장음표시 사용
1쪽
LENTEM, DOMINUM IN PHENTHvR ET MINEM
2쪽
'' i ςgio die April. i et .valedixi, iterque ut
terius per Scherrumuietium, Zernovitae, parvum ad
Granum oppidulum t. mill usque ad Roselina istumhne es thermas in Comitatu Barsiensi adhuc . mill prosecutus. Adest pagustasenla Scloavi-ee mlhne, thne, quae vox tantundem est, quod Germa nis Efenhuiten vel Elfe mmer, officina ferraria vel Toplicet nam Scloavi, die Sclavachen, qui hic habitant, omnes ther mas sua lingua lite nominare sesenti quae hujus loci ea lidae, Schemnicensi urbi propriae frequenter ab ejus incolis, aliisque valetudinariis,' c recreationis Ac sanitatis recuperandae gratia, salutantur. Ex cuniculo quodam minera Martis derelicto in monte tres aliunt scaturigines aquarum cumstrepitu non inamoeno fervidarum ac limpidarum odoris nullius, saporis subacidiusculi larum adstringentis vel potius tonici Haec aqua calida per canales ligneos rotundos,
3쪽
cratas V clausos, seu arbores excavatas, currit CCCL. circi. ter passus usque ad duo impris in cella clomo lavacra, itiquibus aqua colligitur cin quibus nul lavatum itur; aqua antea ad scaturigines est fervida, fit a inen in itinere clava,
cris tepida de ad balneandum apta thermalis unda tartaxum vel tophum crassum is Martialem, mox castaneum, mox rutilantem mox in stratis diversis superincumbentibus variegatum, mox croceum, subflavum, solidum interdum adeo, ut chalybis ope ignis ex eo elici queat, mox strabilem quali arenosum, in tanta copia, ut ferme singulis mensibus Canales per quos aqua ex monte decurrit, ab eo sint depurandi, quoniam admodum durus, imo interdum quasi ser- reus, nox dictos ductus firmiter obstrueret, nec aquae Iibe. rum amplius cursum destransitum permitteret, deponit; tho biblia quoque seu chliorum ex arboribus deciduorum vestigia in eo opho notavimus, qui ta ligna, gramina cum m.
mina&c inci ultrit mecum quoque iragmentum erre obscuri coloris inter alios harum thermatum tophos, foraminulis seu cavitatibus pili magnitudine siemirotundis plenum non aliter ac si pila, quorum vestigia ad invicem in cellulis rotun. dis relicta forent, in isto posita fuissent, attuli; quae illi en. te ex cuniculo quodam vetusto, uti dictum oriuntur, ccertum perhibetur, pagum olim ferriso sinas diuossili inas excoctorias, belli vero tempore derelictas habuisse magni adhuc prostantes scoriarum cumuli Iudeicitarum merito ex. istunt montes ad Schem ntcgium Eserebare dicti terriferaces
inquit P. Steph. liba in diss . de montibus Hungaria Cap. IV p. s .i 8. . . ubi eruuntur etiam magnetes de quibus vero Laetens nihil plane reficiscere potui ubi licti ferri
ven inveniantur, quia tamen minus locupletes sunt, de aliunde in locis haud ita remotis abundantiores suppetunt, lare neglectis habentur. In privssenti tantum os vicina quaeiadam ci turn pro excoquendo auro Larg to cxmmineris
4쪽
Sehemnieentibus quoin pertinent, hi videndi. Aqua calida, dubio procul. de Marte participat thermis inhalneo quidem semel . non sine peculiari corporis Danismi recreatione , rusus, experimenta vero S tentamina ad cognoscenda principia ac contenta ob temporis re vitatem . nulla feci; usum internum quidem hactenua non habent firmiter autem credo, cum me judice, i. hil aliud sint, quam acidulae calidae, quod etiam intern optime dc salubriter adsumi possent. IIIus in halneis exaternus laudatur in lienis, hepatis de glandularum meserat carum infarctu chlorosi fluore albo, suppressione in ditificultate mentium, lanasiarca. tympanitide, lassitudine spontanea, cli praecipue commendatur in podagra, aliisque quam plurimis assectibus. Situs regionis totus montanus est mons de his thermis d. m. Reilen pag. I DI 6 oc Reverendissin Matth Bel, verbi divini apud PO.sonientes ministri vigilantiss. Prodromum Histor I ungar No. Antiquae, qui simul delineationem k topogia phiam harum thermarum in figura quadam pag. 3'. Ra
Ex thermis laudatis in tota via hine desinde molaei In quibus minera metallidae in arenam ct pulverem aqua
fidibus ferro munitis franguntur o contunduntur, ullaque ad Schemni centem urbem prostant per pagum ι sichtititen, n mill ad quem prima argentifodina videnda,
hibus regiis metallicis quae prae reliquis celebris, tu piosia dc populosa est , montibus circumdata, cum de domus ipsa reliquaque aedificia a radicibus in de ad monates, quod ad maiorem partem in longitudinem, acaclivem altitudinem, exstructa partim ad montium a
5쪽
pertInentibus plateis in longitudine ferme ad I mill exten.
lias perhibetur. Schemnitz. quasi clura Dir ab ovibus, quoniam a multis retro annis, forsan ueculis i in his montibus villae tantum, oviariae ac lanigerorum gregum caulae fumrint dicitur. Metalla, quae hic eruuntur, sunt aurum argen. tum plumbum, aliquantum cupri , quod vero non multum aestimatura Jovis minerae, se ratiores, interdum quoque inveniuntur Argentiladinae celebratissimae magni iurni lasorii, machinae montanae, juxta ae ossicina metallicae & excoctoriae, reliquaque ad rem metallicam pertiventia conlideratu certe digna. Hospitio hic benevole cc amice exceptus sui a Dciamino Schneide , nobili Hungarico generosissimae familiae, tui cum costa cla progenie suavissima cunctae ad voluntatem & votum res prospere, leate ac fortunate fluanti hic mihi occasionem gratiose pro humanitate sua m dabili dedit conveniendi uummum rerum metellicarum Prme.ctum. Obenis Commer araff, lib. Batonem de Stern hach lib. Baronem de Heli bach virum ingenio, prudentia , coinitatera humanitate plurimos sui ordinis aedignitatis longo intervallo praecedentem hic dynastes cottoris medicinae gradu gaudet, sed praxi non tu exercet ambulatoriam, potius senex longaevus metallii odionis, inuas strenue colis, uolummodo detestatur Doct. Κωhlatsth, Med. oeleber Doct. Rithter poliatrum conis sulti si mom. Volgi' Clement verbi divini homiletas in gilanti II. Dom. Recti rebit Era Conoect Pellicinis , ac pharmacopoeum LGium, clic.
6쪽
recogn , M. Inter laudatas, imo dc resiquas huius territ ri cavernas metallicas , tunc temporis cuniculussa erasio Iuli ditissimos reditus seu pecunias ex metallis quae si is, Zusbeuspe vocabulo metallico appellatas , dedit. - Sunt qui hujus regionis argenti tisdinarum Originem primam a duabus lacertis , qua urbs adhuc hodie in insignibus a. bet, deducere student. Alii referunt, castorem, amphi. hium animal terram pedibus scalpentem aliquando repertum, quo glande trucidato inter lapides ab isto pedibbus dentibusque solutos primam auri miaeram inventam, aqua bestia di cuniculum adhuc hodie abibcri ou vocatum, nomen suum accepi e. i. amin cuniculo tri r Itollet olim dc granati gemmae pellucidae reperti, sed hic puteus propter alas
venenosas exhalationes jam ante mussio annos derelictus; pronunc vero incipiunt iterum istam metallis inam ec lere calyces euchari itici in domo Evangelicorum precatoria hic loci cum granatis ex nominata io in ornati exiqstunt. Cuniculus, a Sancto Michaele nomen habens, omnium ic profundissimus est. In praesenti unica tan . tum fodina reditus avsbeuthye dat superfluos, mnes reliquae vel suis tantum sumtibus coluntur batie sic:
lendum adjiciunt. Fodinae non in Is Κukus, uti in Saxonia , i. ntibuuntur, sed tantum in XVI. partes, quae XV l. partes iterum suas divisiones ac subdivisiones in quartas, e c.
Metallisosiorum huius terrae numerus ad tria millia ferme accedit, vestes habent ex linteo albas, exce-otis iis, qui ex Mishia huc venerunt, nam isti siua nigrae lintea retinent. indusia Antra metallica ex suis viIcm ibus aurum, argentum d Saturnum in apricum ducunt;
7쪽
rior duo metalla ex mineris cum sudore extracta de ammis pura reddita, singulis septimanis Cremnicium
per enuites ab argento dictos, Silber meuter portantur, c ibidem a monetae cusoribus, nullo non leptem dierum spatio Il usque X. auri martae, signantur. Omnes h ns regionis minerae quod ad valorem, ditiores sunt auro, quam argento, h. e. citius ocio.
reni munetae aureae, quam Iocio florent monetae argen
leae, istis qui partes in fodinis habent D mercien adistribuuntur. Porro 6 singulae minerae Saturninae Schemnicenses Solem simul continent. Interdum in fodinis elegantissimi occurrunt lusus minerales, quos hic areisin termino metallico proprio appellant, qui crystallos duos non raro digitos longas, pellucidas acteas coloris albi rubri, persici coerulei viri. dis,repraesentant; Princeps Ragotri integrum aliquando pio e
quis ornatum ex ejusmodi pseudo gemmis varie coloratis suo tempore elaborandum curavit, inuidem tam pul. crum, ut inscii non aliter esse optimos ex Orientali India lapides pretiosos, putaverint. Cum om Leetium , pharmacopoeum egregium, Cothenii Antiali natum, salutarem , monstrabat nobis sal
purgans ungaricum , Ungaris surgicris atrii quod
in copia ibi coquit hujus alis primus inventor fuit Dom. Andr Hermannus. M. D. Neololio mungarus, qui de isto peruliarem differt epistol in duobus ollis sub titulo De Sale nativo cathartico in fodinis ungariae recens invento t. Polonii Iar edidit, quique cum laudato Pharmacopceo modum parandi communicavit. Hoc salpurgans praestantius est sale ' Epson , meliores, purioresci multo candidiores habet crystallulos; quod ad usum, convenit cum sale Anglico Sed licensi, c. dosis quoque eadem, nempe uncia una vel duae L Viennam ab ipsis
8쪽
pharmaceutice magistro ad centum pondia aettitur, Ilis hiam vendit civilem pro X grossis imperialibus. Ad
mineram 'ex qua Conficitur, quod attinet, crescit illa a vetustis ac desolatis quibusdam puteis montanis, apponit. se pro statu de cursu ventorum ob erraneorum derm iter, Ita ut saepe spatio aliquot horaria magna coinpia istius mineriae ad litis tempestatibus vero subterraneis cursum variantibus'. aliam quaerentibus plagam, hanc. que petentibus vel mutantibus statim rursus istam telol.
vunt mineram, secumque in auras abducunt ita ut saepe post unicam horam nec vestigium istius in loco, quo amte magna illius copia invenienda erat lupersit. Mine.
ra splendentis argentei coloris refert capillos albiissimos, saepe ulnam longos , lanamque purissimam , fragilissimam
tamen ob tenuiatem c mollitiem. 4Ossores metallici liciae minerale salinum vocant Ultriolum album mela credo nia hil aliud esse, quam flores vel emorticentias vitriolicas pro statu aeris subterranei provenientes, quemadmodum
tales flores salinos pyrite metallico ae vitriolico, aeri expolito, plus vice simplici obsiervavimus Modus a. randi salis purgantis ex hisce floribus in sola solutione cum aqua dulci depuratione coctione de crystallis tione conis sistit: de hoc nativo sale cathanico, vid. plura in Matth. Bel prod citato pag. 08. item riderici Hot anni Mediis cinae Consultatoriae Pari lV pag. item lares laute
Urbi aqua deest, ob cuius defectum casulae dc ma
chinae pauperiori minerae sudibus in arenam . aquarum ope molas vertentium, contundendae unde aurum claargentum lotione deinde excernitur, dicatae, non peris petuo in motu concitantur, alias divitiae solares c lunaves adhuc majores ex mineris accumulandae. Proverbium hinc
9쪽
hine hic loci, qu2ndo pluit habent : Schemnicii Ilii it tantum olidos obrygatos, ea regii e in Schcmniua uter Eucaten: quoniam tunc labores metallico, me in
litis e validius in easulis, uinxutim appellatis, proie- qui possunt; est autem ea aquae penuria byeme aspera maxime S aestate flagrante perfrequens, prout vel rigus vel aestus intenduntur. Vere igitur lautumno madido illic opus cum maxime fervet , auctis, et lique icentes nives e glacies, aut assiduos imbres, torrentibus ' De me tallifodinis Sehemniceos vid plura apud Jacob. Tollium in Epistol. Itiner pag. rrς Georg. Κtekwltet in totius Regni Hungariae superior: cx inferior accurata descriptione pag. 18 sequentes mineras hic collectas mecum in Germa. niam attulit Mineram innabarinam, auro rupta: gnatam. a. aer ν Tropssen seu argentum rude vitreunt
S rubrum, quod in trictw'apidis guttas quasi nummas vel sanguinis emibet. y Arsentum rude vitrem yrgen ii dives iriterdum moneta Mias: antequam ignem depurgativum expertum admittens C erinvenit turn largen. to rudi plumbei coloris Mercurii mineram , quae ad auri mineram proxiine crescit sivit Glum album seu mineram latis cathanici ungafles lanulumlam. C. Saleatharti ungaricum ex antedicta miti a Pixiviatum. Nunicornu fossile quando assiduor Q hrlum aqna ad dem montes vi rumpit cla distrahit, in relictis cavernis aefissuris hoc minerale invenitue quo diutius in B Jacet ε ab eo calcinationem' exsiccatiouem admittit eo m lius des 1 rus linguae adhaere tariem prae se fert ligninpetriiacti. o. est me indice, taleis calcarius semicalcina. itus; cui hie,' si umieornu ton Panimalis. in officinis: arma uticia venditur. 8 GHTex 'iodin Dermem, viridi montatio adspersum; centiainpondium con mes