장음표시 사용
251쪽
apologationem. cui confine est παροιμιας genus illud, 21 quod est velut labella brevior et per allegorian accipitur: Non nostrum, inquit, onus; bos clitellas. Proximas exempli vires habet similitudo, praecipue 22
illa, quae ducitur citra ullam translationum mixturam ex rebus paene paribus: Ut, qui accipere in Campo consuerunt, iis candidatis, quorum nummos suppressos esse putant, inimicissimc solent esse: sic eiusmodi iudices infesti tum reo venerunt. Nam παραβολη, quam Cicero col-23lationem vocat, longius res quae comparentur repetere solet. Neque hominum modo inter se opera similia spectantur,nt Cicero pro Murena facit: Quodsi e portu solventibus, qui iam in portum eae alto invehuntur, praedicere summo studio solent et tempestatum rationem et praedonum et Iocorum; quod natura afert, ut iis faveamus, qui eadem pericula, quibus nos perfuncti sumus, ingrediantur: quo
me tandem animo esse oportet, prope iam eae magna iactatione terram ridentem, in hunc, cui video maximas tempestates esse subeundas' sed et a mutis atque etiam
inanimis interim huiusmodi ducitur. Et quoniam similium 24 alia facies in alia ratione: admonendum est, rarius esse in oratione illud genus, quod εἰκονα Graeci vocant, squo exprimitur rerum aut personarum imago, ut cassius: Ouis
istam faciem lanipedis senis torquens ) quam id, quo probabilius sit, quod intendimus: ut, si animum dicas excolendum, similitudine utaris terrae, qua neglecta spinas ac dumos, culta fructus creat: aut si ad curam rei publicae horteris, Ostendas, apes etiam formicasque, non modo muta sed etiam parva animalia, in commune tamen laborare. Ex 25
hoc genere dictum illud est Ciceronis: in corpora nostra sine mente ita civitas sine lege suis partibus, ut nervis ac sanguine et membris, uti non potest. Sed ut hac corporis humani pro Cluentio ita pro Cornelio equorum, pro Archia Saxorum quoque usus est similitudine. Illa ut dixi pro-26 piora: ut remiges sine gubernatore sic militos sine imperatore nihili ralere. Solent tamen sallere similitudinum species, ideoque adhibendum est his iudicium. Neque enim ut navis utilior nova quam vetus sic amicitia: vel, ut laudanda, quae
252쪽
pecuniam suam pluribus largitur, ita, quae formam. Verba sunt in his similia retustatis et largitionis, vis quidem longe 27 diversa lpecuniae et amicitiael. Itaque in hoc genere maxime quaeritur, an simile sit, quod insertur. Etiam in illis interrogationibus Socratis, quarum paulo ante laci mentionem, cavendum, ne incaute respondeas: ut apud Aeschinen Socraticum male respondit Aspasiae Xen0phontis uxor, quod 28 Cicero his verbis transfert: Dic mihi, quaeso, Xenophontis, uror, si vicina tua melius habeat aurum, quam tu habes: utrumne illius an tuum malis' Illiua, inquit. Ouid si Cestem et ceterum ornasum muliebrem pretii maioris habeat, quam tu habes: tuumne an illius malis' Illius nero, respondit. At cedo, inquit, si virum illa meliorem habeat,29 quam tu habes: utrumne tuum virum malis an illius ' Hic
mulier erubuit, merito: male enim responderat, se malle alienum aurum quam suum; nam est id improbum. At, si respondisSet, malle se aurum suum tale esse, quale illud esset, potuisset pudice respondere, malle se virum suum talem erae, qualis melior esset. 30 Scio quosdam inani diligentia per minutissimas ista partes secuisse, et esse aliquid minus simile, ut simia homini et marmora deformata prima manu, aliquid plus, ut illud, Non ovum tam simile ovo; et dissimilibus inesse simile. ut formicae et elephanto genus, quia sunt animalia: et similibus dissimile, ut - Canibus catulos et matribus Medos, disse-31 runt enim aetate: contrariorum quoque aliter accipi oppο- sita, ut noctem ilici, aliter noxia, ut aquam frigidam labri, aliter repugnantia, ut verum salso, aliter disparata, ut dura non duris: sed, quid haec ad praesens propositum magnopere pertineant, non reperio. 32 Illud est annotandum magis, argumenta duci ex iure
simili: ut Cicero in Topicis, Et, cui domus usus fruotus
relictus sit, non restituturum heredem, si corruerit, quia Non restiluat servum, si is decesserit; ex contrario: Nihil Obstat, quo minus iustum matrimonium rit mente coeuntium,
etiamsi tabulae signatae non fuerint. Nihil enim proderit gignasse tabulas, si mentem matrimonii non fuisse con-33 stabit; ex dissimili, quale est Ciceronis pro Caecina: Ut, si
253쪽
qui me exire domo coegisset armis, haberem aclionem; si qui introire prohibuisset, non haberem' Dissimilia sic deprehenduntur, Non, si, qui ameritum omne legarit, videri potest signatam quoque pecuniam reliquisse: ideo etiam,
quod est in nominibus, dari voluisse creditur. Ἀναλογίαν quidam a simili separa Verunt, nos eam 34 subiectam huic generi putamus. Nam, ut unum ad decem ita decem ad centum, simile certe est; et, ut hostis sic malus civis. Quanquam haec ulterius qu0que procedere solent: si turpis dominae consuetudo cum ferro, turpis domino cum ancilla; si mutis animalibus finis roluptas, idem homini. Cui rei facillime Occurrit ex dissimilibus argumenta-35tio: Non idem est dominum cum ancilla coisse, quod dominam cum ferro; nec, si mutis finis voluptas, rationalibus quoque; quin immo ex contrario: Ouia musis ideo
non rationalibus. Adhibebitur extrinsecus in causam et auctoritas. 36 Haec secuti Graecos, a quibus κρίσεις dicuntur iudicia aut iudicationes vocant, non de quibus ex causa dicta sententia
est, nam ea quidem in exemplorum locum cedunt) sed si quid ita visum gentibus, populis, sapientibus viris, claris civibus, illustribus poetis reserri potest. Ne haec quidem 37
vulgo dicta et recepta persuasione populari sine usu fuerint. Testimonia sunt enim quodammodo vel potentiora etiam, quod non causis accommodata sed liberis odio et gratia mentibus ideo tantum dicta laetaque, quia aut honestissima aut Verissima videbantur. An vero me de incommodis vitae disseren- 38tem non adiuvabit earum persuasio nationum, quae stetibus natos, laetitia defunctos prosequuntur 7 Aut si misericordiam commendabo iudici, nihil proderit, quod prudentissima
civitas Allieniensium non eam pro assectu sed pro numine accepit 7 Iam illa septem praecepta sapientium nonne quasdam 39 vitae leges existimamus 3 Si causam veneficii dicat adultera: non M. Catonis iudicio damnata videatur, qui nullam adulteram non eandem esse veneficam dixit' Iam sententiis quidem poetarum non orationes modo sunt reseriae sed libri etiam philosophorum, qui quanquam inferiora omnia praeceptis suis ac litteris credunt, repetere tamen auctoritatem u
254쪽
Μ. FAB. QUINTILIANI 40 plurimis versibus non fastidierunt. Neque est ignobile exemplum, Megarios ab Atheniensibus, cum de Salamine contenderent, victos Homeri versu, qui tamen ipse non in omni editione reperitur, significans, Aiacem naves suas Athenien- 1 sibus iunxisse. Ea quoque, quae vulgo recepta sunt, hoc ipso, quod incertum auctorem habent, velut omnium fiunt:
quale est, Ubi amici, ibi opes; et, Consciresia mille t
stes; et apud Ciceronem, Pares autem μι est in reter proverbio) cum paribus marime congregantur; neque enim durassent haec in aeternum, nisi vera omnibus vide- 2 rentur. Ponitur a quibusdam et quidem in parte prima deorum auctoritas, quae est ex responsis, ut, Socraten eras sapientissimum. Id rarum est non sine usu tamen. Utitur
eo Cicero in libro de aruspicum responsis et in contione contra Catilinam, cum signum Iovis columnae impositum populo ostendit: et pro Ligario, cum causam C. Caesaris meliorem, quia hoc dii iudicaverint, confitetur. Quae cum propria causae sunt, divina testimonia vocantur: cum aliunde arcessun-43tur, argumenta. Nonnunquam contingit iudicis quoque aut adversarii aut eius, qui ex diverso agit, dictum aliquid aut sactum assumere ad eorum, quae intendimus, fidem. Propter quod suerunt, qui exempla et has auctoritates inartificialium probationum esse arbitrarentur, quod ea non 44 inveniret orator sed acciperet. Plurimum autem refert. Nam
testis et quaestio et his similia de ipsa re, quae in iudicio est, pronuntiant: extra petita, nisi ad aliquam praesentis disceptationis utilitatem ingenio applicantur, nihil per se Valent. DE USU ARGUMENTORUM. XII. Haec sere de probatione vel ab aliis tradita vel usu percepta in hoc tempus sciebam. Neque mihi fiducia
est, ut ea sola esse contendam, quin immo hortor ad quaerendum et inveniri posse fateor: quae tamen adiecta fuerint, non multum ab his abhorrebunt. Nunc breviter, quem 2 admodum sit utendum eis, subiungam. Traditum sereeSt, argumentum oportere esse consessum: dubiis enim probari dubia qui possunt 3 Quaedam tamen, quae in alterius rei probationem ducimus, ipsa probanda sunt. Occidisti virum,
255쪽
INST. ORATOR. LIB. V, 12. 229 eras enim adultera. Prius de adulterio convincendum est, ut, cum id coeperit esse pro certo, fiat incerti argumentum. Spiculum tuum in corpore occisi inventum est; negat suum:
ut probationi prosit, probandum est. Illud hoc Iodo monere 3
inter necessaria est, nulla esse firmiora, quam quae ex dubiis facta sunt certa. Caedes a te commissa est, cruentam enim vestem habuisti; non est tam graVe argumentum, si fatetur quam si convincitur. Nam si latetur, multis ex causis potuit cruenta esse Vestis: si negat, hic causae cardinem
ponit, in quo si victus suerit, etiam in sequentibus ruit. Non enim videtur in negando mentiturus fuisse, nisi desperasset, id posse defendi, si confiteretur. Firmissimis argumentorum singulis instandum, infirmiora congreganda sunt; quia illa per se sortia non oportet circumstantibus obscurare, ut, qualia sunt, appareant, haec imbecilla natura mutuo auxilio sustinentur. Itaque si non pos- 5 sunt valere, quia magna sint, Valebunt, quia multa sunt: utique vero ad eiusdem rei probationem omnia spectant. Ut,
si quis hereditatis gratia hominem occidisse dicatur: mreditatem sperabas et magnam hereditatem, et pavper eras et tum marime a creditoribus appellabaris; et offenderas
eum, cuius eras heres, et mutaturum tabulas sciebas. Singula levia sunt et communia, universa vero valent etiamsi non ut sulmine tamen ut grandine. Quaedam argumenta ponere satis non est, adiuvanda 6
sunt: cupiditas causa sceleris fuit, quae sit Vis eius; tra, quantum efficiat in animis hominum talis affectio: ita et sirmiora erunt ipsa et plus habebunt decoris, si non nudos et
velut carne spoliatos artus ostenderint. Multum etiam refert, 7 si argumento nitemur odii, utrum hoc ex invidia sit an ex iniuria an ex ambitu, vetus an novum, adversus inseriorem, Parem, superiorem, alienum, propinquum. Suos habent omnia ista tractatus et ad utilitatem partis eius, quam tuemur, reserenda sunt. Nec tamen omnibus semper, quae in-8 Venerimus, argumentis onerandus est iudex, quia et taedium asserunt et fidem detrahunt. Neque enim potest iudex credere satis esse ea potentia, quae non putamus ipsi su D ficere qui diximus. In rebus vero apertis argumentari
256쪽
M. FAB. QUINTILIANI tam sit stultum quam in clarissimum solem mortale lumen
9 His quidam probationes adiiciunt, quas πο Hὶ κας VO-cant, ductas ex assectibus. Atque Aristoteles quidem potentissimum putat ex eo, qui dicit, si sit vir bonus: quod ut optimum est: ita longe quidem sed sequitur tamen, i 0 vi der i. Inde enim illa nobilis Scauri defensio: O. Varius Sucronensis ait Aemilium Scaurum rem publicam populi Romani prodidisss; Aemilius Scaurus negat. Cui simile quiddam secisse Iphicrates dicitur, qui cum Aristophontem,
quo accusante similis criminis reus erat, interrogasset, an is accepta pecunia rem publicam proditurus esset: isque id
11 negasset: Ouod dicis, inquit, te non fecisse, ego feci' Intuendum autem et, qui sit, apud quem dicimus, et id, quod
illi maxime probabile videatur, requirendum: qua de re IO- 12 culi sumus et prooemii et suasoriae praeceptis. Altera ex
assirmatione probatio est: Ego hoc feci; Tu mihi hoc disisti; et O facinus indignum 1 et similia: quae non debent quidem deesse orationi et, si desunt, multum nocent: non tamen habenda sunt inter magna praesidia, cum hoc in I3 eadem causa fieri ex utraque parte similiter possit. Illae firmiores ex sua cuique persona probationes, quae credibilem rationem subiectam habeant: ut vulneratus aut filio orbatus non fuerit alium accusaturus quam nocentem, quando, si negotium innocenti sagit, liberet eum noxa, qui admiserit. Hinc et patres adversus liberos et adversus suos quisque necessarios auctoritatem petunt. i4 Quaesitum etiam, potentissima argumenta primone Ponenda sint loco, ut occupent animos, an summo, ut inde dimittant, an partita primo summoque, quod Homerica dispositione in medio sint infirma, ut animis crescant ' Quae, prout ratio causae cuiusque postulabit, ordinabuntur, uno, ut ego censeo, excepto, ne a potentissimis ad levissima decrescat Oratio.
15 Ego haec breviter demonstrasse contentus ita posui, ut locos ipsos et genera quam possem apertissime ostenderem. Quidam executi sunt verbosius, quibus placuit, proposita locorum communium materia, quo quaeque res modo
257쪽
dici posset, ostendere: sed mihi supervacuum videbatur. Nam et fere apparet, quid in iniuriam, quid in avaritiam, 16 quid in testem inimicum, quid pro teste amico dicendum sit: et de omnibus his omnia dicere infinitum est, tam hercule
quam si controversiarum, quae sint quaeque suturae sint, quaestiones, argumenta, sententias tradere Velim. Ipsas 17 autem argumentorum velut sedes non me quidem omnes ostendisse consido, plurimas tamen.
Quod eo diligentius laciendum fuit, quia declamationes,
quibus ad pugnam sorensem velut praepilatis exerceri solebamus, Olim iam ab illa vera imagine orandi recesserunt atque ad solam compositae voluptatem nervis carent, n0n alio medius fidius vitio dicentium, quam quo mancipiorum negotiatores larinae puerorum virilitate excisa lenocinantur. Nam 18 ut illi robur ac lacertos barbamque ante omnia et alia, quae natura proprie maribus dedit, parum existimant decora, quaeque sortia, si liceret, forent ut dura molliunt: ita nos habitum ipsum orationis virilem et illam vim stricte robusteque dicendi tenera quadam elocutionis cule operimus, et, dum levia sint ac nitida, quantum valeant, nihil interesse arbitramur. Sed mihi naturam intuenti nemo non Vir spa-19dohe formosior erit, nec tam aversa unquam videbitur ab opere suo providentia, ut debilitas inter optima inventa sit, nec id ferro speciosum fieri putabo, quod, si nasceretur, monstrum erat. Libidinem iuvet ipsum esse minati sexus mendacium, nunquam tamen hoc continget malis moribus regnum, ut, si qua pretiosa secit, secerit et bona. Quapropter 20 eloquentiam, licet hanc sui sentio enim, dicam) libidinosam
resupina voluptate auditoria probent, nullam esse existimabo, quae ne minimum quidem in se indicium masculi et incorrupti, ne dicam gravis et sancti viri, ostentet. An vero statuarum 2 artifices pictoresque clarissimi, cum corpora quam speciosissima fingendo pingendove efficere cuperent, nunquam in hunc inciderunt errorem, ut Bagoam aut Megabyzum aliquem
in exemplum operis sumerent sibi sed Doryphoron illum aptum vel militiae vel palaestrae, ali 0rum quoque iuvenum
bellicosorum et athletarum corpora decora vere existima-Verunt: nos, qui oratorem studemus effingere, non arma sed
258쪽
22 tympana eloquenliae demus 7 Igitur et ille, quem institubmus, adolescens, quam maxime potest, componat se ad imitationem veritatis, initurusque frequenter forensium certaminum pugnam iam in schola Victoriam spectet et serire vita Ita ac tueri sciat: et praeceptor id maxime exigat, inventum praecipue probet. Nam, ut ad peiora iuvenes laude ducum ratur, ita laudari in bonis gaudent. Nunc illud male est, quod necessaria plerumque silentio transeunt, nec in dicendo videtur inter bona utilitas. Sed haec et in alio nobis tractatagunt opere et in hoc saepe repetenda. Nunc ad ordinem imoeptum.
XIII. Refutatio dupliciter accipi potest. Nam e
pars de langoris tota est posita in resutatione, et, quae dicta sunt ex diverso, debent utrinque dissolvi. Et hoc est prinprie, cui in causis quartus assignatur locus. Sed utriusque similis condicio est. Neque vero ex aliis Iocis ratio argi mentorum in hac parte peti potest quam in confirmatione, nec locorum aut semientiarum aut verborum et figurarum alia 2 condicio est. Assectus plerumque haec pars mitiores habet. Non sine causa tamen dissicilius semper est creditum, quod Cicero saepe testatur, defendere quam accusare. Primum, quod est res illa simplicior, proponitur enim uno modo, dissolvitur varie: cum accusatori gatis sit plerumque, verum esse id, quod obiecerit: patronus neget, defendat, transferat, eXcuset, deprecetur, molliat, minuat, avertat, d spiciat, derideat. Quare inde recta sere atque, ut sic di-Xerim, clamosa est actio: hino mille flexus et artes desidω3rantur. Tum accusator praemeditata pleraque domo asser patronus etiam inopinatis frequenter occurrit. Accusator dat testem, patronus ex re ipsa refellit. Accusator criminum invidia, vel si salsa sint, materiam dicendi trahit, de parricidio,
sacrilegio, maiestate: quae patrono tantum neganda sunt. Ideoque accusationibus etiam mediocres in dicendo suffecerunt: bonus defensor nemo nisi qui eloquentissimus suit. Quanquam ut, quod sentio, semel finiam, tanto est accusare quam defendere, quanto sacere quam sanare vulnera, facilius.
259쪽
Plurimum autem reseri, et quid protulerit adversarius et quomodo. Primum igitur intuendum est, id, cui responsuri sumus, proprium sit eius iudicii an ad causam extra arcessitum. Nam si est proprium: aut negandum aut de sendendum aut transferendum: extra haec in iudiciis sere nihil est. Deprecatio quidem, quae est sine ulla specie de sensio- 5nis, rara admodum et apud eos solos iudices; qui nulla certa pronuntiandi sorma tenentur. Quanquam illae quoque apud C. Caesarem et Triumviros pro diversarum partium hominibus actiones, etiamsi precibus utuntur, adhibent tamen patrocinia: nisi hoc non sortissime defendentis est, dicere, Ouid aliud egimus, Tubero, nisi ut, quod hic potest, nos pora mus ' Quodsi quando apud Principem aliumve, cui, utrum 6 velit, liceat, dicendum erit, dignum quidem morte eum, pro
quo loquemur, clementi tamen servandum esse vel talem e primum omnium non erit res nobis cum adversario sed cum
iudice, deinde forma deliberativae magis materiae quam iudicialis utemur. Suadebimus enim, ut laudem humanitatis potius quam Voluptatem ultionis concupiscat. Apud iudices 7 quidem secundum legem dicturos sententiam de consessis praecipere ridiculum est. Ergo, quae neque negari neque transferri possunt, utique delandenda sunt, qualiacunque sunt, aut causa cedendum. Negandi duplicem ostendimus formam, aut non esse factum aut non hoc esse, quod factum sit. Quae neque defendi neque transferri possunt, utique neganda, nec solum si sinitio aetest esse pro nobis, sed etiam si nuda insiliatio superest. Testes erunt: multa in eos 8 dicere licet: chirographum: de similitudine litterarum disseremus. Utique nihil erit peius quam consessio. Ultima est actionis controversia, cum defendendi negandive non est locus, id est translatio. Atqui quaedam sunt, quae neque 9 negari neque defendi neque transferri possunt. AdvIleriircta rat, quae, cum anno vidua fuisset, enisa est; lis non
erit. Quare illud stultissime praecipitur, quod defendi non possit, silentio dissimulandum: siquidem est id, de quo iudex
pronuntiaturus est. At si extra causam sit adductum et Iotantum coniunctum: malim quidem dicere, nihil id ad quaestionem nec esse in his morandum et minus esse, quam ad-
260쪽
M. FAB. QUINTILIANI versarius dicat: tamen velut huic simulationi oblivionis ignoscam. Debet enim bonus advocatus pro rei salute brevom negligentiae reprehensionem non pertimescere. 11 Videndum etiam, simul nobis plura aggredienda sint an amolienda singula. Plura simul invadimus, si aut itim infirma sunt. ut pariter impelli possint, aut tam molesta, ut pedem conferre cum singulis non expediat: tum enim icto corpore obnitendum et, ut sic dixerim, directa fronte pu-12gnandum est. Interim, si resolvere ex parte diversa dicta
disti cilius erit, nostra argumenta cum adversariorum arg U- mentis conseremus, si modo haec ut valentiora videantur
effici poterit. Quae vero turba valebunt, diducenda erunt, ut, quod paulo ante dixi: Heres erus et pauper et mayna pecunia appellabaris a creditoribus et ollienderas et mutat 3turum tabulas testamenti sciebas. Urent universa. At si singula quaeque dissolveris, iam illa flamma, quae magna congerie convaluerat, diductis quibus alebatur, concidet, ut, si vel maxima flumina in rivos diducantur, qualibet transitum praebent. Itaque propositio quoque secundum hanc utilitatem accommodabitur, ut nunc singula ostendamus nunc com-I4 plectamur universa. Nam interim quod pluribus collegit adversarius, Sat est Semel proponere: ut, si multas causas laciendi, quibus arguit reum, dicet accusator fuisse: nos, non enumeratis singulis, semel hoc intuendum negemus, quia non, quisquis causam faciendi sceleris habuit, et secerit
15Saepius tamen accusatori congerere argumenta, reo dissolvere expediet.
Id autem, quod erit ab adversario dictum, quomodo resutari debeat, intuendum est. Nam si erit palam falsum negare satis est, ut pro Cluentio Cicero eum, quem dixerni
accusator epoto poculo concidisse, negat eodem die mortuum. 16 Palam etiam contraria et supervacua et stulta reprehendero nullius est artis, ideoque nec rationes eorum nec exem Plutradere necesse est. Id quoque, quod obscurum vocant quod secreto et sine teste aut argumento dicitur factum, Ratis natura sua in Isirmum est: susticit enim, quod adversarius 17 non probat: item si ad causam non pertinet. Est tamen oratoris interim emicere, ut quid aut contrarium esse aut a