De coloribus oculorum Simonis Portii Neapolitani

31쪽

A Ristoteles. V. de Generatione animalium, glauci colorisi causas, pauci tatem, nigri vero, humoris copiam esse probauit. Conducunt autem pelliculae coi neae laevitas,& splendor, quae si plus iusto excesserint ad glaucedinem commutant. praecipua ni hilominus causa, est exiguitas humoris. Verum que humorem Aristoteles intelligat ab ipso explicatum haudquaqua habemus; ex multis tamen facile indu eor Vt existimem,humorem illum,quem exigitum,&multum Aristoteles vocat , esse humorem iqira vveam, qui est humor ille aqueus, ut placuit Galeno lib. X. de Usu partium,& quarto de Locis affectis: Ieuius paucitate, & arefactione, proficiscitur affectus ille glaucedo dictus. Et in hoc Galenum: Aristoteli

adstipulari censemus. Eodem enim exemplo uterque idem persuadet. qui enim tenuem, & paucum humorem habent in sccitatem facillime incidunt. At quibus inest multus humor, propensiores stini ad luscum ; qui morbus ex humoris copia generatur. Haec. V. de Generatione animal. retulit Aristoteles Quae sane verba satiς belle Galena exemplo respondent. Apparentibus praeterea illud adstipulatur: via demus enim glaucos die minus videre, noctu verbmagis. Contra quibus oculi sunt nigri , interdiu magis, quam noctu cernunt: quoniam Viso ex aere luminoso st,& lumen interdiu multum est. Oculi porro caesii motum illum a multo lumine factum nosiastinent, atque ob id minus vident. Quare autem illud lumen non patiantur,paulo inferius causam reddemus . oculi vero nigri,multum habent humorem,

multo igitur lumin ut moueantur, ac clarescant, a revisa

32쪽

re visa indigent.Quo sit, ut glauci oculi solem in te

tissime intueri non possint: attamen non ob id Aquilam glaucos oculos obtinere putandum est, ut Grammatici quidam inepte sentiunt, cum eorum oculi. sint charopi, & siilui. Sed quod de humore inti, Vueam Aristotelem opinatum fuisse, firmissime credendum sit, validum est argumentum , quod imbecillitas operis, ac persectio, conditiones instrumenti,quo opus abseluitur,necessariδ sequatur, sed cum visus sit opus, vel pasito in humore crystallino facta: igitur , & videndi imbecἰllitas, atque persectio, ex conditionibus humoris crustallini proticisci,certum est. Conditio autem crystallini est, ut humescat humore aliquo fluido. Igitur & ab exiguitate, vel copia humoris humectantis crystallinum, magis, Ve minus videre contingit. Quod ut exemplo tibi innotescat, manus a natura fabricata est instrumentum ad res ipsis apprehendendas. Igitur bene, vel male

apprehendere, ex qualitatibus manus,)certum est euenire.In manu igitur differentias quibus bene, vel male apprehendimus esse, non est qui neget. Vt istitur causiam colligamus, & rem altius repetamus,sensus, ut Arist. docuit, est potentia sensibile, & secutitas , ut functionem suam absoluat, organo indiget Qua igitur ratione res sensui obiecta, facultati commensurari debet, eadem sane, ipsi organo proportionabitur ; id est, quod si excesierit, soluitur ratio, quae a Natura, inter ipsum instrumentum sentiendi,& rem sensui obiectam instituta erat. Itaque soluta symmetria Haeditur operatio. Cum igitur facultas

videndi organo aqueam naturam habente ad functiones absoluendas utatur: operaeprecium erit, Vt

illud humidum rationem habeat ad ipsum visibile,

33쪽

quod est lumen, & color ab aere illuminato , cum

oculus muueatur. Atque tiare inter se commensura

ii necesse est,& quod mouetur, & quod mouet. Sed

si haec duo dissentiant,non ab luetur: opus,puta, silai,midum exile & imbecille erit,& lumen, quod mo .uet multum; non patietur commode humicium , &perlucidum, quoa mouetur. Sed si contra disponatur,ut multus humor sit, absoluetur functio, si lumeexiguum erit. Oportet igitur haec duo inuicem commensis rari, nec magis, vel minus , quod congruum fuerit moueri. Qui hanc symmetriam ad crystalloiidem referendam existimant, a sententia Aristotelis longe aberrant. Quare si quis obiecerit, Aristotelis verba ad crystallinum humorem reserenda est e, &non ad humorem illum aqueum : dicas totum illud humidum aqueum iuuare ad essentiam crystallini, eum illum humectet, illique proxime adhaereat.quo

si,ut cum oculus dissecatur, aqueum humorem aperte exire videamus. Et Aristoteles libris de Generatione,& Historia, humorem quo videmus, cum dixit, crystallinum, una cum sua humiditate intellexit.Nec opinandum est, selum de crystallino intellexisse , cuhic firmus sit ; & glacies, non autem humor vere,&proprie dic edus sit, & semper videatur esIe eiusdem

. mensurae . Sed cum Aristoteles dicit humorem mulistum, Vel paucum, quem mari persmilem secit; id de humido fluido intelligere debemus. Praetermiserui ut mea fert opinio Aristoteles & Galenus inter causas colorem Vuear,qui ut ex dissectione oculi non semel vidimus ater est, & aqueum illum humoremissicit , veluti atramentum, si parum cum illo inter dissecandum agitetur, & commisceatur, ut nigricas

effluat. Quod si minor est nigrities illius coloris iu

34쪽

Dill COLORIBVM evt. Π: ἰdum quoque minus Obscurum emanat. quo

SED contra ea, quae a nobis declaratal suerunt

dubitare liceat. Si liuim da iri illud multum Uti. cum lucere cernitur qio. fit quod πbi maius , des copiosum est nigricat cium sua copiae magis splere descere debeat'. Accedit & aliud, mea sentcntia lori

se explicato difficilius 'quod Artibliteles coddin liba

V de Generatione animali Um pueros cum primum in lucem aeduntur oculos caesios habere velit; tempore autem procedente, mutari in nuiuia . quam idebo: habere,atque hui rei causam paucum, v. iguum.

humidum esse statuat. Haec quidem dicta , si conserimus eum his. luae ab eodemi scripta suntlib.. si cutido de Generatione animal .& secundo de Parti hui

ct sexcentis aliis locis,inter se dissentium nam in lus plane libris., pueros multa humiditate la tare,cum primum oriuntur , scriptum reliquit. Hinc facile se quitur puerorum oculos, multa hiamiditate in o tus principio tumere ἱ quamuis temporis . progressulconcidant. Quod si est,quo pacto ob l mora se his guitatem, pueris glaucedo generabitur, cum multo humido laborent Haec igitur dicta aperte inter se aduersantur, nempe pueros habere oculos glaucostob humoris exiguitatem ,& eosdem multo humido laborare, atque ob id recte incedere non posse.quod caput nimia humiditate gravetur, veluti& prima

tionibus . Praeterea tradit Aristotcles lib. iii de Gene,

35쪽

ratione animal .oculos maxime omnium forum,quq sunt in capite, seminales esse,quod non alia ratione potest esse veram, nisi quia natura eius sit multum: humida. Igitur non laborant in principio oculi puerorum pauci Ute humidi. Ad haec Galenux lilia Artit paruae, glaucos oculos , humidos elle affirmat. quod ex imbecilli humore accidere non poteth: videmus enim qui huiusmodi oculos habent,destillationibus capitis saepius bentari. Postremo, cur est quod pupilla temper nigra, aut caerulea cernitur, si enirnanter pupillam , ct crystallinum , intercedita humor illeaqueus, iure varia apparere debebit. Siquidem Eu imor ille aliquando erit paucus, aliquando multus atque idcirco non unius ed multi coloris apparebit.

Cin alii senserint, oe padprosilutione dubitarimum d i

CVm de causis colorum oculi dissentiant antiquorum sententiae , inde rei obscuritatem facii Ie intelligere possis. Arguit enim tanta opinionum varietas, tractationem esse difficillimam. Emped icto igitur caulas colorum oculi ad elementorum naturam reserebat; & colorem glaucum, ex multo calore nobis accidere affirmabat. Nigrum autem sequi volebat natu am aquae . nam cum organum visus costitui ex quatuor elementis opinaretur, in oculis,

qui plus ignis sortiebantur, glaucum apparere cololrem dicebat . Atque ubi plus aquae, quam ignis

in temperatura dominaretur, nigrum colorem ce

ita credebat. Ob id interrogatus, Cuncaelii noctu videant, cum interdiu cernere non possint ' in causa dicebat esse ignem, qui interdiu lumine solis iussoti.

36쪽

m E COLORIBVs VcVL. IDuebatur, & noctu ad videndi aciem , sitis conser bat ; hincque qui nigros habent oculos minus vid re Koctu, ob defeetum ignis, asseuerabat. Huic sententiae adstipulari aliquando visus est Arist. i. . sectione Problematum , cum cauta venatur, cur qui in

ridiem versus habitant, nigris oculis potius nascantur quam caesis. duo nanque causatur; cum huic dubitationi duabus responsionibus satisfaciat. Primum a calore proscisci interius abundante sensit, cum inquit oculi caesii redduntur caloris interioris,exuperantia ,sic eiusdem absentia nigri efficiuntur, ut Em- Iedocli etiam placuit. ergo quemadmodum,qui aquionem versus positi sunt, oculis caesiis ideo nascuntur, quod calor interior emuere, a frigore exteriori prohibeatur : Ita qui ad meridiem vergunt,continent quidem suum humorem propter acris circussisi

teporem obuium,sed calorem continerε non que uti

quod nihil extrinsecus sit, quod arceat. Itaque humor, qui relinquitur nigrescit, lucis enim absentia obfuscari solent. haec Philosephus.Unde elicis,quod si multo calore efficiutur,& nigri multo humore.

Alteram in altera responsione causam affert, quod oculi color totius corporis colorem imitatur. Qui igitur aquilonem versus inhabitant , cum sint coloris albi, oculos quoque caesios habent: color enim caesius prope album est.qui autem ad meridie vergunt, ut & ipsi nigri sunt, ita etiam oculos nigros sortiuntur. Sed hanc sententiam lib. de Sensu, & quinto de

Generatione animal. non probat; ubi, quoniam oculi naturat aqueae sunt, claritatem, & obscuritatem

oculi in humidum confert. humidum enim quod est diaphanum, utriusque susceptiuum est. Et licet calor numeretur inter causas colorum oculi efficien

37쪽

tes;tamen quaerimus modo causim materialem, in qua ratio diitersitatis colorum reponitur alenus ut superans recitauimus multitudinem, vel abunda

tiam splendidi hi minis crystallini humoris, & sit uiri prominentiorem eiusdem, vel tenuitatem,& puritatem aquei humoris, qui est in pupilla , causatus esticontra nigri coloris causas, in paruitatem crystallini humoris coniecit ; aut quia in profundo locatur, aut quia non exquisite splendidus est, vel quoniam tenuis humor qui intra pupallam est, superabundat,

aut pNrus non reperitur. Mediorum vero colorum causas assignandas esse putat, cum extrema. Eaec magis, minusue oculi participant. At Aristoteles ad humoris copiam , Vel paucitatem causas restrinxit. exiguitas enim humoris, claritatem facit: copia vero, nigri phantasia in prςbet. nam ab eademicabia,quemadmodum dictum est, & in mari claritas,de opacitas

iapparet . cuius in senientiam pedibus eo ; attamen opus est, ut rem apertius enarremus. In generatio

ne hominis , quod primo formatur inter anima lis partes, ex Philolbphi sententia , est cor: inde cerebrum, principio mulium , & humidum, a quo cum profici statur oculi, quando humidum, &multum est, grandes sunt, propter humorem in ipsis

conceptum,& ob id maxime,apparent: sero tamen perficiuntur, quoniam requiritur multum tempori sui concoquatur humor, atque crasset cat magis,sub. sideatque . Principio igitur humiditas multa , id est ampla, aquea , cum sua raritate, maiorem occupet locum , postmodum cum erassescit, minorem perdidit. inquit enim M. libro de Genera tione lani malui

quod concoquitur spissatur &icrassuscit& . Meteorum , nam σῖν ita fieri avexit. Sed est magis Ea

38쪽

eo LoRI s oeu L. I9midum profundum,&minus amplum, sicut in mari amplitudo aquae est alia ab eius prosunditate. potest enim aqua esse ampla, & minus profunda, sed clara. Alibi tum mare est angustum, ted profundum, Vti,

quod inter oculum, & sundum maris intercipitur, est multa aquae copias ita ut lumen ad fundum penetrare haud possit. simili quoque ratione in oculis intelligere oportet, quod color caesius ex imbecillitate proueniat humoris; quoniam non est crassus, ciui prosunditatem habet:quamuis enim angustus sit locus , tamen dicitur abundare copia humoris , id est, profunditatem obtinere. In principio quidem cum prodeunt in lucem infantes, amplum habent humidum, quoniam ad multas capitis partes se distundat, atque ob id grauescit caput, & membra minus mouentur, maioremque desiderant locum . At calore

agente, aqueus ille humor crassescit, & amplitudinem loci amittens, prosunditatem sua crassitudine acquirit; quam profunditatem,copiam humoris nominat Philosophus, ut exemplo maris nobis notum fecit . His sic explicatis, censendum est, Galenum, cum multitudinem humoris dicat esse aliquado causam glaucedinis, amplitudinem,& copiam aquei humoris intelligere, non autem profunditatem. atque ita Galenus ab Aristotele,s iusta ratione haec pensentur, non dissentit, qui exiguitatem humoris, hoc est paucam humiditatem, causatum, & per copiam multam profunditatem intellexit .aqua enim cum sit corpus naturale, tres habet diametros. copia quidem,& aquae amplitudinem , ct multam corporis altitudinem,quam corporeitatem, scholae nostrae nominare solent,hoc est profunditatem, sign ificat. quae alti

tudo est ratio corporis , ut a superficie , ct linea

39쪽

6o secernitur. Per multam igitur aquam , & multam eorporeitatem', ct multam latitu ginem aquae intelligere possumus; rectius tame,pro multa corporeitate ut hic Aristoteles fecit, accipitur. His sic constitutis, superioribus rationibus sitis faciendum est. Et primum , cum quaeritur, si quanto maior est humor glacialis, tanto clarior redditur oculus, magisque aubicat et qui fit, quod sua copia nigritiem facit' Dicas

Aristotelem per copiam humoris, quantitatem intelligere, quo ad crasiitiem, & corporeitatem. Et quoniam altus est, minus lumen profundas partes attingit, & ob id opacat; non aliter quim in mari usa venire solet,ut paulo antδ dixi. Sin autem humor amplum, multumque loci spatium occupat, prosecto magis lucet. Sed altitudinem humoris Aristoteles nobis significauit, non glacialis, verum aquei, etsi magis angusto loco circumscribatur , ac arcteturi. Hinc quoque altera diluetur quaestio , quod principio pueri humiditate laborent aquea , & multa,quoniam fere omnes corporis partes occupat: quare humor ille oculi aqueus est , & amplus, non tamen altus, & prosundus; Cum vero concrescit, a calore concoctus, crastescit magis,& sua altitudine opaca redditque colorem, quem sibi natura praefixit. Itaques quis interrogauerit, cura principio ortus oculi puerorum caesiusculi sunt; in promptu causa est: quoniam humor ille imbecillis,& aqueus est, qui exiguus est dictus ab Aristotele quinto de Generatione animal.C.VI. Principium enim iis,qui gignuntur in paruo consistit. quod autem paruum est, facile m ueri, ac mutari potest.Cui altera ratio iungenda est,

quod color ille glaucus, qui maxime ad albedinem accedit, sacile in alios colores mutari potest. Cum

40쪽

igitur homines multicolores habent oculos, facilius

in colorem a natura institutum mutabuntur. Humidum itaque, quo grauantur pueri, parte superioriaqueum est, ac fluidum: atque idcirco oculorum sussationibus, epilepsiis, conuulsionibus, corripiuntur. Quin & ad ultiores, iis etiam tentantur morbis, qui glaucedinem patiuntur. Quod autem Aristoteles inquit de loco colorum, eum esse maxime omnium locorum capitis seminalem; intelligit,quod naturam similem habet semini, magis quam sedes aurium, &allorii sensuum. Cuius rei signum adduxit, quoniam ex usu Veneris, manifeste immutantur oculi;& cum excellerit usus Veneris,acies videndi in sirmatur. Reddit aute huius rei causam, quoniam geniturae temperamentum , simile est temperamento cerebri, cum sit naturae aquear, caloremque habet non a suo temperamento , sed aduentilium. Porro ei, quod postremo quaerebamus, Cur scilicet pupilla semper nigra inspiciatur,praeter pisicium pupillam,satisfaciendum est,ex his, quae ex Aristotele libro primo Meteorum recesiuimus in libro de Coloribus. ouod quae habent profundum situm, & per angustum videntur, opa- .eant. Cum igitur per foramen Vuear, ac per Cornea anterpositam cernamus, quia loco angusto nobis se offerant, quae intra pupillam sunt, nigra videntur. quemadmodum quae a longe videmus, nigra apparent ; sic & quae per angustas vias cernuntur, nigre scere videntur. Nolo tamen te ignorare, quod cum sententia, & Galeni,& Aristotelis fuerit, colores oculoru non esse humores, sed apparentes, & praecipuas causas colorum non esse et cum parte interiori Vuear, humor natura niger sit& aliquando caeruleus, quod sane ad coloris apparentiam, ac ad eius