De curandis hominum morbis, epitome praelectionibus academicis dicata

91쪽

OR D. I. GEN. IV.

. si . Fons triplex saporis atrium irrorat, atque Subtilem, penetrantem ille vaporem Ubicunque exhalat; hic blandam, lubricantem lente eructat pituitam; tertius insipidam limpi,

dissimamqUet undam nunc placide scaturit, nunc rapidam ac divitem cum impetu expellit . Insignis hanc ultimam, pro cavo non magno, glandularum congeries vel sponte, vel nervom rum imperio, irritatione quacunqUe, preSSione coacta, profundit: nec febris hanc perennem scaturiginem, ut illam muci, aut vaporis in ore penitus exsiccat. Ex cognita hucusque Samlivae humanae analygi, vix tanta, ut vel ab aqua puriori Suppleri non posset, nobilitas resplendet; et animalis naturae, praeter suam ori

ginem, hic liquor vix multum ostendit; Sed aliter nos docent digestionis ciborum Sub nimnia ejusdem jactura languentis effectus, , ali ter obServatio, aperto scilicet, sub artificiali Salivatione, hoc fonte, principium vitale bd Per

92쪽

yo PT TALISMIS. per vias, quasi in ipSo diabete per renes, rui Se , - Saporem hujus liquidi, cum sano in homine nullus esse consuevit, conspic Uam in alii Saalsedinem, in aliis dulcedinem insignem ac melleam prodidisse , - febres malignas, nervo Sas non modo preecipuam depositionum circa glandulas salivales sibi sedem eligere, Sed per abundantem salivae fluxum, quem a phthae non producant , non raro dispergi ( s. si . ); - hunc ipsum liquorem potissimum Odrylobiae voehiculum , cujus unica iam guttula hunc morbum

in Sanos propaget, constituere; - ex omnibus humani animalis Secretion bus nullam a solo nervorum imperio tam celeriter, quam istam

intendi; - insigne glandulas salivales inter et testes, et mammas ( ii . et ventriculum,

et ipsa intestina sensationis commercium existere : quae Singula Salivae dignitatem tum sano, tum aegrotante in homine, abunde demonstrant ..

q. vet. Quod si igitur salivalis hic liquot

s. si. 3 copiosius, quam naturae ad usus te Suiratur. Secretus, aut continuam atque mom

93쪽

PT TALISMUS. SI testam deglutitionem expoScit, aut e X ore praemter modum ubertim distillat, aut ob ductus laesionem Se per genas praecipitat, Pt alismus,sa natio vocat Ur.

g. ius. Piyalismus vel sponte ab ipSa natura

promovetur ( Pbal. spontaneus ), vel ab arte inducitur ( P al. artificialis )s atque ille vel primarius est ( P al. idiopathicus ) , vel morbi

alterius Omptem a ( P al. secundarius, consensualis j constituit. In quibusdam saliva non semper, Sed periodice ex ore disi illasse observata est ( Pt=al. periodicus ) . Didemicam interdum plyali SmUS, aecundarius, ut credimu S, nam curam assumpsit ( Pt al. epidemicus ); et criticae salivationis tum febrilibus , tum aliis in morbis exempla numero S a ( P a I. criticus habentur. Ptyalismum traumaticum vocamUS, c Umsaliva obductus proprii laesionem externam, ut plurimum copiosius, queam naturales per vias fecisset, e 'labitur. s. cya. Barior Spontaneus p tyalismus eSt , qui ex propria glandularum salivalium affectio

94쪽

yE PT TALISMUS. ne descendat; frequentior ille, qui aliis sub morbis symptomatice pro pullulat. Quocunque

tamen hic modo nascatur, oris antrum coni Inuo limpidissimi liquoris, vel simul muci, asse fluxu obruitur, et ad continuos screatus Urge tur. Spumosam Saepe indolem a muco commim Sto salivae assumunt, atque vel loquente , Vel dormiente aegroto, per labia et mentum naum Seoso aspectu distillant; vel qui clauso forsitan ore obdormiunt , hi suffocationis, ab irruens e Per laryngem saliva, metu perculsi, desiderato a Somno arcentur. Rarum ESt salivam tam copiose Secretam non alio simul vitio laborare, quo cavum oris a phlogosi correptum, ab ardore, calore ac pu Stulis ulcerosiq inquinatur. Interdum dolor ac tumor ad glandulas parotides, Submaxillares, conspicuus occurrit. Sunt, quibus ob miram ad partes faciei laxitatem salivae per flaccida et pendula oris labra continuo derivantur; atque alii vel sola consuetudine, vel a copia salivae inducti, lacu salivali vicina sibi loca quaecunque inundant. Omni lius vero a quotidiana salutaris liquoris iactu- Ea digestio ciborum dissiculter absolvitur; et

95쪽

uationis mercurialis exemplo docemur, contabescit. Qui acida, vel pingui et rancida venutriculi, intestinorum saburra laborant: hi, prae Via uitionis, et quasi fiammae ex stomacho peroetophagum ascendentis , molestissima Sen Satio ne, limpidissimi liquoris quantitatem Sine Vo mitu Sat magnam cum levamine eructant. Hic liquor, licet imo a pectore aut ventriculo amscendere videatur , Salivalis protinus. nat Uraeest, et quasi metallico sapore instructus, cUmma X ima oppreSSione, anxietate rejicitur. Potam tores hoc malum sub horis matutinis frequen-

f. cy3. Si maiorem nervorum in glandulas faciei conglomeratas potentiam excipiamuS , qua, ferculi desiderati odore, a Spectu, Vel Sola permcepti quondam Sapori S recordatione, Saliva cum impetu iam prosilit: non aliis ex causis Sali-Vae, quam aliorum humorum ( 66. secretio naturalem excedit. Qua demum ratione mercurius salivam prae aliis Secretionibu S, quamcunque sub forma porrectus, tam facile ac pom

96쪽

si PT TALISMUS.

tentui ad augeat: hoc, Sicut ex lege sit mul rum generali explicari non potest, ita certam humoris salivalis cum hoc metallo asinitatem, licet minus intellectam , Supportere videtur . Huic Similem quodammodo subtiliora pestilenitalium morborum contagia ( j. 8 g. vet. , es ternae Onanchis causae ( . 1 Tq. 1 6. , atque criticae salivationis materia incognita, Saete videnter ostendunt; quamvis quicunqtae Stimulus, oris cavo, vel ipsis glandulis salivalibus admotus, ut a Sola jam fumi tabacini suctione apparet, eosdem effectus produc t. Sic densitionis dissicilis sub opere, a dente carioso, a dolore, Seu tri Smo , ut vocant, faciei, a gi givarum exulceratione, a linguae, aut faucium inflammatione, mandi bulae fractura, vel telano, convul Sione, quin a Sola jam oscitation V, gilandularum, d tactuumve Saliva litem a muycti

lis compreSSione, a calculo Sub lingua, vel inductu salivali haerente, copiosam aegroti ex ore salivam profundunt; et ab aphthis deciduis, non minor humorum ex buccis excretio succedit. SuppresSo ex pedum refrigerio, aliave ex cauSa, perSpirabili vapore, Vel renum Se-

97쪽

P T T A L IS MLI S .. 'Scretione imminuta, vel menstruis obStructis, vel adeo sub menstrui in teneris virginibus principio, sputorum interdum mox copia augetur. Salivatione praecedente, alvus dura , Uriti Pauca, Secretiones omnes parciores ob Servant Ur; a diar rhoea suborta, vel, perspiratione adaucis non raro ptyalismus dissipatur; ac ad salivin

tionem a mercurio praeveniendam non certi US, quam tepor at moSphaerae, et aucta tran SpirZtio , remedium habetur. Sed iam solus ad ventriculum , ad intestina Stimulus abundantem mox prolicit salivam. Ex nausea, vomituritione, copioSe Lie latex ex ore distillat; a scirrho oeSophagi, grairitido, cardialsia , a colico dolore, a vermium repta tu ,. Simi lia conlingunt Uel a Sola cossceptione, quanta non agravidis sputorum rejicitur copia i et quanta non ab hypochondriacis, hySterici S, melancholicis, ab illis , qui acidam aut rancidam icventriculo Saburram circumierunt, aut a Dro

ii, exspuitur saliva ( s . )l In homine ex

panc reste scirrhoso conta Scente, ad decem haec ipsa libras quotidie rejecta est. An oriens a suppressa Salivatione di arrhoea, ex aucta ejVS

98쪽

dem, naturae pancrearaca Aquoris secretione d

scendit Abundantem nuper salivationem in viro conspeximus', cui parabsis ad linguam , intacto saporis racio, pene omnem hujus particulae, qua Si tabe laborantis, motum abstulerat. Caeterum , qUae a faucium , genarum, pharyngis paralysi subsequitur salivatio , ea

plerumque non ex aucta Salivae copia, Sed exmu Sculorum hunc liquorem coercentium inertia, aut ex deglutitione impedita, per mentum delabit Ur. . us6. Sub tam raro salivae primario efflu-XU, prognosis momenta e X historia morborum, quibus p tyalismus ut O toma accedit, repem tantur oportet. Qui sub fine morborum Sinuvirium iactura maiori contingit, hic Salutam rem plerumquc illarum per has vias solutionem praedicit s atque talem per plures hebdomadas cum evidente beneficio fluxisse conspe Rim US. oui salivam vel ex mala et indecora conSU et Umdine, vel ex rebus acrioribus, masticatione, suctione tractatis, copiose reiiciunt: his ciborum digestio labefactari, atque aliae Secreti om

99쪽

nes excretione Sque imminui observantur. A fortiori, neque critico ptyalismo, ut ab eo, quem pridem ad tuis venereae curationem promo Vehant, non minus ob humoris nobilioris jacturam , quam ob impeditae masticationis, atque ob somni denegati rationem , extrema corpori S debilitas ac macies brevi tempore inducuntur. vet. Quae ratio medendi secundario ptyalismo conveniat, hoc vel aliis hujus operis in locis iam expo Si tum est, vel in sequentibus succincte tradetur. Quae ex propria glandularum affectione descendit, rarissima est salivam tio , atque ex Stimulo his organis proxime admmoto , plerumque, ut videtur , catarrhali, rheumatico, facilius, quam ex Sola debilitate, explicatur. Talem nos ipsi habitualem in juvene conSpexim VS, atque alterum ptyalismi, sex jam

per annoS verno tempore recurrentis exstat de

femina exemplum. Si calculus salivalem ad dum cium aut glandulam suo stimulo ptyalismum inducat : peregrino hoc corpore prudenti Secti omne ablato, importuna simul exsiccatur Saliva tio . Uuam Sibi methodum traumaticus Ptya

100쪽

σS PT TALISMUS.

lismus exposcat, Chirurgia nos docet. Ex quocunque demum stimulo glandulae salivales irritentur, fomentatio nunc Sicca ex farina, vel cineribus cum herbis aromaticis atque camphora remi Stis, nunc humida ex emolliente decocto, catapla Smate, Seu calor loci affecti aequalis, moderatu S, plerumque conducunt. Salivationem rebellem vesicans nuchae appositum hinc inde moderatur. In alii S, balneum , et quae pellem ad sudores disponant, Evacuatio alvina, profuerunt . A .collutoriis vi adstringente instructis in primario ptyalismo vix multum exspectamus ; atque in genere retinendum est, salivationem, quae morborum ut crisis incedit,

cum periculo repelli; et vel Symptomaticum p tyalismum , ne dissicilis di arrhoea insequatur, cum prudentia majori eSSe pertractandum .