Paganini Gaudentii i.c. de fragmento Tertullianeo, et charta donationis antiqua epistolæ tres

4쪽

de FRAGMENTO TERTULLIANEO, Et

CHARTA DONATI LS ANTIQUAE PISTOL AE TRES.

Cassiano Equiti de Puteo. Romam.

tam donationis recens emissam a Suare-sio, auctoritate Illustrissimi Cardinalis Barberini. Vtinam plura quotidie euulgentur . nam sic antiquitates Ecelesiasti .cet magis ac magis illustrabuntur, d omnes rerum sacrarum studiosi certatim Eruditissimi Principis nomen ad G dera extollent. Ego inter omnes miniamus non patiar me ab ullo vinci. Csterii ut videas aliquem fructum a me ex huiusinodi lectione esse perceptum, age hqc paucula, qui mihi raptim scribcnti in mentem venerunt, lege,& expe0de pro tuo optimo iudicio. In Charta fere sub initium sic legitur: Et ingruentibus pra temporum prolixitate artis tectum, reparationiq; sumptus hoc nostro munere collatus deesse non post. Quid sibi vult illud artis tectum p Sua resius emcndat, de legit: fartum tectum Non video, quem locum haliare possit f. rtu. Ita intecto. Viri Eruditi ad illud Plauti in Mil. Glor. act. I. sc. r. Qua misera genit furtum facereex hostibus annotauerunt idem esse fere fartum, quod est caro concisa in seimsta. vult namq: miles gloriosus ita concidere,& conterere hostes, ut soletit in minima frusta secari carnes,quae farciuntur ad fartum. Ego existimarim legendit: surris tectis. nam apud I. Consultos re-Α ceptis-

5쪽

eeptissina sunt,6 notissima cartatecta ἰ quando de reparandis

aedificiis agitur. D. de usustuetur.7.f. Quoniam igitur omnishuctus rei ad eum pertioet, reficere quos eum aedes per arbitrum cogi Celsus forabit. Celsust. xVIII. hactenus tamen ivt fartatecta habeat, &paulo post Celsus de modo sartatecta babendi quaerit, si qua vetustate commeyunt refert no cogitur. I. I i. de Conditis in publ. horreis C. nasi per incuriam Oscifgrauitatis tus sartorum tectorsi non neglecta procuratione, aliqua pluuiis infecta perierunt, ad damnil tuum referentur. Marcell ad i. Iuliam Repetund. Ne in aeceptum ferantur sartatecta tuenda,antequam persecta, probata, praemia, lege erunt. Imo, & Vetus interpres latinus s. literarum sic habet I. . Reg. Ouare sartat m non in muratis templi e &rursus: H innaurent sartatecta domus,si quid necessarium viderint instauratione. Quae iampridem ab alias obseruata fuerunt. Optime igitur habebit, & locus, & sensus,& verborum structura, si legamus: Et ingruentibus siue eorruentibus) prae temporum prolixitate sarti tectis eparationiq; sumptus hoc nonro munere collatus deesse non possit. si legamus: fartum tectum, quo referetur illud : ingruentibus . lam qiitsiuerit aliquis quid sie Massas in illis verbis: Masea iuris noBri a me constituta memini eorum,quq scribit Seruius ad VI. Id . Virgilius pro hoe s carmine) aere graui donatus est, id est,massis. nam O Liuius argentum graue dicit, Hist massas, ut masis apud Seruium sint argentum non signatum,non concisam in facies, titulosq; minutos. sed hic significatus'nihil ad rem nostram facit. nam postquam as- facta est mentio, singulatim memoranturifundi. Ergo Massa nihil aliud est, quam villa,quae plures habet fundos. nam hodi Itali quicquid coaceruatum est, Massam vocant. Quae in hac Charra dicitur Massa,in Formulis vetetibus Mansus O Colonica,de quibus erudite scribit Bignonius ad Formularium Marculphi, & incerti scriptoris. a Massa dicti sunt Masaris in legibus RG tharas Longobardorum tit. IXL. & G vI. hodieq; colo- nos ab insit brib' Massa es solere vocari scimus. Plimra haberem, sed noIo diutius te istis meis nugis detinere Vale. Pisis vIII. Cal.

6쪽

vidissime legi Fragmentum, Chartam, quae mihi voluisti transmittere. Nihil certe mihi poterat gratius contingere. Quare tibi eo nomino me valde obstrictum fateor, gratulorq; inclytae strepitus no ponat Italiae, quod inter armorum

curam literarum, carumq; Sacrarum annitente

Illustrisis. Cardinali Barberino, cui cerse, & pH-sens aetas,&postera immortales gratias rependet. Sua resii etiain siugularis est humanitas, si tibi opusculum dedit, ut a me legeretur. Multa molior in publicis prelectionibus, & priuatis scriptionibus. quae non sinunt me aliorsum transferre cogitationes Inspexi tamen hunc partum non oscitanter. De Fragmento vix scio quid dicam. Videtur stylus laxior, & remissior, quam ut deceat argutissimum Afrum, cuius singula prope verba acuunt, & excitant eruditum lectorem, hic omnia languent, si paucula excipias, quae non contonendam antiquitatem redolent. Absit tamen, ut quicquam proin nunciem , & suspicionibus lindulgeam. scio ,& experior scriptores non semper eodem animi motu appellere calamum ad commenistandum. ceterum mihi plane haesit aqua, quando legi illa, quae in medium affert ex legibus scilicet Romanis, parum abest quin e clamem: . p., υγειu Quis unquam audiuit Faleidias, o femn nias de Parricidis,Papinias de sororum corruptoribus ,σ Cornelias de p. cὸ sunt isthic apud vos homines Iurisconsulti, omnibus disciplinis instruct homnium librorum helluones, a quibus si doctus fuero te rogante , magna laetitia persundari nanat in Zasio, Hot tomanno, Sigonio, Manutio, Anti Augustino, Ursino, aliisq; altuslentium de eiusmodi legibus. Nisi latissiatmes expectationi, contra animi sententiam cogar de Auctore dubitare. incredibilenamq; est Tertullianu consummatae eruditionis virum lapium esse tam pueriliter,& se illis, contra quos scribebat, irridendum praebuisse. venio ad chartam,quae certe magni facienda est ob insigne vetustatem. Exscriptor Collectoris verba cum ipso exemplari do. nationis coniunxit. nam illa colligentis sunt: Exemplar authenticuebaris unde eolligere eam potuimus Ecclesiis Comuliana ridelicet. inceps sequitur ipsa donatio. ut diuino, σα videtur es aliquid . A a deesse

7쪽

deesse. sic legimus; Imptas argentum quos: ad dimata elaira Eet sir ἰ

ties celebritatem supradicti oneri' sacrosancti . Atqui in ijs, quae

pri cedunt nullius ipysterii fit mentio, velimus dicere reserti ad illud quod dixerat: ut luminaribus templum quotidie diuinae Religi nis ornitur. nam luminaria accendebantur quotidie, quia quotidie ut loqui selet S. Cyprianus offerebatur. non etiam confundenda est subscriptio, quae incipit: T. Vallia Q. Theodotitus V. C. Csterum obseruatione dignissima est conditio apposita Donationi. na vel res Formulae ciusmodi largitionum hoc sere modo habebant, id, scimus ex Form utario incerti auctoris edito ab eruditissimo B cnonio num. XXX v. trado, atq; transfundo eo uidelicet modo ut dum ego in caput aduccio ipsam uillam eum Omni integritate usualiter sub praetextuipsius Basilica, tenere. O usurpare faciam. Abas vero vel presbyter Antistes ut loquitur auctor ipsius chartae) dabatidonatori literas, quas vocant, Rei tersales hoc modo a hane Epistolam emittendam dccrevimus, ut ipsum locum eum omni integritate, σει diebus uita tua si alitir tibi liceat. At noster Donator singularem conditionem apponit: Quod si quisquam de alienatione a me prohibita fuerit μνte tentatum, tunc ego,vel beres, hqredesq; Cui, vel suo cessor, Recessoresq; mei, vel qui illis deinceps successerint, uniuersa. Iasunt tenore compresensa, adsuum ius proprietatemq; reducant. equa condicione viderint alii lex est antiquissima. vii quisq rei

Ius legas sit ita ius esto. Vale Pisis VIII. Cal. April. M D c A.

, CCEPI a Iosepho Persico Fragmetum quodda,

quod dicitur esse Tertulliani, emissu a Iosepho Maria Suaresto,qui non desinit bene mereri de antiquitatibus sacris,du nobis eiusmodi scrimia profert. in eo sic legimus: sed nec coetu obmpum uocatur. no male existimauit Suaresius Ie-igendui Olympus. Ego puto posse retineri veterem Iectionem. Dicitur namq; neutro genere

Olympum propter adiectum coelum, ut sit Olympum instar no, minis, quod a Grammaticis adiectivum vocatur. & ne me putes

8쪽

- ου ν profero Gempla simillisa ex optim Is scrinioributi Catullus in Epigrammate in Ment. Usadbyptrboreos, mare ad Oceanum habemus Oceanum mare, cur non dicemus Olympum camum Horat. in Arti poetai Aut flumen Menum, aut pluuius describitur arcus, ubi Acro antiquus scholiastes motandum M enum genere neutro. Sallunius in historiis nomen Danubium babet. Porphyrio: dixit M enum genere neutro, quia hoe est flumen. video ab eodem scriptore accipi promisi ἡ nunc. eommissum, o admissum pro peccato, quod etiam redolet antiquitatem. Vi sit. lib. IV. Georg. Magna lues eommissa. I. I . Non mihi non simili poena commissa luetis.

Ouid. r. Metam.

Ille quidem poenas c euram bane dimittite soluit, quod tamen admissum, qua sit vindicta, docebo.

Et tu . Ioa

Vel si credetis, facti quoq; eredite parnam, Si tamen admissum sinu hoe natura videri. roster vero sic loquitur: Truculentissimis rammis siti lex cornelia transgresse foederis ammissum nouis exemplis damnaret. Vale Pisis VIII. Cal. April. MDCXXX.

De Insulis. & Insulariis,

ad Leonardum Datum. Ο s T nuperam praelectionem de Insula Batauorum

quaerebatur in corona studiosorum de Insulis,& Insularijs, quorum crebra mentio apud Iurisconsultos. Ego non pauca tunc protuli, qus, quia tunc aberassapud te breuiter repetam. meretur enim tuuS erga veterem Iurisprudentiam Romanam affectus, & in eadem prinsectus, ut haec tecum communicenturi insularum fit mentio inde peric.& commod. rei vend. l. si vendita. & l. 3. g. efractura de ossic. praes vigil. 6 . alibi. apud Tacitiaib. XV. Annal. Sueton. . in

9쪽

Nerone, cap. XXXVIII. Festum , verbo: Insula Ihsulariorum a tem D. de vis, di habitatione lib. X v I. Dominus,& l. Iv. de ostic. praef. vigil . & I. CLXV l. de verb. signis. Insulam Culaesus lib. I. cap. q. Obseruat. ait esse aedificium, quod proprio ambitu constat,ut enim insula dicitur in mari,quia undique aqua cingitur, neq; continenti nectitur; ita insula in urbibus, quod seiungatur a reliquis aedificiis. sed non parum difficultatis habet,quod legimus longe plures fuisse Romae insulas,quam domos. an una domus plu res insulas habet Quin potius contrarium videtur esse rationi conQnum, ut scilicet in eadem insula plures domus contineantur Plures vero Rome suisse insulas, quam domos docent P. Victor,& Notitia imperii, a quibus computantur Insulae tota urbe quadraginta sex millia sexcenta dus, domus mille septuenta octoginta. verum sciendum est, quod quando dicunt fuisse plures insulas qua

Dornos, sermo est non de quocumq: aedificio. Domus enim sint aedes procerum, δέ Magnatum,non priuatorum. Vna namq ; insula - complectebatur plures domos paruas, & ad usum priuatum. V ler. Max. lib. q. cap. 4. de Magnatum moribus loquitur. quando inquit: Angustὰ se habitare nune putat, euius domus tantum patet, quantum cincinnati rura patuerunt. Apuleius lib. de Deo Socrati

vocat. aulas amulas νrbium, domos vice templorum exornatas. o.

Irmpi . in Biblioth. Photii adducit in hanc rem poetae versum.

Vna domus urbs en. urbs oppida pluria claudis. Sueti Nerone cap. 3 8. vocat domos priscorum ducum, quas ait a sisse prster immensum numerum insularum. Quanta esset eiusmodi aularum magnitudo intelliget. qui expendet Epigramma Mamtialis lib. I 2. in habentem amoenas Ues: Daphnonas, Platanonas, aerias Cyparisses, Et non unius Balnea solus habes.l

Et tua centenis Rat Porticus alta columnis,

Calcat 1; tuo sub pede lucet onis. Fuluereumq: fugax Hippodromon ungula plaudit .

Et pereuntis aqua fluctus ubiq; sonat. Ergo una insula complectebatur plures domos priuatas, & una domus siue aula erat instar aliquot insularum. sed queres, an una

aula haberet plures insulas,sive plura aedificia proprio ambitu co . nam

10쪽

stantia Respondeo. Nomen insularum plan8 excIudendum est,

quando aularum fit mentio. interim dico, unamquamque aulam proprio ambitu constitisse. venio iam ad insularios. Quinam isti sint non una est auctorum sententia. Alexand. ab Alexandro Genies. dierum. lib. 3. cap. as . sic scribit, ubi recenset varia seruorugenera : Apolides, qui nullo iure ciuitatis Iunguntur, inq; opus publicum deportati, seu ad infulas relegati Iunt, qui insulari, appellati Sed lisc opinio reikienda est. nam D. de verbor. signi f. l. 166. sic legimus issularius autem Seruus urbanorum numero est. D. de usu,& habit. l. I 6. f. a. Dominus proprietatis etiam inuito Uu-

fructuario vel usuario fundum vel ades per saltuarium,vel insularium cunodire poten. Quid insulari Seruo urbano cum relegatione ad publica la opera in insulis p Quin sicut saltuarius est custos sui di, sic insu rius tuetur insulam. Quod clarius adhuc patet ex D. de offic. praefat. Vigil. l. q. Imperatores. teste Vlpiano praefecto vigilum ita rescripserunt: Insularios, O eos, qui neglegenter lanes apud se habuerint, potes fustibus, vel flagellis udi iubere :& supra I. . 3. F. I. Et quia plerumq; ineendi a culpa fiunt inhabitantium , aut fustibus caristat eos, qui negligentius ignem habuerunt. Quis non videt insularios esse seruos custodes insularum, in quos animadue rebat praefectus vigilum,si negligenter functi fuissent suo munere Caterum alii erant Insularij publici , alij priuati, ut discere est ex verbis Pauli de off. Prefect. vig I. r. Erat autem familia publica circa portam, o muros disposita, unde si opus esset euocabatur; fuerant o priuata familia, qua incendia vel mercede vel gratia exHinguerent. Nolim tamen affrmare omnes istos custodes fuisse se uos. non enim videtur seruis commissa fuisse custodia porti & mi rorum. hoc dico insularios seruos fuisse dictos, quod insulas cust dirent .

Pisis, Apud Augustinum Timan. IOSo.

Superiorum Termissum.