장음표시 사용
2쪽
xi de bonarum a tium laudibusbr uissimam oratio-l nem, offero nunc
dibi, Publico Principi, Romaniq.
Archigymnasiij Protectori, Emi 'Cardinalis. Si nuda est omni Rhetorum arte, erit saltem mei erga Te
3쪽
grati animi,&obseruantia notis ornata. Eius breuitas Tuam humanitatem eXOret precor, ut addictam
Imperio maiestatem ad haec humilia singulari, qua soles, sacilitate do
clinex . graues enim, quas geris pro publica Christiana curas, non multum interpellabit . quamquam di hoc etiam inter maximaRegum
negotia numerandum Videtur; Vt
videlicet Iuventus ad litteraS, qui bus regendi, uiuendiq. recta ratio docetur benignitateΡrincipum a
cendatur . Vale ad publicae felicita
4쪽
narum, Auditores,compendio po- tilis inuoluere, quam oratorijs ornamentis euoluere,& temporis me
iubent angustiae, & amplitudo materiae, &mea potissimum uberiori destituta suauitate Rhetoricae facultatis infantia. Vestram mea in dicendo breuitas patientiam deliniet: meam Vestra benignitas excusabit inscitiam. Bonas artes numquam satis bene laudatas si supremo tamquam sciendi genere compraehensis exornem, nil nisi vulgare, auribusque Vestris indignum in medium proferatur necesse est: uod nimirum sola intelligendi vi separemur a Brutis:quod eam-em communem sortiti simus cum Angelo: quod caetera quaequὸ Hominibus debeant hoc tributum, & soluant; ut clim ipse non cognoscant, transmissis tamen imaginibus sui cognoscantur ab Homine: quod intima Terrae viscera,quamuis partium densitate superiorum, sensus effugiant, & supremi, infimique Carlestium Orbium, quamuis infinito prope locorum spatio ab oc lis disiuncti sint, mentis tamen aciem praeterire non possint.
5쪽
Vnum hic tamen praecipuum,ac singulare,nec silentio inuoluendum proponitur. Quod enim peculiarem sibi vindicet Homo sciendi vim, a caeteris creatis rebus, praeterquam ab Angelo, sola intelligendi facultate diuersus , magnum aliquid est, di praeclarum , illamque progenerat liberi potestatem arbitris, ex qua
mundi Dominus faustissiinis rerum omnium Vniuersitatis acclamationibus salutatur. Verum quanto praeclarius est, atque admirabilius , quod eamdem communem habeat cum ipso DEO ut mirum adeo non sit, quod sapientissimus Seneca audaci quidem , sed verisimili nuncupatione animam appellaueriz Deum corporis hospitatorem humani.Quin immo ut terminos uniuersae superemus Naturae, non aliter, quam intelligendo, amandoque spirantes Diuinitatis Imagines, & Viva Numinis Simulacra formamur. In prima enim illa Caeli,Terraeque pulcherrima designatione, atque apparatu Summus tanti ornatus molitor DEVS inspirauit in faciem Hominis spiraculum vitae, in eo Diuinitatis sinu conceptumi, quo aeternus Parens aequalem sibi Filium ge nerat , & quo ambo sempiterno Amoris foedere inuicem iuncti Tertiam expirant diuinam Hypostasim,triplicemque simul funiculum statuunt, qui nec Hominum, nec supremorum Caeli Spirituum dissolui potest ingenio. Id circo enim cum caeteris rebus creandis solum adhibitum sitisset vocis imperium, in Homine faciendo arcanum initur Conciliu Augusti minae Triados;vt Trium Vnius Naturae Personarum consensu agnosceretur eflectus,qua rum Uiua suturus erat Imago. Si quae subiicerem in hoc proposito,sordescerent,ut videtis, Auditores: Vos tamen ex hoc quasi laudum semine in Vestros animos iacto facillimam de caetero coniecturam , & exagerationem facere potestis amplissimam. A communibus igitur ad singularia gradum fieri nece illa est. Interpretatio linguarum loco inter artes ultimo contenta est. sed quem caeteris Liberalibus cedit,vindicat sibi,si cum Mechae. nicis conferatur. Clare video venisse Vobis in mentem Babylonicam Turrim multiplici dissonantium linguarum confusione disiectam,Caelestemque Hierusalem prodigiosa postmodum de- pluentium in igne linguarum coniunctione constructam: auserantur scilicet Nationum omnium commercia , si de medio lin-
6쪽
guarum interpretatio tollatur. Vultis & ab antiquato iam ant,quitatis sepulcro Senem illum venerabilem euocena,qui magia, fico plane praeconio tot iactabat esse sibi corda , quot linguas Θverum Ennius illiteratis ortus temporibus Mithridatem Regena agnouisse non potuit, as & viginti linguas apprime callentem, quot scilicet Nationibus imperabat subiectis; ut eadem lingua
redderetur responsum, qua fuisset oratum . Interpretationem linguarum Rhetorica excipit,cordium D mina, affectionum Imperatrix, animorum Regina: Sed laudari satis digne non potest, quae sormam ad caeterarum praestat ornamentum , & decus: eius tamen originem primoribus tantum labijs attingam . Perpetuis artatum omnium incrementis in tantam creuit ars Rhetorica dignitatem,ut Caesari Bellatorum Fortissimo Ciceronem inter Oratores Maximum comparans vercnon minus, quam magnifice dixerit Martialis
Isiud laurigeros ageres cum tita triumphos IHoc tibi, Roma, caput cum Aquereris erat.
De suit tamen generis nobilitate, nescio quo fato, semper male audiuit apud plerosque. Ad illum enim eius origo Quadruplato. rem reuocatur, qui Parentibus hominum primis, an proditoribus t fraudolenta persuasit illecebra, ut Posteros omnes morsa unius p omi morderet. Verum longe altius petenda esse Rhetoricae primordia Graecus ille me docet, qui hanc rerum Vniuersitatem diuini Poematis, S Orationis nuncupatione donauit.Negabit hoc quispiam, qui Mundum verbo effectum esse concedet Sapientissime Aegyptiorum Antiquitas,quae litteras rebus
conscribebat: tot nimirum varietate,pulchritudine,magnitudine rerum delectare nos voluit Summus Poeta,persuadere Summus Orator, & nostri generis, & suae nobilitatem Naturae. Atque utinam bene perciperetur a nobi in occulti s sima rerum natura mutis quodammodo characteribus exarata Diuinitas. certe , neque esset cur persecti Oratoris Ideam a Cicerone flagit remus , ct postremum nostrae fabulae actum in aeternitate posse mus selicitatis absoluere.
Supra Rhetoricam Mathematica est, quae magnorum in stactam
7쪽
fluminum, exilibus, hoc est notissimis e principijs, tantis postmodum exurgit progressibus; ut plures in ramos uberrimos, &profundissimos per uniuersam rerum Vniuersitatem sese disiundat . Astronomicis Stellarum intimis immiscet sese recessibus, simulque Imperium,& Famam non littoribus Terrae, sed marginibus Caeli concludit. Geometricis immensam ducit suae gloriar
lineam, & quadratam figuram, hoc est firmissimum suae laudis
fundamentum in circulo totius Vniuersitatis demonstrat. Arithmeticis numeros connumerat omnes, sed amplissimam suorum decorum coronam nec ullo temporum spatio, nec ipsa potest aeternitate complere.Musicis harmonicam parit rerum omnium
dispositionem, in qua principem sibi locum ut Moderatrix ad scribit. Quid vero dicam de factis arte machinamentis, quibus ipsam superat Ars ingeniosa Naturam Caelum etiam in terris molita, & immensas Caelestium Orbium circumserentias , insuperabiles motus, inauditam velocitatem, oppositionem Astrorum, & gradus, Polorum situs, & uniuersas denique Caeli leges angustissmo globo coarctat.
Ad Logicam nunc venio, Artem Artium, Scientiarum Scientiam,ordinis Parentem,perspicuitatis Etlectricem,veritatis Magistram.Hoc magnetico lapide nauigantia per immensum rerum cognoscendarum Oceanum ingenia veritatis diriguntur ad po-
Ium. hoc Philosophico lapide factitium Sapientiae aurum selicius
chimico fabricatur.hoc Lydio lapide idem aurum certissimo experimento probatur. Neque nobiliores tantum disciplinae , sed Mechanicae etiam Artes Logicae supplicant, sine qua subiectam materiam serma nesciunt animare persecta. Logica enim ad iuuandos etiam Mechanicos, absque maiestatis dedecore, humanissime se demittit, Primam rerum omnium Causam ad viuum adsimulans, quae frumenti granum simul cum Formica portare non minus dignatur, quam ingentes hostium copias sortissimis cum bellatoribus fundere. Sequuntur modo Physica, & Methaphysica, quae causarum e visceribus mirabiles aucupantur essectus , e in ipsis effectibus, Xpressa quasi in imagine,causas intuentur, carumque rationes. itam sibi nominis immortalem in versando rerum interitu pa
8쪽
rant, & Naturae viribus Naturam exsuperant, dues e rerum agitatione immobilitatem Primae Causae pernoscunt. Moralem vero Philosophiam quibus ornem praeconijsΘcitius commotas exaestuantis oceani procellas, citius serentis impetum Aquilonis compestam, quam innumeras Ethicae disciplinae laudes exaequein. Acquirat mihi fidem Antiquitas,quae medullam veritatis sub cortice fabularum caelauit . Neptunus enim, dc Iuno ut illi asserebant) penes quos Mariς, atque Acris Imperium esst , excitae quidem vim tempestatis, & Ventorum fremitum coercere poterant, sed elatos non nouerant superbiae spiritus,& curarum ancipites aestus placare.Hoc unum Moralis praestat Philosophia, quae nec Oceani sua decora, nec Aeris ambitu circumstribilia Sed Medicina instat, reducendis in mutuam gratiam humoribus opportuna. Huius necessitatem, vel inviti,sentimuς, dum infinitis malorum generibus ipsi morti proludimus. Diuinum esse inuentum Aesculapius nos admonet,a Veteribus superstitiosis commetitia diuinitate donatus.Et profecto mortis in sinu viatam exceptam inducto quasi nouo spiritu animare, deficientem animam , & vincula iam perrupturam sortius unire corpori, atque ad intermissa sensuum munera reuocare, diuinum quiddam
esse quis neget λDe Vtriusque Iuris peritia superuacaneum est,& periculosum apud Auditores Vtriusque Iuris peritissimos dicere. Sed quod
ego taceo,clamant Oppida,clamant Ciuitates,clamant Prouinciae, clamant Regna, clamant Imperia,quae in huius solummodo disciplinae soliditate persistunt . Theologia nunc me rapit extra omnem ingenij seam ad Augustissimum illud Diuinitatis Conclave,ubi Persectissimae Mon di Persectissima respondet Trias, quae multifariam, multisquae
modis loquuta recentissime vocem dedit in Filio,cuius Diuinitas in amplexu hqrens humanitatis,Fidelium animos diuinorum participes consiliorum essecit. Hic enim vero ad caetera quaeque erectissimam, victam declinetis mentis aciem iacccsie cst, atquci
eo ipso' quod Sapientiam profitemini, ignorare fateamini admisiratores potius Maietatis, quam scrutatores. Quod tamen qua
9쪽
et Olicumque obscuritate quasi per nubem,aut speculum In aenIgma
te videatis, a Theologia est, quae fide immobiliter innixa humanam rationem ad obsequium diuinae veracitatis inclinat.
Vos denique compello , nobilissimi Adolescentes , a quibus
purpureo iuuentutis flore vernantibus publica spes uberem fructuum maturitatem expectat. Si magnanimi spiritus vos accendunt si publica vos mouet utilitas: s priuatum inuitat emol mentum : si aliorum incitamini exemplo :s Maiorum auctorit tibus creditis: si rerum publicarum instituta probatis: si Parentiabus quod debetis vultis audire, en Regiam vobis viam sternunt Sapientissimi Doctores, quorum inexplicando facilitas cum subtilitate, cum claritate breuitas ita contendunt, ut nulla superatam se velit.
.. M. ἡ bub ausipicijs potissimum Tuis,Excellentissime Antoni, a quo', ino rei. susceptum regendi munus plus accipit dignitatis, quam tribuat, nsi cuius praeclaram Familiam inter primarias Ferraria numerat Il- ' κεῶ,h; lustrium Virorum procreatricem, ex qua praesertim Antonius de hirumnas, Monte Catino subtilissimus Philosophus,qui propter maximam iox hic lau in gerendis negotijs dexteritatem maximis iunctus est domi,
risque muneribus. Ab eo, quem nomine refers,virtutibus aemularis nobilitatem accepisse Te puderet, nisi maioribus illam Tuae gloriae splendoribus illustrares. Ad vos nunc redeo,ornatissimi Iuuenes . Peregrinatus fuit in Aegyptum Plato: proiecit in Mare ingentem aura vim Crates , de voluntarius ipse sibi cruit oculos Democritus, additurus ani- mO quos corpori detrahebat, & clariori mentis luce luminis pensaturus orbitatem effossi: Sapientiae pulchritudinem tanti s cit, ut viliores habuerit ipsas oculorum pupillas i vos minimo labori parcetis ξ nebulam offundetis nobilitati vestrae Naturamque ipsam, quae singulari vos ornauit ingenio, degeneri vilitate fraudabitis Θ numquid mercedem vestri laboris desperatis ξ Ipsa sibi merces Virtus est, quae se contenta extra sese nil quaerit: si mercedi tamen, & praemijs inhiatis, iam spe praecipere potestis quod vobis in votis est , in huius artatis felicitate, in qua rerum habenae Sapientibus in manu sunt, qui in alijs non aestimare non
Iollunt, quae aestimanda in se ipsis agnoscunt. Insuper Regnatricium
10쪽
tricium A P UM propria liberalitas est, quae alijs consueuerunt non minus mellificare, quam sibi, atque ut magis peculiari nomine exigi posset, quod ipsae vobis offerunt ultro, praemium se vobis fatentur ex liberalitate debere titulo Patrocinij, quod gerit Romani Archigymnasij Tutelaris Eminentissimus Cardinalis
Quod si tot momenta rationum nihili apud vos sunt,& me hortantem pro tempore secreta despicientia irridetis, non multospost annos hanc meam causam vestra poenitentia perorabitis