Christfr. Waechtleri, D. De cancellariis veterum commentatio

1쪽

PER ILLUSTRI AT EL

POST

AUL E s A X UMBURGENSIS SPLENDIDOS CHARACTERE Potentissimi Poloniarum Regis M

HODIE

confictario Sanctiori

CETER.

DOMINO S. AC MAECENATI,

PERENNEM FELICITATEM.

2쪽

D tanti mihi inter

praesentes fori tantum non continuas curas de excelso &sublimi il

lo, quo DEUS &REX TE, PEDILLUSTRIS ATQUE EXCELLENTISSIME DOMINE, his die

bus clementissime ornarunt, cham raetere, non fine aliqua commo- tione venit in mentem commune propemodum assertum virorum etiam eruditorum, non fuisse adeo magna dignitatu Cancestariorum a cium sub priscis Imperatoribus Petrum Pithoeum Lib. a. Adversar. subseciv. cap. XII. Henricus Spelmannus Glossan fol. Ia6. Lortatur de hoc munere Manius Vopissu in Carino, qMisoruit circiter. n. Dom. ara. acsimnslum humile tune fuisset, at desectis. De voco ipsius exilitate, rei amplitudinem nege aer am exprimente extat,inquit Henricus MeibomiusTom. s. fol. a X. episto Joannis indendo ii A. ad ham sectorem remitto. Illam ego epistolam ut ut nondum viderim, apud Gulielmum Budaeum tamen vestigia, quae Oidendo ius fortasse legerit, deprehendo, Annotat. Prior. in Pand. p. as S. Cances-

rii nomen apud nos Gallox , vereor ut jam consentaneum tanta rei esse post. Nam ut est hoc tempore, i. e. dignatio ac majesis hujus honoris, tenuis bac appetetatis , at apud ali gentes pro culcata g catum suum sustinere ac perferre non potes. AP vi ne iis quidem seculti, qua hoc verbum genuerunt, fati essimum n meis fuerit Cancestaridam deJacobus Gothostedus Tom. I. d. Theodosi nomen id olim o usu ob nationige, ministerii erat a sic ut ilia aetate non dicam mediocriae, verum ommpo nuga eorum e

a a fet

3쪽

DE CANCELLARIIS

N dgnitu. - Nempe quia summa Praefectura Urbana dignitas erat , cancestariorum nun penitis, sed ministerii tantum genurum. Ut proinde minus sint audiendi, qui cancessarii nomis, ne secretarium scribam, integuunt, 'asi qui tra cancellos scrisb ndiae ericlolo, sententios judicum operam darent. - iter,i-σμinci in Prarioris observanda custos cancestariis era - es omnis eorum vera in canceleto Secrethmad caneel os larebant, v bus non tantum vetari aetendebantur, verum etiam trans vega, O

celetis sepiebantur. (Sumpta haec e notis Jac. Sirmondi ad Sidonium Apollinarem p. I .) Igitur ut a vectae vetarii dicti sunt ita

a cancesto cancelearii. Glossa Bas morum, x γκελλ' αντι et δικτυ--κ(scribendum pio iis) ινθιν κ-MS oι,.. , - ι ἀί-c, ALGletum pro reticula, unde canceletarii, eis in canceleto stant. arguunt, quam Die fuerit cancestariorum munus, imo ministerium, qua eorum vilitas. Hic ut paucis multa dicam , . tenendum

est, ipsum Jacobum Gothostedum accurate dis eruere primam vocis significationem ab ea, quae postmodum fuit im-Iosita. & a priore illa toto genere recedit. Tandem in Ita tractum hoc nomen adsummum secreti Magibbum, caesummum silvaestorem in Consistorio pu Aula Regia.. Hic corticem retinuit illud nomen; reliqua omnia absorpta sunt. Ergo cavere debebant, quos paulo ante nominabam, ne incaute Cancebi larii munus tribuerent vocabulo adhuc rudi neq; jam tum elaborator quod utiq; fecit Petrus Pithoeus, putans, verba Flavii Vopisci: Carinus Praefectum Urbi unum ex canceletario suo fecit: quo foedius nec cogitari potuit adlavando nec dici; de de officio cancellaruerum non ontemnendo, etsi non adeo magnae dignitatis, accipienda esse. Neque enim dubitat secretarios dicere, quos tunc cancellarios appellassent. Quod mores Carini non patiuntur. Sicut enim Vopiscus enormiatilius vitia, es ingentei- enarrare proposuerat, ita primum

4쪽

mum locum occupat, Praefectum Urbi feci' unum ex cancellariis suis. Porro unum ex his notmesum, quem stuprorum & libidinum conscium semper atq; adjutorem habuerat, Consulem fecit. ( Forte mendum subest in voce notaria Fastidium subscribendi tantum habuit, ut impurum quendam, cum ovo semper meridie jocabatur, ad subscribendum poneret. si unum ex cancellariis suis, eo quem Pithoeus cmpit, sensu suisset, id sane non foret adeo foedum. Sic Prae-histum Praetorii occidit idem, & in ejus locum non aIiquem ex cancellariis suis, sed veterem conciliatorem,(lenone, fecit. Haec demum foeda sunt, dc Carino recte conveniunt. Neq; quicquam huc pertinet locus Sidonii Apollinaris L.d. Epiti. a. a Pithoeo allatus. Describitur enim ibi aula multo

recentior ac cultior Theoderici Regis Gothorum: retia 'pum mane regni administudi cura I bi deputat. Circumsistit fel Mcomes armiger, Pellitorum turba fatessitum, ne absit, admittitur, ne ob repat, eliminatur: Aspro foribud immurmurat, exclusa vel ,

inclusa cancelliae. Nihil hic de statu cancellariorum eorum, de qyibus Vopiscus. Pro pestitorum autem est qui legam,pessi . turs eo sensu : solum Comitem circumsistere sellam, turbam vero satellitum, quibus praeest, non circumsistere, sed pelli rita tamen, ut nec plane absit, nec tamen possit obstrepere. Ideo pro foribus admittitur illa turba immurmurare, velis quidem, c quae Sellam tegunt, exclusa, canCellis tamen tali exteriorinus inclusa. Retinuit autem pestitorum etiam Jacobus Gothostedus det t. quasi pestibus indutoram.

Loca Cassiodori, quae similite, a Pithia asseruntur, nihil

commune habent cum verbis Vopisti. . Sunt enim omnia de temporibus multo recentioribus capienda. Primus nimirum, divin. Lect.c. I T. p. y o I. de Marcellino, continuat

re Chronici Eusebiani. Alter exhibet ultima verba sermulae L

5쪽

- ι . DE CANCELL ARIIS

Lib. V. quum aliquis electus ex cancellis aCassiodoro P.Rmitteretur in quandam provinciam. Debebant autem po- . tius illa adduci, ibidem, p. X I. Perge igitur ad uiamprovinciam,

cancessorum pompa decoratuue , gloriosa gravitate praecinctus. Fa- fes tibi judicum parent,dum jussa reatorian dis portare credes ris, ipsam quodammodo potestatem reverendus a mis. Nihil omnino haec ad mentem Carini.Tertius locus depromitur ex lib. - XI. formul. 6. p. 6sq. ubi Joannes quidam eodem modo ele- ctus in provinciam mittitur; quo spe stat L. 3 . C. Theod. de AsseCdc Dore & cancellar. Nolim autem omittere, quae

Pithoeus hic omisit: Vide, astra te antiqMitu. voluerit coagocari andis conssueris, qui in ista claritate versaris. Proinde ad nostra, monita aures animum converte et fige menti omnia, quo earius: non te tanquam vacuam fissulam, dicta permeant: qipa tam diu plena conssicitur , quamdiu in eam unda in ereposse nosuntiis sopoliis conceptaculum, quod audita custodiae q uod Asepta nonfundis. ista nihil proderit tauritarum tuis transitura placeant, eae in eo dis sinibis se omnia non defigant. Inepte hic ad oram n lavit non nemo, is canum Cancellarii. Quartus agit forte de eodem Joanne, Lib. XI. formul a T. p. Tro. ac dicitur is jam tunc praerogativam meruisse, quand' secreti munus Judicialis accepit. Post pauca: Hanc igitur, rogativam tentia noFra con mat , ut gradus totius emeriti de lioribuc animiae publica pareatjussioni.obseruariora paulo sunt haec ultima.Sed auget obseuritatem Pithoeus, legenS: Hunc igitur arogativarum. Antecedit aute, es tuncjam praerogati am conscientia meruit Non igitur ad tituliartii, praerogativario, Ac praerogativarum, quin potius ad ea, quae habet Gul. Budaeus part. poster. --

not. ad Pand. p. go'. IIo. XIX. erat attendendum.

Tandem Pithoeus ait,Praesectum quoq; Urbi cancellarios eum scribis in officio suo habuisse, de eos indicare antiquum

6쪽

... VETERUM. di Edictum Turcii Droniani P. V. Imo duo Edicta huius proniani exhibet Gruterus Oper. Inscript. fol. DCXLVII. n.

6. . Jacobus autem GothosteduS etiam cum egregio commentario, C. Neoaede Suariis , pecuario Ssuscept. vini

Tom. V. At vero isti cancellarii, quorum in Mictis hisco suariis fit mentio, neq; ad mentem Carini, neq: ad loca Casesiodori pertinent, dc turbatur ordo temporum penitus. Duo Romae animalibus vendendis fora erant destinata, boarium di marium, ubi tantum sues veniebant. Creatus etiam fuit Tribunus fori hujus suarii, qui curam habebat, ut justo pretio & sine fraude ac morbo sues venderent .Pancimissi adstit. Imper. Occiae c. XII.fol. D. Cura hisc autem suaria incumbebat praeter Tribununi cuidam e cancellariis, scribae, alimisq; de ordine suario, de quibus extant in C. Theod. Leges Constantini M.Juliani, Valentiniani. Ubi nemo dixerit, miascendum hunc ordinem suarium esse, sive cum ossicio stameium in Praetorio, sive illorum,qui post electioi em cum pom ta aliqua & gloriosa quadam havitate in provincias mitteantur: etiamsi negari nequeat, commune hic omnibus nomen is ibui. 'Illud vero notatu dignum censeo, ossicium cancellario rum, ne promiscue cuivis volenti ingredi in Secretarium &Praetorium potestas esset, pertingere potuisse etiam ad tempora ipsius Iustiniani M. Sic enim Agathias in Historia ipsius, Libro primo p. 26. tuo ins

m vennam recepit, famulitio tantum faustitio suo secum sumto es iis, qui sim aulam administrabant, , ibus uti CAR CuIVA cura

7쪽

s DE CANCELLARII s

issime p. es rances r. Tom L. ma non de chivis, sed delam Praetorii sive curia Magistratus exponit. Videnturq; hoc innuere verba, quae sequuntur,

vero Nacteti apud exercitum, tunc in hyberna mittendum, statim autem ineunte vere iterum congregandum, Archivum: ad manum fuisse, vel Archi varios, credideris. Jam

opera in iisdem. Certe in Codice Iustinianeo nullum ejus rei vestigium Tribonianus nobis servavit. Quumq; titulum de Saariis S susceptoribus cnollet plane delere, utiq; Edictorum Aproniani nullam ibi fecit mentionem, ili ex omnibus legibus retinuit sextam, qyana primo loco collocat; unde autem secundam sumpserit, non liuvet Idem contra sub Ru-

abrica de Aesessoribus V Domesticis V cancestariis judicum Legem secundam & tertiam C. Theod. integram recitat, neq; verba illa praegnantia omittit et periculo enim primatum o cii cancel --rios subside gestorum ex eodem o cis elisos judicibis app6 cari j demug. - Si enim idonea causa exegerit , ad detegenda judicia flagitia es quaestioni eos subdi oportet. UbiJacobus noster: hoe ipsum, si quod aliud, arguit, quam vile fuerit istorum ministerium; addo,quam exigua pompa illa de gravitas gloriosa, quam Castliodorus paulo ante trihuebat. Sed de in Corpus Bamaexta. intravit lex illa: d rumor .a- A. e , i DI

8쪽

VETERUM. '

moEostiisse, periculo redinum, ve cholarum ves AF niorum, quae - coae deIgutit se suic mimperio praesciunt, crcentur. inod mox . iterum repetitUm est, diu la I m in soλὴ mrum, sic Tettiui nix itia. goc judicio electione eorum, ad quospericulum pertinet. Liceat

. igitur stat tiere, sustinianum, stylo Novellarum, jam abstu. nuisse vocabulo Veterum. Tum vero Nicetas ChoniatesLi- .hro VII. Annalium fol. Io I. de Friderico Alemanniae Rege,

dericusCANCELLARAIM SUUM, voce Latinorum , sive ut Graeci a- mant, Ao Detra, mist cum plurimis copiis. Loquitur de Episcopo Mooeuntino. Hie manifestum est, totam significationem priscam eXUtam, & novam inventam esse. Veteres enim, aut saltem ProXimi Veterum, etiam Seculo adhuc sexto teste Rei laeso Nostro, aliter usumabant in ipsis Inscriptionibus sepulchralibus. Extatq; Classe XX. i scriptione LXII. ad oram fol. 'Ia.

OVOD FUIT EX JURE QD. MICINI CANCELIN LURBS PD. PATRIS MEI.

Ubi Index Reinesianus: Cancellarius AH Urbs Sedis Praef. quasi seriptum fuisset: .

9쪽

DE CANCELLARIIS

Prioribus vero temporibus Urbes Romanae, Graece loquentes, duos habebant Senatus Praesides, qui audiebant seu Evψανι, quibus adjungebatur di ausarentic, Senatus & Pompuli scriba, qui omnes leges, Plebiscita, dc Senatusconsulta in tabulas referebat, eorumq; custos dc interpres erat. e IS, si e vita in magistratu exierat, nomine suo nummos Ggnabat. Horum numerum satis magnum dedit nobis Jo. Vaillant, Numi . accsoLIII. Ferme fictit Eumenes Alexandri M.vocabatur. Quod cum Plutarcho parum

convenienS Videretur cum moribus Romanorum, apud quos maestores jacri Palatii cupiebant salutari, adjecit, caeci A ME. ζαμααΠυs, ii si s di tacm ei crediti se Θυγαψεν, vocabatur eis dem scribarum princeps, ( Pea*ι - - any aiarum sed in pari erat dignatione, ac praecipui Regis Amici ac familiares.

Vii. Eum.fol. s8 3. Ex quibus judicandum de mercenariis, quorum in ejusdem vita mentio apud C. Nepotem injici

Ac miror, locum hunc Paulo Aemylio, Scriptori Rerum Francicaruin, tanti existimaturo, ut ejus in illustri argumento de Gothostedo, Episcopo pariter Parisiensi&Can- . cellario Franciae, meminisse voluerit. Libro IlI. fol. Io g. Sed disco lDnc, Cance arium Franciae eo, quo Paulus Aemylius scribebat tempore , fuisse characterem publicum Supremi Ministri, forte non ita pridem ad excelsam istam significatiotiem elevatum. Itaq; Veluti celisuram quandam adnectere voluit: tit nunc (i. e. h lo noviter recepto) apud Francosi es habet, nescio an queem ipsi Cance arium dicunt, redite Praefectum Iuris , dicere possimus , voce etiam a Livio usurpata. Verum res

aliter cecidit, &hodieq; Cancellarii Franciae splendidissimo . hoc titulo gaudent, Penes qVos legum dictandarum pro Prin- cipe, dc Rescriptorum ad preces stipplicumjus 3 teste Jacobo

nostro,

10쪽

VETERUM. ii

nostro, ad L. F. C. Theod. AJurenses, Tom.III. Ceteram quod Idem ille ad L. C. Neoae de Asse .hDomest. , Canceet observavit, inter priscos illos praeeminuisse unum dignitate, quima Uvaγυλλάν ' dicebatur Mnstantino Porphyrogennetae Nov. X exigui honoris atq; praerogativae putandum est. Nam ipsa illa Novella ostendit, protocaneellarium praeferri

nonnisi duobus notariis, serviasse autem , conis junctim et, , quaestori in aperiendis testamentis. Hos judices appellat nunc suas hamevc, Nov. IX. nunc mAinxi c. Nov. VII. quaSJo. Meursius edidit. Atqui nec per Carolum Maccepit hic tituluS tantam am- .plitudinem; quod tamen Gulielmo Budaeo, forte in honorem gentis suae, visum fuit. Annot. prior. p. as . . Esto enim

Stephanum quendam Caneellarium diplomati regio a Ludovico Crata indulto, subscripsisse anno M CXL non conficitur hinc, quod debebat. Et praestabat adduxisse vel unicum illud capitulare Caroli M. XXIV. Libro II. p. S. b. Volumis

etiam, ut capituta, qua nuncinatio tempore, constatu fidelium nostrorum, a nobis constitutasunt, a 'celtario nostro Archiepiscopi, Comites eorum de propriis rivitatibus accipiant, Cancel iniis tamen noster nomina EpiscoporumWComitum, qui ea accipere eukay

rint, notet. Addo capitulare XLIlL libri IIL p. so. Si quis

per chartam ingenuus dimissus fuerit ,primum legitimum auctorem fuae libertatis proferat, in sua Iibertate perseveret. - Si vero te res defuerint, cum duabus aliis chartis, qua ejusdem Cance artimanu firmatae sint, ape cripta, cujuscunS fuerint .suam chmiam, quae tertia est, veram, legitimam esse confirmet. CANCELLARIIS

TAMEN TALIS ESSE DEBET, PAGENSIBUS LOCI ILLIusAOTUS HIISSETAEACCEPTUS. Utiq; dicendum est, Caronum M. habuisse Cancellarios, nec stantes in Praetorio, nee suarios, nec qui sub formidine quaestionis servirent in pro-