장음표시 사용
2쪽
UM de DOMINICO Capranica S. R. E. Cardinali amplissimo, Collegiique nostri Fundatore beneficentissimo, viris maximis assidentibus . verba de more facere meditarer . Id ipsum mihi contingere visum est , quod puero quandoque amenissimum ingredienti viridarium, variis undique descriptum flosculis illantis obsitum herbisque septum virentibus solet evenire: ii continuo tanta fiorum attractus varietate sistit ina nobil c, animoque haerens, quo pergat, quo pede is serat nescit, magsque perplessio factus , an illum legat potius , an vero istum decerpatim iis, ignorat; omnes in unum conferre cupiens, ne uimis electici alterius extet denegatio. Illud equidem dum ad DOM NICI laudes animum intendeba in t γt, tantaeque novae occurrebant virtutum species, ut
ulIam potius prae aliam aut ponderandum magis , aut seligenda n in us incertus penitus haesitarem i). obversabatur qui te ante oculo regii illa atque excelsa animi magnitudo quam HNICU Cardinalis in omni vitae statu tanto se caeter mort bili biis superiorem exhibuit, quanto & nobilitate generis, S dignitate fortuitie sere carieros anteibat a). Occurrebat
3쪽
quoque beneficentia illius, cliberalitas pene incredibilis, qua
factum est ut ea tempestate auream aetatem postliminio ab ipsis revocatam homines sibi gratularentur. Rapiebat animum summa ejus in quasi divina in adversiis sortiter serendis constantia, coasilium par magnitudini animi , quantam vix poterat ejus aetas capere solertia i , pietas denique , ac visae sanctimonia ab ineunte materiam eximia st admiranda , ut incipa adolescentia ea sanctitatis praemia praeoccupaverit, quae alii vix extrema consequntur senectute . Ex quibus sane tot tantisque virtutibus etsi nullam esse intelligerem, quae argumenti magnitudinem quamdam, Cnovitatem minime presse ferret, nihil tamen mihi adeo novum, admirandumque tu toto DOMINICI vitae curriculo visum est, quam belli curas una cum litteris, scientiisque tam mirifice in eo conjunctas conspiceres ut ad communem elicitatem, ad Christiana Reipublicae columen difficillimis illis temporibus matrit natum esse omnes intelligerent Taterentur. Mirum sane est quod veteri communique hominum sermone percrebuit non facile convenire , vel raro in una sede commorari posse summam bellandi curam scientiam summam, sed ex hac ipsa rei novitate, quae brevi huic orationi argumentu suppedita desacili percipietis Auditores,
quid de tanti viri virtute bellica quid de scientiis judicandum I. Inanis quidem , ac permolesta semper fuit a quo'rumd im non sanae mentis opinio, qui supra nobilitatem, splendorem strenuitatem, atque omnia , alia, quae vel naturae , Vel fortuna dona appellari possunt, scientias, litterasque axul, rum ad nihilum prodesse satentur. Putant nimirum cum iis bcum obtinere non polle virtutes , quae quasi communes i. . . a junt y populares habent ii r disciplinarum, scilicet, stud, exi .nia doctrina , ex quilita litteratura. Putant , inquam Adignitate ibi plurimunt detrahi, magnumque fieri illi, ia a
4쪽
Sconcupiscunt Fortunae , obsicem, ii aliquid tempbris in earum aquisitione impendatur . Ex qua profecto falsa hominum opinione mala tam eximia cum in Provinciis tum incivitatibus irrepsisse nemo est qui non videt: Ubi enim sit Arist. ait si non est prissens Philosophus ibi civium deest felicitas & Plato ab .
Beata solum est Respublica cui Princeps sapiens dominatur. II. Uerum longe aliter in omni vitae suae decursu statuit DOMINICUS , in tanta enim familiae nobilitate, rerumque ab eo contra Ecclesiae hostes gestarum amplitudine , nunquam scientiarum expers, totum e liberalibus mancipare disciplinis omni industria iudio, viribusque contendit. Hinc quemadmodum natura a primordiis , matri suae ingenium per-lpicax summa cum strenuitate conjunxerat, ita virtus, iraeclara tot magni nominis Haeroum exempla illius animum ad eas sic inflammarunt, ut suae it ita dicam demptum gloriae existimaret, quidquid vel scientiae, vel strenuitatis tribueretur alienae. III. Duo namque cum armorum tum litterarum lumina magnos videlicet, Caesarem Alexandrum, ut sibi prae oculis habenda elegisse credendum est , 3 quorum primus scientiis simul & armis tam perfecte nupserat, ut sugam per Tuberonis undas arripere adaestus , dextera ensem ad defensionem sinistra commentarios ad immortalrtatem tenui e seratur . q)Alter vero sic arma clibros adhuc puerulus pertractare assueverat, ut non minus Philippi Patris sui Filium , quam Aristotelis ejus magistri discipulum se dignum esse gloriaretur . Quid indicarunt Romani veteres Herculis statuam Missiarum mulacris adjungentes , nisi mutuam arma inter litteras societatem Quid cum Palladem lorica munitam clypeo e Jovis capite genitam confixere, nisi quod bellorum amor,in studiiuno partu jungatur
5쪽
IV. His ergo praelucentibus sibi Maiorum exemplis ore obscure intellexit DOMINICUS prastantissimis viris nil ad
immortalitatem conferre magis quam armis litteras, scientias strenuitate cumulare . Cum itaque in ipso aetatis flore in Flamminiam pro Legato fuisset destinatus ε), ut Forolivium, Imolamque a Pli lippo Mediolani Duce novissime rest tutas, Pontisci administraret ipsum non latens, quod opinione, ac scientia praed tu aliis vere Dux esse potest . eam lubentissime provinciam agressus est et , in qua ea animi dexteritate praefuit, pertractavit explevit, ut vel scientiae potius quam strenuitati, summam, quam restituit tranquillitatem nescirem ego cui convenientius adscribere . Nam cum de pace Ducem inter Uenetos Florentinosque belli fiscios ageretur, eo sua scientia , doctrinaque pervenit, ut ejus dictis quiescentibus omnibus, se eorumque sententiae in hoc conveneres, id ipsum fieri
quod sua sapientia congruum magis citi judicaverit U Magna quidem sunt haec, pervulgata, quae ODOMINICO , ejusque rebus sapienter gestis ad historiae fidem
fama depraedicat, sed ad praestantiora ejus roburis sicinora se- sinat oratio. Cum enim Bononiae cives haud secus quam par erat a Pontificis obedientia defecissent Ecclesiasticis in unum accitis copiis tanta humanitate , prudentia, aequitate rexit Pontificios Milites, ut qui jam turpiter ab Eccletiae fide decesserant, se ad pristinam ejusdem societatem revocarint. Huc accedit , quod majoribus acceptis a Pontifice auxiliis de- iiii olo niensii bus bellum infert, quo factum est, ut ea omnia , quae vel vi , vel metu capta fuerint ab holtibus, oppida in suaria Eccles atque dictionem strenuo animi ardore redegerit VI. Sed quid inter tot armorum strepitus quid , inquam domi faciet DOMINICUM Quae munera , quae officia , occii pationesque eum detinebunt Num de oblidioni, de bello, de
6쪽
modo , de tempore , de victoria cogitare adeo, ut totum diei spatium in illis laberetur vincam prosecto expectationem vestram i). In his etiam iam gravibus, tam molestis, ac pene incredibilibus occupationibus, nunquam litterarum patrocinia intermisit, nunquam vel minima in iis elaborandis industria defecit, blitus adhuc pransurus doctos , quos ad hoc domi semper habebat, viros a), Theologicas ae nilosbphicis quaestiones pertractantes audire , aliquid in medium aifferens unde facilius eos ad descendum aliceret. VII. O singularem hominis virtute mi mihi exclamare fas est yo scientiam admirabilem , 5 valorem incredibilem atque omni laude , praedicatione, litteris , monumentisque decorandum' Delinant per me licet, desinant, inquam , veterum Annalium Historiae summis ad Coelum laudibus extollere Marios Antonino sis , Lucinos , Balbos , aliosque quid enim mirum si isti in nulla rerum , armorum , militum , imperiique potiusquam scient arum inopia constituti do pressierint genies immanitate barbaras multitudine innumerab les , locis infinitas atque omni copiarum genere abundantes quod DOMINICUS tanto non munitus imperio , neque exercitu instructus,
non sub Ducis , sed Legati persona , Apostolica dignitatis authoritatem , nedum doctrina cici liis , sed Manimi robore propugnaverit , Ecclesia que hostes subjecerit , hoc quidem . maximum est opus, quod integrum a me postularet orationis Iocum , si parem adinveniret in Uritore sicundi im VIII. Ast majora quidem nobis occurrροὶ scientia simul ac scien uitatis argumenta , si DOMINICUM ipsum ad Cardi natatus fastigium jam eve etiam 4 Firmi Archiepiseopum, Perusiaeque Praesectum contemplemur. Qtii denim honor tam eximius quo in Purpuratorum numero adscribi, quid onus lambigrave quo Perusinae Urbis Praefectura decoraria Haec mehercle etsi
7쪽
etsi ad illius scientiam referri debeant, non modicum tamen Va loris argumentum praeseserunt. Quod ut verum sit in Picaeno amabo vos Auditores ornatissimi paululum mentis aciem convertite i). Quis egregia quae armatus gessit contra Mediolani Ducem certamina aeterna decorasse gloria , palmas, quas messuit Ecelesia hostium sanguine rigasse , captarum direptione Urbium in Oppidorum Pontificis amplificalia dignitatem inficiabitur' Quis ingenii victorias quas retuli , eloquentiae triumphos quos egit, eruditionis trophaea quae consecravit, librorum volumina a), quae edidit non de sua tantum , sed de posterorum quoque omnium memoria consuluisse male sanus
dubitabit tIX. Equidem duin tam in s gnia tam exquisita DOMINICI
gesta mente mecum ipse recogit , dubius plane haereo majorem ne in eis sibi pariem vindicaverit lingua vel manus, imo ut verum satear, magnum S acre video scietu iam inter frenuitatem oriri dissidium, utri videlicet gloria tribuendus sit Principatus . Et si enim frenata nefariorum hominum audacia, instructi exercitus, repressi conatus , Ecclesia hostes extincti, Urbe sin Provinciae in Pontiis cis dictione redactae,aliaque omnia incredibili animi ardore gesta maximam ei pariant commenda tionem , cum tamen neminem lateat, quin ille non ob summam solum in bellicis artem, sed ob animi potissimum sagacitatem ac prudentiam, quae scientiae doctrinaeque partus nuncupatur, isthaec excogitaverit, egerit expleverit, quis facile dijudicare posset armis ne an litteris magis sit tribuendum X. De duabus stellis Castore S Polluce effinxere Poet taesbi ipso ali modo immortalitatem partiri , ut altera ex unius
des cstu reviviscente, sua unaquaeque diei parte non careat. melicet hinniarint Authorei, mirifice tamen ad rem nostra convincunt. Cum enim Mecenatis optimi ea una esset cura,
8쪽
eoque universa ejus spectaret an fetas, ut aut armis aut litteris cunctis prodesse posset; quodlibet ex hiis suam sibi in eo parte num ice vindicasse compertum est hoc tamen addito, quod illae alter ne mortem oppetere,in reviviscere, eae autem augeri semper, ac roborari magis viderentur. Quapropter non est, quod miremur ii ut ait magni nominis Authory ι utilissime in rebus arduis, pacisque,ac belli negociis uterentur Pontifices. XL Et quoniam temporis angustia eo me ductum video ut vela colligere,' quasi in modio orationem abrumpere necessest . ruim equidem, de quo ipsa , quae mihi imposita est oratoris persona,in amplissimi hujus loci parietes quodammodo me admonere videntur , praeterire nullo modo possum a); hoc ipsum scilicet almum Collegium a Sapientissimo Cardinali
splendidissime non restitutum modo, dotatum, auctum, sed penitus e fundamentis ereiatum: qua quidem in re quantum magni Haerois providentia effulgeat wconsilium cui tam rude, aut tam
Nnmbeum ingenium ut non agnoscat Quo enim reipublicae Ductu iam de hae litteraria palestra bene merendi studiu sese nobis obtulerit dies ipsa declarabit. Sed quid ego suturi temporis idem appelli, qui praesentis testimon mi ferre possumi Non semel ad hanc diem quid disciplina hujus Alumni ingenio ac virtute possint publice exploratum est, quid in peripatetica
velitationis arena, quid in Theologicarum disputationum certamine, quid in sacrorum Canonum facultate processum si ad
vos o Quirites, qui mihi testes adestis provoco lubentissime XII. Est sapientum omnium is r mata judicio,' cum ipsis
pene litteris nata opinio, maximam esse in re publica vim litterarum .imo necessariam adeo, ut aliud quidquam praeter litteras ad tuendam populorum is licitatem nihil conserre magis videatur. Quod quidem cum praeclare olim Mitit aeneis innotui Di iis , eas, quas semel armis subegissent gentes nulla alia, nisi
9쪽
ut liberos suo carcerent a litteris, poena mulctabant; omne illis praesidium te sustulisse rati ubi tantum litteras sustulissent. Probe quidem sed longe diverso modo hoc idem patuit DOMI NICO i). Volens enim adhuc per obitum bonarum artium emporium, unde Italiae dignitas , unde Alma Urbis splendor, unde christianae Religionis praesidium, scutumque firmum desumeretur in hoc opere constituere , ea ipsa strenuitatis , ac doctrina semina posteris insidere conatus est, quorum uberes stu-cchus absentia suae causa aliquando desecturos extimescebat.
XIII. Sed longius forsan quam par erat dicendo provecti sumus. Tanta equidem sunt, quae hic ad hujuscemodi virtutes probandas in medium afferre possem testimonia , ut nequeat quisquam, ne si mentiri quidem velit majora configere, neque vera consectans omnia tam brevi temporis sipatio complecti, sed aut ab ipso multa, aut ipsium a tempore deseri necesse sit. Quamobrem etsi alia omnia usque huc adducta scientia ac strenuitatis argumenta deessent, hoc unu tam excelsum tam rarum
Cardinalis amplissimi opus lange quidem melius, quam mea dicendi imbecillitis ad omnem posteritatis memoriam incertum relinque plus ne lingua valuerit quam manu, calamo ne fuerit quam ense, scriptis quam aenis, dicendi quam bellandi arte praestantior, ve potius pra clicabit DOMINICUM Capranicam Virum sortissimum sapientissimum, unoque verbo doctrinae plenum,in strenuitatis. Dicebam.