Omnium gentium mores, leges & ritus

221쪽

LIBER TERTIUS. os

mponat solidis.Dominusseruu qui libere virn it parentibus illius ad poenam dedat:interficeo ius esto,si libet.Siquis Virginem liberam praeo eius ac parentii Voluntate rapuerit solidis xl. 3eram Uiss ancillam iid.componat Liber libe/ri uxorem abs culpa dimittens parentibus solis. xl.componat. Mulieri dotem inuicquid ortauerit secundum familiae ex qua nata est steo

a legitime persoluariSi liberam liber post desp5tione repudiauerit aliam. superduxerit. xxii'. didis puelle parentibus componat.Sacramenta buS. xq. iuret,eam.ne ob crimen aliquod nem,parentum inuidiam dimittere verum obsolumorem quo alteri teneatur. Qui alterius sposainbi rapuerit restituat eam, schis.lxxx.solidis m, to componat. Mulier quae alteri potionem ut borium faciat commiscet si ancilla est.cc verbeo iaccipiatangenua libertate viduata seruitio de. utetur.Si prsgnans mulier icta aborsum fecerit. psas morietur,qui iecerit aquam homicida te haturist laetus tantum nondum Uiuens. xx soli. lis.Uiuen S.I.U regeldum persoluat, solidosque aes&tremissem.Si inducis curia, in aedibus a. ris,infabrica.aut molendino quae domus publi '', laxitather homo quid furatus fuerit, nonupluom ponat secundum rei valorem iuret siue camorionibus depugnet. Fur nocturno in furto depreaensus,si occidatur non Vindicetur. Qui alterius eruum ad surtum vel aliud nefas in domini discri orta quo

Ne persuaserit,isa 'de detecta,tanquam fur dam': α'

retur,nonuphim exoluat Seruus quod tulit resti riuat, Sc insuper flagellorum ictus. cc extensus publice accipiat dominus incommodi nihil pa/tiatur, Fur quascun res subtraxerit iudici prae/ientatus secundum legem vindictae subiacear. 4 Verum

222쪽

DE EUROPA.

Verum morti no prius damnetur si nonnulla iij rurtiua em si h damnii pertulit compositio de furis facultat prio lege bus fiat. Qui aliquid in prouincia emerit dilige

coercita ter prius in terroget furtivum sit nec ne. Fuitiuuisi emerit restituere cogatur, atque in fiscum pii redo solidos. q. persoluat: qua lege in eum et amanimaduertitur, qui furtivum commendatui

susceperit . Compositionem a fure nisi cora iudce suscipiat nemo. Latrocinη culpis subiaceat iAgrariae iudicem suum rem celat duoties de agrorii finieges bus contenditur costituta olim signa ab inspectribus queranturi nec aduersus ea longe possessios tempus patrocinetur, Venditor ostendat si nullapparuerint, Sc si contentio tanta sit ut sedari nopossit campionibus depugnetur. Nemo nouurrerminu aut signum sine alterius partis consensi sine inspectore costituat. Liber si contra id feceri Iege solidis .Vi. mulctetur seruus .cc. flagellorun

ictus extensus publice sustineat. Si liber liberi petrietem aut sepem dissipauerit vel irruperit tribu solidis componat&damnia restituat.Columnas trabes,spangas tribus solidis ad restitutionem ciponat Asseres lateres, aliud quicquid aedifici, Pignorare continetur singulis solidis Pignorare abso dudux permit cis permis Iuliceat nemini: contrarium faciens pilax gnus e uestigio illaesum reddat duci xl. solidos pr fredo exolualdaesum ad arbitrium iudicis com p nat Qui messem iam matura alterius demessueri solidis sex componat. Negans sacramentalibus sicundu legem suam ex iuret. Qui segetes alteriurincantando Uiciarit conuict us. xij. solidis componat familiam illius anno toto alimetis prouideat aequale reddat si quid perdiderit. Negas sacramertalibus.xri. iuret aut campione se defenset. Si qui: alieno sexuo vel ancillae ad fugam aut auxilio aut . consili

223쪽

LIBER, TERTIUS.

tonsilio adfuerinxq.ipsum,eana sex solidis componat reducatq; si negare Velit.xq. sacramentalibu Dbisti, a iuret aut campionum se pugnae purgen ζm luatorii alienu animal etiam in damno deprehensum quo compositio puis modo laedat occidatvesed penes se eousque retineat, donec domino aut vicinis damnii acceptu indicabit qui locu laesumtu aequali illaeso signent, in messis collectione quod laesus non laeso minus protulerit, is cuius animal damnii intulit, repeta. dat. Qui vero contra legem hac animal occiderit, cadauer sibi habeat, domino aliud aequale reddat. Si oculum excusserit, quanti animal pestimabitur tertia pretii parte coponat. Si caudam Vel aurem,

uno solido. Si cornu tremis Iriduplentur,s hoc in m 3m.n, domini contemptu odium Vespexpetraxit Quip ta

cita mercede equum aut bouem custodiendum simodatis. steperit, sua culpa periclitatum ab integro persol,

vat, mercede nullam requirat: Verum iuramensio si se absoluerit, corium reddat. Qui aurum,ara gentri Uestes aut alias quascum res vendendas sibue custodiendas in aedes suas receperit, si fortuito incendio una cum rebus suis coimpis fuerint, sibi no profuerint iuramento dato nihil persolue E inee dio re cogatur. Qui auxiliatoris specie ex incendio ali quid surri, quid rapuerit proditus, quadrupli exoluat ecU piens. dum legis Matuta componat. Rem in cotentio Res in conel ne locatam nec ulli donare nec vendere liceat lentio pos Mulier in viduitate post mariti obitu permanes, sit aequalem, filioru Unus,sufrui tuariam portio nem possideat. Si vero ad alias nuptias transierit, eo die cu dote ciebus suis domo earediaturi fili inter se portionem,qua consequuta uerat, Vt reli iii. 1. . .

. quam dividant Patris bonastri de diuersietiam '

coniugiis suscepti aequaliter haereditabui Matris

Unusquis. tantu suae. Ancilis filius cum liberifi

224쪽

lio heres, Gesto. Si quis sne liberis morietur nistestamento caueatur.Vxor quoad viduitate obseluauerit,bonoru medietatem Oim retineat propirqui reliquam accipiant.Si uero Dipsa morietur aut alteri nupserit,cu bonis suis Ecquilege debe tu abeat,propinquis Echec pars cedat. Viro aut muliere deiunetis,st vini ad septimu gradum propinqui nulli reperiatur nisi testamento vel dona. tione caueatur,res eoru omnes fiscus indipiscatur De emptio sui ε aliqua Vendiderit pretio accepto,emptio/nes vendi nem aut charta aut testibus ratam faciat duo tres

non vel plures testes adhibeantur Uenditio nisi volutaria dc libera firmatio sit. Qui rem aliena domuno ignorante vendiderit, ipsam lege restituat, de aliam aequalem addat. Si reperiri nusqua poterit, Ais tradi duδε sinulas pro ea reddat. Qui arram in quacumtionis vis re dederit,nisi placitum mutatu fuerit stare cotra. 'tui debet,aut hac ipsam perdat et pretium quod debuit exoluat. Si quis rem Vitiata Vendiderit in. i.ὐλὰ st die tre recipiat Vel sacramesuali uno vitium 4 ri, i W00 βς iuret stet emptio Seruus suo nodos mini peculio redemptus fraude cognita domino

restituatur quia no pretium sed res serui ignor sacceperit Comutatio tantia roboris habeat quantum emptio. Qui agria aut pratu alterius suum dicensinuaserit sex solidis propter temeritate com Testes et eo ponat,&exeat.Testem aure traetinis super morrum causis tuum testari Velit repelli nec debet nec potest. In

mortui caussa hic duello probet si vicerit ulterius no impugneε sed credatur ei. Ex pluribus testibus Iusandi Vnus tantum sorte eduetiis iuretata dices: Testia modii, inrtitus sum, teste me exhibeo, sic me Deus iuuet Ec illu cuius manu teneo testis aure tractus sum. Ueritate praesenti in caussa dicere datis deinde ad sacrandum armis solus altera manu verbu ipsum

225쪽

LIBER TERTIUS.

cum vno sacrametali iuret. Mendaciter iurasse cHi Pertur ansvictus caussam restituat. xqsolidis componat aut maduersio. innocetiam suam campione defendat.Si campi

num virus ab altero inter decertandu interficiar,si Campiona ingenuus ab eo a iniuste eum inuitauit.xss.solidi caussae. nec amplius componaε. Qui libet mortuum monumeto refossum spoliauerit, paretibus illiu Sinti ne mortuis dis.xl.coponat,&ipsum etiam surtivum id tulit re eorum Si quis occulte liberii occiderit cadauer in proflu caussis. entem aut alio abiectu condigna sepultura Sc exequiis priuet.xl. primu solidis, deinde, regeldo coponat.Qui vero liberi hois cadauer ad littus deuolutu aquis iteru immiserit,solidis.xx coponat. Seruus eo modo occisus atm abscosus nunuplo.i. lxxx. solidis coponatur. Qui vestitu a se interis.ctu spoliauerit dupliciter coponat Cadauerinois mutilas,singula membra singulis.xq.solidi coponat. Si repertu,ne a seris dilaceret, pietate motus numauerit, a paretibus aut duo illius solidu acci. piat. Qui alterius nauem loco submouerit,illesam De naia, aut aequale reddat. Extra aqua vero protracta si ce giis.lauerit,interrogatus negauerit, Ut surtivum coponat. Qui cane Venaticu abstulerit ipsum aut simile De canibus reddat, ct sex solidis coponat pastoralem tribus. Illis legibus Baliari ante alidi secula paruere nono

nullis adhuc siquide qui Christians pietatis obseruantissimi sunt ad externa augustiora teplasturnatim peregrinanLAqui raris prccipue duo etiaprouinciae loca miraculis sanctoiu peregrinorusrequentia clara Virgo Maria tingae, c beatus Uuot angus. Regio Vitibus, praeterqua ubi ausstralior est no serit.Nemorosa multu est et motuosa.Sues glandibus sylvestribusve pomis credo tata copia nutrit Ut veluti Hungaria boues, ita hec

sues caeteris Europe nationibus large suppediter.

Est gens

226쪽

DE EUROPA

Est gens adeo suillisis ipsa moribus famosa,

Ut ceteris Germanis comparato Barbari Barba iri dico nomen ipsi optime conuenire nemo non Duobus vi Videat. Duobus Vitiis plus aliis in sagnes inhospi titsobnoxr talitate videlicet ex furto.Vestitu Ut plurimu blaBauari uo colore amicitur,ocreis libentiusquam caligis calciatur Haloariae siue auariae ad Austriam coCharinthis tingua est partim Charinthia partim Styria. RIimite Charinthia motana regio Carnis ad ortum,St rig ad occasum ac meridie iuncta Alpes Italasac forum Iuthiotingit: multae in ea valles colles se Drauus m race tritici, multi lacus,multi amnes, quoru praeanis cipuus Dxauus qui per Styriam ac Pannoniam in Salius anti Danubium sertur haud inferior Savo. Imperiumnis Austriae principes obtinent, Sc archiducem p. pellat cui ea regio paret, quoties nouus princeps reipub.gubernationem init solennitatem nusquaalibi auditam obseruant. Non longe ab oppido S. Viti in valle spaciosa diruis ciuitatis Vestigia violantur,nomen loci Vetustas perdidit: nec procul hinc in patetibus pratis erectus lapis marmoreus est, quem cum dux creandus est, rusticus quidam

in noui dii cui per stirpis laccessione haereditario id ovi

cis acceptio tum debetur,ascedit ad deYteram bouem habes ne miranda laetam,nigri coloris:ad leuam equa illisistitur strigosa mactein insigni frequens circa populus agrestiumm turba ingens: dux inde futurus exaduerso mouet purpuratorum multitudine septus praeco, .sti hi ' dunt principatu ranct OmneSci: In toto comita s u tu egregie culti prςter futurum ducem sagresti

habitu pileo teci us calceo id pastoralem baculugerens pastorem agit magis quam principe. Huc Uenientem intuitus qui lapidem obtinet Illirica

227쪽

LrBER, TERTIUS. Ma

lespondet circumfusa multitudo principem regi

nis aduentare.Tum ille iustus ne iudex alutem atriaequcrens libere coditionis dignus ne hoι nore est ' Christianae pietatis cultor ac defensore lamatur: est quidem cerit. Rursus idem,quaero quo me iure hac a sede dimouebit Respondet duralis auis magister exaginta denariis hic abs telo USemitur iumenta haec tua erunt,ad bovem dc equum manu intendet . Vestimenta us dux ex

uet habebis, eris aucti domo tua tota liber a tributo. Quibus dicitis Rusticus malam principis percutit,alapa leniter in cui Ia iubetin aequum iudicem e praemioc abducito loco cedit. Tum lapidem dux occupat, nudum gladium vibras ad ornriem se partem Vertit populsi a ur,pollicetvrcvla aequum iudicem futurum. Ferut aqUam agresti pileo oblatam potare, in suturae sobrietati arogumentum Deinde ad Solemnensem ecclesiam, solemnae que in proximo tumulo sanetae Maria vocabulu ecclesia. Ec nomen habet perductus, sacrificiis interest.

Quibus peracitis humili reste qua adhuc indutus

est deposita, paludamentu induit splendidec cuproceribus suis conuiuatur. Postremo in pratum reuertitur pro tribunali sedens, ius dicita funda

conlart. Hichbnos principis inuestiendi rusticis e radatus est , illi primu in ea terra Christi fidem; si ἡ usti,

cepere nobilibus d principibus in errore Rouso ei datus. Caroli Magni tempora permanentibus, quando&ips baptismati admoti sunt. Fuit Charinthia Charinthi

dux venator Imperq,Vnde ad eum lites de coten dux inpedi

tiones Venatoruomnium deserebatur,vocatus inuri venator.

iudicio coram Imperatore querulantibus iact nisi Sclauonica lingua respondebat. Ei d alia huius Cosuetudo prouinciae consuetudo in oppido Κlagen furibus turibus gra durissima: Si quis in furti suspitione Venerit,eue ui .

stigio

228쪽

DE EUROPA.

stigio suspendituripostridie de suspitione iudicat,

s sontem inueniunt pendere sinunt donec per partes ad terram defluat cadaueri Insons repertus se. petitur exequiaec ex publico persoluuntur. Penulis natiui velleris haud fucati Charinthri tegulusi

si sunt restrumost, adeo quidem ingenti struma. Vt ipsis loquelam impediat: mulier lactans itilam post tergum perinde atque saccum reiiciatisssama vera est)ne infanti impedimento sit. StrumsI .. Rutilam qus eri ,quibus Uescuntur incolae tris' iuunt. Sivriani ipsi cultu 3 sermone Germani sunt,praeter Draui accolas qui Isirica utuntur linda dryria gua. Sal ibi coquitur, quod ad finitimas gentes des . i. olim fm My R Q Margenti ferax sed principuvkieti, di 'curi p rcius foditur. Valeria olim dicta suae

cta montana plurimum praeterquam ad ortum, qui Pannoniae finitima est, ea parte Vastam effundit planitiem.

DE ITALIA ITALORUM

que moribus Item de Romulo Scelus ciuilibus institutis. CAP. XIX.

- - in Europs regio prius Hesperia ab Hespe,

ne,PςUR Dro Atlantis fratre qui a fratre pulsus xHis p IL,ia dc Italiae dedit nomen: siue Ut Macrobius inquit ab Hespero stella Q, illius occasu subie Oenotria. sta sit Oenotria etiam dicitur,vel a bonitate Vis ni quod in Italia nascitur,nam Graeci Oenonii num diciat: 'el ab Oenotrio Sabinorum rege. Po/stea Italia ab Italo Siculoru rege, qui agricultura Italiae ap Italos docuit L leges posuit. Nam ad eam parte Ped uo venit in qua postea Turnus regnauit, Sc a suo nomine appellauit,ut Vergilius probat:

Est lo

229쪽

LIBER TERTIUS. in

riticiis .Hesperiam Graii cognomine dicunt,

Terra antiqua, potens armis, atque Ubere glebae: Ienotrii coluere Viri nunc fama minores taliam dixisse ducis de nomine gentem.

Ti-us autem dc Varro a bobus vocata pruant, quoniam Tauri Graeca veteri lingua ita apa,ellati sunt quoru multitudine pulchritudinem taliam dixerut alium pars illa ubi ostia Tybe Lamim. ina sunt,dicituri quemadmodu Ausonia ut Ari Ausonia. toteles inquit,pars ad Thyrrenum versa Crucis Itali 'onorma inter Adriaticum c Thustu mare iacens, δ'

ib Alpium iugis Ec Apennini porrecta se paula

rem tamen ad Rhegunum usque attollens Uertiorem, S littora Brutiorum. In Ultimo sui in duorornua scinditur, quorum alterum Ionium spe stat nare, alterum Siculum, in extremitate Rheogium oppidum habens. Eius longitudo ab Au Longitudo usta praetoria per Romam Capuam torrecta Italiae. φsque ad oppidum Rhegium,Solino teste decres tentena MViginti milia passuum colligitur La ζ itudo Vero quadringenta decem ubi latior Vbi breuior centum trigintasex habetin Umbilicum in agro Rheatino qui dudum ex latere maris suo eri Rubiconem fluuium pro finibus habuit. Diuiditur Italia in multas regiones a Varo flumi Italiae reale ad Macram Liguria terminatur ubi Genuatio gil nef. ustris ciuitas. Inde ad Tyberinu amne Hetruria 'Π

intus Antium in ora. Luri ad Sarnu Camp ni Campania. ob Neapolis. Inde ad Silarim Picentinoi r regio Picentino,uhi Surrentu et Salernu A Silari ad Laium Luca rum regio sita ubi instud Buxentu. Laio ad Leucopetra Lucania Amriu in quib'Rhegiu Iulium A Leucopetra Brutium

yd Iapigium promotoriumMdE Salentinuisa magnagnae Graeciae ora est, ubi Croto, Tarentum Creto

Ab Ia

230쪽

DE EUROPA.

Calabria Ab Iapigio ad Briindusium Calabria ubi Hydri Apulia. tum in Brundusio ad Garganu Apulia, Ubi Ea rium c Salapia . A Gargano ad Sari fluui hosti:

Frentinor Frentin Orti regio Ubi Isconium A Saro ad Apes regio. num amnem Marucinorum ora, Ubi Orton AlNarucino Aperno ad Asium fluuium antiquissimum Italitrum Ora terminii Piceni quoru Ancon. Ab Esosue Asic Picenorum ut quidam scribunt,ad Rubiconem recentius It0x liario finium Senones, quoru Phanu fortunar,Pi

laurum Ariminum. A Rubicone ad ad ostii

'sibi , O uom Rauenna. APado ad aliauemptun vendit Veneti,Vbi nuc Venetior A Tiliauempto ad N: tisonem Carni siue Foroiulienses Vbi Apuleia. Natisone ad Arsiam lapides et stri,quoria Te

mons itali κm. Apenninii mos totam terram velut indu discernens a diuidit plagas, hanc ad occasum Sc meridiem illam ad septentrionem dc ortum obuersam. At Alpibus primo in Liguriam excurrens mox indi Cisalpinam Galliam Sc Picenum ab Hetruria SSabinia dirimit, Anconec progreditur, Vnde aduersus in Apuliam Garganu montem extenditur, MarucinorU, Pelignorum, Frentinorum terram a Latio campania separans: Ultimus eiu Sconatus ex Gargano est ad Leucopctram hinc Api ratam habes, Calabriam δύ magne Graeciae oram Lau It Ii licetues inde Lucanos c Brutios Est Italia metallis grauida, ubi litatis S perenis salubritas eximia coeli temperies, campi sertiles aprici colles innoxss saltus,opaca nemora munificasyluari genera, mira frugum, vitium Ec olearu fertilitas nobilia pecori vellera optima tauris colla perspicui S piscosi lacus flumina fontes in saluberrimi portus plurimi ipsa avide ad mortales iuuando: in Maria procudirens, velut gremium omniungentiun