant. Sic enim nulla dubitati intercedit, quin timore perculsi et animi angore Xantlati, minus Prodant, Ualaam cruditio nis copia instructi sint. Nalla est ad eruditionem facta progressio, si qui ita Omnem XSPectationem decipiant, ut rationi latinae rudes et inscii reperiantur. Utrum ii ad munus publicum capessondum i lone Sint nec ne Non est, quod ita

judicium voces 19 .

Quantum in meam intelligentiam cadit, eo inprimis videndiim iit, ut iuvenis tutem nostram latine Scribendi artem nunquam remi SSO Studio doceamus. Ab officio nostro sane recedereri Hiς, si in his addubitaremus. Quod si feceris, tua nihil intererit, qua eruditionis copia inStructus sis. Iuvenibus munus Iniblici in ali luando capeSsituris non integriam relinquendum est, utrum ex litteris latinis pulcri et xenusti sensum imbibant nec ne sed Potius 1aec ex sancienda, ut pro suis viribus cruditione atque doctrina e Xornent et sibi aditum ad rempublicam litteratam palefaciant, liraeceptoribus Iubentissim animo adhibitis in conia silium, qua ratione optime id conSequantur, ut apud litterarum cultores in uis mero et honore Sint. Quos Musa nascentes Placido lumine viderit inque suam amicitiam ita receperit, ut cum ingenii Subtilitate ac Praestantia, tum docilitatis viris tute excellant, eo facilius eruditionis copia se locupletabunt.

Cum vero natura munera sua non Pari modo diSPertiatiar, aliuni summo amisploclens amore, alium negligens jam Si hominis ea, quae PS donegata sunt, diligenria, cura, assiduitate et Studio ibi Vindicare. Haud raro fit, ut ita homo, ab alma Datura aliquantum neglectus, labo Ie ac Studio in litteris excolendis plus quam pro ingenii habitu Proficiat.

intet Pretabuntur, qui litteraruia, studiosos, Scholis academicis relicistis

27쪽

tis, ni mitia in Canitidatis professos tam Diagri disciplinarum latinariam copia in Atructos volunt, ac rofessores in Acad mi hanc illamve litterarum latinarum cathedriim sua doctrina et eruditione decorantes. Quod qui praecipere vellet, in-HOlam hanaanam nec nosset, nec perspectam haberet Natura alma Ollait, ut homirus sibi essent pares cum Dgenii viribus et facultatibus, tum, Mod in ummi bonis cmper est habitum et semper habebitur, hujus illiusve egotii tractat di Upiditato. Quid obstat, quo minus contendamus, rempublicam eruditam in Periciatim discrimemque vocatum iri, tibi iuvenibus Musis litaturis unquam relictum fuerit, teneantne aliquando orationis latinae facultatem an ejus Plane intriade S. Neqri Ver verendiam est, ne mulat, quorum maxime intereSt, ut nomi-DiS Germa Dici decus ac gloria ira dies augeatur, se tam falsae opinioni mancipent. Totam fm, ut Uno verbo repetam, in eo esse positam censeo, ut lingua latina hacten US uti Pergamus, quatenus ejus interior cognitio tanquam Pro ObruSsa ut εCliolasticorum ita academicorum studiorum hucusque sit habita.

Corrigenda.

P. 15. in . . sui ipsius isticu S. 24. - Ut tirones exhortentur, impellantur, excitentur , hi Critieorum PrinciΠes tirones exhortent tir, an ellant atque excitent. Reliqua errata minora, in singulis maxime litterulis, lectores benevoli facillime reperient et emGndabunt. USI

Ne Vero haec qualiscunque criptio justo copiosior fiat, iam di

PUtδncii Dem faciamus necesse est. Plurima quidem, quae nunc in me laum ProtuliniuS, Donnisi leviter tangere potuimus; attamen vero ea ita in lusi Sunt ο-εitd Ut Lectores benevoli facile intelligant, quid de disciplinis latinis addiscendis Pr3ecii inmus. Neque vero ii sumus, qui nobis persuadeamus, rem a nobis ad liquidum esse perductam, sed potius in hac qualicunque disputatione multa ad

Cram expediendam facietitia desiderari nihilo secius speramus, lare, ut justo Rique -eqHos ibit ros Daticiscamur, praesertim quum hac in re Virorum DCtorum Seiatentiae ac inlicia mirum in modum varient.