Aurelii Augustini Milliarii ... Ex lib. 1. Institutionum juris civilis a Iustiniano Caesare editarum compendiosa explicatio

4쪽

AURELII AUGUSTINI

Pandectarum Publici Interpretis

S ELECTORUM

E lib. I. Institutionum Iuris Civilis

is Iustiniano Ga re o. rum Q, MPENDIOSA EXPLICATIO. DeJustitia,&Jure. TITULUS PRIMUS.

Istitiain philosophi duplicem esse tradtint:

unive intem unam, particularem alteraIT . Dc universali, quae omnes virtutes complectitiir non loquitur hic Iustinia laus , sed do particulari , quae una virtutum est, eamque

sic definit Iustitia est constans,in perpetua voluntas jus suum cuique tribuendi. Hoc est,Justitia est habitus animi, quo constanter, ierpetuo uus suum cuique tribuere voliimus. Huic definitioni non obstat, quod nihil sit stabile inter homines , A. de non alienandis cap. a. Qu ia, licet homo quandoque alterum laedat, non tam eii propter hoc Iustitia mutatur, sed mutatur ipsemet homo, qui recedit via, quam ei constanter,is perpetuo dietat

Iustitia .

5쪽

JUrisprudentia est divinarum, atque humanarum rerum notitia, justi atque injusti scientia. Dicitur divinarum, atque humanarum rerum notitia, hoc est, notitia publici privatiIuris , quorum illud in divinis rebus, id est, lacris, sacerdotibus in magistratibus, hoc in huna anis, quae ad sim-gulorum utilitatem pertinent, consistit I S. Di jas sudii Ude Iudit. est Iur.Dicitur justi atque injusti scientia Qu'niam Jurisprudentia in utroqueJure publico, privato, aequum a b iniquo separat , dicitum ab illicito secernit, dι d. JUrispraecepta tria sunt Honeste vivere, alterum non Ia dere, suum cuique tribuere. Qu*rum primum prudentem ipsum respicit, cetera alios . he animadvertite, quod haec sunt Iurispraecepta universalia Nam alias particularia sunt pene infinita.

Ad s. Hujus studii. HUius studii duae sunt partes , sive species , Publicum;

& Privatum . Publicum Ius est, quod ad statum Res Romana principaliter spectes . Privatum, quod ingui rum civium utilitatem princip iter . Publicui ius insectis Godolibitis. m. - uis pra dictum est. vatum vero , de quo inuri simus, tria partitum est collectum est enim ex naturalibus praeceptis, aut semium , aut civilibui. De

6쪽

. De Iure naturali, gentium, Civili . . TITULUs ECUNDUs

JUs naturale est , quod natura omnia animalia docuit. Exemplificatur ius naturale in matis,&Mminae conjunctione,quam nos matrimonium appellamus, in liberorum procreatione atque educatione. Nonsbium enim homines , sedistera quoque animalia instinctu quodam naturali trahuntur ad conjunctionem , liberorumque procrea tionem, S educationem, sed instinctus , quem habent a natura bruta animantia , quiquitionaliamvus quoque communis est jus in nobis dicitur naturale quia cum ratione agimus ea , quae bruta animantia selo faciunt instinctu, qui

propterea in eis improprie jus appellatur Ad Jus autem Civile, cum S. seq.JUs gentium est , quod naturallis ratio inter omnes homines constituit Ius vero civile, quod quisque populus ipse sibi constituit. Unde sequitur, quod multa sint jur civilia sicuti multa sunt Civitates, ideo ut jus unum civile ab alio distinguatur, unumquodque jus civile ex unaquaque CiVitate appellatur, v. g. Ius, quo Athenie ses utuntur, jus civile Atheniensium dicitur,& jus, quo Romanus Populus utitur, Ius civile Romanorum appellatur, o quoties iuris civilis simpliciter mentio fit, non addito nomine alicujus Civitatis, per excellentiam ius civile Romanorum sisniueratur Ius autem gentiuin unum esto

hibus hominibus commune, nec recipit aliquam specialem appellationem . Iuris gentium sunt bella, captivitates, se ivtutes, &.omnes pene contractus Ad

7쪽

Ad S. Consul eutem, cum pluribus sequentibus.

Constat autem ius nostrum, aut ex stripto , aut ex non scripto. Et scriptumatis subdividitur in sex species,

quarum prima dicitur lex, sic definitur Lex est, quod pulus Romanus Senatorio Magistratu interrogantes, vehati Consule, constituebat. g. ira: en h. t. Antequani enimis cura Reipublicae ad Senatum esset dedueia, lex ab universo Populo, Senatorio Magistratu interrogante, constitueb

tur . . . .

Secunda species juris scripti est Plebiscitum , quod sic de finitur. Plebiscitum est, quod Plebs, plebeio magistratu

Populo eo differt, quo species a gener: Nam appellatione populi, universi cives significantur connumeratis etiani Patricijs Senatoribus Plebis autem appellatione, sine Patricijs, senatoribus, csteri cives signiscantur. Cum

igitur plebs a patribus secestisse , magistratusque creasset, Tribuno interrogata, una sibi constituebat, quae Plebiscita vocantur. Plebiscita, cum ab universo populo honfierent, sed a plebe, quae pars populi est, legis vim ore, habebant, at revocata plebe, lege Hortensia vis, atque auctoritas legum , plebiscitis data est. R HAM itim s. i. μὴ, Vertia' cio iuris scripti est senatu. iisulaturi. Sem tusconsultum auteni est, quod senatus Ilibet atque coniti ruit Nain cum successitempori huius nostianus adeo excreuisset, ut facilE non sis adlegem condendam ilia unum convocari , arduum visum it , senatum vice populi consuli quamobrem qui a senatus c.nstituisset iis lege a populo observabatur. S. Sericius co Unitumh4.1 acta dia as deinde quia diffiicit .de orig.jur. Quarta species juris scripti est Principis placitum, quod

est id , quod Principi placuit. Cum enim rebus ita dictantibus , videretur posse commodius Rempublicam per unum gubernari, ideo, constitvlto Principe, populus per legem

8쪽

gmam e mne Imperitim suum , dc potestatem ei,&ineum, idest mundomites. Imperii honores , onera , concessit: Mi unque ergo Imperator per epist in constituir, vel cognostens decrevit, vel edicto praecepit, lex est: Hae sint, quae generali nomine Constituti e vocantur. Constitit tiomam autematiae sunt generales , aliae speciales, seu personales. Constitutiones generales omnes Cives Romanos

proculdubio tenent personales vero, personam non egrediuntur, nec ad exemplum trahuntur. Nam si alicui Princeps ob meritum aliquid indulsit, ad consequentiam id non pertinet .ns ς Personam transgreditur. S. Sed Ur quod Prin- Quinta species uri scripti consistit in Magiltia tuum, id est, Praetorum, AEdilium curulium dictis. Hoc etiam jus honorarium stilemus appellare , quod qui honores gerunt id est Magistratus, auctoritatem huic iuri dederunt. S. Prae- Sextam in ultimam speciem iuris scripti clinstituunt Responsa prudentum. Sunt autem Responsa prudentum, d quibus hic , sente latiae, opiniones eorum quibus ab Imperatoribus Ius respondendi publice dejure datum erat. Isti autemJhris Consulti appellabantur quorum omnium se lentior,&spiniosi es, ut a Gesar Augusto fiud constitutum, Aram ape ori renituria ebant ut Iudis recedere responso

HActenus diximus de ure scripto iuite δε Iure nono scripto vici eamus . Est igitur us non scriptum consuetudo, quam tacitus populi consensus diuturno usu comprobavit. Et dicitur jus non scriptum, quia consistit in usi, non si libituri, nisi seres ad memoriam . Sed quaeritur pud' D quanto temporis spacto, quot actibus induca tu consuchid 3. Ego , quia haec nulla lege definiuntur, Ii 'dicia arbitrio relinquenda censeo . Et tales actus non bent

9쪽

6bent necetario esse obtenti in ebnmusim neque istes . ciales esse, ut testitur in Vachio s- ine Cetterarii indubitati juris est ad constetudinem legitim inducet dam, requiri, quod ipsa consuetudo sit rationeis uris , Ad S. Sed naturalia.

JUra autem naturalia semper firma, atque immutabilia permanent. Iuravero Civilia saepe mutari solent, vel tacito consensu populi, hoc est , dessuetudine, vel alia postea lege lata.

TITULU TERTIUS.

OΜne ius , quo utimur , vel ad personas pere et , vel

ad res, vel adactiones. Prius de permnis Vide mus , nam parum est ius nosse , si personae, quarum eausa constitutum est, ignorentur. Prima , praecipui, irincipalis divisio de iure persen rum haec est, quod omnes homines , aut liberi sunt, ines vi Libertas autem , ex quintiatin liberi vocantur, estis turalis facultas eius , quod cuique facere liber, nisi si quid vi aut jure pronibeatur. Dicitur naturalis multas ejus,

quod mi inue facere libet: ompotestas a natura ruininnibus data, iliciendi quae velint Alia verba definitionis: Nisi s uuid vi, aut jure prohibeatur hunc habent senis . videlicet,quod quis liber Galliamsi vi aut iure quandoque prohiberim lacere quod libet Ad S. Servitus autem

SErvitus autem est constitutio iuris gentium , qua quis do mi alieno contra naturam subijcitur . Dicitur,

10쪽

constitutis juris mitium quia servitus a jurintroducta. Dicitur,qua quis dominio alieno subijcitur: Nam jus gentium vola, captivos doliunt viet iam subhri, ita ut nec velle, nec nolle haberent, Womnia per eos acquisita statim ad dominum pertinerent. Dicitur, com tra natura: Quia servitus libertati , quae iuris naturalis est, contraria essta.Sed ja qmdem civile , vers bella , de jur. i. Ad S. Servi autem. SErvi autem, non a serviendo sed a servando appellati sunt , eo quod exercitus duces , captivos vendere, ac per hoc servare, non occidere solent , qui etiam mancipia dicti sunt , eo quod ab hostibus manu capiuntur Ad S. Penuit.

SErvi autem , aut nascuntur, aut fiunt. Nascuntur ex ancillis nostris. Nam omne quod nascitur ex re nostra, nostrum est . S.Iιem ea, de rerum diis Filant v. g. ex captivitate, ut supra. Hoc tamen non procedit inter Christianos.

INter servos quoad conditionem , si statum nulla indifferentia i et quoad offeta aliisne viliores , alii honestiores . In liberis autem tmesiae sunt differentiis, aut enim sunt insenui, aut libertini.

INgenuus est ii, qui statim ut natus est liber est. Et ingenuus est, non solum qui ex duobus ingenuis matrimonio editus est, sed etiam qui ex duobus libertinis, vel