Guarini Veronensis ... Regulae grammatices pristinae lectioni restitutae

1쪽

. . a

oratio D. ramae ante Studium.

creator inessabilis qui verus essens luminis , ω sapientia, quique linguas insentium facis esse

disertar, linguam meam erudias, aluein labiis meis gratia tua benediationis infundas . Da mihi intelligendi acumen, addiscendi Dcilitatem , ωώ- quendi gratiam copiosam . Per ciri flum Dinisum nostrum.

2쪽

RVID est Grammatica λ Grammaticamatica Apoton,Grammaton, hoe esta litter is, latine, enim littera dicitur,

quod ex litteris syllabe fiant , ex sysabis dictioni. bus orationςs , ex quibus disciplina grammatio

construitur . . i

Ρ Aries Grammatice sunt quatuo videlicet Lita

sarit. Littera est Uinima pars vocis composits,velit ter est vox indiuidua, quq scribi potest. Dicitur autem littera quasi legitera eo quod lepentibus iterpretbat,vel a liti ris Iicet prima corripiat)quodpi rumq; in cereis tabulis antiqui scribere solebat Sybilaba est copraehenso litteram sub uno accentu , Muno spiritu idistater prolata Dictio est minima par orationis quantii ad sensu. Oratio est ordinatio ductionsi congrua perfectamq; sententia demostranλLitter rii quaeda sunt Vocales,quqda sunt Cosona

res. Vocales sunt quinq; a e i u,y yero greca Voc lis est qua utimur i n clivionibus gr cis. ut Hieronymus Ex quibus fiunt dipinogi quatuor, scilicet,ae,myuμ qu. Cosonates sui sexqesim,b c d fgkim npq r si x et h: eni non est littera,sed aspirationis nota Consonantibus qu da sunt mutet,qu da semivocales. Mutς sunt noue,b c d fgh pq tet; nouiter reperita est littera, pro ea enim veteres gemino si utebatur,ut patrisso pro Patri ro,sed inter mqtas antime rari Potest.semivocales sunt sex:l mr sx. Cotinates' eni sunt i, & u cu ea sequatur vocalis in e de syllaba,ut iuppiter,& venus sciedum est,quod x & a duplices consonantes sunt et enim pro c, & s vero pro duplici si ponitur.Scito etiam I,& r,liquidas vocari.

Dinmisso in prεsenti de syllaba: de reliquis dicatur

3쪽

De Partibus Orationis, Artes orationis sunt octo,scilicet,Nome,verbia Participium,Pronomen,Praepositiis, Adverbiu. , Interiectio, Coniunctio Ex quibus quatuor sunt declinabiles cilicet Nomen, Verbum,Partisipium, di Pronome Reliquς vero sunt indeclinabiles:Praerositio,Adverbiu,Interieetio,& Coniunctio. Quid est nomen Nomen est pars orationis declinabilis ignificans substantia,& qualitate propriam,vel co-

Quid est species in nomineὸ Est elementalis copos, zio,per qua fit primitivi,vel derivativi discretio,vel Species est proprietas deriuadi ab aliquo, vela nul- Io.Quot sunt species nominu λ Dul, quae primitiva,

R Deriuati .Primitiua,ut mons.Deriuatiua; ut moeanus. id est genus in nomineὶ Est exeloratio 1 acus,quq ut per voce carente genere,na illa vox non

est genus,sed quod per eam intelligitur. Quot sunt

genera nominum. Septem large loquendo Μalculianum,ut hic Deus: Foemininu, ut haec Maria: Neutruvi hoc Coelu. Comune,ut hic, & haec virgo. ne,

ut hic,& haec,& hoc foelix. Promiscu ut hic passer Incertu,ut hic,vel haec dies.Quot sunt articuli. Tres Qui λ Hic,haec,hoc. Hic est generis masculini. Haec foeminini,hoc neutri, hic, haec communis, hic, re hic,& hoc omnis,hic,vel hqc incerti,hic passer promiscui. id est numerus 1 nomine Est forma dictionis in voce, quae descritione quantitatis facere potest.Quot sunt numeri nominum λ Duo qui singula

vis,& pluralis.Singularis,ut nauta. Plures. Vt nautae.

Quid est figura in nomineὸ est fimpliciti copositaru, vel de copositarum dictionii discrime. Qisbe sunt MLurq nominu: tres.Quq simplex coposita,& de omposta λ Simplex, ut uisius,composita,ut iniustus,&coposita,ut iniustitia. Quid est casus i nomine; est vaer: alio causaliu dictionu,quae maxime fit i fine Quot, sunt

4쪽

iunt ersus nominuu Sex. r: Nominatium, nitis' ' ιtiuus, dativus, accusativus, Vocativus,& ablatiuus . Nominatiuus t Cassar, genitivus,ut Caesaris, datia uias, ut Caesari. Accusativus,m Caesare .Vocativus, ut o Cπsar.Ablativus,ut a Caesare. Qitot sunt recti κVnus, scilicet Nominativus. Obliqui runt quatuor, nitivus,dativus,accusativus,& ablativus, vocat uus aute est per se vocandi casus.Quot sunt declina, tio nes nominu Quinque.Qvq. Prima iecuda,tertia,

quarta,&quinta.Prima cuius genitivus singularis inae diphithongum desioit,ut hic Poeta poeti Secuta in 1, ut hic Dominus domini .Tertia in is ut hic pater patris. arta in us,vel in u, ut hic visus, di hoc icornu. Quinta in ea diuisas syllabas, ut hic,vel haec dies,huius diei. Nominu aliud propriii,aliud appellatiuum.Propriu est illud,quod ur soli conuenit,ut Gabriel.Appellativii est illud,quod naturaliter commune est multo tu,ut homo,& anima Appellatium rum nominu,aliud substantiu u,aliud adiectiuu.Sub stant tuu nqmen est illud,quod variatur per unu ar- ticulum tantum t hic Petrus,vel perducis ad plus, ut hic,& haec homo. Adi tiuu nonae est illud,quos variatur per tres articulos, & una voce, Vt hic ,- haec,& hoc faelix, vel Per tres articulos,& duas, o-ces,ut hic,& haec fortis,& hoc forte vel per tres aseticulos, & tres voces, ut hic acer,haec acris, S hez λacre,vel per tres diuertas Voces,ut albus,alba laus .

substantiuu dicitur,quod per se stare potest adiectu uum vero,quod adijcitur alteri idest lubstativo suo.QVid est Verbum λ Verbu est para orationis d est nabilis, quε cum modis,& temporibus sinacasu agendi,vel patiendi est significativa.Quot sunt

accidetia verbiῖ Octo.Quq genus, lepus, modus species,nura,coniugatio,persona cum numero. Quot

sunt genera Verborum Quinque.Quq Actiuuiasib,

5쪽

pora verborum,qinque; Quae praesens, tam . pra steritum imperseetum, ut amabam. Praeteritum per sectum ut amaui.Praeterito plusquam perfecti m. Uxamaueta.Futuru Vt amabo Quot sunt modi verbo ru Quique. Qui Indicativus, Imperativus, Optativus, Subiunciiuus, & Infinitivus, Indicativus, ut

te. ot sunt species verborum I Diio,quae 3 Primi tiua & derivativa a Primititia, ut amo; Derivativa. ut amasco. Quot sunt figurae verborum: Τres, quae; Simplex composita,& de coposita 3 Simplex,ut amo composta,ut pleram o, decompositas ut peratnasco. Quot sunt coniugationes verborum .Quatuor,pul; prima,secunda,lertia,& quarta. Prima,qtrae in secuda persona presentis indicatiui habet as,aut aris lo-pum,ut alno,amas,A amor amaris. Secuda,quae habet es,aur eris longu,ut doceo,doces,& doeeor do-'ceris /Tertia,quq habet is,aut eris breue, ut lego te uis i & legor legeris . Quarta quae habet is, aut iris longum,ut audio,audis & audior audiris.Qu't sunt personae verborum i Tres, Quae prinia, secunda , Niertia,Prim ut amo,secuda,ve amas, ertia,ut amat. Et smiliter in pluriPrima vi amamus,secuda,ut amatis,tertia, tamat Quot sunt numeri verboruὸ Duo.

Qui singularis, & pluralis Siuglaris, ut amo, Plu- asS, Vt amamus. Quot sunt verba anomala.Quatuor, Quae λ sut,vo Io,tero & do cum suis cεpositis,&dicvtur anomala,quasi sne regula.Quot sunt verba acloco taρ quatuor. Quae Z Dic, & vc, Fac,&Fer et pro dice , duce, face, & fere o

QVid est panicipiu λ in pars orationis declina

bilis habes genera, & calus ad similitudinem nominis tepora, Ss fgniseationes, ad similitudine verbi: numcruak figura ad similitudinem utriusque. Quot sunt accideria pastkipiis Sex,quae,Genus, Casus,TempuS,SIgnificatio.Numerus,& pigura. Quot sunt ganera panicipiorum Quinque. Quae mascullia

6쪽

Commune,ut in accusativo hunc, di hanc legente. omne ut hic & haec,S hoc legens . Quot sunt casta participioruόSex .Quis Nominatiuus ut legens, peni. inuis ut legetis,dativus ut leget ccusativus ut te gente,vocativus ut o legens, ablativus vici redite.

Quot sunt tepora participioru Quique eonista in

tribus .Quae praesens,&Praeteritum imperfectum mul, t amans,leSens s praeteritu perfectum,& plusis qua perfectum simul, ut amatus, delectus Futurum per se ut amatus,& madus. ot sunt significati nes participioru ρ Quinque Quae; Actiua ut amans a passiua ut amaturus; Neutrali,ut seruiens; Comunis ut largiens Depones ut perseques uot sunt num ri participiorus Duo.Qui ; Singularis,ut legens,μι- ratis,ut legetes,mot sunt figurae participioru;Duri

Quae Simelex,ut amans necomposita ut peramans.

Videst dronomen=Pronomen est pars oratiore cdeclinabilis ivae pro proprio nomine ponitur .cei tam lanificat perionam unde dicitur pron me expr',&lnomine, eo quod pro proprio nomine

ponatur an tostructione, Quot tum accidentia proin nominis Sex inae,Species,Genus Numerus,rigura, perlona, Casus. Quot sunt species pronominum, Dux,Quae . 'rimitiva, & derivativa; primitiua . ut ego,deriuatiua vi mam Quot sunt genera pronomian ; Quinque.Qusὸ Malculinum tamininumine trum commune,di omne Masculinum,ut ille,stemianinum, ut illa, neutrum, ut illud comune, ut hic, di

haec nostr omne, ut ego. tu,sui. Quot sunt numeri

pronominum γ Duo.Qui singularis &pluralis: Si

gularis,ut ego.Pluralis,ut nos.Rusti sunt figurae proia nominu λ Duae Quae λ simplex coposita. Simple ut id composita, ut idem.Quot sunt personae prono minutri Tres Qv prima jecunda,& tertia Prima oego secunda,ut tu tertia, ut ille.Quot sunt casus pronomininsex Qvi Nominatiuus,Genitivus, Datruius Accusativus,vocativus,& Ablativus.Quot sat mo-

7쪽

inquiso Adiuvo Cognosco Colo

Contenno

vesidero Expem Fallo

Duaro Sperno Super Tineo

tiua BQuatuor ι Quae λ Ego, tu hic, & iste. Quot sunt monomina relativa Quatuor. RH FIs, suus , isse , siti :. Quot sunt Pronomina possessiua λ Quinque . Quεἰ Meus,rum,suus, noster,& Vester. Nominatiuus cu verbo tenetur condordare in duobus,in persona,& in numero,ut Preceptor docetiRelativum cu antecedete tenetur in duobus. in genere,&in numero,ut video Petrum,qui legit Assiectivum cum substantivo tenetur in tribus in genere, in numero, & in casu, ut vit bonus. Nota quot relativum incipiens a Qvel a inmpedieverbum, ne fit principale.

Nota,quod Verbum Actiuum simplex est illud,

quod desinit in O,& format ex se passivum inor, & vult ante se nominatiuum agentem, & post se accusativum patientem, Ut ego amo Deum. H

per amate per portare per legere per cantare per battere

asatum

Iectum latum

atum

lectum

latum a ratum I

dis diui ditum per havere in fastidio

- ras raui ratum per honorare

Diligo

Fero Porto

Lego

Cant Verbero

Fastidio

lexi tuliaut

legi

taui raui

8쪽

Meus uino his verbi iungIto soles. Nin quod verbum activum possessurum est iu Con es dlud,quod vult ante se nominatiuum agentem, Condemna post se accusativum patie em , & vltra geneti- Dum . Num, Vel ablativum sine praeposit io ne : ut ego emo MBθο1brum duobus ducatis , vel plaris. . In simulo

Emo emis emi emptum per comprare secrσο. x, Vet do , dis i dies ditum per vendere Radimo Has . .... atum . Per estimare Reuendonico scis paui pastum per pascere Venu. Loco as alii atum per assiliare Accuse as . . aut atum per accusare . O. Obo bas aut alum per cibare marmo 'AUR' guis argui argutum parui, pis prehendo dis hensi ensum per riprendere ram , ct Damnat, & accuset, cibat,arguit, impIet,emitque, Dirim- 'AEstimo um vendo, saturo, increpo, nutrio,pasco, re mu- sHaec ablativis coniungimus,&genitivis. purust ις P mum ponitur in ablativo sine pr positione, Nili is exceptis hi genitivis tanti,quati,magni,multi, rimρ ι π Parui,plurimumaximi, inimi, pluris,& minoris cu 'compositis.Et similiter criminum nomina in geniti. Afra u. pGnuntur: Vt parui librum emi, & furti te accu- Assem laua . Caetera in aniativo, ut Iudex damnauit te tuo Asser sceleret te percussisti socium lapide .& ego paruo stmqtio librum emi. M'. Noxa, quod verbum activum acquisitiuum est Com n illuriquod vult ante se nominatiuum apentem Dec t. ἐκ post se accusativum patientem, & vltra datim , ut ego do p/nem pauperibus, . ω-D das dedi datum Miluo Tribuo , buia i bui' butum per dare μ Miti Parco cis parci sum per risparmiare N IN Promitto tis si missum spondeo des sponpondi sponsum per promettere Pr 'Declaro ras . raui ratum per dichiarare MI4yρ

commodo das daui datum A s Praesto

Emo emis emi

9쪽

Remisto u Praesto stas stiti praestitum. . per prestare Respondeo' Dico . dicis xi dictum imsimo Narro ras rata ratum per narrari Reddo Dono nas' naui natum per donare Eιribba . Do , tribuo, impendo , submitto , R exhibet addo. , Trado Mutuo, concedo voto Dico, significo: promitto, spondeo, dono . E. Post quartius casum iungi voluere datium l.

. - Rugeo , conduplico , acumulo , impertio , dono,

- possunt esse tertii,&quinti6rdinis, hoc est a ui-stiui, & effectivi, ut ego donabo librum tibi, &. te libro donabo. o.:ota quod verbum activum transitinusti est iura da hae LN Iud,quod vult ante se nominatiuum agentem, is er μιαι & post se accusativum patientem significantem Ni rem animatam, & vltra alium accusativum; v t ego

- Cois to de . . Vestio vestis stivi vestitum pre vestire I 'Aaero . In duo induis indui Indutum i. Comis Amicio is cui ctum pervestiter λvedoces Exuo exuis exui xurivit y perspogliam

Exero Cingo gis cinxi cinctum per tingere . Intervo to Haec sex verba possunt etiam habere ablativum de hac ra . loco accusativi, ut induo vestem ves veste : de - cinxi illum baltheum, vel baltheo. ' - oro oras raui ratum bi V a Rogo gas gaui satum HIIae hale Obsecro cras craui cratum per pregare Biam abl. Peto petis livi, vel petii petitum , cum prε Posco poscis poposci sine suvinoeti peto i/ὰ Possula stulas Iaui latum per domandare te. O . Flagito sitas taui tatu per domandar co instineta

Flagit o,posco,peto, doceo, rogo, calceo, eelo, Vettito, subciago, moneo timul induit oro: - . Accusativos Feminos haec verba reqriirunp. 4

10쪽

TOta ouod verbum activum effectivum est illud A seis quoa vult ante se nolinatiuum agentem. Ahattopo,t se ascusativum patientem.& vltra ablativum Decorosae era insitio , ut Uo spolio te veste. Erudis sp'lid as aut . atum per spretiare Exonero 'Priuo, uas uaui uatum per priuare Fareis Oher' ras raui ratum per caricare Fado

Pondero ras raui 'ratum perpesare Figo ' Armo arrias mari matum per armare Fundo ' Orno nas . naui natum Per Ordare. Honesto , .

Nutrio tris . triui tritum per nudrire sterno

Pasco scis paui pastum per Nicere ranno

Educo cas caui catum per alleuare Tego Educo cum spolio, vacuo, munio, imbuo, privo, Fulciv, sic onero leuat verba notabis. Ammoueo Haec ablativos solos activa requirunt. O . Aeres

Nota quod verbum activum separativum est iu 'Auerto tu luod vult ante ' nominatiuum agentem, Abstineo di post se accusativum patientem, & vltra ablatiuu Derisco cum a , vel ab, ut ego audin lectioneni aemapistro. Deterro Audio audis diui ditum per udire . Exigo Intelligo ligis lexi lectum per intendere Extruo

Noueo ues movi motum per mouere Haurio Diuido dis uisi uisum per diuidere Imperro . Separo ras raui ratum per separare Prohibeo '

Segrego gas galli gatum . per dispartire &με IAccipio cipis cepi pium per riceucre Removeo Euello Ilis euelli sum per stirpare Relego Disco . scis didici sine sup. per imparare Remoco Edisco scis edidici sine sup. per imparare a mete Ret hoAudio, cum moueo recipi cum diuido sumo. Sum. Segrego, diuello, atque intelligo separat hauri. Tempero Polt quartum iungi vult praepositio sextum. Λ 6 De '