De rationis et experientIae finibus regundis in philosophicis provinciis, deque legitimo utriusque criterii usu in naturae scientia comparanda. Dissertatio habita in Academia Pisana sub praesidiis Ia. Gualberti de Soria philosophiae professoris a Ios

5쪽

DE RATIONIS ET EXPERIENTIAE FINIBUS REGUNDIS

IN PHILOSOPHICIS PROVINCIIS, DEQUE LEGITIΜo UTRIUSQUE CRITERII USU IN NATVRAE SCIENTIA COΜPARΛNDA.DISSERTATIO

HABITA IN ACADEMIA PISANA

Sub PRAESIDIIS IA. GVALBERTI DE SORIA

PHILOSOPHIAE PROFESSOR Is

7쪽

Olenda sane mihi videtur praestantissim v.

Ium Disciplinatum Conditio. Mechanicas Artes non nisi Artifices tractant : de dissicillimis vero ingenuisque disciplinis scribere solent, qui legitimam ipsa tum pertractandarum Methodum

aut plane ignorare, aut non satis tenere vi

dentur . Hinc passim pro inconcussis Thesibus Hypote ses , pro Rationibus Conjecturas , pr que itionum Solutionibus Ariolationes, pro Ueritate Opinationes venditant ingenuarum Facultatum Scriptores . Una Mathesis a communi hac pernicie immunis extat; Neque id quidem humanae Rationis imbecillitati , & vitio tribuendum cit, sed Hominum. Quamvis enim nousemper also qui vel tenere quaesitam Veritatem possint Mortales ; in hoc utique peccant Auctores , quod , ubi intia verisii nititudinis fines versari nos cogit humana Conditio, quod maxime probabile est , non inveniant quamvis

N pollent & deberent , & ubi Veritatem

ipsam veluti manu comprehendere valerent , eam tamen non assequantur , quia non rite

sapienterque ipsam inquirunt a Semitis , per quas eundum eis et set , perperam & inconsuli ci declinantes. In fortunium hoc, si quam aliam, Naturae maximδ Scientiam labefactat , vel hac nostra aetate , quae de Naturalis Phylosophiae Studiis pecu hari quodam jure glO

8쪽

etiatur, & Critici Saeculi laudem nomenque adsectat : Quamobrem neque injucundum neque inutile arbitror disserere de Rationis, ct Experientiae Finibus regandis in pbylosopbicis Provinciis , deque legitimo utriusque Criterii usu in

Naturae Scientis comparavia.

Atque ut a Legibus , quae Universalem. Physicen moderari debent , exordium sumat oratio ; illud imprimis conficiendum comprobandumque est, a quo certa & explorata Scientia Cosmologiae Universae omnino pendet , nimirum nullam Cosmologicam Thetim , quae singula quaeque corpora comple ctatur, amera nudaque experimentorum auctoritate Ullo modo colligi posse , & inconcus Io veluti fundamento sentilibus observationibus inniti ;quamvis ipsae quidem, & sibi invicem conis sient, & numero utcumque plurimae in idem collineent. Quam quidem Enunciationem , misi paradoxam , ne dixerim absurdam , Phylosophi ferh omnes censeant , certissima ea tamen maximique momenti mihi essu videtur .

Enim verb id unum, & nil praeterea , evincunt Experimenta , quod ita ea se habeant , quae Observationibus, & Experimentis subjiciuntur , ut ea Observationcs ipsae,

9쪽

Experimenta ostendunt; rem scilicet monstrant in peculiaribus illis subiectis , in quae Observationes, & Experimenta cadunt, dum interiin Ratio , & Caussa rei abdita latet, & involuta : Ignota verti ratione, & caussa iei quis

citra temeritatis notam pronunciare Potuit , ea , quae Experimenta evincunt in peculiaribus subiectis, circa quae versantur , vera ae

que ele de innumeris illis , & propemodum infinitis corporibus , quae vel nimis remota , vel nimis exigua, vel intra Telluris viscera latitantia , explorari a nobis directis Observationibus omnino nequeunt e Nonne a tutilliinmis , & numquam sine rectae Rationis perverso ne violandis Dialecticae legibus , turpissimh, &toto Coelo recedit, qui a peculiaribus ad universalia convolat quasi per saltum , &quod verum dc plutibus est , id aeque verum de omnibus albitrari quis potest, nisi de

spiat es III.

Attamen nimis frequens occurrit in Veis terum , & recentiorum Phylosophoruin monumentis illegitima haec, & perversa universalium Thesti in conficiendarum Methodus, im-mb usque adeo Dialecticarum legum sese hostes demonstrant, ut eos veluti crimine damnent , & quasi violatae rationis insimulent . qui Cosmologicas Enunciationes alia meth -

10쪽

do . quam experimentali conficiunt. SIngulis

feth periodis inductione utendum esse crepant ad Theses universales conficiendas , & passim

pleno ore Clamant , non excogitandum , sed observandum ella, ut certa, & generalia Effata ab ipsam et Natura edocti colligamus. Ergone rectam, fecundam, & si Detin nos a met , unicam inquirendae inveniendaeque Ueritatis Methodum in rebus physicis appellabimus , angustissimam in complerissimamque inductionem pro exquisitissima, & numeris omnibus absolutissima alsumere ρ Neque nisi angustissima , & incompletissima esse potest experimentalis inductio, ab hominibus instituta, qui

quamvis corpora universa, quae sens bus sese monstrant, immediatis observationibus explorarent , & experimentorum Iudicio subjicerent quod nuspiam faciunt Tmquc facere quis usis

piam poterit); Attamen licet facerent, quid nam tandem fecisse se dicere jure possent, quid invenisse , nisi hoc unum, quod corpora illa singula , Observationibus Experimentisque tentata , in hoc illove attributo aut proprietate re ipsa conveniant ρ Verum quid inde pPraedita ne idcirco erunt eodem illo attributo , eademque illa proprietate affecta pronunciari debebunt caetera corpora universa , quorum numerus infinitecuplus est eorum omnium, quae humanis Experimentis occurrunt ρ Fieri

quidem poterit, ut temeraria hujusmodi com