Dissertatio medica inauguralis de sudoriferis quam consensu et autoritate illustris ac gratiosissimae facultatis medicae Jenensis

1쪽

DIS)ERTATIO MEDICA INAUGURALIS

CONSENSU ET AVTORITATE

ILLI STRIS AC GRATIOSISSIMAE, FACULTAE

I. HADRIANO LEVOGI IOHaereditario in Thet, Tosliri

Medic Doet Anatoni Chiti motati P. P.

Med Provinciat. Ducat. Saxon.

Patronoseo, Praeceptore ac Promotore devenerando

PRO LICENTIA

INSIGNIA ET PRIVILEGIA DOCTORALIA

MORE MAIORVM CONSEQUENDI

publico eruditorum examini sistit

IO AN ADAMUS ALI MACHER

MCeno-Francolariensis. IN AUDITORIO MAIORI

Horis ante- pomeridianis.

Ad diem XV. Aprilis, M CCI E N AE, Lute, M VLLERIANIS.

2쪽

CONSILIO ET AVTORITATEminenti simiae, amplissimis flectati signo

DOMINISBVRGGRA FIIS CVRATORIBVS

ILLUSTRIS ET PERVETUSTAE SODALITATIS

in libera ac imperiali civitate

FRANCOFURTI ad Moenum

ME COENATIBUS PATRONIS ET FAUTORIBUS MEISDIendidissimis iratiosissimisq ,

dissertationem lane auguralem qua par est submissione res errantia eo renare volui

3쪽

m ti 'sDISSERTATIO MEDICA INAUGURALIS

SudoriferiS.

Udorifera dicuntur quae sudare faciunt. Audiunt etiam vulgo Diaphoretica , quod latine sonat discussoria seu discutiendi vim habentia: eo quod sudorifera resolvendo, discutiendo sudorem provocant: a verbo gire poeεω discutio,divello, di aevo, de Actetae mu

vor, seu sudoribus di aeuo unde, apsehinc est ipsa actio discutiendi&digerendi, specie ille sudor, qui

cum resolutiones colli quatione totius corporis habitus viriumque languore, tandem facie Hippocratica comtingit, do diaphoretici dicitur sed in scholis medicas tantum in laxiori significatione x adieram sunt sinon mae strictiori vero vocis acceptione ui ferunt om no gradu operationis,&secundum magis minus: dum illa sensibiliter magis hum ditatem sub guttularum

4쪽

es, im sive Arambo, iani Aou, serum, in vaporem conVe sum, minus st:nsibiliter evacuant i Undescae de scinta loniora sudorifera diaphoreticanis fortior Eleoboreti et sudorisera dicuntur. Accuratius vero haec a Casp. Ho manno, Distra I r. p. g. A audiunt ab . . cuius D. dor, unde ie , o sudo , ossi sudatio sita Vero,mutato spiritu, ut Lexicographi tradunt, deducitur ab As C quod iidare, ocium effectus pro causa sumitur, etiam laborare Mnificat. tibi. διαχυbere etiam quibusdam, sed paulo rarius vocantur, quasi dicas fundentia ser- fundentia. Alio nomine, sed itidem rarius, nuncupantur etiam opis vocabulo op cro, inde, o ph Da de dii serosius quod proprie serum seu partem eius aqueam denotat, quare propter insignem analmam, quam serum sanguinis cum sero lae Mobtinet, etiam huc est tractum, Galenus, si a. ad Glauc serum LanguiniS,: quod alias etiam thiae nominatur, appellavit iμα , - - ibi, Mab aliis haec excretio stri, per cutim facta raraees msda oppῶAc appellatur unde&medicamenta per sudorem serum hoc evacuantia, cppiχγω , dicuntUr. Sudorifera, inlatior significatione,sunt medicamen-

a e triplici regno petita, quae partim humore et II. attenuando fundendo, partim eosdem praecipitando, ah sorbendo, acidumque ligans invertendo partim poros .ctitaneos aperiendo laxando, sian inisque circulatisinem&calorem augendo naturae ministrant, ut serosum M sanguineae excrementum, eidemque inhaerentesialis,lalphvetis portiunculas, aliaque peregrina corpuscula, In corpore genita siexterius eidem illata sanitati veLobfutura, vel actu jam varios assectetus excitantia, per arterias capillares ad glandula culaneas propellat, in quibus, per mechanicam harum structuram, a massa sanguimeacquestrata, exinde per tubulos excretorios, dicuus po-

5쪽

ros, vel sub insensibilis vaporis forina exhalant, vel sensibilis liqlioris specie prorumpunt idque tam procinitatis

conservatione, quam morbossum depulsione.

s. m. Cum autem evacuantium multa genera recenseantur , Sudorifera, nemo Dinretica, Vomitoria&Plirgami et ,

salivam ipsiumque sanguinem elici 'tiat, ingula eum in finem adhibeantur, ut varii generis humores vitiosos per loca convenientia, 'quo nataura vergit, elimi sintdsedorifera merito inter emcryami universaliae referuntUr; quia materiam peccantem Universaliter ex tota massa sanguinea corporisque habitu educunt. Unde cum diureticis maximam convenientiam habentes dum sudoris curinae, una fere eademque est materia, idemsque generatiaonis modus, juxta Ga n. c. Is de sudoreo lib. to de implic. med canneis factat rupe renes cutisque spiracula serum. suo munere in corpore defunishum, quod antea erat oχη-

etes pii , tanquam superfluum , kalendo corpori minus aptum, educiturn simili ratione humor, qui per vias urinarias evacuatur, etiam in iudoris forma expet, . f. IV.

I i Et haec causa esse videtur, cur quaedam odoriferae, diuretica evadant,& contra vel etiam per utramque vi am operationem ibam perficiant. Quatenus secundum Francisc. de te Boe Sylvitam. meth medendi idorifera&diuretica gradibus tantum disseruiat, ut potentios ad humores minuendos educendosque magis agitantia insolaventia sint sudorifera , minia ver efficacia iureticae , Hinc etiam qui largius sudant, parcius mingUnt, &sudores criticos urinae suppressio quandoque antecedit pariter&aestivo tempore, calore aeris serolam excrementum per cutis meatU evocantet, rarus urinae emissio cS iiD-stit imo ubi in p. n. stat , calaulo ureteres iunt l,

6쪽

lauta, ut urina per eos ad vesicam transire nequeat, abit ista ad cruoris massam,in per poros cutis guttatim stillat. Contra vero sudoribus suppressis urina largior profluit, quo modo etiam per urinas morbi acuti quandoque judicari solent, hyemali tempore, frigore Poro cutis constipantes exhalationem serosi humoris prohibente, frequentior sicopiosior ictus observatur dum quod trita, una excretione deficit, per alteram compensatur. Ex hisce nullum restat dubium, quin respectu humidi, sudoriso urinae eadem sit origo, in stagnis convenientia Z recte Galen. c. a. de atra bile, illam humiditata quam alii serosiam, alii aquosam nominant, urinam sie&siudorem aperte testetur quamvis quoad reliquas particulas constitutivas, inde ortam consistentiam, ac alias qualitates secundas tertiasque, pondus scilicet, seporem, odoremo colorem, satis manifesten se invicem discrepenti Materia itaque per remedia sudorifera evocataeis, ouae interdum a natura ipsa sibi relicta, elicitur, est maxima sui parte tenuis ac seros humiditas sanguini antea

mixta, iuxta GaIenum, de desinit medic. a. ex aere aquQ-sa esculentorum motulentorum substans sa proleet ita, quae tu statu naturali in corpore varios usus praebet, dum

cibin felicius digerendis ac dissolvendis, chylo Masset

sint vineae diluendis, ut per angustissima&capillaria vasta devehi possit, ministrat, tandem cum in corpore suo ossicis functa est , a sanguine sequestrata materiam potissimam urinae atque insensibili exspirationi, ,hanc pro re nata etiam sadori praebet. f. I. Neque tamen hoc serum mera aqua est, sed simul aliis particulis impraegnata. Cum enim in vasis sanguinis

um humorum tincturas simul recipit, praecipue vero, Pa

7쪽

M SUDORIFERIS. . sticulas salinas omnis generis imbibendo, aptum redditur, ut quoque portiones sulphureas, biliosas absorbeat,variaque vitiose recrementa, Una secum rapiat, quae alia in corpore restagnantia, multis in toto corpore partibus m-ssidias struunt, quarum longum catalogum Carol Piso, decollavis serosi&Joh. Theod. Schenclitus, de sero si pinu, imprimis vero Conrad Victor Schneiderus, in vasto de catarrhis opere satis prolixe recensent.

Non vero quivis promiscue humores persidorifera evocantur,in raro cutis sanguinem , bilem aut pituI- tam viscidam, sed serum potius aqueum salsum, acidum, di austerum , biliosum item&subinde cruentum, ac plus minus glutinosium, inque arenulas cogulabile sudat. Emergunt inde diversi colores odores sudoris, particut que salinas simul evacuari, praeter alia satis probat pruritus, erumpente sudore interdum accidens. Cum autem humores crassi inglutinosi ad excretionem muSidonei existant, prius debent attenuari , quo facilius per sudorem expelli queant. Id quod etiam circa varIet

te humorum educendorum notandum est, ut prp 1- versitate qualitatum secundarum atque tertiarum, ac Prout charallere peregrino , maligno revenenato imbut1 sunt, diversa quoque sudorifera seligantur, quae, praeter vim hidroticam, stimul quoque alias facultates habeant, T. gr. vim alexipharmacam , putredinii corruptioni rella flendi, attenuandi, siquandi aperiendi, absorbend M. f. IX. Qua vero vii facultate sudorifer operationem suam perficiant, jam inquirendum est,&an solum manifestis qualitatibus, aut etiam occulta ratione, seu ex tota sua crassi substantia agant. Ubi tamen per occulta Maotatem hic neutiquam merum aliquod ignorantiae a Plum, sed talem remedii alicujus di possitionem intellera am 3 volvi

8쪽

ι INERTI HO MEDIO INAUGURALIS

volumus,ut is ipsa particularum constitutivarum structuara singulare quippiam lateat, unde singularis ad hoc vel illud operandum in corpore humano efficacia venit, quae non adeo statim sensibus externis est pervia, vel a pri-

oti manifesta, sed demum ab ipso effecto potius, seu aposteriori cognoscenda. Et hujus dies veritas sicuti

satis aperte in purgantium, vomitoriorum operatione peri ecia est, ita quoque circa sudoriferorum quorundam effectium non omnino neganda esse videtur. s. IX. Per manifestas autem qualitates operantur calida sive actu sive potentia Sper accidens talia sint. Caloris

enim est attenuare dc motum sanguinis , tam intestinum. quam circularem accelerare poros cuti aperire, cutem emollire, si qui sint alii caloris effectus Vim vero caloris in sudoris produstione maMam esse, facile exinde patet, quod in corpore humano, etiam sanissimo, continua sit himidi a calido exhalatio atque difflatio. Quare caloris maxima est necessitas, ut in excitando sudore artificiose etiam frustra adoriferum exhibeatur, nisi corpus in loco

calido simul detineatur aut motus laccedat. Rursusque observamus, ut sudorifero in corpore actionem stram exerente, sanguis celerius circuletur,&pussus sedantium celerior&frequentior, mollis tamen evadat, ipfique si1- dantesim sentiant corpus illorum magis aestuare, quod etiam hac loquendi formula exprimere lent: medicament imate hium an l)eirum. Praeterea propUisio magis ad ambitum sanguine habitus corporis colore rubicundos unditur,m simul exseri halitibus mollities, turgestentia ejusdem insequitur. s. X. Inter actu calentiaiadorifer quaedam sunt interna , quae ore assumta M. Sepe admiscentur quaedam

externa, quae alia quacunque ratione corpus humanum

9쪽

riusqiae humores assiciunt. Illorum materia iteriam es modo simplicior, modo per artificiosam congestionem remediorum aptorum concinnata Simplicissimum ai-drotaeum est aqua calida, largiter pota quae longe eL ieacior fit, si vel a natura ipsa, vel ab artifice virtutibus

aliarum rerum acuatur. Prius deprehendimus in the inis, posterius vero in decoctis lignorum alexi pharmacis, cum hordeo, scorZonera, C. C. aliisque paratis infusis thee cosse simillibusque calide bibendis. Inter extemna primo loco stat calor lecti, ubi per stragula effluvia, ex corpore manantia retinentur, ne disiugiant, sed ad cutem repercussi ejus poros magis pandant, fontesque sudoris tandem aperiant. Id quod etiam insessiones in aquia

calida pura, aut virtute herbarum impraegnata, nec non thermae omnis generis, lalnea laconica praestant, ubi vel vapores aquae medicatae dulcis, vel decocti alicujus, spiritus item vini accensi, nunc siimplicis, nunc vero viri-hus medicatis imbuti suffitusque ex rebus aliis accensis nudo corpore excipiuntur. Quae omnia partim propter solum calorem sudorem movent , partim etiam quatenuSparticulae quaedam poros cutis stibeunte sic essicaciam suam in massam sanguineam exerunt Inprimis autem di magna est aeris vis. Hic enim, cum frigidissimus e 1-stens, per motum corporis crebro in pulmones admissus,

di exinde iterum expulsus, sanguinem commoVeat, eXc

lefaciat iudoremq; excitet id ipsum multo potentius pro stat, ubi ab igne in conclavi, aut sub dio a sole incalescit, aut deniq; ab exhalationibus terrae ita disponitur ut sudoribus eliciendis fiat aptissimus. Memorabilia dia modi sudatoriorum utriusque Indiae exempla in proluta onem inauguralem congessit, D. D. Haeses, dissertationide sudoribus D. D. Pillingi praefixam. s. XI.

laeti assidorifera, regie essectis,quem in corpoore

edunt,

10쪽

edunt, vocabimus potentia calida, supponentes ex s. q. sano inem a sudoriferis plus minus in motum cieri atque calefieri quae licet frigida usurpentur, actu calentubus tamen haud multo inferiorem effectum edunt, multiplicis sunt generis 'umida scit vel sicca , aquea, Latina,sulphurea, terrea c. fixa item volatilia, aut media, rursusque nunc simpliciora nunc composita magis , --tiora, fortiora c. Ex his primo loco recensebimus ea, isti aqueum principium eminent, donet eradixta humida existunt. Sicut enim seri suffciens quantitas requiritur ad sudoris lumidi prolemonem in sine ea frustra desudore movendo cogitamus ita medicamenta, humore subministrantia , etiam sunt adorifera , idque eo magis si particulis activis salinis, vel sulphureis simul sint praedita vel si sibi relicta minus sint atava, tamen ut vehic la commoda aliorum vim agendi promovent ut facilius iudor insequatur. Huc pertinent aquae destillatae v. c. card B Mar scorgon flor sambuta gale fumar scabiosae&c vel etiam compositae variae sudoriferae, beEoardicae, theriacales, prophylaeticae, item potiones emulsiones ex recensitis aquis, cum seminibus,ad eas commodis paratae: nominatim ex semine card B citri, napi, aquileg papav. alb sem. q. fiig. d. amygdal quae praecipue in intenta febrium astu, in variolis, morbillis, calore urente deriurgente sensim repetita sorbillatione successive si1dorem proliciunt. Talia enim substantifice humectant, sis rum, quod a calore nimio absit tur, spis escit, dam in quasi incoquitur, diluunt renovum illius proventum res arriunt, simulque nimium ritum temperant;

sic sequestrationem heterogeneorum, quae alias noni ret, ad ambitum corporis promovent. Hinc etiam si1dorifera in forma liquida facilius operantur quam sicca, dum citius penetrant ac livinores fundunt, dero materiam praebent, sine cujus lassiciente quantitate non tantum s idor