Oratio habita in aedibus seminarii puteolani in exitu anni scholastici 1822

1쪽

ad iii mentum i Huius sane opa conversa remim tisios : mendaci L

ni inum mores: redditus virtuti honor, atque ae,ti. natio. At longo te nitioris tractu sensim, qui Cliristo nomen dedere, et vii tuta in unure profitebantur, a primaeva Sancti late deflectere caeperunt, et t. i inaculata in religionem suis vitiis consPur ruul ; adco ut eadem Pr

re vilia , atque tu dies maiora deploremus. Numne igitur de hominum sobole omnino desperandum Z Numne nulla remedio patebit via 3 P.itet una quidem, non modo Sapientiorum hominum, sed ot ilia vinae de Sapientiae iudicio indicata ; atque i matura iuven- tuu .3d , iri ut institutio; cuius ope puerorum animi , velut tonoIIis similae adhuc intem , ad reverentiam , ad obedientiam , ad comtinet id in mature sectantur; cori ra vero laboiilms, xigiliis, studiis

ad uocant; ut superata Scubim naturae Pervi ita , in ca moraim

honestate haud disti cili negotio contineri queant, at quam tum di. Lilis tum humanis legibus, ct Pr..eceptis impclliintur: scd cr. nirnicii inest institutio, quam Vel nrglectam, vel Perversam de I loramus. Quocirca eum milii demandatum foret, ut ho lierna dio argi inacii tuin aliquod de more Pertractarem , quo Vos , optimi adolescentes contii bernales, ad vii cutis viam alacriter insistendam inflammarci a ; id mihi in nisi , ut de rectae educationis 'i atque enicacia Verba sacprem. Ita alio paucis ad vestrum caPtum argumen' is obtendCre satagam, tum quanta sit educationis vis, et quam facile sibi muniat ad virtutem lior, si cui recia illa contigerit, tum Vero litia nam optima educatio dicen da sit; ut vestra sorte, quando eam nacti ratis Ddu Cationem, qlia re elissime ad virtutem manu lurimini, Cianienti Vivatis. Actondite quaeso, bonae spei iuveum, Φ,que, Audito P Orn illis,lini, Ineam qualem-

cum lite oratiunculam auctori in e vesti .i roborate.

Quanta sit in mundatiis rebus adsuetudinis vis atque Potcstas , qnis non exportus est, vel igno ni 7 Tanta profecto e,t, ut, si ita iurae vim excipias, nulla in terris maior exsistat t quae vcI nati xam ipsam sensim emollire, se ero . atque mervate valeat. Natura enim paullatim usui cedit , atque Lic naturae Vi es si iliit , ut si iteeecinit Ovidius: notiaram feceras ἰι ιυ. Νamque nos Aic a nafurae paratus , aiebat magnuS ille P si orbiae m. Sister Quintilianus ,

2쪽

in eo rem fenaeisiami rimara , quas mdissus amnis percepimm , et uin tiniserata natura tanto ars essa Rabitum , tamaque sistute ac pipraeditam ct ametui tam, ut jsiva naturas Dos in mare Oaloat. Et quidem eam rim an humanis tantum agno imus, sed Per universum gliscere admiramur. Sic novimus arbores, et fruges o diversis raeli regionibus translatas paullatim novo caelo sic adsuescere, ut ab indigenis nihil sere distent: quin et agrestes plantas a sagacibus cultoribus tractatas nativam adsperitatem sensim exuere, et dulces fructus Proseris. Se bruta animalia Doenis , iugis , clitellis portandis quotidie eo uesunt , et hominum servitio non sine docilitate et Patientia mancipantur. Sic et aves , et serae ipsae immitiores, si a teneris diligenti manu tractari consuescant, non modo ab hominum consortio non abhorrent, sed et iis grain praestant osticia : qiiod aptissimo voeabulo Latini dixerunt mansuefieri. Contra voro lum mitiores arbores , tum domestica animalia , si crescere in agris sine Zeultu, et vagari sine lege sinas, paullo mox sylvescere , et egerari deprehendes. Numne inter homines, utpote ratione Praeditos, minor erit vis consuetudinis ΤQuin imo nullum animal sive duris , Mue arduis , sive bonis , sive malis Iongo usu magis occallescit. Usu homines sub' diversis eli xonis habitantes vel frigoris, vel caloris aestus immodicos tot rant. Usu variis cibis quisque contentus vivit, et robustus. Vario ab usu sub eodem caelo nati alius aeris intemperiem nudo sere corpore sub dio incolumis substinet , de alio , nisi se domi contineat , et vestibus atque igne foveat, conclamatum est. Hic mare, ille agros, alter palaestram, alter bella , artes alter, vel studia , prout adsuevit, alacris exercet. Nec alia sane de Causa Patriam tellurem tantopere

deperit quisque, nisi quia ibidem vivere a teneris adsuevit. Ad summam nihil prope esι, quod diuturno ab usu non facile, et durabile hominibus evadat : nihil contra, quod non perdissicile, et impori bi Ie illi , qui careat usu , vide; itur: adeo, ut ait Poeta , in teneris

Iani vero quid aliud est educatio, de qua sermonem habemus pnisi Prima puerorum manuductio ad acquirendum usum earum re- '

3쪽

rum , queis si bene et honeste vivendum est op Si igitur omnium magistrorum optimus est usus, et adeo tenax est via consuetudinis, ut naturam ipsam et emollire , et domare valeat ; an erit dubitandum Maiissimum fore illum puervium ' ui ab optimo pamdagogo tempestive manuducatur ad laborem , ad sobrietatem , ad obois dientiam , ad omnigenam denique virtutem , ut eum ea ininsuescat, antequam natura suas integras exserat vires, adeo ut , quasi tenella in eunabulis sectatur et coerceatur 2 iaci reci Sapientes sera omnes in id conspirarunt , mature inserenda esse Puerorum animis virtutum semina ; velut enim Data recena im ta, ut cum Flacco loquar, diu servabunt Odorem. aEt re quidem vera stultus nae sim , si illis libenter adsensim, qui a varia caeli Himatum temperie varias populorum ves virtutes vel xitia ortum ducere existimarunt. Non equidem n averim in varia terrarum positione variam etiam corporum temperaturam exsist 're , quae ad quasdam virtutes , ves vitia magis minusve animos i clinet; sed inde tantum diversos hominum mores aestimandos esse , nec provida edueatione, si quae sunt, naturae vitia emendari Posse, Id vero nego. Num ne eesebratissimam Spartanorum severitatam aeris

temperamento potius , quam Iiscurgi imbus, queis tantopere de . puerorum educationa ac disciplina mutum fuerat , adceptam reser imus Num vel veterum Bomanorum bellicosa virtus , vel indomita Gallorum serocia , vel infamis Sybaritarum luxus illarum regionum elimatis adscribentur 2 Eccur ergo ante Lycurgum natum morum licentia infames eranι Lacaedemonii 3 Eccur iisdem in terris iam varios a priscis indole et moribus praeditos populos victitate hodie novimus 3 Eccur antiqui moris neque vola , neque vestigium amplius illia in sentibus deprehenditur 3 Itaque si sub eodem eaelo adeo variata est hominum indoles, id non alia ex ea a, quam ex Variata hominum illorum institutione derivabimus. Enimvero educatio illa est, quae primas honi ves mali, decori vel indecora , gloriae vel dedecoris notiones animis puerilibus consignat. Ipsa est, quae ad hanc potius, quam illam viam ineundam pueros quotidie urget, atque impellit. Ea frequenti autem usu eo uetudo

4쪽

illa exoritne, quae nessiorem in dies , et magis tritam viam ipsam reddit. Ex e insuetudine demum era1rgit ille , quem animi liabitum adpellarunt philosophi, ex quo omnis virtutis, Vel vitii ratio conis

stat. Non enim una actio , vel altera virtutis nomine condecoratur, sed constans et perpetua bene agendi voluntas, quae animo insideat: quae nempe voluntas , si cum iacultate ex frequentibus aetibus comis Parata eopuletur, habitus animi est, qui ipsa natura tenacior eva.dit. O beatum igitur puerum illum , cui sorte obtigit ita educari , ut facilem sibi ad .irtutem muniat viam l Contra infelicissimum , cui

vel depravatao naturae ollem nullo adhibito troeno currere Permissumast, vel etiam pravi monitoris stimulis in Praeceri impellatur. Eierque enim , teste Divino Proverbio, laxis viam auam , etiam eum oenueriι , ab ea non recedet.

At pie id quid om unicuique, ni fallor , facili negotio porsuadebitur i illud nunc disceptandum superest, quaenam Eit illa educasio, quae valeat ad bonam frugem Pueros instituere I in hoc enim saepe nostri homines saliuntur. Litigant quotidie, num Poenarum timore , an praemiorum illecebra, an gloriae stimulis, ac frequentibus monitis inritanda sit puerilis aetas ad virtutem. Verum isti, si aliquid sapio, a proposito aberrast. PrinciPio enim id statuendum est totam edurationis rationem cxemplis constare: praecepta hero, vel praemia, vel paenas esse adiumenta quaedam ad frangendam indolem fortasse pervicaciorem; sed nisi exemplorum vi sulciantur, vix aut ne in quidem ab illis est aliquid sperandum. Namque homo puerilibus iistissimum annis ad imitandum suapte natura sertur, et iii credibilis est ea in aetate vis exemplorum. Exemplo loqui discimus: exemplo labantes gressus firmamus: exemPlo, quae ad vit. un nec Maria, vel utilia. sunt sine Praeceptore, sine stimulis Ol ire adgredi inur: exemplo item qita uinque vel ab aequalibus, vel a maioribus fieri vide mus, nullo suasore imitamur. Frubtra autem ab imitando verbis, vellasie deierreas; quod enim σε ἰο μ, tu iura sisti H vian, o pra-ιtine, ut api osite scripsi Tullius. Illuc uiu iace lente ad ea in vitae rationem, ad .u tu exemplo duetus e t , hQino e lucatur , habitumque induit, a quo raro admodum descidui ι, Qui que autem per M

5쪽

animadvertere potest non uno vel clero exemplo huiusmodi edum lionein exsistere , sed exem Plorum universitate constare. Etsi enim paura pravitatis exempla pravo adcedente cupidiu ad vitia non raro violenter impellunt; attamen , cum ad virtutem animi sunt inclinandi , opus est, ut quocumqae in sPiciant, eorumdem exemplorum

habeant incitamenta.

II ive validissima in primis est publiea educatio, cum scilicet

Populi mores universiai exempla virtutum supressitant; Privata vero infirma nimis et imbecilla , si cum publicis exemplis sit obluctandum. Fac enim misellum Puorum ea in urbo natalem habuisso, ubi trulla habetur religioni reverentia , ubi rives passim in triviis otio marc seunt, mendaciis atque calumniis invicem se impetunt, vino et Crapulae in Potonter indulgent, obscaenis verbis actibusque coinquina

tur , nulloque in Pretio virtus publice habetur; quonam Pacto essicies, ne horum exemplorum torrente abripiatur 7 Nuiu llagellis an munusculis 3 an praeceptis an monitu Surdo sabulam cantabis. Contra sae, puer iste adhuc infantulus caelum mutet, et tu eas re giones traducatur, ubi religio in pretio habeatur, ubi gnavi homines , laboris patientes, vel continentes ac sobrii, vel verbis Parci et veritatis amatores, vel gloriae eripidi suis oculis obversentur, nonne similas cum illorum lingua mores addiscet7 Hujusmodi nempe educatio, quae ab exemplorum universitate ex umit, illa est, quae mirum in modum a secin Puerorum animos insinuat, altasque radices agit, ut dissicillimo queat evelli. Sed ubi mani publica haec virtutum exemPla in tanta morum eorruptela inveniemus Id scilicet deplorandum. Atque utinam providentissimo Begi nostro id D. O. M. concedat. ut, quod uni et deperit, subdiu sibi populi religionis ope novos sapientiores mores induanti Interim vero ecquodnam suppetit remedium, ut aliqua saltem Puer rum pars ab universali contagio abripiatur Unum proficis , si nempe

Pueri vel intra domesticos parietes, vel in aliquo ephebeo iniri caute cu-atodiantur , ut praecluso omni corrupti moris adqPecili optimis inua praeceptis , tum exemplis imbuantur. Ridenda enim Prorsus est ρο- rentum illorum sententia , qui satis superque suis natis consultum

Putant, si mercenario Paedagogo, vel Praeceptori co Uttant, quoa