장음표시 사용
151쪽
calidum excedat, pariter excedere temperiem aut humidam aut siccam: sin humidu excedat, excedere calidum aut frigidum. Haec Averrois ratio si referatur ad gradum caliditatis seu frigiditatis , quomodo Galenus posuit excessum in complexionibus inaequalibus, omnino inefficax est. Verum si reseratur ad gradu actionis eiusque vim,essicacia habet. Na si possierimus duo mixta
esse, in quibus caliditatis & frigiditatis gradus idem sit,item ide sit gradus humiditatis,ide crit
post exiccatione qui & antea,attamen vis agendi maior erit in exiccato quam in altero mixto quod mutatum non est, ac etiam maior quam erat in eodem mixto, antequam esset exiccatu. Sin vero contra efficitur humidius,cum humiditas obtudat actionem caloris, minus erit efficax in actione quam alterum mixtum, ac cria quam
esset antequam fuisset factum humidius: non ergo,quatum ad vim actionis pertinet gradumq;,
simul seri potest ut sit aequalitas in calido & frigido,st aute excessus in sicco aut humido : quia semper siccius calidum erit acrius, calidum humidius erit obtusius. Sic etiam siccitas calori adiuncta efficacior est in agendo quia calidum re-sbluit humidum aqueum , ideoque maior apparet exiccationis vis in calido quam in se ido: contra frigidu cogit vaporem in aqua mi fumrit humidum,idebque humiditas videtur maioris essicaciae in humefaciendo coniuncta frigori,quam calori. Nam & si calor liquefaciat coa-
152쪽
gulata, per accidens humectat, sed per se exic cat: quia reseluit tandem liquefactum humorem aqueum & exiccat. Hanc arbitror ego fuis. se Averrois rationem eiusque sententiam, quae
non discrepat a dogmate Galeni, quod confutat. Nam Galenus non loquitur de qualitate efficaciae actionis, sed de aequalitate graditu & laritudinis qualitatum quo ad gradus. Ergo octo
sunt genera complexionum intemperatarum, quorum unumquodque in rerum mixtarum natura amplissimum est, multasque ac fere innumeras stub se species continet. Ex accidentibus tamen re differetiis mixtorum corporum, quas supra memorauimus materia cognita, itemque ex agente, facile etiam formula quadam tenui dignoscere poterimus complexionem corporum homogeneorum. Nam cum eorum mat ria sint terra & aqua, ac in nonnullis aer, calor vero & fiigus coagulentur, nonnulla autem liquida sint & fluant, fluida aquea sunt ob matefiam, ideoque frigida & humida si immixtum
aerem habent aut vaporem igneum,calida erunt ob vim caliditatis. interdum exhalante dc evanescente cum a propria natura recesserint,
remanent fiigida. Itemque ob eandem causam licet fluant, vim tamen habet exiccandi ob partes terrestres adustas in fluore illo inclusas. Coagulata terrea si a calido sint coagulata, calidassent ob calorem impressum ab actione calidi ob resolutionem aquei stigidi : itemque sicca sunt
153쪽
L I B. III I ssent tum ratione materiae terrestris, tum ratione agentis calidi. Sin autem a frigido coagu- . lata sunt, frigida sunt actuque sicca: sed virtutectiam erunt sicca, si coagulata sunt a frigore postqu*m mixta fuerint & compacta in unum
a calido, ut saxa, marmora, caeteraque huiusmodi. Glacies vero & metalla actu sicca sint ob coagulationem, virtute tamen sunt humida: quoniam priora abscessu caloris & humoris, qui partim a calore resblutus est, reliquus omnis sere vi frigoris simul cum calore expres.sus est, ob terream naturam quae remanet sicca sunt: posteriora verb quoniam aqueam na- turam retinent compressam a frigido, necnon contentam a terreo quod in eis est, potentia
sunt humida, licet tactu dc actu sicca sint de appareant. Haec pauca de his libasse sit satis nostro operi , alij latius de histe edisserunt. Sed ambigere aliquis potest in mixtis illis quae sunt valde frigida, quonam pacto a calore
confecta esse queant ab eoque contineri ξ Etenim supra diximus mixta omnia generari conseruarique a proprio naturalique cuiusque rei
calido. Item ambigi dubitarique potest qua vi fieri queat ut pleraque mixta huiusnodi sint,ut
neque calida neque frigida admodum videantur, apposita tamen corpori aut intro suscepta, nonnulla summopere calefaciant, alia contra frigefaciant, exiccent alia, aliaque humectent. Si recte memoria repetantur ea quae a nobis
154쪽
DE ELEMENTIs de natura caloris supra exposita sunt, itemq; de natura coelestis qualitatis,quam etiam magnum seminarium appellauimus secuti Platonicos: libita tamen ut ponamus seminarium hoc esse cor pus aethereum omnia permanans, sed accidens qualitatemqne a corpore coelesti defluentem, omniaque penetrantem. Iacta videbuntur fundamenta esse selutionis prioris quaestionis. DNximus etenim caloris m esse vim in agendo,ut etiam si fuerit minoris latitudinis quatuor graduum,tantς tamen est essicaciae de vis,ut superet frigus maioris gradus non tantum quo ad efficaciam agedi,verum etiam quo ad vim resistendi ipsius fiigoris. Item diximus praeter vim cal factionis quae est in calore, inesse etiam in calore vim cogendi homogenea: ideoque vi caloris naturalis neri cocretionem & mixtionem. Item diximus in mixtorum generatione calorem naturalem esse organum coelestis qualitatis in qua est seminarium mixtorum omnium. Itaq; ex his
non est dissicilὸ seluere priorem quaestionem. Nam illorum mixtorum complexio licet sit frigida ob maiorem latitudinem frigiditatis quam
caliditatis,tamen minor calor potuit facere mixtionem dc congregare homogenea couenientia illius mixti naturae 3c speciei. Idq: amplius potuit ob virtutem coelestis qualitatis, cuius calor naturalis est organum: his addas id quod est potissimum in mixtis,frigidis,quod post mixtioncinctam a calore compacta sunt & coagulata a
155쪽
LIB. IIII. γ' frigido:cuius vi expressa est mapna pars illius ca. loris qui mixtionem fecerat, eoque eaiguo qui reliquus est crasso & terreo mixtio continetur. Secundam vero quaestionem difficilius est seuxere. Nam si nihil agit praeter eum gradum que habet omne etenim agens agit quatenus est actio,& ex non ente nihil fit item si forma non agit in subiectum in quo est, ipsem alterando, quia idem non agit in seipsiam neque simile, veostedit Aristo .in primo lib. de generatione,difficillimu est inuenire quanam ratione hqc mixta calefaciant aut frigefaciant, ut longe magis qua
illis qualitatibus sint affecta. Dicam ergo quid sentiam , alij perspicaciores fortasse quidpiam
aliud inuenient. Cum mixtio elementorum fit, quamuis per contraria, alterationes formae et mentorum corrumpantur secundum esse su stantiale, dc remaneant in esse refracto, non ta .
men putandum est qualitatem elementi propria uniformi ratione eodemq; gradu remitti in toruta ea portione materiς in qua est forma illius elementi, sed diuerse difformique ratione, adeo Vt in aliqua particula insensibili portionis illius remaneat qualitas elementi propria secundu gradu valde intensiim,cui proxima particula eamq; circunsistens remissiori gradu,intense tamen est
affecta, sicq; deinceps. Ex quibus efficitur quddin aliquibus mixtis esse queant particulae calidiLsmae, in aliis frigidissimae, disiunctae tamen intraque alias contentae, adeo ut sensu percipi n
156쪽
DE ELEMENTI squeant, vi tamen caloris aut etiam frigoris petantiperistasim illae quae sunt solutiones possunt
in unum cogi: nam calidi est congregare homogenea: ideoque in unum coactae aut calefaciunt vehementer, aut frigefaciunt summoperE. Hinc fit quod nonnulla tacta non percipiantu hesse calida aut frigida, cum tamen in ea calor, naturalis egerit siue apposita sint corpori,seu intra corpus suscepta, coactae in unum vi caloris
particulae illae frigidissimae aut calidissimae vehementissimos aestus aut rigores faciant & sepe numero interficiant. Nam si nihil agit praeter gradum proprium, proculdubio a calore naturali remissiori generari non potuit vehementioris maiorisque gradus caliditas, longeq; minusfiigiditas per se a calido generari Potest. Neque etiam a forma mixti aut elementi potest propriusubiectum Sc materia in qua sunt formae illae alterari , sic' fieri vehementior caliditas frigiditasve in ipsis. Dicemus igitur propterea fieri vehementiorem , quia particulae illae vi caloris in
unum coguntur actionemque faciunt,quam facere separatae exiguae aliisque abruptae non poterat,huius rei exemplum in promptu est. Calatsi tangatur, videtur esse frigida nihilque vehementioris caloris in calce sentitur,qubd si fuerit aspersa aqua frigida,per anti peristasim a Digido particulae calidae & igneae dispersiae prius in iensibiles in unum coguntur. Nam solutiores aliquanto sunt quam in aliis mixtis eiusdem ordinis,
157쪽
dinis,& vehementem calorem faciunt. Qim fit ut si calx vetustior fuerit aut non habuerit maiores glebas sed comminuta sit,aut non calefiet,
aut non ita vehemeter ut calx recens non comniinuta: quoniam in comminuta plurimae partes igneae exhalaunt, in veteri extinctae sunt obtemporis diuturnitatem.Id ergo quod sensu fieri videmus in calce, cur ratio nobis non persiuadeat fieri etiam in mixtis aliis vi caloris naturalis in unu cogentis homogeneaὶ Alia etiam causa adduci potest,si vellemus ascedere supra qualitates primas & complexionem, ad potentias videlicet naturales de proprias cuiusque corporis mixti quae sunt secundae species in coordina. tione qualitatis,& sequuntur formas proprias
mixtorum,hae etiam naturales potentiae vim habent maximam etiam agendi,ea quae inferiores
ualitates agere possunt. Quid enim mirum est inferioris virtus contineatur in superiori &excellentiori Θ Dicemus ergo quod mixta illa per naturales potentias seu proprietates agunt, ' cum calorem seu rigorem multaque alia praeter haec de quibus medici tractant. Non autem aptae sitnt cogere huiusmodi affectus nisi excitatae fuerint a calore animalis quae similis est
aetheris tepori, a quo vires omnium excitantur de promouentur ad suas quaeque actiones. Haec
de complexionibus hactenus dicta sunt institu to operi satis.
158쪽
Eruenimus iam ad postrema partem suscepti a nobis operis. In
qua reliquum est ut tractemus de saporibus, odoribus, coloribus: haec etiam accidetia complexionem consequuntur, proximeque ad mixtionem accedunt. Verum primo ordiemur a saporibus tangibilibus, sicuti est gustus&tactus. Etenim ut dicam inferius) odoris seneratio sapore sequitur: nec di sipari ratione odorem,gustus. ' Saporis naturam nulli simplicium elemetorum conuenire,tum per se manifestum est,tum ratione ita esse probatur. Nam sapor sequitur nutrimentum, nihil autem nutriri aliquo potest simplici elemeto: sicuti enim mixtum est corpus ita esca, a simili nanque Unumquodque nutritur. Sapor ergo nequit accidens esse simplicis elementi. Saporis natura Democritus accommodauit figuris, & pro diuersitate figurarum voluit esse diuersas saporum species. Sed Dem criti placita de figuris multis in locis ab Aristotele sint confutata. Quantum vero ad saporis naturam attinet pauca haec sussciant,figura sensibile commune est quod per se percepitur ab unoquoque sensit, sed praesertim a visu & tactu. Sapor vero est sensibile proprium sensus gustus, neq; ab ullo alio sensit per se percipi potest: item figurae nihil est contrarium,infinitaeque enumerari
159쪽
rati figurae possunt. At saporis species finitar inter seque contrariς sent:dulcis etiam sapor contrarius est: amaro. reirciendae ergo sunt Democriti figurae. Empedocles verb, qui positit quatuor es ementa esse omnium rerum principia simul cum lite de amicitia, voluit sapores non fieri mixtione & alteratione mutua elementorum
sed praeexistere in terra,in qua patuit esse omnius aporum semina ex qua derivarentur in plantas fruebasque,indeque in animalia quae natis e terra nutrivtur. caeterum positio Empedoclis quoque de principiis rerum confutata est aliis in locis philosephiae naturalis, hoc vero quod de saporibus eorsimq; generatione dici experimento depreheditur falsum esse. Nam si sapores generantur,ut Empedocles dicit, nouus sapor fierino posset, nisi noua pars terrestribus accederet: neque etiam prior sapor posset abiici, nisi quaepiam pars terrestris recederet. at contra fieri videmus, in fructibus ab arbore decerptis per concoctionem, & alterationem nouos sapores generari mitiores & dulciores, prioribus omnino intercidentibus: generantur ergo noui sapores qui non prius extabant. Sapores igitur non prae- existunt, neque fiunt figurae quaedam, neq; etiam in corporibus simplicibus elementorum inueniuntur. Erit ergo sapor accidens seques mixtionem : in mixtionibus autem, ut in superioribus libris diximus, aqua & terra se habent ut male ria , ex illisque praecipuὶ constant mixta corpo-
160쪽
DE ELEMENTIsra: aer verb&ignis vi essiciens & forma, licet magis aer attineat ad materiam quam ignis. S por qui accommodatus est materiae propterea qubd est accidens elementi, pertinebit ad mirationem terrae & aquae: verum cum aqua ob sei naturam magis formabilem quam terra, potius pertinet ad alimentum quam terra: nam dc
maxima pars terrestris naturae,Veluti excreme tum a nutrimento secernitur. Saporis natura magis erit accommodata aquae quam terrae, ex admixtione tamen terrestris naturae facta per
concoctionem a calido. Erit igitur sapor abste sio quaedam , seu percolatio partis terrestris si ca per humidum aqueum facta a calido,quae potest asscere gustum , eumque ex potentia in actum operation Emque propriam deducere. Postrema haec particula differentia postrema quoque est, constituens naturam & speciem saporis. Nam sapor proprium sensibile est sensius gustus: qua de re Plato in Tymaeo, cum saporum dissiliret species, non aliunde definitiones earum sumpsit quam ab affectu, quem in lingua eiusq; venialis & meatibus humoribusq; sapores faciunt.Veru definitioncs omnes illae sunt lumptae ab alterationibus materialib' & naturalibusquet noniper se pertinet ad potentiam gustus, sed per acci ciens. A tringunt autem per sic glistus organa sed id pcr se saporem in gustu facere posse dicimus,quod .ssentibili specie gustandi potentiam essiciat actu gustantem ut ita dicam. Sensus