Vota et motiua a processu Petri Hieronymi de Luna, super apprehensione]

1쪽

& Annae Mariae Casalas cojuguum, Quoniam ex deductis in praesenti processu , & praecipue ex codicillati dispositione Annae Sancho, dominae bonorum apprehensorum desultat man esse depre 'henditur, ipsim, Ductorem Mattheum Sancho, eius se frem haeremdem instituisse , eundemque grauasse verbis sequentibus. ET pri- mera mente quierri y es m olliniad que Mallieo Sancto mi hermano baya de disponer, y dispoga,denos bienes de mi uniuersat he rencia, para despues de sus dias, en los bijos de los quondam Micer

Iu an de Luna,Geronimo Burges, y Agustin Casales,en los dos hi j os mayores, de cada vno delsos, repartiendo los bienes de la dic hami uniuersat herencia entre ellos, dando a quat mas,a quat me nos,yal que no quissere dar nada , lo pued haeter de la forma y maneraque te parectere. Ex quibus verbis apparet, vocationem fuisse conceptam, cum demonstrptione questraxis maiori η, quae quidem ope ratur, ae si propiijs nominibus nominasset, cum testatrix omnes illos iam cognouisset, ct qualitas maturis in praerogatiua aetatis con sistat, quae utpote naturalis,& persenatissima, non est transmissibi lis,& cum persona exin guatur,cui coheret,ialiter quod non potest extendi de uno filio in altum,cum artas primi,non possit esse secundi, praesertim in Aragonia, ubi propter obseruantiam Regni, calix

sari iubentem,verba sunt intelligenda,secundum naturalem sensum, S non secundum interpretatione & fictionem iuris , insertur, quod cum tempore quo decesit,Doctor Matheus Sancho,nullus extiterit

filius ex iiijs maloiibus,ut ex processu constat,fideicommissu eva'nuisse, bonaq; apud Doctorem Matheum Sanctio liber extitisse ex dicta caducitate,& ex consequenti ad Hieronymam Burges persi nullse,ex testamento Doctoris Mathei Saocho tu praesenti processissexhibito, apparet.Nec refragatur in conditionalibus dispositionibus, qualitatem succedentis,inspiciendam esse,tempore existentis condi tionis,vel cedentis fideicommissi, non vero tempore dispositioniit atque ita licet dispositio Annae Sancho conditionalis videretur, Stempus mortis Mathei sanctio eius heredis attendendum esset, Sex consequenti, cum Petrus Hieronymus de Luna, & Anna Masi- Casales, eo tepore maiores reperirentur, & sic dicendum videatus eos fore ad mitendos,non vero illos qui tempore quo Anna Sach qivum condidit codicillu, hac qualitate maiori et potirentur. illud p xψ

cederet

2쪽

cederet,& locum haberet, in maior tibus, & alijs dispositionibu ,,

tractum successivum habentibus,& quando per lanae contemplatae, sunt testato ii incoguitae, S incertae, di qualitas maioriae non est certato corpori adiecta , hi js enim in casibus non tempus dispositionis, sed purificatae conditionis, vel cedentis fideicommissi consideranduest. Caeterum quando dispositio est pui , vel simplex, quae unico actu perficitur,vel peisonae vocatae tempQ re dispositionis sunt testatori cognitae, S demonstratae,& qualitas maioris aetatis, ad certum corpus refertur,ut in hoc casu: etiam si dispositio conditionalis sit, non est expectandum, existentis conditionis,vel cedentis fidei commissi tempus, sed dispositionis tantum, Atque ita cum Anna Sacho,

omnes filios harum trium familiarum,tempore conditi sui codicillieuidenter, & certitud maliter,cognouisset, neque alij existere potuissent, defunctis iam eorum parentibus ,& ex illis dumtaxat, duos maiores uniuscuiusque familiae,ad fideicommissum inuitasset, Asse uerandum est , illos solum admittendos, qui maiores extiterunt tem pore suae dispositiones, non vero eo S , qui tempore cedentis fideicommissis, vel existentis conditionis, cum hac qualitate reperti sue Iunt, cum iiij non vere & narurales appellentur, sed ficte, & periu- Iis interpretationem , quam abhorret verus sensus,& genuinus litem.

rae, iuxta quem interpretatio fit. QVOD si praedicta non procederent pro ut cesto procedunt) adest aliud euidens fundamentum, videlicet defectus inclusionis, eorundem Petri Hieronymi de Luna di Annae Mariae Casales, nam ex partitis libri baptismi Ecclesiiae Metropolitanae praesentis Ciuitatis compulsati, & in processu exhibiti constat, dictum Petrum Hieronymum de Luna , e sse Quarto genitum, & ex responsione iacia per Annam Mariam Casales, sub iura mento, in articulo nouo replicae Petri Hieronymi de Luna, etiam resultat, ipsam e sie Quinto gonitam :& cum non constet de morte

aliorum primogenitorum , Iempore mortis Doctoris Mathei Sanctio heredis grauati, praesumuntur Vivere'. Testes enim utriusque partis, su per morte filiorum pyimogenitorum deponentes de ea, noiecte concludunt, nam non reddunt sui dicti ratione. A sser ere enim, filium super uixisse solum ex alijs, non est probare mortem aliorum filiorum, nam ex super uiuentia unius, non potest inferri mors alio.

rum, & ideo dicendum,ipsos desecisse in inclusione, quam, tanquam suae intentionis: sandRmentum probare tenebantur. Cumque Ioan A et nes

3쪽

nes Ram,& Aseronyma Burges de Obon, posse res bonorum apprehensorum extitissent, per tempus necessarium ad obtinendum, secundum forum,tempore oblatae praesentis apprehensionis eces a rio debent obtinere. Repellitur etiam propositio Petri Martini de Leyχa alias Eraso, quoniam non constat deuocatione, & inclusionς

Petri Hieronymi de Luna eius debitoris , quo casu minus potest

obtinere eius creditor . Aliae autem propositiones repelluntur, quo niam es non probarunt,uel non publicaiunt, & alias, Atte h. contr-

ET V N VS ex dictis dominis desuper nominatis,fuit praedicti voti, ex motibis sequentibus. Ex eo prasertim recipitur propositio Ioas nis Ram, & Hieronymae Burges de Obon coniugu, quia constat dς sua possessione, horum bonorum in pi senti Processu apprehensse

rum, per multos dies Saarienses,vsque ad tempus S tempore mors

litis, S sic oblationis appestitus apprehensionis,ut ita merito in hoo sum arissimo litis pendentiae iuditio obtinere debeant. Repelluntur vero propositiones Petit Hieronymi de Luna,& Annae Matiae Ca sales iespective. Quoniam deficiunt in sua inclusione,non enim pro harunt,omnes alios filios,vel filias maiores antecedentes, de quot existentia, ante mortem Mathei Sancho apparet, obij se vivente eodς Matheo Sancto;debuisent ergo probare mortem illorum in vita Mithei Sanctio, ita quod solum superessent post mortem illius, dicti P ς trus Hieronymus de Luna,& Anna Maria Casales, quod si id prρ basent in alia sine dubio ivissem sen tentiam, & opinionem. Repelli tur etiam propositio Petri Martini de LeyZa,eo quod, cum eam ob

tulerit in vim comandae Petri Hieronymi de Luna,cuius proposuqnon admititur,sed excluditur, fit inde propositionem Petri Martii

de Ley1a reij ciendam sore. Aliae vero propositiones repelluntur, Gqui eas obtuleiunt, vel no probarunt, aut non publicaiunt, & aljλ' Atten.coit. ET ALTER ex dictis dominis, fuit ex moti bis sequch fbus.Ex eo & alias recipitur propositio dictorii Ioannis Hieronymi Ram,& HierQnymae Burges coiuguum, principalium dictorum H qronymi de Abenia,& Didaci Antonis Antin Proc. Quoniam c0' stat de eorum actuali, Mussicienti possessione,titulo etiam iustificin ta, ad obtinendum in praesenti processu. Constat enim, Anna in s.' cho, sororem Doctoris Mathei Sanctio, post heredis institutios ς β' 'ad fauorem praedicti sui fratris factam, in suis codicillis ita leg δὴ 'ςjusque fratris fideicommisisse,in lam vel ba. Et primeramente q*jς

4쪽

r6, y es mi voluntad, que Matheo Sanctio mi hermano , a ya dedis potier, y dispongὸ, de los biene. de mi uniuersat heren cia, para de Gsues de sus dias, en los iiij os de los qu0ndam Micer Iu an de Luna, Heronimo Bulges, y Agustin Casules, en los dos iiij os mayores de cada uno dellos, te partiendo los bienes de mi uniuersat heren cia entatre ellos, dando a quat mas, a quat med. , y at que no qui silere darna da,lo piae da harer de la forma,y ma sera que te pare cera. Constat insuper, dictum Matheum Sanctio, virtute dictorum codicillorum disponendo de bonis praefatae suae sororis , donasse in vita Hierony- 0 Burges, uni ex contemplatis bona praedicta: aliis, quinque solidos relinquendo: Constat rade, praedictu Hieronymia Burges, virtute dictae donationis praedictorii bonoria,& in processu apprehenso tu, dominum & posse state extitisse, Hieronymamq; Burges eius filia, ei de Hieronymo in eis de bonis legitime successisse,dommamq;&possessor e, unacu Ioanne Hieronymo Ra,eius marito extitisse,pacisce & quiete, usq; ad te pus appellitus apprehesionis, ut metito eius propositione esse recipienda arbitremur. NEQUE hjis obstat prodicta donatione,& dispositionem praedicti Mathei Sanctio, ad fauore dicti Hieronymi Burges facta, inutile censeri, tanqua prς mature factam,& in prς iuditiu filioru Doctoris Ioannis de Luna, & Augustini Casales, inuitat orti ad fidei commissum, tepore mollis prς dicti Mattei,& tanquam factam, contra expressam voluntatem Annet Sanctio, volentis, quod dictus Matheus Sanctio disponeret de suis bonis, post mortem suam, in dictis fili)s maioribus, Doctoris Ioannis de Luna Hieronymi Burges,& Augustini Casales, quasi sub conditione vo-

. caris, hi j S tantum qui tempore mortis grauati, in rerum natura existebant, ob idq; non potuisse de eis in vita disponere, neq; ea donare, dicto Hieronymo Burges Secrerasio, ac filio dicti Hieronymi But-ges, in dictis codicilis nomin xi, Mazime eorum donatario, vita functo ante mortem donanti , b0n q; praefata, mortuo dicto Matheo absq; alia dispositione,iect0 iure ad alios filios Doctoris Ioannis de Luna,& Augustini Catulos, qui rempore mortis grauati maiores existebant in rerum natu la,sutile delata: Et per consequens ad dictu Petrum Hieronymum de Luna, & Annam Mariam Casales in processu litigantes: SI ENlM mens & verba codicilloria Annae Sanctio substituentis superius r lasorum, recte a tendamus, curis Si me sane a papatebit, substitu toncm praefatam, non esse conditiunalem, neque in

A 3 tempus

5쪽

tempus mortis grauati suspensam , sed simplicem & puram, potuisseq; dictum Matheum Sanctio grauatum , de praefatis bonis in vita disponere, in dictum Hieronymum Burges, filium maiorem dicti quondam Hieronymi Burges caeteris filijs, de alijs Colonetis in substitutione nominaris, quinque solidos, aut nihil relinquendo, ad voluntatem & beneplacitum dicti grauati. Illud enim in ptimis certisse simum est,in omnibus dispositionibus, in quibus tempus ad ij citur, semper in dubio censeti apposuum gratia hcie dis grauati, nisi de co-trata a voluntate testatoris constiterat : Quo fit grauatum post mor' tem Titio haereditate restituere, posse etiam ante moite mea ni resti

tuere, quoniam in dubio, tempus illud appositum videtur, gratia Mathei Sanctio grauati, cum in eo, amplissima potestas et i ibua ur, eidem disponendi de bonis testatricis, S in processu appiehensis. Dum non selum eidem facultas coceditur disponendi. Para despues desus dias, sed S distribuendi ad libitum certis personis, dando usi, dc denegando alteti, ad liberam voluntatem eiusdem. Quae igitur iadistribuendo, tam latam haeredi tribuit facultatem, multo magis vo luit, S tempus quoque in eius arbitrium conferre,per consequensis eidem renuntiare potuisse, asserendu existimamus.NERVE obsta pς

verba illa. Para despues de sius dias , quae coditionem fideicommis'

so imponere videbantur. Licet enim in terminis imis,in substitutio nona concepra, cum morieris, aut post mortem haereditatem restitu νvni ex liberis cui volueris: fideicommissum conditionale censeatur in inctum , nec in vita disponendi tribuat facultatem. Caeterum id procedit & locum habet ex communi Doctorum sententia, quandRiubstantia dispositionis confertur in tempus mortis, quoniam I Ups facit conditionem mon vero quando mors,aut tempus ponitur quutioni, aut exactioni, quoniam tunc no facit coditionem, sed di m Vnde eum mors adiecta in dictis codicillis Annae Sanctio, sit a dic dydistributioni & exactioni faciendae per Matheum Sanctio grauatu Mynon vero labitantiae fideicommisit, potuit dictus grauatus, quasi py ' prio fauori reduntiando,& in vita,& in morte restituere. Quod cu i ius demonstratur, si attendatur Annam Sanctio, non grauasse si si trem disponere, aut destribuere, cum morietur, aut post mortem si '

Para despues de ius dias , addita ea dictione spara) quae sempe -

xino iungitur,& sic ad utilitatem eius, cui paratur, censetur adiect 'mmς voluisset, fratrem iubstantialiter grauare post moriςmi h

6쪽

non antea , sup ei suum videretur appositum, verbum illud spata quasi iam cuprehensum in illis Verbi . Despues de sus dias Addi tui igitur verbum para) ex actio Di legati, ut licet possint capere fi

deicorum litari j ex voluntate grauati ante mortem, non tamen reluiactante eo, ante mortem exigere possiat, indeque diem facere, ad utilitatem grauati, non vero conditionem aibitramur. Ex quibus

satis constare videtur, Sc donationem Mathei Sanctio in vita factam, ad fauo tem Hieronymi Burges, validam censeri, & filios maiores Doctoris Ioannis de Luna, & Augustini Catiles, sub conditione mortis non fuisse vocatos; Potuisseq; dictum Hieronymum Burges donatarium, ius illud in praefatam Hieronymam,eius filiam, optimo iure transferre, ut di ficultatibus aduersae partis suprapositis sati

lactuces eatur. SECUNDO & ioitius pro praedictis Ioanne Hieronymo Ram, & Hieronyma Burges, pronuntiandum fore arbitramur. Quoniam inuitati ad praedictum fideicommissum Annae San

cho, in dictis suis codicillis,fuerunt & erant personae certae,&c Og nitar te stati ici, & existentes in rerum natura tempore codicillorum, videlicet singuli duo fili j maiores dictorum Ioannis de Luna , Hieronymi Burges, & Augustini Casales, ac si suis proprijs nominibus essent demolistiari, inter quos Matheus grauatus, bona testatricis disti ibuere tenebatur, non inter alios, quibus nec ius petendat haereditatis tribuebatur. Quo casu ex veriori S receptiori Doctoiu sententia, succedit regula ab omnibur unanimiter recepta. Quod ubi certar ac determinatae personae fidei commissum testitui debet, tunc facta semel distributione, & restitutione ex contractu irrevocabili; ulterius reuocari non possit, quamuis fidei commissi restitutio post mortem grauati ; facienda sit, licci secus esset, ubi viuis excellis, in certus tamen eligendus est. Cum igitur in proposito, pet- soni ad fidei commissum inuit arae celtς fuerint, potuit iure optimo dictus Matheus sto, quod post murte gia uatus extitisset, ante mortem restituere praedictis personis certis, aut uni earum , iuxta amplissimam sibi traditam faculta em , pro ut fecisse eundem satis apparet io processu, absque eo quod alij conqueri posse videantur,&multo minus distus Petrus Hieronymus de Luna, & Anna Maria Casales nati,& noti tellatrici, quibus sicuti grauatus potero in vita donare, ita & potuit ex voluntate eiusdem, eosdem eadem donatione, de distributione, S in Vita,& in morte priuare. Neq; ubstat, piae

dictam

7쪽

dictam regulam procedere,vbi uni certae personat restitutio facienda est, non vero ubi multis certis, ut nonnulli contra literam textu uni censuerunt, alijs multis contia lencientibus, nam omnes silo quod exceptio vera esset in eo conueniunt, rationem esse quod ubi uni certae personae restitutio facienda est, nemini alteri pia iuditiust, si ante tempus restitutio fiat. Sed harc ratio militat,etiam in resti 'tutione facienda pluribus certis personis, ergo idem quoque i. procedere dicendum est, ergo idem in nostro casu ubi duabus ces- Iis personis ex quolibet Colon elo, quibus tota haeseditas disti ibuta fuit,fatendum videtur: HI IS multu opitulatur, quod Atina Saa cho in suis codicillis non vocabit, ad suam successionem , omne. filios, dictorum trium Colole notum, sed solum duos maiores, cu ius libet Colone li. Quod sane proprie intelligendum arbitramus1dernatoribus natiuuate,& tempore codici lorum eiusdem AnsgSancho, non veto de maioribus existentibus tempore dispositioni , aut mortis M ulaei Sanctio grauati, qui improprie maiores appet lantur. Qu0niam in dubio talis maioria, de propria intellige ad Venit; non de impropria & praesumptiua, qualis est haec ultima adictis Petro Hieronymo de Luna, & Anna Maria Catales praetensa. Praesertim cum non versemur in fideicommisso perpetuo, di gra' duali, sed in simplici legato & distributione , quae uno tantum aet

perficitur,& in malo ita testatrici nota tempore codicillorum. Qu*notitia prae habita, ultra proprietatem praefatam, hos magis luc exii tentes maiores dilexisse, quam alios filios in locum maioris substitu

tos, credendum videtur. Vt merito existim me mus, dictum Mathesi Sanctio grauatum, in alios dispositionem facere non teneri, ex ime te,& verbis testati icis, sed maioribus duobus mortuis, a destribu ione omnino liberari. HINC quoque fit in nostro Regno Ptimo gς Dixi appellatione, solum venire, secundum forales dispositus sc=PIim Q genitum vere,&proprie & qui primo natus est, non vero st

cundo natum, quamuis nemo eum praecedat: his enisu secundo gς nitus quem nemo praecedit, licet Primogenitus censeatur, qu Qiuris effectus repraesentandos, id tamen non proprie, sed in te piς

latiue, & improprie , c0ntingit, & sic per quandam fictionem , NPsςiumptionem, Primogenitus appellatur. Rudd sane in Res 'qProcedere posse, absurdum existimamus, ubi verbolum propyiς

xyxi ilam per in sistitus, non fictioni. HINC quoque fit in bi sis se

8쪽

premis itibunalibus, sς pius suisse iudicatum, hanc Primogenitu ram , & maioriam filiorum , regul-riter de propria ac vera, non veto de impropria & pr sumptiua, esse intelligendam. Cum igitur in processu constet, Petrum Hieronymum de Luna, filium esse quarto genitum, Doctoris Ioannis de Luna, & Annam Mariam Casales, filiam quinto genitam Augustini Casales, clare quo

que apparet,eos non habere qualitatem,a testatrice desideratam,&ad successionem praedictam necessarian quamuis tempore succeiasonis, nemo ex filijs, aut filiabus eos piς cedant , Ut merito eo tum propositiones te ij ciendas arbitremur, ex proprietate verborum,&voluntate testatricis. ET quod ea fuerit mens , & voluntas testatricis , rut solum iiij duo maiores fili j, quique proprie primo nati essent, adrniterentur, & non alij, apparere videtur ex sequentibus: Supponendo in facto, quod dicti tres Colone ii Ioannes de Luna, Hieronymus Burges, & Augustinus Casales,erant mortui tempore codicillo tum dictae Annae Sanctio , ut verba illa codicillorum insinuant. En los iiij os de los quonda,&c.) ob idque eosdem parentes alios filios procleare non posse, certissimum fuit restatrici: Addens statim propriam mentem declarando en los dos maiores de cada uno dellos) Quo supposito apparet manifeste, testatricem noluisse ad suam successionem vocare, omnes filios, aut quoslibet filios, sed solum duos maiores, non tertium,non quartum, non quintum. Nam cum primo omnes filios ad successionem inuitasser, generali verbo filiorum, statim quasi magis suam voluntatem declarando addidit, En los dos mayores de cada uno.No igitur in alijs. Secundo hanc eandem genuinam voluntatem testatricis, ita intellexisse,videtur dictus Matheus Sanctio gravatus, & stater eiusdem duum disponendo iuxta voluntatem testantis,de bonis praefatis, in filios,dicti Doctoris Ioannis de Lusa, cuius filius maior natu,mor tuus erat, tempore dispositionis dicti Mathei, disponit in nepotem eiusdem,& sic in filium,fiiij maioris dicti Docto iis Ioannis de Luna, quinque solidos ei relinquend0,non in alios, idque ea protestatione ad lituita. Para en casse que en alguna manera tenga drecho alos bienes de Anna Saacho, mi hermana en virtud de dicho codicillo & Paulo inferius,ibi. Con los quales dic hos cinco suel dos Iaque ses,et dicho ni et o de dicho Micer Iu an de Luna, hi j o dei di cho Iu an Lui s de Luar,uno de los bijos mar orea dei dicho quon

9쪽

dam Micer Iu an de Luna comprehenso en dicho codicillo se hayade tener por contento.) Ergo voluntas,& mens testat sicis ea fuit, ut solum de duobus filijs maioribus natu , & proprie maioribus, eius dispositio intelligeretur, nemo enim melior interpres volun 'tatis testatricis potest existimari, quam proprius frater, ac herei, maxime attenta clausula ultima dictorum codicillorum, qua totam suam dispositionem , eius arbitrio reliquit, ibi. Dando a quat ma dio a quat me nos, y at que no quisiere dat na da,lo pue da harer,en lasusina y manera que te pare ciere. Ac tandem ubi praedicta omnia non subsisterent pio ut subsistunt ac ubi de maioribus natu tem pore mortis Mathei grauati dispositio Anna: Sanctio intelligenda esset ut inficiamus) adhuc propositiones dictorum Petri Hieronymi de Luna,& Anuar Mariae Casales rei j ciendς venirent. Quoniam constat in processu alios filios dictorum Colone lorum natu maiores extitisse, qui eos praecedebat tempore mortis, aut dispositioni dicti Mathei Sanctio grauati, quos hactenus mortuos esse non ap paret in processu. EX quibus,& alijs merito propositione dicto ials annis Ram,& Hieronymae Bulges coniuguum admi tendam foro censemus, alijs propositionibus repulsis, ac praesertim, eorum qui dicto Petro Hieronymo de Luna causam habent,&alias. Atten

contie n.

Sig t num mei Ioannis Terea, de Olivan Scribae mandati sua iugalesatis , in Ciuitate Caesaraugusa domiciliati, qui

huiusmodi tota motiva a libro Regi= Consilis Ciuilispr

hentis Regni Aragonum,ibi continuata existunt tene s 'deliter comprobata,extraxi ct signaui. Constat de emenda tis dicentibus, Actarbe, e,sub, Bur, red, Ne supraposito a

cente uis C.