장음표시 사용
281쪽
Atq; haec praenominata Instrumenta habent suum proprium obseruator iuria in Arce supra Musaeum, sicut ex hoc loco, in quamcunq; Henas spherii partem Australem libuerit, explicatis te elis, obseruatio institui possit. o. situm est versus Ortum, uti e versus Occasum, prope hoc obseruatorium, , sustentaculii in cum Globo, cui Sextans ad obseruandum imponitur; quodlibet in Aliano (v vocant ieculiariter sibi ad hoc extructo.
Versus Meridiem proxime huic obseruatorio, adhuc aliud spectatur minus , in quo tantum unicum instrumentum Armillarum AEquatoriarum Orichalco vndi u rite obductum, collocatum est. Meridianus, in quo Armillarista circumaguntur, prorsus ex Chalybe est habet i in Diametra
fere cubitos . Fulcrum cui tot uni Instrumentum innititur,ac quatuor coci
leis inferius positis dirigitur , ex solido ferro diligenter affabre elaboratum est. Et luc quoq; valvae superiores aperiri explicaris: possunt, versus quai cunq; bucri Hemispheri partem, prout obseruatio requirit.
Sequuntur Urumetata, qua in altero obseruatorio
magno, itera notato, in Arce versio Sth et urionem collacatasun et o
P imo Regula parallat cae, quarum duo latera sibi inuicem annexa sunt,ue in inferiori quod magnitudine utrumci; aequar, cubitosq; SI. longum est alleuando detrahendo a dirigantur. Inserius vero semper in Horigontis ver, satur aequilibrio circumagiturq in circulo Eim ut hali, ac respondet, quoad Diuisionem, Tabula sitiuum, sex Cyphrastotaliter habenti orichalco undi-quaq; obductae sunt, una cum arcubus, in quibus bina illa latera attollunt ui ac firmantur. Adhaec Horigon, qui firmo S rotundo incumbit muro, itidem Orichalco superinductus est,continet i in Diametro fere a cubitos. Habet etiam hoc instrumentum suas peculiares cochleas, quibus ad examen perpendiculi disponatur, iniuxta Obseruatoris oculum, altum erectumq; ad Ze-nithiilcrum,ex quo perpendiculum dependet, cuius beneficio bina illa mo-bilia Regularum latera non solum conimentur, ne extra planum diu agari queant , sed etiam attolluntur vel remittuntur intermediante funiculo superius rotulci imposito, ut hac ratione omnia ad planum circuli cuiusuis ver-xicalis disponantur, de Regula inferior at i caeteris duplo lene orba quilibria una Hor irontis, in quodcunq; Zim ulli circumuoluta, obserit et Arsuli mi distantia Syderum a Zenit, mensuratio, commode subtiliter sic institui ce . A saepe diciorum duorum laterum iuncturam, cum a Xurri est pi Co uacias: -
282쪽
nacidium,' quoddam herum insta ad obseruantia oculum, rimulas habe superiori parallelas.
Dimidius Sextans habens duos diuersos arcus, magnitudine aequales, quorum tris suum proprium respondet centrum Cylindricum. Factus est ex duoruna circulorum sibi inuicem aequalium portionibus, divisiq; sunt singuli arcus in is Gradus, sicut primus Gradus in uno arcu,&primus Gradus alterius dicta centra parallele respiciant. Haec centra cubitum longum se inuicem distant,ut Scinitia diuisionum indictis arcubus interstitiaq illa aequia parant quasi quartam partem magnitudinis semidiametri circulorum, ex ovibus instrumentum hoc suam habet proportionem. Innititur basi, eo modo exti uctae, ut in omnia plana versus Stellas dirigi possit Usus eius est pro minoribus Syderum intercapedinibus, siquando non facile per alios Sextantes, ubi etiam duobus Obseruatoribus opus est, obtineantur. Huius Instru- meati Longitudo est . cubitorum.
. halybeum quoddam Instrumentum, cuius arcus in o. Gradus Suia
ius it incumbit circulis quibusdam&semicirculis, quibus quoq; in omnes coe partes commode dirigitur. Hoc Stellarum Distantiae per unicum obse ualorem,licet non ita expedite subtiliter, prout caeteris Sextantibus, acci
Adhac extans bifurcatus Chalybeum habetis arcum, cuius Longitu- est cubitorum. Obtinet pinnacidi bina diuersa extra centrum, quibus Ucul admouentur,mbina in arcu, ad qua radi visuales diriguntur, intra spraecis Stellarum Distantias, licet aliquanto maiori negotio rimatur.
Celeberrimi Viri Nico tisi Cor Exurci Parallaticae Regulae iagneae, quarum Diuisio in lineis atramento signatis, conspicitur. Has C Ni '' ipse propria sua manu fecisse ac usurpasse dicitur. Sunt ex riis ae Fruenburgo, seu potius Cathedrali eius sede VI armia, ubi olim via
xit Cor Esc Nicus, Nob:liti Erudito viro D. Io, ANNE HANNovio, Canonico VVarmiensi, rica oesi dono misi, Latera binarum Regulaetum inuicem aequalium . cubitos in Longitudine habent. Hinc tertium ratiocinari licet, ut Angulus conlpleatur Rectus. Eis vero hoc Instrumentum nullani utilitatem Obseruationibus rite instituendis praebeat, non saltem quod nunc obsole iam admodum antiquum sit, veru metiam tum ob ma cym: si ea inconstamiana quam tamen quodani Ingenio, per alterna im lonetum
283쪽
ngum mutatis, ea qua reuerunt dispositione inter conglutinandum a se,. ribus emendare nixus est Cirra Nicus tum quoq; diuisionis foram itum non satis subtilem conuenientem indinationem, alijsq; de causis, iras nunc praeterire lubet tamen tacuo Ni admodum charum est, atq; bina comparabilis illius Cis r ici memoriam , in precio id habete Lartum tectum conservat. Quanti vero idipsum faciat, subsequentes Versus, quos eodem die, quo illud nactus est, de eo lusit, attestantur, quiq in Tabella prope idem Instrumentum appeusa leguntur.
v, MI MATHEMATICI NICOLA COPERNICI
Hexametrum. Scriptum Dieris Iulii, Anno 138 q.
S, qualem non Terra Virum,per Secula multa Procreat, invidia tardans raras Optimet, qualenta rasi bi referunt, per misi recursi Tot
Tam rapi binis an cursu, nec fatiscant: EZ Is, qui Coriogenitus, Caelestia Terris genuit, e partu alio, quam prisca Parentum I r veterum oboles, Certo nec es an ipsi Degeneri Patria proprios sub imagine vultur, e magis is magi referente, quod omnia O Ni
Testaeue ac es, Dulgi licet inscia turbal Hon videasi quidnam reuoluti congrua A bis: IZίε, , qui Caci poteras Atacere Solemo, prohibere loco erra fimo ere Olympo, Mam Terris, Mundis inuer cre Formam , Nequa parte tamen, quamuis conuersa, ehiscat, e concinna meis longes mi orab et s
284쪽
ILLE, inquam, tantos olim Cop Ap Icrs usis usui Metisculis, facili licet arte paratis,
gressis, toti Lege pre cribere Obmpo, iras, celsa adeo vili subducere ligno
Sustinuit Superis ingressus Penetralia, ni Alsiuam prope Mortali concessum ob origine Mundi II. Duid non Ingeniumsuperat sunt sontibus olim Incassum Montes congesti Pelion Ossa, Ethnai testantur simul hi glomeratus Obmpus, Innumerici nec dumpotuisse Gigantes
Corpore praua et os, sed Mentis acumine inertes, Isis eras penetrare Domos ILLE Incolis, ILLA
Viribus Ingent tonsi tu robore nusso, Pudibus has paruas celsum super tuus ira 'um O aetti Monumenta viris si ut lignea suam tara tamen inuideat tuum sino cercti urun EI.
I quinq; inde a numero X enumerata nitrumenta locata sunt dicto Obseruatorio Septentrionali, cuius undiquaq; tectum non minus quasi in aliis explicare, ac ex eo prospicere datur , prout opus fuerit. Extra ver hoc sunt etiam ut supra duae columnae siue fulcimentacuna superne com prehensis Globis, quibus Sextantes ad obseruandum imponuntur, alterut versusOrientem, alterum versus Occasum quodlibet in extructo ad hoc sibi
Armillae alterae aquatoriae eiusdem fere cum supradictis magnitudim orichalco superinductae, tuarumMeridianus ex ferro est, positae sunt in psi culiari ac paruo Obseruatorio itera' signato,versus Septentrionem,ut pq eas considerare liceat, quod per praedictas quae in Obseruatorio mino; versus Meridiem literari notato seruantur impediente Arceon coeli Sept(' trionalis plaga, visu non patet.
Quadrans quidam magnus ex solido orichalco fusus Dapprime leu g tus in cubiculo versus Africum conspicitur muro firmillimis cochlciis a
285쪽
et se in Meridie plano assurus. Habet in foramine , quod ad Austrum murum transit, pro centro, lindrum Orichalcicum deauratum, cuius beneficio umbra Solis, vel radi Stellarum, in binis pinnacidi js hinc inde in ipsa Quadrantis circumferentia mobilibus, excipiuntur, quibus Altitudines Syderum in hac eadem circumferentia subtiliter discernuntur. Continet autem in ea quilibet Gradus, non saltem singula Minui discriminatim per puncta trans uersalia distributa, sed etiam quodlibet Minutum in sex partes siue dena secunda eadem ratione subdiuiditur Nam Quadrans per se admodum magnus est, occupans a centro ad circumferentiam ferme quinq; cubitos. Intra hunc Qtiadrantem,inspacio vacuo, ipsus T irem os in Estigies in tabula depicta est, ea magnitudine, tuae ipsi respondeat. Sedens inclinat se ad
mensam, ac altera manu monstrat parietas foramen, per quod obseruationestio Quadrante fiunt. Ibidem praeterea Architectonica quoedam designatio
visitur, in qua diuersis contignationibus plurima ex alijs ipsius Instrumentis delineata sunt, simul la Studiosi istis adiunguntur, ea dispositione deeleti, qua inter obseruandum conspiciuntur; na m Studorium,ubi aliquot mensa ap- picti assident, ac si studiis suis calculationibusq; occuparentur. Infra etiam
Tri Ciam is Laboratorii Pyronomici designatio subiicitur cum fornacibus aliquot, ac iis, qui istas curent. Haec omnia non aliter arte pictoria in minori forma repraesentata sunt, quam si a praedicta maiori Effigie admodum remouerentur, licet in eodem plano vicina sint. Infimo loco, pedibus adiacet unus ex canibus ipsius venaticis eiusdem prorsus cuius erat magnitudinis;
non tam Nobilitatis, quam Sagacitatis ingeni Symbolum. Adiunguntur vero tum Estagies haec, tum reliqua pictura, in area huius Quadrantis, saltem ornatus causa, rene spacium vacuum relinqueretur.
In Mus o ubi Ticuouis Studiosi interdiu Studiis incumbunt,&Operationes Astronomicas exercent, ubi etiam eius Bibliotheca reperitur, idq; in media contignatione rotundae Turriculae versus Austrum Guosus magnus consistit, qui undiquaq; selectis&densiusculis orichalci lammis obductus est, idq; adeo industrie, ae si ex solido metallo seisius foret se exquisita etiam undiquaq; constat rotunditate Quin .singuli Gradus tam in Aqua ore, quam in Ecliptica , per puncta transiuersalia sexaginta Minuta subdiuisi sunt. Habet enim in Diametro pedes. Et Meridianus, in quo gyratur, ex integro Chalybe est, cuius quoq; Gradus uniuersi in siti gula Mi nuta distribuuntur. Horieon orichalcospitam tam lato superne obductus est, habens Gradus suos AZim ut hales Fularum vero, quod circiteri pedes altum est, affabrefactis ferramentis rite connectitur, ita ut Globum conuenienter ac firmiter sustinere possit in quo etiam vari artifices Mathematici inserius ornatus gratia depicti conspiciuntur.
286쪽
Hu calitem Globo in exterior Horirontis limbo oculis primum obui,
aureis litetis sic circumscriptum est. ANNO A Cuicis r NAT CII. II. et Cav. REGNANT
Inueniuntur insuper in hoc Musaeo ali Globi magni parviq: sex vel octo
numeros partim coelestes, partim terrestres praeterea omnis generis minora oriana Astronomica: Automata Parieti quoq;, niter fine stras, Tabula appensa sunt, in quibus praestantium aliquot Astronomoriami giea
depicit cernuntur, utpote M CR P A LUM V, PTOLEMAEI, ALEA TEG-Miim Nico LA Co γ ER, i. Additur etiam Illustius mi Principit, Domini Uia Raam a Laiadgratui Liliae,&c ob insignem rerum Astronomicarum peritiam, Imago u ina Celeberrimi Poeta B, cis A, A, Seoti Icon simul adest, quam Nobilissimus S in literis humanioribus Erudi . t simus magni t nominiis vir Di, PETRus Iu Nivs, Magnificam milius a Rege suo cuius intimum agit Consilia ruam in Dania Legationem obiens, te Ticuo NEM raniburgi inuisensu dono ei dedit. Haec adeo apposite Bu CHANAN v M repraesentat, ut cum ipsemet Serenissimus Scotorum Rix postmodum Anno isso in Danii praescias raniburgum etiarn niset,quam prirnum TICHodiis Musaeum ingressus esset hanc ut olim Prceptoris maginem confestim agnouerit, illi , nutrit digito applauserit. Adsunt insuper septem Philosophorum talicorum, iiii ante Annos ira citer centenos noriterunt, L milies una eademq; Tabula comprehens, Plu fima etiam has in b. Musa in Philosophica Astronomicaq; reperiuntur,qtiae prolixum mini foret hic recensere. Exornavit vero Ti ou o hoc studorium, initis aliis Elegantibus Musaeo comi enientibus rebus, atq; hinc inde pluribus picturis, tum quoq; Carminibus&scitis Philosophorum dicteriis, quale est illud Platonicui ia Epinomide, tuo doctrinam numerorum o motuum coelestium unicam, c-raim ad liscendum, S sapientiam in hac vita assequendum, viam Cisseue-dit, quod Lapidi Porphyrio aureis lueris inscriptum est. Inter alios autem Tertus, quos is c um variis Lingiebus subiunxit, haec saltem quae Pia o Li- i. c. ccx uiso conibus Libnectuntiar hic annotare libuit.
287쪽
Ic oculos, aciem, Barbam, sic Membra gerebat, O CLAvdivsis, nomen cui PTOLEMAEuserati Ille quidem illustri Regum de stemmate cretus, Nilus ubi irriguis prata pererra; aquis Regali tamen hunc non est dignatus honore Romanus toto Miles in Orbe furens. Id tulit inuitus patienter, spem l Quebat, Se fore quem maior forte maneret Honos. Nee frustratus in hoc quamuis AEgyptia Rura, Quamuis Niliacas non reparauit opes. Quin priuatus adhuc, maius quam Roma gerebat Imperium, toto maior in Orbesiit. Ille etenim Terras, hinc qua calet Italia, donec Vltima perpetuo Tyle nivosa gelu est: Europae, Lybimatq; Asiae, latissima Regna, Cuncta sub exiguo disposuit Calaino. Sola intacta fuit, nostro quae cognita Secto, America est Latias quae neq; passa manus. Nec contentus adhuc, celsum affectauit Olympum, Ausus inaccessos exuperare Polos; Et Coelum, toto fulgentia Sydera Coelo, ingenio obtinuit supposuiu suo. Inunc Roma, tuos de Nilo extolle Triumphos, Hic satus ad Nilum, rem ge Victor erat. Tu partem Terrae superasti sanguine multo, A totam, nullo sanguine solus habet: Tu Coelos non ausa unquam conscendere; at illa Subdidit Ingenio Sy dera cuncta suo. odq; magis mirum tua laus da in sepulta est, ause poteras alios vincere, victa iaces; Ille perenne manens donec sua Sidera Coelum Possidet, aeternum Nomen in Orbe geret. Trcu BRARE F. Anno Donimi d . Tal Octob.
288쪽
NICOLA COPERNICI TORONENSIS EFFI
Speculo depinxisse dicitur. et There sublimi Terram comitante Diana Currere, ne Phoebus postmodo pellat Equo itis se sed in Mundi medio solioq; quiescens Regali, hinc iubeat quomodo Olympus eat:
Nil tamen ut Terris habitantibus inde nouetur, Annus ea paribus, Noxq; Diesq; ro is: Nunc vaga commodius volvantur Sidera in Orbem Multus is vastus nil Epicyclias agat: Quod stent, quod repedent, tardeq; citoq; recurrant, . Vnica nam cunctis Terra voluta dabit. Adde quod innumera octauo splendentia Coelo
Sidera, composito motu inhibere queat. Ille, vel inuitae tantos o CVRNICAE Ausus, Qui tribuit Terrae, Corpore talis erat.
Cur non Ingenium potius depingitura inquis; Parte aliqua Coelo pingitur Ingenium, Parte aliqua Terris quamuis Coelumq; Solum c , , Tam magno Ingenio par nec utrumq; siet. At Corpus, dices, spectatur Imagine salieni Dimidia haud tanto sussiciente Viro Scilicet is totam qui gessit in thera Terram, Tota nec hunc totum Terra vel ipse capit. .
SI robusta adeo fuit Ingens turba Gigantum, Montibus ut montes imposui se queat. Hisq; velut gradibus celsum affectarit Olympum, Quaninis in praeceps fulminet acta ruit :Omnibus his Vnus, quanto C. CE Curi Ingens s Robustuso magis, Prosperior i fuit Qui totam Terram, cuni sti cum Montibus Astria Intulit, nullo fulmineJarsus abit. Corporis hi sed enim temeraria bella mouebant Viribus, id poterat displicuisse Ioui Is placidus, Coelum penetraui cacumine Mentis, Menti, cum Mens sic Iuppiter ipse, fauet. T. ci uia . Anno 1 8 . Dic a. Octo .
289쪽
DE INSTRUMENTIS, QUAE EXTRA ARCEM
Extra Arcem versus Meridiem, o circiter a Vallo passibus minoribiis
Obseruatorium quoddam peculiare Trcuo in colle, per Cryptas quasdam,ta omne; quidem ab imoad summum ex solido muro structas, fieri curauit. Totum vero hoc obseruatorium ST xx NavnGvM, a Stellarum Obieruationibus sumta Danica denominatione appestatur Cirtaimseptum estvndro quadrata (intermixto tamen versus .mundi plagas,rotundo ambitu leria,ut communiter vocant. Quae omnia etsi in plano repraesentare di ncile sit tamen, quoad fieri potuit, ad Colophonem inius descriptionis oculi subiicientur.
P, M o apud iteranio vestibulum portale habens ex lapide Gothico&Operelonico, seu potius Composito, scite eleborarum occurrit,super quod tres sculptiles Leones coronati, quorum medius e altior Hieroesyphicum 5ceptrum duobus sibi inuicem orthogonaliter intra binos etiam circulosi tangulis transpositis constans,tenet, collocati sunt quibus hoc Hemistia priuia i x pec cisum subscribitur, quo aliorum tacitis obiectionius, qui per in i nos tantos tam a sumtuosos apparatus inutiles esse torte censeanhsuccinct et quoad Mundu temporaneum, resipondetur.5nc . AscE NEC OPE SOLA Anti, ISCEPTRAGEONNAMY. Infra vero hoc Hemistichium, statim supra Ianuam per quam descen- eitur, medio loco inter Treciis Nara Familia Paterna atq; Maternae Insignia Gentilicia,quae insuperiori parte huius Portalis utrinq; excisa visuntur, Ut alui quoddam Hieroglyphicum, quod per annulum aureum Adamam 'm acuminatum gestantem, quem subiens loricata manus,decussatim binat, et , irrannulum iuxta Adamantem dio. , Ni MICA ABOLET
'i' ' , ',' i inscriptionem, quae occasionem
290쪽
D. O. M. POSTERITATIQUE SACRUM. ASTRONOMIAM SCIENTIARUM OMNIUM
ANTIQUISSIMAM ET PRAESTANTISSIMAM, Diu Qv IDEM MULTUMQUE CULTAM, NONDUM TAMEN SATIS SOLIDE CONSTITUTAM, AvT A MENDIS VINDICATAM ANIMADVERTENS, EI INSTAVRANDAE PERFICIENDAEQUE,vARIA EADEMQUE EXACTA AD INVENIT CD STRUXITQUE ORGANA, AD OMNIMODAS CAELESTIUM CORPORUM AE S ERNATIO N ES SVS FICIENTIA LABORE, DI LI G EN TIA I RE DIO OVE INCREDIBILI, QUAE PARTIM PROXIMA EANDEM OB CAUSAM EX AEDIFICA ITA A DCE, RANIBVRGO, PARTIM HISCE CRYPTIS AD CONST ANTIOREM ET OTIO RINNIO ME M
VSVM DISPOSVIt TIBIQUE O INCLYTA OMNI
AEVO SUCCESSURA POSTERITAS HUNC THES AVRVM RARISSIMUM ET PRECIO S IS SIM UMCOMMENDANS, DICANS, C ONSECR ANS VI IN AETERNI DEI, ADMIRANDAE COELESTI, MACHINAE OPIFICIS GLORIAM, ARTIS Qvs Divi NAE PROPAGATIONEM, AC PATRIAE O NOREM, PERPETUO CONSERVES, NEC VET STATE, ALIOVE INCOMMODO COLLABASCF RE, AvT ALIORSUM TRANSFERRI, VEL QUO CUNQUE MODO VIOLARI SINAS SI NIHI LALIUD AUT HORIS SALTEM UNI VERSI VINDICEM REVERENS OCULUM: QVI EA CUNCTA IN HAC INSULA ET INCHOA
. VIT, ET ABSOLVIT HOC MONVMENTO POSITO TE ROGAT ET OBTESTATUR