Aphthonii Sophistae Progymnasmata rhetorica, Rodolfo Agricola Phrisio interprete

3쪽

Apud Ioannem Lodoicum Tilitanum ex

4쪽

Habes optime lector exercitationis modos quatuordecim ad parandam orationi acultatem,adaugendumque item ela-quentiam culti primis necessarios : vi quos π primos babuit, o diu solos rima Rhetorices institutio. In quibus si te diligenter exerceas, nimirum comperies nihil esse quod ad ulla dicendi praeexercitamenta pertineat quod in bisece non sit traditu discussum, o absolutum. Fruere lictor, Ofaue.

CENSURA IN APHTHONII

s Historis

Deliberativi K Chria siue utilitas sunt generis i Sententia -Thesis.. r. VComprobatio

Iudicialis , improbatio' tW Locus communis. Laus Demon ra- , Uituperatiotiuisuntgene I Imitatio νris . LComparatio. Fabula quidem non multirindiget exercitatione. -

5쪽

. . APHTHONII SOPHISTAE PRO GY-mnasemata Rodo*bo Agricola Phristio interprete.

Abuti initio poetarumsuit.Posea vero,quod erudiendis pueris apta erat,a rhetoribus olo. F etiam usurpata. Est autem fabulaboratio fal fasimilitudinem exprimens veritatis: dictά-que Sybaritica oe Cilix o Cypria,ex inuetoribus nomen permutans. Euicit tamen ut magis Aesopica vocaretur, quod omnium optimas Aesopus fabulas conscripsit. Et sunt fabularum aliae quidem rationalis, morales aliae, aliae Fabula dirua mixtae . Rationales sunt, quibus aliquid facientem hominem si'

singimus. Morales, quae ratione carentium morem imitantur. Mixta est,in qua utrunque,rationali er irrationali iunguntur. Id autem cuius vel docendi causa vel admonendi fabula recensetur,spraeponas, myμvdio',id est At ita dixerim praefabulare: si subiiciasfabula, v ον, id es subfabulare Praefabulare. appellatur. Exemplum. Mediaferuebat aestas, atque laeto inter arbusta cicadae carmine strepebant: laborabant vero formicae,colligebantque frumentum, quo futurae Demis inopiam tolerarent. Veniente deinde Deme, formicae laboribus suis pascebantur, cicadis vero ignaua illa voluptas est versa infamem. Hoc pacto ii qui in iuuenta defugiunt laborem, in senecta egestate tabescunt.

Narratio. II.

Narratio est ressam vel tanqua actae expositio. Diuia Diuisono. ditur autem in poeticam, biyloricam, O ciuilem. Poetica eR

6쪽

Norationis

Res facta. nodus quo pacto. causa propter quam.

APHTHONII SOPHISTAE

rerum commemorationem . Ciuilis est, qua retbores utuntur in causis . Infunt autem narrationi sex, Persona faciensires facta,tempus circa quod,locus in quo, modus quo pacto, causa propter quam. Quatuor vero Iuni virtutes ipsius,persticuitas,breuitas,probabilitas, b verborsi proprietas. Exemplum. Si quisquam est qui Rofae decorem miratur,is animo mihi Veneris reputet vulnus. Amabat enim dea Adonide, contra ipse Deam amabat: parsque dea Adonidis amore, quo Mars Veneris, tenebatur . Flagrabat deae desiderio dcus: dea sequebatur Lominem. Similis viroruuque ardor, tametsi uatura inter se vi dij bomoq; differrent. t uuidens Mars Adonidi,perimere ipsum decreuit,vnicum abolendi amoris remedium mortem ipsius arbitratus. Percusso demum Adonide, quum rem dea accepisset,ut succurreret festinabat:raptoque Loeus in quo. properauter inter rosaria cursu linis incidιt, calccmquepe disperstrinxit. desuens autem ex vulnere sanguis,Rose colo Tempus circa rem is nouum faciem mutauit: sicque Rofa quae initio fucrati q alba,in buuc quo nunc assicitur transit colorem.

uis commemoratio.Vocata vero es usus,quὸdvialis in primis Diuisio μ με- sit. Est luteusui; alius rationalis, afJιuus alius,alius mixtus. Rationalis est qui oratione Iola utile aliquid demo strat: quali est Plato inquit virtutis ramos sudore laboribus enasci. AEliuus,quifactum solii aliquod recensetivi, P tbagoras imterrogatus quanta esset hominu vitalarumper videndum se praebens subito abscondit, vitae humanae mensuram cossectus

breuitate iudicans . Mixtus est, qui ex utroque oratione

Gacto constat. quale est Diogenis illud, qui quum vidisset

7쪽

adolescentulum immodestus agentem, paedagogum verberauit,subjciens Quid ita talia doces Haec vero diuisio est usus: distones autem ipsum bis capitibus: Laudabis primum perso, nam deinde explicabis usum ostea confirmabis,primum causa aliqua,hinc ex contrario, deinceps similitudine , exemplo, resimonio veterumsos rei no epilogo breui concludes.

Exemplum. Laudari iustum es propter egregiam dominam Isocratem,qui nomen ipsis profecto sudijs clarissimum dedit,quantaque vis esset ipsorsi,experiendo exercendoque ostendit. E)sane gloriae procesit,ut potius dedisse nomen sudiis suis,quam laude ab ipsis accepisse videatur.Quia

bus autem vel reges admonens, vel infiιtuenspriuatos, bene de bominum meruit vita,longum esset recensiere.Verum quod de eruditione tradidit,haud ab re fuerit comemorare . Amator, inquit, cruditionis, a laboribus austicatur ,sed laboribus definentibus in utilitatem. Quod quam vere ab eo recteque dictumst,vel hinc erit per licere. Amantes enim eruditionis a diacibus eruditionis conquiruntur primum:ad quos accedere,versarique apud ipsos,viformidolosum est, ita relinquere sultismum. Et pueri quidem nunqua metu vacant, o quum adsunt praeceptores, o quum venturos expectant. Succedunt praeceptoribus paedagogi,duri allectu:castigantes vero caedete que,duriores. Itaq; ο poena ante metu ipso es grauis, Smetum grauius sub equitur experimentum: erratάq; omnia puerorum seuerisime vindicantur: reflefactu vero velut ad ea demum natisint, exustifime exiguntur. Iatu vero paeda

gogis ipsis etia patres sunt molestiores,in deambulationes in quirentes, o vetantes Uredi in publicum, forumque ipsum susscitum babentes.Quod si animaduertere oportuerit,gra

Vsus expliea

tio. Primum conin

Armati causa

8쪽

, G' velut naturae aetatφq; obliti coercent. Verulamenpersa, quum ad riirilem aetatem peruenerit puer cumulatur vi Minere eonis tutibus. Qui vero veritus ista, fugerit magistros, deseruerit troto, patres, paedagogos auersetur, prorsus expers eruditionis ma

nebit: fu besiue metum, simul cum ipso doctrinam relinquet.

Haec nimirum ocrati animu induxerunt ut eruditionis ace Deinceps ctis bam vocaret radicem. Quemadmodum enim qui terram co- milit* Ἀζ- lant , in ipsum multis ante laboribus f bactam semina deiiciunt fructus vero maiori comportant voluptate sic qui adjludia accinguntur,multa cura sequeηtem demum gloriam com-kης δ' prehendunt. Astice autem mihi Demosthenis vitam, qui oratorum omnium laboriosisimus,omnium quoque clari fimus euasit. Tatum enim illi Jlud superabat,ut comam natiuum capitis ornamentum detonderet, multo optimum ornamentum putans virtutem: a laboribus consumsit,quae ad voluptates T sttribula re' i profundunt. Idcirco praeclare hoc ut omnia) Hesiodis veterum. ait, eram esse ad virtutem viam,cacumen vero molli: eundem certe quam Isocrates sententiam. Hesiodus enim viam vocavit, Isocrates autem dixit radicem: differentibus nomini-Postremo epi bus eandem Vterque sententiam explicantes. Resticientes er-togo breui. go ad ista, laudabimus merito Isocratem, pulcherrime baec de eruditione tradentem. Sententia. IIII. Sententia est oratio breui complixu aliquid quod ad bor- Sententiam tundi; dehortandumvepertinet, plicans. Sententiarum vero iμφρ di a exhortans,dlia deboratam,alia enuncians, o ite alia - plex,alia cἄposita.Praeterea alia probabilis Ralia vera, superlata alia. Exhortassentetia es, troportet bostuemprobentem amare,volentem vero mittere. Debortansot:

9쪽

Turpe, quiete ducem totas deperdere nostes. Enuntiansivi: Pecuniis opus est, sine quibus nihil eorum quae necessari unt,rectefiet. Simplex autem troptimum id augurium est,patriam tutarier armis.

Composita

Multos esse malum reges,rex unicus esto. Probabilis,ut: Quales amicos quisque babe tale cias. Vera 'stri Expers malorum iuita nulli contigit. Superlata,vi: Infirmius nihil homine. Hoc ergo pacto sente-tia diuiditur. Tractabis vero ipsam eisdem capitibus, quae in usus explicatione diximus. Laudabis primum, deinde explicabis,tum confirmabis ex causa,ex cserario militudine,exemplo,testimonio veterum:demum breui epilogo conclades. Di se fert autem ferereris ab Vsu, eo quod 'fuclersaepe aRiuus 6ἶ,

sentetia vero semper rationalis deinde quod sus semper babet additam personam sententia π me persona essertur.

Theognis: In mare fluctivagum,ne te premat assera egestas, Exhortos Defili, O a celsis corrue Cyrne iugis. sententia. Exemplum. Indignum Tbeognidi visum est, Poeticam velut rem ineptum accusari. Itaque resistis fabularum commentis, ipse adformandos mores, itamque instituenda ipsam tradu -xit. Quum videret enim poetas compositis fabulis velutpraeclaro aliquo inuentogaudetes, ipse satius duxit, quomodo rem rituatur,carmine complecti Laudandus certe ob utrunqQ Laada. Tob metri gratiam, o quod melioru admonens, institutionis attulit stultu. Sed huius ut alia omnis,sta hoc in primis merito

quis laudaueris,quod de paupertate dixit. Et quid inquit ' Via

10쪽

ci APHTHONII SOPHISTAEuens in paupertate,praecipite mittere se,quo ipsam vitet non Eullas . dubiteti tanqua melius sit praemature initam relinquere,quam solem dedecoris sui babere testem. Dixit quidem ille baec, quae rectifime ab eo dicta esse constabit,si quis veru volet intue-ςq1ι ri. enim in paupertate, quum adhuc minor natu es, nequit exerceri ad virtute. ut vero ad virileperuenerit aetate,improbisma faciet.ligatus enim pro patria, pecunia comrumpetur. contionaturus,quo spes lacri duxerit, flectet orationem: ius vero ricturustro largientepronuncinit. Ex contrario Vacui autem paupertatis curis, Opueri adstem protinus, honesistimani virtutis attolluntur: π viri facti cun Rud te dide administrant, iam in pacesumptum edendis publice mu neribus,faciendφque Iudis praebentes, iam in bello impensis

Similitudine. in toleranda militiae onera conferentes. At vero quemadmodum grauibus adpriRi vinculis, quo mi libeium ipsissit quod velint agere,vincula probibentur: sic is paupertate degentibus obstat quo minus exercere libertatem posint, ipsa Exempla. paupertas. Irum vides, qui quum Itbacensium unus esset,non tamen id iuris illi, quod reliquis ciuibus erat: verum tam mole sa ei fuit paupertas, ut nomen quoque inopia permutarit. nam quum primum Arnaetas vocaretur,Irus appellatus est,cognomenque ex prossione accepit. Et quid oporici Irum diceres Ipse qui Itbaca quoque potiebatur Vidisses,postquam . mum redies paupertatem simulabat, ipsius etiams Uit mala. Ornσμῖνος delusus enim, o ab ancillis inebriatus est. Adeo etiam1 ccies Testimonio es paupertatis molesta. Praeclare ergo recteque Euripides in- et τμ' - malum o babere, neque paupertatem nobilitate Epilogo. leuare. Quomodo ergo quis satis o pro dignitate laudabit Tbeognidem,tasia t-quegrauiter de paupertate monente l