장음표시 사용
361쪽
3s DE URBE ROMA. Tyrrheni maris , de quibus scripsit suis Epistolis
disertissime,regum magnificentiam adaequabant. Habuit praeterea plures villas in ripis lacus Larij rhabuit Praenestinain Tusculanam ac Tyburtinam splendidas omnes habuit alias, quarum nana vendere potuit nongentis millibus: ipse id memorat Epistolis ad Fabatum,& ad Corellaria libro tertio. Quid morori additamentum villae unius illi fuit enatum sestertio lictes,id est, octoginta fere nullibus aureorum,Epist ad Calvisium uisum libro 3.Sed cur adeo multa de iuniore Plinio 3 ob id certe, quod quicquid confert ad eius gloriam,
recidit ad Christianorum laudem.Deus enim coe- Iid terrae dominus contulit homini viventi, velut rependens gratiam humanarum rerum, quod
apud Traianum imperatorem suis ex Asia literis egerit,ut persecutio Christianorum intermiteretur,quod exorauit,editis in id a Traiano publicis literis: cum ipse Plinius iam pridem, quoad se spectaret, abstinuisset persecutione Christianorum,
quorum institutum potius laudaret extant enim
di ipsius Plini . Traiani litera libro decimo.
Aequum igitur fuit, ut tanti hominis acta hoc loco recesserentur. Libet praeterea MeSenica sancti Apostoli familiari recolere, ter millies sestertiun habuisse, Tacito iudaeo testibus;atque ita supra septem milliones possedit. Et ea quoque Senecae opes non conscribuntur inter eas quas supra dix-ximus.Sed de hac re hacten lS.
Excedebat igitur Romana mayiestas omnem orbem, iureqii Cyri eas Pyrrhi Epirotarum regis legatus constatinus imperator Constantini Magni filius diciti tabant: sese in urbe tot prospectare reges , quot ciues viderent.Externae autem
362쪽
urbes,quarum meminibus, non adeo omni ex parte Roma comparandae simi, licet aliquo nomine ei piaeferantur, vel ambitu, vel cultum nurnero, vel populorum adiacentii: m illa incredibili multitudine, quam apud exicum esse recolui
Sane solitudini Roma es et sin alior quam Vr-hi nisi sedes Pontificalis ibi fixa viris principibus, nobilibus ac praelatis urbem augeret nisi maximo hominum numero, qui sbi uiris inscruiunt, urbem repleret nisi splendidissimis aedificijs,aqus ductibus, fontibus, vi crinaliisque rebus nitidissime
urbem exornaret; nisi venerandis negotiis, quorum nonnulla cultum religiosiim, nonnulla ciuilem politiam concerniint, ecclesiasticos reditus impenderet;nisi his rationibus tot negotiatores, tot propolas,tot artifices,tot opificia eorumque cultores attraheret detineret. Rebus ergo ita ut nunc,seu olim verius , Romae stantibus, non
facile ea urbs alteri urbi , quaecunque tandem ea sit, omni ex parte cesseriti
363쪽
313 DE CONfERVAT URBIUMVTRVM EXPEDIAT CIVITATI, A
CV i nimia hominiim freqlientia ciuilis vita ordinem disciplinam reddat difficiliorem quandoquiden multitiido perpetuis erro cibus implicatur visum fuit veteribusvr-hi unaffindatoli.,us certum ciuium numerum de- si trahe,qui si excederetur, fieri baiidquaquam posse putabant,ut Reip. suae pax tranquillIta constaret. In hac opinione fuerunt Lycurgus, Solon Aristoteles 'lij pluros. Cutiis rei hanc potissmuhabvehunt rationern qilod rara fit in nimia multitudine quae praeter loci capacitatem confiixit, 'concor C abrara morum ac studiorum similitudo; quoca ca eptimam eam esse Reipubi formam stati. Crimi, si,qilant ut Euis immensa numerosa, ciuitas ex medi; ciuibus sit compacta ac constituta, quae neque abundantia rerum nimia insolescere, neque nimia ferum penuria contabescere videatur, ubi quisque sorte ac fortuna sua contentus mea Viuit,mini: sque aliena appetit, unde a malis amicitia cuniis nascitur,in qua vivit, viget foret conle uatur ciuitas:quo ergo maiores sunt ciuitates ex cliij ciuibus costituta eo minus seditionibus sunt obnoxiae, atq; ob eam causam mastis ac diuturnae qua quidem est sentetia Arisc. Poll. C. f. s.&Pla.3.de legib. Quibus, hoc ad iuur,quod bi de quantitate ac numero ciuium certo consta non tam procliue ac facile in feren- 'is egibus erratur,omnino enim te es pro quantitate qualitate, uium temperant int,ne sus
364쪽
D CONIs Ru AT URBI v M. eeptus labor ii legibus serendis inanis istiosus fiat, ne concentu si harmonia ciuium in extrema. diuitum pauperumque odia discordiasque commutetur,unde velut paralysis conuulsi membiorii. in corpore ciuili non sine magno dispendio nasci tur Sicut enim quantitatis ac qualitatis proportio in corpore naturali venustatem: ita utriusque debita coli sideratio in corpore ciuili singularem nitatem efficit:quippe ut illis in quanda temperiunaturae vi redaelisi milia membra specie distinetii virum corpus: ita eisdem in ciuitate ad quenda co- sensum deductis variae Rei p. partes,quae officio distinctae sunt, una ciuitas efficiliatur; que si intra predictos terminos contineatur,non est, ut ait Aris verendum ciuium diuortium inuehiturq; Arist grauiter in e ues, qui , multitudine ciuium potenti ciuitatis naagnam metititur ac definiunt. Magnum
enim Pinqvito proprie id dicitur, quod opus,ad quod destinatur , expedite potest perficere; hoc.
autem in ciuitate non immensa turba numeroque homirnum,sed certa siexc llent facultate ciuium desiniturino ergo concludit Arist. havastitate Ioci,non a ciuium numerosa turba , nona militi
tudine rerum,sed ab egregia potentia tit loquar)sufficientia feliciter ac fortunate agendi magnitudo ciuitatis pendet. Nam quemadmodum in re militari non militum confertissima multitudo , sed vis S ordo magnam,victoriam praestat: ita in re riuili non sylii hominuted optima dispositio potentia ciuium magnam vi bem
aut ciuitatem facit. Aliera ratio a compalatione ducta suas vires in natura habet. Sic enim Aristo teles Ciuitas magna dicitur,ut Medicus ille Hippocrates magnus fuit; non quidem vastitate cor-.
365쪽
3so DE CONfERVAT. VRBIVM potis sed artis excellentia sic chiitas magna non mero sed potentia babenda erit. Deesse in hac
re exempla non possitnt,sic magnus Alexander,magnius Pompeius, sic Magnus es a fuit. Praeterea cum multitudo in ciuitate sit duplex, ciuium Dimirum S eorum qui erui, inquiliniri peregrini
dicuntur ri odsi scitiorum ac peregrinorum augeatur numerus, funestior ciuitati afferri pestis non potest. Insuper conse ta,&,Vt ita loquar infinita holmnum caterua nec facile in ordinem c
gi, nec ratione ccerceri,nec legibus sapienter dirigia gube nari potest. Impedit enim rectam impciandi formam numero iam ultitudo hominum, nisi diuina mens ac potentia est et, quae ciuitatem Z vibem, ut Deus bique subsistensesterrarum orbem rcgere mimia ergo exuperans multitudo ciuitatis leges violat,ordinem peruertit, dignitatem obscurat,contemnit magistratum,omnem perniciem ac confusionem parit. Verumtamen'non iam multitudo ad compIendam ciuitatis magnitu ainem requiritur, quanta qualis debeat esse haec magnitudo,dubitari non abs re potest. Huic ergo dubitationi obviaturus Aristoteles, quandam, inquit, magnitudinem requiri numero con pletam, hoc addito,Vt neq; excedat modum neque deficiat nimium iustam auteproportionem noueris, egregie praestare possit citias ad operis,ad quod destinatur. Nam ut satis tum lanum corpus humamina dicitur, cum nulla vel totius vel partis actio impeditur: ita ciuitas satis tum magna habetur,cum facile suis officijs mune ibusque fung itur.Sic enim sit in ciuitate, ut innatui artisue opere: nam ut animal, honio planta
respectu naturae ad proportionem perducentis
366쪽
D CONss Ru Ar VRIBIvΜ. 36rorrnia si partes it inde aut deficiant, dicuntur monstra; ut nauigium palmi unius longitudinis aut etd duorum stadiorum longitu linem porrectithmnino inutile Mineptii est nauigationi, aut quia nimis paruum Iut quia nimis magnum existit: ita ciuitas quae nulla symmetriam, proportionem suae magnitudinis & paruitatis habet, habetur illa
quidem aut vana alui nulla. Nam si sit nimis exigua,omni euentu fortiinae deficiti labascit; si vero sit instar Babylonis immensa, praeco ut inquit
Aristoteles sonoram vocena Stentoris habere debet; nam aliter in publicandis edictis percipi audiri non potest;quasi diceret,si ciuitas sit nimis magna,confusa quoque erit.Concludit ergo, ciuitatem tum esse latis magnam, cum tanta in ea est
multitudo, quanta ad bene beateque vivendum sufficit,quatque suis bonis contenta est. Ad extremum;In vasta limis populosa ciuitate ciuium classes non sunt probe distinctae, illorum ordines non sunt satis noti, imo quod .st maximum, ciues ciuibus &illorum ordines magistratibus ignoti sunt, ibi necesse est munera ciuitatis minus considerate distribui,iudiciaque minus iuste S sapienter seri;circa quae duo aut negligenter agere aut turpiter errare valde periculosum est ciuitati. Noergo in populosa multitudine hominum, sed iniusta proportione ac potentia ciuium materia ciuitatis aut magnitudo cernitur. Atque hucusqn. ex sententia Aristotelis Romani vero,quibus exploratum erat, potentiam, sine qua respublica stare non potest, maxima ex parte in populi multitudine consistete, omnem mouerunt lapidem in pugenda patria tam a dulciorum numero quam hontinum. De quo et-Z Iara
367쪽
is, DE CONSERVAT URBIUM iam supra in libro de Illust statu prolixe dictim
fuit. Sane si pari ingeniorum ac morum ratione omnes homines ducerentur, iique Veterum opinio non esset admodum improbanda. Cum vero auiarum non sit sine scoria , granum sit sine palea, is est,cum homines non sine infirmitate vivant, Ioco iustitia atque aequitatis, vis praedominetui ob id Graecorum opinioni Latinorum sententiam anteponendam merito statuo. Docent enim historiar,Lacedaemonum atheniensium res publicas caeteras iam omitto)amissis in proelio septendecim virorum millibus, ilico concidisse Romani vero quamuis pluries victi cederent,victores tandem triumphasse Certum est , Romanos in bellis contra Pyrrhum, Carthaginenses, Numantinos, Vitiatum , Sertorium, maiores accepisse clades, quam hostes nihilominus tamen semper victores extiterunt,beneficio multitudia is,quaci stem quantumuis fortem alacrem.
non raro ipsi sparsit repressi
non minus quam fortia tudine supera
368쪽
foris sui maturitatem assecut , raro maius sumant,augmentum im saepius decrescant
NON desunt hactenus adductas rati
nes, quasque posterior aetas inueniat, iudicent ineptio es quam mi accession sperpetua scinitatibus adiungant. Itaque prope considerandum,ecquid causa sit,quod urbs certam potentia metam semel assecuta non altius progrediatur, maiorique ciuium numero nou augeaturi
satis documenti in omnes casus est Roma quae teste DionysioHalycarnasaeo,cum primum a Romulo conderetur, 33co viris bellicosis constabat. atque intra triginta septem illos annos,quibusRomulus regnauit, ita excreuit ciuium numerus, ut adhuc eo vivo quadraginta millia septem millia virorum bellicolorum Romae numerentur. Centum&septem annis post obitum Romuli , regnante Servio Tullio Romanorum rege , ciuium qui arma ferre poterant octuaginta millia Romae numerabantur. Tandem crescens urbis potentia ad quadringenties quinqitagies millia peruenit. Hinc quaestionis est,cur Romaria incunabula ad tam immensam potentiam excreuerint, multitudinem autem illam nunquam transcenderint Quod idem de Veneti s ac Mediolano quaeri eadem prorsus ratione potest, quippe'nae
369쪽
multitudine,quanta hodie,constiterunt. Sunt qui pestem,bella,annonae caritatem aliam accusent.Querela certe me iudice, iniqua. Quae enim hominum aetas no sensit grassantem pestem An non plures olim in praelijs cecidere quam nuc Apertomarte Veteres configebant, ubi tribus horis maior expirantium numerus erat,quam ali notannis iam hostis obtruncat. Hodie aperto Marte nunquam fere pusnatur. Muri hodie loco clypeorum obiectantur,intra quos delitescitur, equorum angulis plerique insidiose conficiuntur; rastra&arma pugnantium aequali sunt pretio. Quinetiam mundo sua semper fuerunt vicissitudines:tam mnona vilitas quam caritas, tam sanusquam infectiis aer fuit quod cum ex historiarum monumentis satis constet , longius non abi
Quid igitur Cur auctae urbes ut ab initio, po ronon itidem augenturi Adferunt huc nonnulli Dei omnipotentis , qui cuncta gubernat immotam voIuntatem,satalemque ordinationem. Verum hoc dubium nemini. Posteaquam vero diuina sapientia,nullis terminis, nullis finibus circundata inclitia in omnia diffusa est,in gubernando naturae cursu non rei)ciens causas secundas ulterius quaero:Qiuenam illa sunt media quibus usa diuina prouidentia pauca multiplicat auget, aucta vero intra certas metas cohibet, ulterius ut progredi non queant Pro quaestionis solutione aio,posse similiter degenere humano quaeri. Propa atum enim ab uno mare foemina intra tria millia annoru ita audisiast, vidi insulas mari, continentem suo semine
370쪽
DE CONfERYAT. VRBIVM. 36s replerit.Cur vero illius temporis augmenta de- serrunt cur nostra aetate non similiter multiplicantur
Vt autem quaestione satisfaciam, ita ad eamus spondebo,ut non tam ad ciuitates,quae numero ciuium non amplius augentur, sed etiam ad uniuersum hoc mundi theatrum applicari haec relponsio possit. Aio itaque: Multitudinem ciuitatis aut a Virtute senerativa aut a nutritiua proficisci. Virtus Generativa usque huc sui similis: aut saltera ita comparata, qualis fuit ante tria millia annorum Aeque enim homine d suscipiendam prolem apti sunt, atque smpore Dauidis, Moysis.Fac igitur nihil aliud obstare,annon urbium incrementa erunt infinita πο- steaquam vero in infinitum no augentur, est ut
sublato digito fatearis, rem omnem inopia alimementorum imputandam.
Alimenta aut ex nostra tellure,aut peregrina petuntur. Omnisque Urbis incrementa victualibus aliunde inuectis iuuantur. Vt autem Obtineamus, frumenta ex longe remotis terris nobis aduehi,est ut virtus attractiva tantarum sit virium, quae vineant salebras: asperitates regionum , vallium
profunditates, impetus torrentium, pericula maris, insidias pilatarum, instabilitatem ventorum, magnitudinem sum tuum, incommoditates viaru, inuidiam vicinorum,inimicitias hostium,tempus Vecturae annonae caritatem in iis locis, unde mer-ees deportantur,dissidia nationum, disparitatem religionis,&c.Haec enim omnia pariter cum incremento decremento urbis accrescuntis decrescunt: lo nec eo deueniat potentia ubi humana invidiae Modio nullus amplius detur locus.