라틴어 텍스트

Claudianus,
De Bello Gothico

클라우디아누스,
De Bello Gothico

Post resides annos longo velut excita somno Romanis fruitur nostra Thalia choris.? optatos renovant eadem mihi culmina coetus, personat et noto Pythia vate domus: consulis hic fasces cecini Libyamque receptam, hic mihi prostratis bella canenda Getis. Sed prior effigiem tribuit successus aënam, oraque patricius nostra dicavit honos; adnuit hic princeps titulum poscente senatu; respice iudicium quam grave, Musa, subis! ingenio minuit merces properata favorem: carminibus veniam praemia tanta negant; et magis intento studium censore laborat, quod legimur medio conspicimurque foro. Materies tamen ipsa iuvat solitumque timorem dicturo magna sedula parte levat. nam mihi conciliat gratas impensius aures vel meritum belli vel Stilichonis amor.

Intacti cum claustra freti, coëuntibus aequor armatum scopulis, audax inrumperet Argo Aeetam Colchosque petens, propiore periclo omnibus attonitis, solus post numina Tiphys incolumem tenui damno servasse carinam fertur et ancipitem montis vitasse ruinam deceptoque vagae concursu rupis in altum victricem duxisse ratem; stupuere superbae arte viri domitae Symplegades et nova passae iura soli cunctis faciles iam puppibus haerent, ut vinci didicere semel. quodsi ardua Tiphyn navis ob innocuae meritum sic gloria vexit, quae tibi pro tanti pulso discrimine regni sufficient laudes, Stilicho? licet omnia vates in maius celebrata ferant ipsamque secandis Argois trabibus iactent sudasse Minervam nec nemoris muti iunxisse carentia sensu robora, sed caeso Tomari Iovis augure luco arbore praesaga tabulas animasse loquaces. plurima sed quamvis variis miracula monstris ingeminent, teneras victuri carmine mentes, Harpyiasque truces insopitisque refusum tractibus aurati custodem velleris anguem et iuga taurorum rapidis ambusta favillis et virides galeis sulcos fetasque novales Martis et in segetem crescentis semina belli: nil veris aequale dabunt. prohibere rapaces scilicet Harpyias unaque excludere mensa nobilior titulus, quam tot potuisse paratas in Latii praedam Geticas avertere fauces? anne ego terrigenas potius mirabor in ipsis procubuisse satis, vitae quibus attulit idem principium finemque dies, quam caesa Getarum agmina, quos tantis aluit Bellona tropaeis totaque sub galeis Mavortia canuit aetas? Per te namque unum mediis exuta tenebris imperio sua forma redit, claustrisque solutae tristibus exangues audent procedere leges. iamque potestates priscus discriminat ordo iustitiae, quas ante pares effecerat una nube timor. tua nos urgenti dextera leto eripuit, tectisque suis redduntur et agris damnati fato populi, virtute renati. iam non in pecorum morem formidine clausi prospicimus saevos campis ardentibus ignes alta nec incertis metimur flumina votis excidio latura moram nec poscimus amnes undosam servare fidem nubesque fugaces aut coniuratum querimur splendere serenum. Ipsa quoque internis furiis exercita plebis securas iam Roma leva tranquillior arces; surge, precor, veneranda parens, et certa secundis fide deis, humilemque metum depone senectae. urbs aequaeva polo, tum demum ferrea sumet ius in te Lachesis, cum sic mutaverit axem foederibus natura novis, ut flumine verso inriget Aegyptum Tanais, Maeotida Nilus, Eurus ab occasu, Zephyrus se promat ab Indis Caucasiisque iugis calido nigrantibus Austro Gaetulas Aquilo glacie constringat harenas. Fatales hucusque manus, crebrisque notatae prodigiis abiere minae. nec sidera pacem semper habent, ipsumque Iovem turbante Typhoeo, si fas est, tremuisse ferunt, cum brachia centum montibus armaret totidem spiramque retorquens lamberet attonitas erectis anguibus Arctos. quid mirum, si regna labor mortalia vexat, cum gemini fratres, genuit quos asper Aloeus, Martem subdiderint vinclis et in astra negatas temptarint munire vias steteritque revulsis paene tribus scopulis caelesti machina bello? sed caret eventu nimius furor; improba numquam spes laetata diu, nec pervenere iuventae robur Aloidae, dum vellere Pelion Otus nititur, occubuit Phoebo, moriensque Ephialtes in latus obliquam proiecit languidus Ossam. Adspice, Roma, tuum iam vertice celsior hostem, adspice quam rarum referens inglorius agmen Italia detrusus eat quantumque priori dissimilis, qui cuncta sibi cessura ruenti pollicitus patrii numen iuraverat Histri non nisi calcatis loricam ponere rostris. o rerum fatique vices! qui foeda parabat Romanas ad stupra nurus, sua pignora vidit coniugibus permixta trahi; qui mente profundas hauserat urbis opes, ultro victoribus ipse praeda fuit; nostri quondam qui militis auro adgressus temptare fidem, desertus ab omni gente sua manibusque redit truncatus et armis. Hoc quoque, quod veniam leti valuere mereri, si positis pendas odiis, ignoscere pulchrum iam misero poenaeque genus vidisse precantem. quae vindicta prior quam cum formido superbos flectit et adsuetum spoliis adfligit egestas? sed magis ex aliis fluxit clementia causis, consulitur dum, Roma, tibi. tua cura coëgit inclusis aperire fugam, ne peior in arto saeviret rabies venturae conscia mortis; nec tanti nomen stirpemque abolere Getarum, ut propius peterere, fuit. procul arceat altus Iuppiter, ut delubra Numae sedesque Quirini barbaries oculis saltem temerare profanis possit et arcanum tanti deprendere regni. Quamquam, si veterum certamina rite recordor, tunc etiam, pulchra cum libertate vigerent et proprio late florerent milite patres, semper ab his famae petiere insignia bellis, quae diversa procul tuto trans aequora vires exercere dabant: currus regumque catenae inter abundantis fati ludibria ductae. at vero Italiam quotiens circumstetit atrox tempestas ipsumque caput laesura pependit, non illis vani ratio ventosa furoris, sed graviter spectata salus ductorque placebat, non qui praecipiti traheret semel omnia casu, sed qui maturo vel laeta vel aspera rerum consilio momenta regens, nec tristibus impar nec pro successu nimius, spatiumque morandi vincendique modum mutatis nosset habenis. cautius ingentes morbos et proxima cordi ulcera Paeoniae tractat sollertia curae parcendoque secat, ferro ne largius acto inrevocandus eat sectis vitalibus error. Sublimi certe Curium canit ore vetustas, Aeaciden Italo pepulit qui litore Pyrrhum, nec magis insignis Pauli Mariique triumphus, qui captos niveis reges egere quadrigis; plus fuga laudatur Pyrrhi quam vincla Iugurthae; et, quamvis gemina fessum iam clade fugavit, post Decii lituos et nulli pervia culpae pectora Fabricii, donis invicta vel armis, plena datur Curio pulsi victoria Pyrrhi. quanto maius opus solo Stilichone peractum cernimus! hic validam gentem, quam dura nivosis educat Ursa plagis, non Chaonas atque Molossos, quos Epirus alit, nec Dodonaea subegit agmina fatidicam frustra iactantia quercum. Primus fulmineum lento luctamine Poenum compressit Fabius, campo post ausus aperto Marcellus vinci docuit, sed tertia virtus Scipiadae Latiis tandem deterruit oris. unus in hoc Stilicho diversis artibus hoste tris potuit complere duces fregitque furentem cunctando vicitque manu victumque relegat. Atque haec tanta brevi. miscentem incendia Pyrrhum sustinuit toto maerens Oenotria lustro, et prope ter senas Itali per graminis herbas Massylus Poeno sonipes vastante cucurrit Hannibalemque senem vix ad sua reppulit arva vindex sera patrum post bellum nata iuventus. hic celer effecit, bruma ne longior una esset hiems rerum, primis sed mensibus aestas temperiem caelo pariter patriaeque referret. Sed quid ego Hannibalem contra Pyrrhumque tot annis certatum memorem, vilis cum Spartacus omne per latus Italiae ferro bacchatus et igni consulibusque palam totiens congressus inertes exuerit castris dominos et strage pudenda fuderit imbelles aquilas servilibus armis? nos terrorum expers et luxu mollior aetas deficimus queruli, si bos abductus aratro, si libata seges. non hanc ergastula nobis inmisere manum nec coniurantis harenae turba fuit; qualem Stilicho deiecerit hostem, Thraces et Haemonii poterunt Moesique fateri. Frigida ter decies nudatum frondibus Haemum tendit hiems vestire gelu totiensque solutis ver nivibus viridem monti reparavit amictum, ex quo iam patrios gens haec oblita Triones atque Histrum transvecta semel vestigia fixit Threicio funesta solo. seu fata vocabant seu gravis ira deum, seriem meditata ruinis, ex illo, quocumque vagos impegit Erinys, grandinis aut morbi ritu per devia rerum, praecipites per clausa ruunt, nec contigit ullis amnibus aut scopulis proprias defendere terras. nil Rhodope, nil vastus Athos, nil profuit Hebrus Odrysiis; facili contemptum Strymona saltu et frustra rapidum damnant Haliacmona Bessi. nubibus intactum Macedo miratur Olympum more pererratum campi; gemit inrita Tempe Thessalus et domitis inrisam cautibus Oeten. Sperchiusque et virginibus dilectus Enipeus barbaricas lavere comas. non obice Pindi servati Dryopes nec nubifer Actia texit litora Leucates; ipsae, quae durius olim restiterant Medis, primo conamine ruptae Thermopylae; vallata mari Scironia rupes et duo continuo conectens aequora muro Isthmos et angusti patuerunt claustra Lechaei: nec tibi Parrhasios licuit munire colonos frondosis, Erymanthe, iugis, equitataque summi culmina Taygeti trepidae vidistis Amyclae. Tandem supplicium cunctis pro montibus Alpes exegere Getas; tandem tot flumina victor vindicat Eridanus. docuit nunc exitus alte fatorum secreta regi. quisquamne reclusis Alpibus ulterius Latii fore credidit umbram? nonne velut capta rumor miserabilis urbe trans freta, trans Gallos Pyrenaeumque cucurrit? Famaque nigrantes succincta pavoribus alas secum cuncta trahens a Gadibus usque Britannum terruit Oceanum et nostro procul axe remotam insolito belli tremefecit murmure Thylen? Mandemusne Noti flabris quoscumque timores pertulimus, festae doleant ne tristibus aures? an potius meminisse iuvat semperque vicissim gaudia praemissi cumulant inopina dolores? utque sub occidua iactatis Pleiade nautis commendat placidum maris inclementia portum, sic mihi tunc maior Stilicho, cum laeta periclis metior atque illi redeunt in corda tumultus. Nonne videbantur, quamvis adamante rigentes, turribus invalidis fragiles procumbere muri ferrataeque Getis ultro se pandere portae? nec vallum densaeque sudes arcere volantes cornipedum saltus? iamiam conscendere puppes Sardoniosque habitare sinus et inhospita Cyrni saxa parant vitamque freto spumante tueri. ipsa etiam diffisa brevi Trinacria ponto, si rerum natura sinat, discedere longe optat et Ionium refugo laxare Peloro. fultaque despiciens auro laquearia dives tutior Aeoliis mallet vixisse cavernis; iamque oneri creduntur opes tandemque libido haesit avaritiae gravioribus obruta curis. utque est ingenioque loquax et plurima fingi permittens credique timor, tunc somnia vulgo narrari, tunc monstra deum monitusque sinistri: quid meditentur aves, quid cum mortalibus aether fulmineo velit igne loqui, quid carmine poscat fatidico custos Romani carbasus aevi. territat adsiduus lunae labor atraque Phoebe noctibus aerisonas crebris ululata per urbes. nec credunt vetito fraudatam Sole sororem telluris subeunte globo, sed castra secutas barbara Thessalidas patriis lunare venenis incestare iubar. tunc anni signa prioris et si quod fortasse quies neglexerat omen, addit cura novis: lapidosos grandinis ictus molitasque examen apes passimque crematas perbacchata domos nullis incendia causis et numquam caelo spectatum impune cometem, qui primum roseo Phoebi prolatus ab ortu, qua micat astrigera senior cum coniuge Cepheus; inde Lycaoniam paulatim expulsus ad Arcton crine vago Getici foedavit sidera Plaustri, donec in exiguum moriens vanesceret ignem. Sed gravius mentes caesorum ostenta luporum horrificant. duo quippe lupi sub principis ora, dum campis exercet equos, violenter adorti agmen et excepti telis inmane relatu prodigium miramque notam duxere futuri. nam simul humano geminas de corpore palmas utraque perfossis emisit belua costis: illo laeva tremens, hoc dextera ventre latebat intentis ambae digitis et sanguine vivo. scrutari si vera velis, fera nuntia Martis ora sub Augusti casurum prodidit hostem, utque manus utero virides patuere retecto, Romula post ruptas virtus sic emicat Alpes. sed malus interpres rerum metus omne trahebat augurium peiore via, truncataque membra nutricemque lupam Romae regnoque minari. tunc reputant annos interceptoque volatu vulturis incidunt properatis saecula metis. Solus erat Stilicho, qui desperantibus augur sponderet meliora manu, dubiaeque salutis dux idem vatesque fuit. "durate parumper" inquit "et excussis muliebribus ore querellis fatorum toleremus onus. nil nautica prosunt turbatae lamenta rati nec segnibus undae planctibus aut vanis mitescunt flamina votis. nunc instare manu, toto nunc robore niti communi pro luce decet: succurrere velis, exhaurire fretum, varios aptare rudentes omnibus et docti iussi parere magistri. non, si perfida nacti penetrabile tempus inrupere Getae, nostras dum Raetia vires occupat atque alio desudant Marte cohortes, idcirco spes omnis abit. mirabile posset esse mihi, si fraude nova vel calle reperto barbarus ignotas invaderet inscius Alpes; nunc vero geminis clades repetita tyrannis famosum vulgavit iter nec nota fefellit semita praestructum bellis civilibus hostem. per solitas venere vias, aditusque sequendos barbarico Romana dedit discordia bello. "Sed nec praeteritis haec res incognita saeclis: saepe lacessitam, sed non impune, fatemur Ausoniam. haec Senonum restinxit sanguine flammas, haec et Teutonico quondam patefacta furori colla catenati vidit squalentia Cimbri. vile decus, quod non erexit praevius horror; ingentes generant discrimina magna triumphos. "Quid turpes iam mente fugas, quid Gallica rura respicitis Latioque libet post terga relicto longinquum profugis Ararim praecingere castris? scilicet Arctois concessa gentibus urbe considet regnum Rhodano capitique superstes truncus erit? vestros stimulant si pignora sensus, me quoque non impar naturae cura remordet, nec ferro sic corda rigent ut nosse recusem quam sanctum soceri nomen, quam dulce mariti, quantus prolis amor. sed numquam oblita decoris obscaenam latebram pietas ignava requiret. nec vobis fortis monitor, mihi cautior uni: hic coniunx, hic progenies, hic carior omni luce gener; pars nulla mei subducta procellae. accipe tu nostrae, tellus Oenotria, mentis vincula communes tecum subeuntia casus, exiguamque moram muris impende tuendis, dum redeo lectum referens in classica robur." His dictis pavidi firmavit inertia vulgi pectora migrantisque fugam compescuit aulae; ausaque tum primum tenebris emergere pulsis Hesperia, ut secum iunxisse pericula vidit Augustum, tantoque sui stetit obside fati. protinus, umbrosa vestit qua litus oliva Larius et dulci mentitur Nerea fluctu, parva puppe lacum praetervolat; ocius inde scandit inaccessos brumali sidere montes nil hiemis caelive memor. sic ille relinquens ieiunos antro catulos inmanior exit hiberna sub nocte leo tacitusque per altas incedit furiale nives; stant colla pruinis aspera; flaventes adstringit stiria saetas; nec meminit leti nimbosve aut frigora curat, dum natis alimenta parat. Sublimis in Arcton prominet Hercyniae confinis Raetia silvae, quae se Danuvii iactat Rhenique parentem utraque Romuleo praetendens flumina regno: primo fonte breves, alto mox gurgite regnant et fluvios cogunt unda coëunte minores in nomen transire suum. te Cimbrica Tethys divisum bifido consumit, Rhene, meatu; Thracia quinque vadis Histrum vorat Amphitrite: ambo habiles remis, ambo glacialia secti tergo rotis, ambo Boreae Martique sodales. sed latus, Hesperiae quo Raetia iungitur orae, praeruptis ferit astra iugis panditque tremendam vix aestate viam. multi ceu Gorgone visa obriguere gelu; multos hausere profundae vasta mole nives, cumque ipsis saepe iuvencis naufraga candenti merguntur plaustra barathro. interdum subitam glacie labente ruinam mons dedit et tepidis fundamina subruit astris pendenti male fida solo. Per talia tendit frigoribus mediis Stilicho loca. nulla Lyaei pocula; rara Ceres; raptos contentus in armis delibasse cibos madidoque oneratus amictu algentem pulsabat equum. nec mollia fesso strata dedere torum; tenebris si caeca repressit nox iter, aut spelaea subit metuenda ferarum aut pastorali iacuit sub culmine fultus cervicem clipeo. stat pallidus hospite magno pastor et ignoto praeclarum nomine vultum rustica sordenti genetrix ostendit alumno. illa sub horrendis praedura cubilia silvis, illi sub nivibus somni curaeque laborque pervigil hanc requiem terris, haec otia rebus insperata dabant; illae tibi, Roma, salutem Alpinae peperere casae. Iam foedera gentes exuerant Latiique audita clade feroces Vindelicos saltus et Norica rura tenebant. ac veluti famuli, mendax quos mortis erilis nuntius in luxum falso rumore resolvit, dum marcent epulis atque inter vina chorosque persultat vacuis effrena licentia tectis, si reducem dominum sors improvisa revexit, haerent attoniti libertatemque perosus conscia servilis praecordia concutit horror: sic ducis adspectu cuncti stupuere rebelles, inque uno principes Latiumque et tota refulsit Roma viro. frons laeta parum, non tristior aequo, non deiecta malis, mixta sed nobilis ira: qualis in Herculeo, quotiens infanda iubebat Eurystheus, fuit ore dolor vel qualis in atram sollicitus nubem maesto Iove cogitur aether. "Tantane vos" inquit "Getici fiducia belli erigit? hinc animo frustra tumuistis inani? non ita Romanum fati violentia nomen opprimit, ut vestros nequeat punire tumultus parte sui. ne vos longe sermone petito demorer, exemplum veteris cognoscite facti: cum ferus Ausonias perfringeret Hannibal arces et Trebiam saevo geminassent funere Cannae, nequiquam Emathium pepulit spes vana Philippum, ut velut adflictos ferro temptaret inerti. Romanos commovit atrox iniuria patres, urgerent maiora licet, graviterque tulere, urbibus inter se claris de culmine rerum congressis, aliquid gentes audere minores. nec poenam differre placet, sed bella gerenti Punica Laevino regis quoque proelia mandant. paruit imperiis consul, fususque Philippus, vilia dum gravibus populis interserit arma, praetereunte manu didicit non esse potentum temptandas, mediis quamvis in luctibus, iras." Hoc monitu pariter nascentia bella repressit et bello quaesivit opes legitque precantes auxilio mensus numerum, qui congruus esset nec gravis Italiae formidandusve regenti. Nec minus accepto nostrae rumore cohortes (sic ducis urget amor) properantibus undique signis conveniunt, visoque animi Stilichone recepti singultus varios lacrimosaque gaudia miscent: sic armenta boum, vastis quae turbida silvis sparsit hiems, cantus ac sibila nota magistri certatim repetunt et avitae pascua vallis inque vicem se voce regunt gaudentque fideles reddere mugitus et, qua sonus attigit aurem, rara per obscuras adparent cornua frondes. adcurrit vicina manus, quam Raetia nuper Vandalicis auctam spoliis defensa probavit; venit et extremis legio praetenta Britannis, quae Scotto dat frena truci ferroque notatas perlegit exanimes Picto moriente figuras; agmina quin etiam flavis obiecta Sygambris quaeque domant Chattos inmansuetosque Cheruscos, huc omnes vertere minas tutumque remotis excubiis Rhenum solo terrore relinquunt. ullane posteritas credet? Germania quondam illa ferox populis, quae vis instantibus olim principibus tota poterat cum mole teneri, iam sese placidam praebet Stilichonis habenis, ut nec praesidiis nudato limite temptet expositum calcare solum nec transeat amnem, incustoditam metuens attingere ripam. Celsior o cunctis unique aequande Camillo! vestris namque armis Alarici fracta quievit ac Brenni rabies; confusis rebus uterque divinam tribuistis opem, sed tardior ille iam captae vindex patriae, tu sospitis ultor. o quantum mutata tuo fortuna regressu! ut sese pariter diffudit in omnia regni membra vigor vivusque redit color urbibus aegris! creditur Herculeis lucem renovare lacertis femina dilecti fatis impensa mariti; et iuvenem spretae laniatum fraude novercae non sine Circaeis Latonia reddidit herbis. Cretaque, si verax narratur fabula, vidit Minoum rupto puerum prodire sepulchro, quem senior vates avium clangore repertum gramine restituit: mirae nam munere sortis dulcia mella necem, vitam dedit horridus anguis. at tuus adventus non unum corpus ab umbris, sed tot communi populos sub morte iacentes totaque Tartareis e faucibus oppida traxit. Ipso Roma die (nec adhuc ostenditur auctor) personuit venisse ducem, laetisque Quirites vocibus auspicium certi plausere triumphi, muniti Stilichone suo. quis gaudia vero principis, amplexus alacris quis disserat aulae? pulveris ambiguam nubem speculamur ab altis turribus, incerti socios adportet an hostes ille globus. mentem suspensa silentia librant, donec pulvereo sub turbine sideris instar emicuit Stilichonis apex et cognita fulsit canities. gavisa repens per moenia clamor tollitur "ipse venit." portas secura per omnes turba salutatis effunditur obvia signis. non iam dilectus miseri nec falce per agros deposita iaculum vibrans ignobile messor nec temptat clipeum proiectis sumere rastris Bellona ridente Ceres humilisque novorum seditio clamosa ducum: sed vera iuventus, verus ductor adest et vivida Martis imago. Prospera sed quantum nostrae spes addita menti, tantum exempta Getis, qui vertice proximus astris post Alpes iam cuncta sibi promisit apertas nil superesse ratus, postquam tot lumina pubis, tot subitos pedites, equitum tot conspicit alas cinctaque fluminibus crebris ac moenibus arva seque velut clausum laqueis, sub pectore furtim aestuat et nimium prono fervore petitae iam piget Italiae, sperataque Roma teneri visa procul. magni subeunt iam taedia coepti. occultat tamen ore metum primosque suorum consultare iubet bellis annisque verendos. crinigeri sedere patres, pellita Getarum curia, quos plagis decorat numerosa cicatrix et tremulos regit hasta gradus et nititur altis pro baculo contis non exarmata senectus. hic aliquis gravior natu, cui plurima dictis consiliisque fides, defixus lumina terrae concutiensque comam capuloque adclinis eburno: "Si numero non fallor" ait "tricesima currit bruma fere, rapidum postquam transnavimus Histrum, Romanamque manum tantis eludimus annis. sed numquam Mavors adeo constrinxit in artum res, Alarice, tuas. per tot certamina docto crede seni, qui te tenero vice patris ab aevo gestatum parva solitus donare pharetrasº atque aptare breves umeris puerilibus arcus: saepe quidem frustra monui, servator ut icti foederis Emathia tutus tellure maneres; sed quoniam calidae rapuit te flamma iuventae, nunc saltem, si cura tibi manet ulla tuorum, his claustris evade, precor, dumque agmina longe, dum licet, Hesperiis praeceps elabere terris, ne nova praedari cupiens et parta reponas pastorique lupus scelerum delicta priorum intra saepta luas. quid palmitis uber Etrusci, quid mihi nescioquam proprio cum Thybride Romam semper in ore geris? referunt si vera parentes, hanc urbem insano nullus qui Marte petivit laetatus violasse redit; nec numina sedem destituunt: iactata procul dicuntur in hostem fulmina divinique volant pro moenibus ignes, seu caelum seu Roma tonat. si temnis Olympum, a magno Stilichone cave, qui semper iniquos Fortuna famulante premit. scis ipse, per oras Arcadiae quam densa rogis cumulaverit ossa, sanguine quam largo Graios calefecerit amnes; extinctusque fores, ni te sub nomine legum proditio regnique favor texisset Eoi." Talia grandaevum flammata fronte loquentem obliquisque tuens oculis non pertulit ultra, sed rupit rabidas accensa superbia voces: "Si non mentis inops fraudataque sensibus aetas praeberet veniam, numquam haec opprobria linguae turpia Danuvius me sospite ferret inultus. anne, tot Augustos Hebro qui teste fugavi, te patiar suadente fugam, cum cesserit omnis obsequiis natura meis? subsidere nostris sub pedibus montes, arescere vidimus amnes. non ita di Getici faxint manesque parentum, ut mea converso relegam vestigia cursu. hanc ego vel victor regno vel morte tenebo victus humum. per tot populos urbesque cucurri, fregi Alpes galeisque Padum victricibus hausi: quid restat nisi Roma mihi? gens robore nostra tum quoque pollebat, nullis cum fideret armis. at nunc Illyrici postquam mihi tradita iura meque suum fecere ducem, tot tela, tot enses, tot galeas multo Thracum sudore paravi inque meos usus vectigal vertere ferri oppida legitimo iussu Romana coëgi. sic me fata fovent; ipsi, quos omnibus annis vastabam, servire dati: nocitura gementes arma dabant flammisque diu mollitus et arte in sua damna chalybs fabro lugente rubebat. hortante his adde deos. non somnia nobis nec volucres, sed clara palam vox edita luco: 'rumpe omnes, Alarice, moras; hoc impiger anno Alpibus Italiae ruptis penetrabis ad urbem.' huc iter usque datur. quis iam post talia segnis ambigat aut caelo dubitet parere vocanti?" Sic ait hortatusque suos belloque viaeque instruit. attollunt vanos oracula fastus. o semper tacita sortes ambage malignae eventuque patens et nescia vatibus ipsis veri sera fides! Ligurum regione suprema pervenit ad fluvium miri cognominis "Urbem," atque illic domitus vix tandem interprete casu agnovit dubii inlusa vocabula fatis. Nec non et Stilicho pugnam poscentia movit pleno castra gradu dictisque instigat euntes: "nunc nunc, o socii, temeratae sumite tandem Italiae poenas, obsessi principis armis excusate nefas deploratumque Timavo vulnus et Alpinum gladiis abolete pudorem. hic est, quem totiens campis fudistis Achivis, quem discors odiisque anceps civilibus orbis, non sua vis tutata diu, dum foedera fallax ludit et alternae periuria venditat aulae. credite nunc omnes, quas dira Britannia gentes, quas Hister, quas Rhenus alit, pendere paratas in speculis: uno tot proelia vincite bello. Romanum reparate decus molemque labantis imperii fulcite umeris; hic omnia campus vindicat, haec mundo pacem victoria sancit. non in Threiciis Haemi decernimus oris nec super Alpheas umbrantia Maenala ripas constitimus; non hic Tegean Argosque tuemur: visceribus mediis ipsoque in corde videtis bella geri. patrem clipeis defendite Thybrim." talia nunc pediti, turmae nunc mixtus equestri dicta dabat. Simul externis praecepta ferebat auxiliis. ibat patiens dicionis Alanus, qua nostrae iussere tubae, mortemque petendam pro Latio docuit gentes praefectus Alanae, cui natura breves animis ingentibus artus finxerat inmanique oculos infecerat ira; vulneribus pars nulla vacat rescissaque contis gloria foedati splendet iactantior oris. ille tamen mandante procul Stilichone citatis acceleravit equis Italamque momordit harenam. felix Elysiisque plagis et carmine dignus, qui male suspectam nobis impensius arsit vel leto purgare fidem; qui iudice ferro diluit inmeritum laudato sanguine crimen! morte viri turbatus eques flectebat habenas totaque praeciso nutassent agmina cornu, ni celer instructa Stilicho legione secutus subsidiis peditum pugnam instaurasset equestrem. Quis Musis ipsoque licet Paeane recepto enarrare queat, quantum Gradivus in illa luce suae dederit fundator originis urbi? altius haud umquam toto descendimus ense in iugulum Scythiae, tanta nec clade superbum contudimus Tanain vel cornua fregimus Histri. invisum miles sitiens haurire cruorem per varias vestes onerataque plaustra metallo transit et argenti cumulos et caedis avarus contemptas proculcat opes; pretiosior auro sanguis erat; passim neglecti prodiga lucri turba furens strictis odium mucronibus explet. purpureos cultus absumptique igne Valentis exuvias miserisque graves crateras ab Argis raptaque flagranti spirantia signa Corintho callidus ante pedes venientibus obicit hostis incassum; neque enim feralis praeda moratur, sed iustos praebent stimulos monumenta doloris. Adseritur ferro captivum vulgus, et omnes diversae vocis populi, quos traxerat hostis servitio, tandem dominorum strage redempti blanda cruentatis adfigunt oscula dextris desertosque lares et pignora laeta revisunt. miratur sua quemque domus cladesque renarrant ordine; tum grati referunt miracula belli. Quis tibi tunc, Alarice, dolor, cum Marte perirent divitiae spoliisque diu quaesita supellex pulsaretque tuas ululatus coniugis aures, coniugis, invicto dudum quae freta marito demens Ausonidum gemmata monilia matrum Romanasque alta famulas cervice petebat! scilicet Argolicas Ephyreiadasque puellas coeperat et pulchras iam fastidire Lacaenas. sed dea quae nimiis obstat Rhamnusia votis ingemuit flexitque rotam: domat aspera victos pauperies, unoque die Romana rependit quidquid ter denis acies amisimus annis. O celebranda mihi cunctis Pollentia saeclis! o meritum nomen! felicibus apta triumphis! virtutis fatale solum, memorabile bustum barbariae! nam saepe locis ac finibus illis plena lacessito rediit vindicta Quirino. illic Oceani stagnis excita supremis Cimbrica tempestas alias emissa per Alpes isdem procubuit campis. iam protinus aetas adveniens geminae gentis permisceat ossa et duplices signet titulos commune tropaeum: "hic Cimbros fortesque Getas, Stilichone peremptos et Mario claris ducibus, tegit Itala tellus. discite vesanae Romam non temnere gentes."?

SEARCH

MENU NAVIGATION